Alþýðublaðið - 24.03.1935, Side 3

alpýðublaehð
SUNNUÐAGÍNN 24. MAR2' IM
ALÞÝÐIJEJ.AÐIÐ
ÚTGEFANDI:
ALÞÝLUFLOKKURINN
RITSTJÓRI:
F. R. V/.LDEMARSSON
Ritstjórn og afgreiðsla:
Hvtrfisgötu 8-10.
SIM AR :
4900 -4906.
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Rítstjcrn (innlendar fréttir).
4902: RitstjCri.
4903: Vilhj. S. Vihjálmss. (heinia).
4904: F. R. Valdemarsson (heima)
4905: Prent miðjan.
4906: Afgreiðsbn.
Gegn smðAtgerðinni.
STJÓRNARFLOKKARNIR hafa
tekið þá sjálfsögðu stefnu í
skuldaskilamálum sjávarútvegs-
ins, að gera skýran greinarmun á
smáútgerð og stórútgerð.
Þeir líta svo á, að rétt sé og
eðlilegt að hið opinbera geri pað,
sem í pess valdi stendur til þess
að létta skuldabyrði smáútgerðar-
innar, en að stórútgerðin hafi
verið og .sé rekin með þeim hætti,
að það sé utan við verksvið þess
opinbera að leggja fram fé til
hennar. Alþýðublaðið sér ekki á-
stæðu til að endurtaka þau rök,
sem að þessu liggja, en að þessu
sinni vill það benda á þá stað-
neynd, að Sjálfstæðisflokkurinn á
þingi hefir nú gert tilraun til
þess að koma í veg fyrir að
frumvarp stjórnarinnar um
skuldaskil smáútgerðarinnar nái
fram að ganga, og virðist ástæð-
an fyrir því vera sú ein, að þeir
geti ekki unnað smáútgerðinni
styrks, þegar Kveldúlfur og önn-
ur stórútgerðarfyrirtæki fá ekk-
ert.
Hjálp til stórútgerðarinnar,
ella ekkert.
Sjálfstæðisflokkurinn setur nú
þá kröfu á oddinn, að stórútgerð-
in fái fjárhagsstyrk frá ríkinu.
I þessu skyni vilja þeir að tek-
ið sé 5 millj. kr. lán, og um
þetta tala þeir í sömu andránni
og þeir efast um að ríkinu sé
kleift að útvega H/a núllj. til
skuldaskila smáútgerðarinnar. Og
þessar 5 millj. á að nota til þess
að borga skuldir Kveldúlfs og
annara slíkra, þannig að skuldir
þeirra verði ekki nema 65 á móti
hundraði eigna.
Sjálfstæðisflokknum er fullljóst,
að þessi krafa bræðranna Thors,
Jóhanns úr Eyjum og annara
stórútgerðarmanna nær ekki fram
að ganga. Það eina, sem með
henni gæti unnist, er að tefja
frumvarpið um skuldaskil smá-
útgerðarinnar, og enginn frýr
þeim svo mjög vits, að honum
komi til hugar, að þeim sé ekki
þetta ljóst, en svo grá er græska
þeirra, að svífast þess ekki að
gera tilraun til þess, að hindra
framgang þessa nauðsynjamáls
smáútgerðarinnar af því einu, að
sú stórútgerð, sem ætíð hefir skot-
ið öllum sínum töpum yfir á
herðar þjóðarinnar, gegnum bank-
ana, en varið öllum sínum gróða
til hagnaðar einstökum mönnmn,
fær ekki enn á ný, og nú á lög-
helgaðan hátt, að skjóta tapi erf-
iðu áranna yfir á herðar fjöldans.
Mowiuckel neitar að
vera forinei vinstri
mama á þingi.
OSLO. í fyrra dag. (FB.)
Þingflokkur vinstrimanna hélt
fund í gær og kaus Mowinckel í
stjórn flokksins. Var lagt mjög
að honum, að hann tæki að sér
formensku þingflokksins, en hann
hafnaði boðinu.
250 ðra
ninning Bachs og
Eftir Dr. Franz Mixa.
JOHANN SEBASTIAN BACH.
Vs
GEORG FRIEDRICH HANDEL.
Hin miklu þýzku tónskáld, Jo-
hann Seb. Bach og Georg Fried-
rich Handel, eru báðir fæddir ár-
ið 1685, og eiga þannig á þessu
ári 250 ára afmæli.
Bach dó 1750 og Handel 1759.
Þeir höfðu aldrei sést. Það var
ekki aðeins tilviljun ein. Þeim
var báðum ljóst, þó þeir bæru
virðingu hvor fyrir öörum, að
þeir höfðu ekkert sérstakt að
sækja hvor til annars, svo voru
þeir ólíkir. Hinn ólíki lífsferill
ler í raun og veru spegilmynd af
sálarlífi þeirra.
