Alþýðublaðið - 08.04.1935, Side 3

MÁNUDAGINN 8. APRÍL 1935.
ALPÝÐUBLAÐIÐ
Viðtaoi'f meirihluta launa-
málanefndar til mentamála
A barnakensla »ð vera ákvæðisvinna ?
Eftir Hlöðver Sigurðsson skólastjóra á Stokkseyri.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
OTGEFANDI:
ALÞÝLUFLOKKURINN
RITSTJÖ RI :
F. R. VALDEMARSSON
Ritstjórn og afgreiðsla:
Hvt ifisgötu 8-10.
SIMAR :
4900-4906.
JQOOVAfgreiðsla, auglýsingar.
4901: RítstjCrn (innlendar fréttir).
4902: Ritstjéri.
4903: Vilhj. S. Vihjáimss. (heinia).
4904: F. R. Valdemarsson (heima)
4905: Prent: miðjan.
4906: Afgreiðshm.
Dagkaup
550 ^erkamanna.
AHVERJUM DEGI befií ver-
ið selt áfengi fyrir 7246 kr.
jiiér í Reykjavík, síðan sala sterku
drykkjanna hófst. Það er pæst-
um sama upphæð og parf til
pess að greiða 550 verkamönnum
Dagsbrúnarkaup.
Þetta gerist sömu mánuðma og
nokkur hundruð fjölskyldufeður
ganga hér atvinnuliafusir, á sama
tíma og bæjarstjórn Reykjavíkur
hrekur fátæka verkamenn úr at-
vinnubótavinnu á fátækrafram-
færi, á sama tíma og talið er að
bærinn hafi ekki efni á pví að
halda uppi atvinnubótavinnu. En
Reykvíkingar hafa efni á því að
kaupa áfengi fyrir 7246 kr. á dag.
(Meginhluti áfengisins fer án efa
til Reykvíkinga.)
Sennilega er það ekkert afl
nema drykkjuskaparfýsnin, sem
gæti togað þetta fé úr buddu
Reykvíkinga. Það væri reynandi
að sjá hvað mikið fé kæmi inn,
ef Reykvikingar væru beðnir að
skjóta saman daglega til þess
að hægt væri að vinna að nýjum
gatnagerðum, ræktun lands, smíði
nýrra báta o. s. frv. Það, sem
myndi vinnast við þetta, væri. að
forða fjölskyldum frá hungri og
hvers kyns vesaldómi, og að
skapa varanleg verðmæti til hags-
bóta fyrir aldna og óborna.
Það, sem hins vegar vinst við
þau samskot, sem daglega fara
fram í áfengisbúðinni, er í sem
fæstum orðum þetta:
I mörg ár hefir íslenzk kennara-
stétt unnið starf sitt með skyldu-
rækni og ósérplægni, lagt á sig
mikinn kostnað og erfiði til að
auka mentun sína, unnið starfi
sínu alt það gagn, sem hún gat,
og lifað við smánarkjör. Við
höfum beðið og vonað að ein-
hvern tíma myndu valdhafarnir
sjá, hversu mikils virði starfið
væri og búa betur að okkur og
starfi okkar.
Þegar minst hefir verið á þessi
mál við valdhafana, hefir svar-
ið alt af verið á þessa leið: —
Bráðum verða launalögin endur-
skoðuð, og þá verður þetta tekið
til greina. — Svo hleypur launa-
málanefnd af stokkunum. Hana
skipa: 1 starfandi barnakennari,
Siðlaus framkoma á götum
borgarinnar, þrengsli í tugthús-
inu og á Kleppi, þjófnaðir og(
hverskyns glæpir ög eyðilögð
heimili.
Þetta eru ekki nema blákaldar
staðreyndir, sem hér er skýrt frá,
staðreyndir, sem allir sjáandi sjá,
en samt sem áður halda menn á-
fram að skjóta saman fé í ''áí’eng-
isbúðinni á sama tíma sem hvergi
fæst fé til atvinnubóta.
Það ætti hver og einn vitibor-
inn maður að vera fær um að
draga ályktanir af þeim stað-
reyndum, sem hér hefir verið bent
á. Það ætti öllum að vera ljóst,
aÖ hver sá, sem tekur þátt í því
að viðhalda drykkjusiðunum, þó
hann sjálfur fari sem kallað er
hóflega með áfengi’, leggur í sam-
skotabaukinn í áfengisbúðinni, og
uppskera samskotanna er eins og
áður er sagt hvers konar glæpir
og óknyttir, eymd og vesaldóm-
ur. Væri ekki réttara fyrir alla
vitiborna menn að hætta að
leggja fé sitt í þennan samskota-
bauk, en beina í þess stað aur-
um sínum og atgerfi að því, að
Vinna bug á atvinnuleysinu?
1 fyrverandi kennari, 1 fyrverandi
skólastjóri og tveir menn aðrir.
Nú verður kennurum ekki gleymt.
En hvað skeður? Meirihluti n:fnd-
arinnar — Jörundur Brynjólfsson
fyrverandi kennari, Arnór Sigur-
jónsson fyrverandi skólastjóri og
Kári Sigurjónsson bóndi — legg-
ur til meðal annars:
1) Að skólaskylda sé að eins
fjögur ár, enda þótt víða sé hún
nú sex ár, eða að hreppsfélög
kosti eingöngu sjálf kenslu yngri
barna.