Handel, sem strax á unga aldri
ferðaðist víða og hafði í raun og
veru síðar engan fastan samastað,
hann var alt af í glaumi lífsins,
naut mikillar virðingar,, en átti
marga óvini, var í eilífri baráttu.
I lifanda lífi voru honum reist
minnismerki, og árið sem hann dó
var stórfengleg standmynd af
honum reist í fæðingarborg hans,
Halle.
Bach aftur á móti bjó alla æfi
á sama blettinum. Hann komst
aldrei út fyrir landamæri Þýzka-
lands. Bach naut að vísu álits,
en sú viðurkenning, sem hann
fékk, var engan veginn eins og
hann átti skilið fyrir hið geysi-
lega sköpunarríka starf sitt.
í raun og veru voru það synir
Johanns Seb. Bachs, sem öfluðu
nafninu opinberrar viðurkenning-
ar. Þeir störfuðu sem hljómsveit-
arstjórar og tónskáld í ýmsum
borgum Þýzkalands, Englands og
ítalíu. Það var ekki fyrri en eftir
miðja nítjándu öld, sem hin stór-
fenglegu verk Bachs smám sam-
an urðu eign almennings.
Með sínum fágætu hæfileikum
til að vinna úr hinum nothæfu
verðmætum (polyfon. vokalm.)
fyrri alda og (harm.) straumum
samtíðarinnar, tókst Bach að
skapa verk, sem gnæfa við himin
enn í dag. Um leið og verk hans
marka alger tímamót í sögu tón-
listarinnar, eru þau ótæmandi lind
allra ténskálda síðari tíma.
List Bachs er fyrst og fremst
vaxin upp úr þýzkum jarðvegi.
Handel er heimsborgari, enda þótt
hin þýzku einkenni séu hin sterk-
! ustu. Hann verður fyrir áhrifum
| alls staðar þar sem hann fer og
er sér þess fyllilega meðvitandi.
Sérstaklega gætir áhrifa frá ferð-
um hans um England og Italíu.
I hinum léttari verkum Hándels
gætir hinna ítölsku áhrifa. Eng-
lendingar kalla Handel stærsta
enska tónskáldið og eru af því
ljós hin ensku áhrif í verkum
hans. Yfir stíl Hándels er fyrst
og fremst alvara og tign, en hann
gerir sér oft far um að hrífa á-
heyrendur sína með því að leggja
vissan „Pathos“ í verk sín. Þá
ytri möguleika, sem fyrir hendi
eru, notar hann til hins itrasta,
þó hann hins vegar komist allra
sinna ferða þar sem möguleikar
eru takmarkaðir.
Eftir að söngleikahús þau, sem
Handel skrifaði aðallega söng-
leiki fyrir, hættu að starfa, snéri
hann sér einungis að „oratori-
um“. Eftirtektarvert er, að Han-
del skrifaði „Messiah“, eitt sitt
glæsilegasta verk, 57 ára gamall;
Var það hið fyrsta af hinum
mörgu „oratorium", sem hann
skrifaði á næstu 9 árum.
Bach skrifaði af innri þörf.
Hann virðist ekki hafa haft í
huga á hvern hátt verk hans
hefðu mest áhrif, og notfærði sér
því ekki fyllilega þau meðul, sem
fyrir hendí voru. Stærstu verkin,
eins og Mattheuspassion", skrif-
aði hann án þess að hafa full-
kominn kór eða hljómsveit. „Das
wohltemperierte Klavier“ skrifaði
Bach sem æfingar handa börnum
sínum, en þar er verk, sem tekur
ekki aðeins yfir alla „Skala“ tón-
fræðinnar, heldur einnig mann-
legrar sálar. Verk hans eru há-
mark tónfræðilegrar rökfræði, en
þó hafin yfir öll mannleg lög.
Bach og Hándel hafa eitt sam-
eiginlegt. Þeir eru algerlega sjálf-
stæðir. Óbifanleiki lífsskoðunar
og trúarbragða þeirra tíma er sú
undirstaða, sem þeir byggja alt
á og sækja þrek sitt í.
„Subjektivismus“ næstu alda
var þeim óþektur. Hinn undur-
samlegi friður og ró, sem hvílir
yfir verkum þeirra, er afleiðing
þeirrar bjargföstu vissu, þar sem
enginn efi né æst tilfinningaflug
kemst að. Er það ef til vill ein-
mitt þetta, sem hinir reikulu kom-
ponistar vorra tíma þrá, er þeir,
leita nær 3 aldir aftur í tímjann
að lífskrafti og uppörvun.
Dr. F. M.
Fastar f Ingferðir með
Zeppelinskipam fi
nndirbúningi
fi Þýzkalandii
BERLÍN í gær.
1 gær var fyrir forgöngu flug-
málaráðherrans Göring stofnað
nýtt flugferðafélag í Þýzkalandi,
sem heitir „Deutsche Zeppelin-
Reederei“, eða „Þýzka /Jbppelin-
útgerðin".
Markmið félagsins er að starfa
að farþega og póst-flugi með
loftskipum.
Dr. Eckener er formaður fé-
lagsins. (FÚ.)
Aðalfundur
verður haldinn í hjúkrunarkvennafélaginu
„Líkn“ í K.R. húsinu, uppi, mánudaginn p.
25. |). ra. kl. 9 e. h.
Dagskrá samkvæmt félagslögum. Sjórnin.
Haf nf irMngar!
Gfnalang og fatap-essnn Hafna íjarðar,
StrandgStn 30, er tekin til starfa.
simi 9281. Simi 9281.
Sækjum. Sendum.
Hraðpressun, hatfahreinsun, kemisk hreinsun.
Sérstök biðstofa.
Málverkasýning
Giete Llnck Scheving «g Gunniangs OskarsSchevings
i húsi Garðars Gíslasonar, Hverfisgöta 4, uppi,
er opin daglega kl. 11—9. Aðgangur 1 króna
Málverkasýning
Gunnlangs 6 Schevings.
Leikm£nnsþank»r um málaralist.
Málaralistin er ung hér á Is-
landi — og það eru fremur fáir,
sem njóta hennar, ef hún er sér-
stæð og verulega mótuð af anda
listamannsins. Myndlistarsmekkur
alls þorra Islendinga er bundinn
því, að höfundur listaverksins
skili viðfangsefninu álíka ómót-
uðu og ljósmyndavélin — eða
þeir, sem mála „Drottinn blessi
heimilið" og hinar alkunnu bibl-
íulegu gljámyndir, sem sumir gefa
artugum brúðhjónum og einkum
verzlunin „Vísir“ hefir selt hér í
stórum, stórum stíl og með ágæt-
um verzlunarárangri í kristileg-
um frumsálarlegum anda.
. . . En þó að því miður alt of
fáir geti enn notið auðugrar mál-
aralistar, þá eru hinir þó ennþá
færri, sem hafa verulega listar-
þekldngu til að bera og geta gert
glögga, fræðilega grgjn fyrir því,
hvað það er, sem gefur málverk-
unum gildi, í hverju persónuleiki
málarans birtist — hvernig línur
og litir — mál málarans — tjá
okkur áhrif viðfangsefnanna á
hans innra mann og viðhorf hans
við þeim. Og það, hve slíkir menn
eru sárafáir, er menningarleg
vöntun, sem er kannske enn til-
finnanlegri en sá skortur á bók-
mentalegri þekkingu, er kemur
frani; í þorra ritdóma þér á landi.
Ég er eihn þeirra, sem ekki bera
fræðilegt skyn á málaralist og
eru ekki dómbærir um hana frá
því sjónarmiði. En samt sem áður
á ég áreiðanlega vissum málur-
um talsvert að þakka. Sumarmál-
verkasýningar, sem ég hefi sótt
hér og annars staðar hafa vakið
athygli mína á ýmsu, sem ég
hefi ekki áður tekið eftir — og
skerpt hana á öðru, sem ég raun-
ar hefi áður athugað. Og nú, er
ég hefi séð málverkasýningu
þeirra Gunnlaugs Ó. Schevings og
frúar hans, vil ég með nokkrum
línum vekja á henni athygli al-
mennings, ef vera kynni, ,að ein-
hverjir, sem ella sækja ekki slíkar
sýningar, kynnu að telja það ó-
maksins vert að líta á verk þeirra
hjónanna — og ef til vill fara
þaðan ríkari en þeir komu.
Hin unga, danska frú vekur at-
hygli með sínum nokkuð sérstæða
skilningi á viðfangsefnunum —
hinum mjúka og hugnanlega blæ
myndanna — en ég bið hana af-
sökunar á flaustrinu og fer inn i
aðalstofuna, þar sem málverk
manns hennar eru.
Þegar ég kem þangað, tek ég
strax ^ftir því, að viðfangsefnin
eru fjölbreyttari en gerist og
gengur hjá öllum þorra íslenzkra
málara. Flestir þeirra mála svo
að segja eingöngu landið. Gunn-
laugi Scheving er ekkert í um-
hverfinu óviðkomandi. Náttúran,
mennirnir, dýrin, húsin — alt
dregur þetta að sér hans lista-
mannsauga. Áhrif alls þessa mót-
þst í huga hans, og hann gefur
þessari mótun útlausn í litum og
línum. Sem heild verkar sýning-
in sem tjáning styrks og karl-
manniegs persónuleika, sem þó á
mikið af tæru en litríku ljóðræni,
persónuleika, sem er vaxinn upp
úr sama jarðvegi og íslenzk al-
þýða, er mótaður af íslenzkri
náttúru, nepju hennar og tröll-
skap, draummjúkri mildi hennar
og töfrandi tilbreytni.
En smátt og smátt draga vissar
myndir einkum að sér athyglina.
Ég vil nefna nokkrar þeirra.
Þarna er kona í rúmi. Það er ó-
venjumikið rautt í þessari mynd.
Það er sem hranni um konuna
ótal heit og magnþrungin áhrif,
sem smátt og smátt hafa mótað
hana í kvöl og unaði — unz hún
hvílir þarna — eins og hún er
nú — á kólgubólstrum dýrkeyptr-
ar lífsreynzlu . . . með kertisloga
hálfkulnaðra ástríðna blaktandi
við rúmstokkinn. /
Þá eru þarna konur á ferð í
snjó, fátæklegar konur og lura-
legar með sjöl um herðar — og
maður á hesti brýzt að baki þeim
gegnum skaflana, sem móta með
kulda sínum og brimandi nötur-
leik þessa sterku, en ljóðrænu
mynd, sem minnir á sunA í sög-
mn Halldórs Kiljan Laxness.
Þessar konur eru „sjálfstætt fólk“
í fönn íslenzkra alþýðuörlaga.
Þá eru tvær myndir, sem ég
vil minnast á í einu — andstæð-
ur að formum og innihaldi, en
hliðstæður að því, að þær markai
hvor sinn meginþátt í lyndi ís-
lenzkrar þjóðar, mótuðu af lífs-
háttum og umhverfi. önnur er af
ríðandi konu á ferð að vetrarlagi.
Konan er ekki tilhaldslega búin.
Hún er ekki fríð. Hesturinn er
loðinn og lubbalegur — og á
hæla honum labbar ótótlegur
rakki. Það er hjarn yfir alt —
kuldalegt, dauðalegt. Fjöllin eru
dökk og grá — þungbúin, dapur-
leg — og himininn er hulinn
grárri móðu. íslenzkt skammdegi
og allra veðra von. ... En í
venjulegu andliti konunnar eru
tveir þættir eftirtakanlegir og á-
berandi, annar hóflát nægjusemi
með skerf þann, sem örlögin hafa
skamtað, hinn festa og seigla,'
sem ekkert getur óað eða beygt.
Þessi mynd er sú stærsta á sýn-
ingunni, hin ein af þeim minstu.
Hún er af ungri stúlku, sem hvílir
í vorgrænu kjarri. Litirnir eru
léttir, broshýrir og þrungnir við-
kvæmri dreymni. Og stúlkan í
hinni hjúfrandi stillingu er eins
og draumur hins sorta- og klaka-
kvekta íslenzka unglings um ei-
líft vor og unaðslegt samræmi
við hið fagra og gróandi í nátt-
leysinu, þegar hann sofnar og
vaknar í sól ... Önnur myndin:
hin hversdagslega ti!vera íslenzkr-
ar alþýðu gegnum aldimar, móð-
ir hóflætis og seiglu — hin mynd-
in: svif hennar inn í heima vor-
legrar og dreyminnar viðkvæmni,
þulu- og viðlaga-vakinn í ís-
lenzkri alþýðumenningu.
Svona birtist íslenzk þjóð, ís-
lenzk náttúra og að nokkru leyti
íslenzk menningarsaga í þessum
og öðrum myndum Gunnlaugs Ó.
Schevings. Þetta sé ég — og svo
sjáið þið hin kannske þetta, en ef
til vill líka margt og mikið ann-
að. Það skiftir minstu máli,
hvort okkur ber saman — ef
þið við nána athugun finnið eitt-
hvað, sem dýpkar fyrir ykkur liti
og línur hinnar daglegu tilveru.
Reykjavík, 22. marz 1935.
GiiÓm. Gíslason Hagalin.
í siðustu viku
komu fram) í Nesjun\ í Grafningi
nokkrar kindur frá Heiðabæ i
Þingvallasveit, sem ekki hafa sést
siðan i haust, þar á meðai var
eitt lamb. Kindurnar voru allar í
góðum holdum. Höfðu þær geng-
iið í Henglinum eða þar í grend.