2) Að ríkið leggi að eins 45
krónur miðað við barn víðast-
hvar í sveitum, en 70 krónur í
kaupstöðum.
3) Að laun kennara miðist við
það, hvað mörgum börnum þeir
kenna, og skuli hver kennari hafa
40 börn.
Margt fleira mætti finna at-
hugavert við álit meirihlutans, en
mig langar einkum til að taka
þessi þrjú atriði til athugunar.
Heimafræðslunni hefir hrakað
ár frá ári. Sveitirnar eru þar eng-
in undantekning. Undanfarandi
landspróf hafa sýnt, öð barna-
frœdslunni hefir verid mest á-
bótavant í sveitum landsins, tío
pekking barnanna hefir stapid í
réttu hlutfalli vid lengd skóla-
tímans, og ad brýna ncmbsyn hef-
ir boriÖ til ab skólarnir tœkju
lestrarkensluna alveg í símsr
hendur.
Það er alkunna, að fjöldi barna
kemur ólæ;s í skóla 10 ára, engu
síður í sveitum en kaupstöðum.
Nú er það alkunna bæði for-
eldrum og kennurum, að hægast
er að kenna börnum lestur á aldr-
inum 6—10 ára, enda nær ókleift
eftir að þau eru orðin 10 ára.
Heimilin hafa sjaldan tækifæri
eða hæfa starfskrafta til að upp-
fylla fræðsluskyldu sína. Þessi
skortur á undirbúningi skólabarn-
anna veldur alls konar misræmi
og torveldar kenslustarfið.
Til að gera þessum háttvirtu
þrem bændum skiljanlegt hvílík
hagsýni þetta er vil ég benda
þeim á að það eru svipuð vinnu-
brögð og ef þeir byrjuðu slátt-
inn í september.
Ákvæðið um að leggja beri
minna til barnafræðslunnar í
sveitum en kaupstöðum er mér
öskiljanlegt, nema ef veraskyldi
að sumir sveitaþingmenn teldu ó-
heppilegt að dubba mjög upp á
mentun kjósenda sinna.
Siðasta atriðið, sem ég nefndi,
er bæði heimskulegt og hlægilegt,
auk þess sem það er sorglegur
vottur vanþroska þeirra manna
sumra, sem fara með málefni
þjóðarinnar.
Þessir menn virðast líta svo á,
að uppeldi barna sé hliðstætt
starf og t. d. vegagerð eða skurð-
gröftur.
í fyrsta lagi er undir flestum
kringumstæðum ofmikið fyrir
einn kennara að kennia 40 börn-
um, einkum þegar þess er gætt
hvernig er í pottinn búið með
lengd skólaskyldualdurs og lengd
kenslutíma árlega. Flestar menn-
ingarþjóðir telja 7—8 ára skóla-
skyldu, með 9—10 mánaða
kenslutíma árlega, nauðsynlega.
En þó að einn kennari gæti nú
kent 40 börnum án þess að starf-
ið biði hnekki, er það öllum vit-
anlegt, að mjög víða getur alls
ekki verið um það að ræða, að
hver kennari geti haft 40 börn,
og valda því ýmsir staðhættir.
Og á svo sá kennari, sem ekki
getur fengið 40 börn til að kenna,
endilega að búa við ennþá lak-
ari kjör en hinir? Eða halda þá
þessir gömlu skólamenn að hægt
sé að troða í börn eins og hey-
poka, þá skal mig sannarlega ekki
undra þótt þeir yfirgæfu starf
sitt.
Einu sinni voru Framsóknar-
menn á móti því að láta höfða-
töluna ráða, þá voru þeir að berj-
ast gegn einu mesta réttlætismáli,
sem uppi var með þjóðinni. Nú
virðast þeir vera komnir á aðra
skoðun, en nú eru þeir líka að
reyna að grafa undan alþýðu-
mentuninni í landinu. Það skal
þó tekið fram, að varla trúi ég
því fyr én fullreynt er, að allir
Framsóknarmenn fylgi þessu.
Annars virðist manni að þetta og
fleira í áliti meiri hluta lauma-
málanefndar sé svo fráleitt, að
ekki sé orðum eyðandi að þvi.
Manni gæti fundist að þetta ætti
alt að vera fyndni, e. t. v. meina
þessir menn ekkert með hinum
nýju frumvörpum um launamálið
og kannske minst með því að
þykjast ætla að lækkia á hátekju-
mönnunum. En það er gamanleik-
ur, sein íslenzk alþýða lætur varla
leika fyrir sig í mörg ár.
Lítum svo á kjör þau, sem ís-
lenzkir kennarar eiga nú við að
búa og eiga að haldast óbreytt
víðast hvar eftir till. meiri hlut-
ans. Við skulum taka til dæmis
kennara í kauptúni, en þeir eru
ekki verst launaöir, því það eru
farkennarar.
Kennari í kauptúni hefir með
25% dýrtíðaruppbót og að frá-
dregnu lífeyrissjóðsgjaldi kr.
1511,25 í árslaun. Nú er starfi
kennara svo háttað, að þeir eiga
engij atvinnu vísa nema kaupa-
vinnu, og hugsum okkur nú að
þeir kæmust til rausnarbónda,
sem greiddi 45 kr. á viku í átta
vikur, það gera 360 krónur. Tekj-
ur alls kr. 1871,25.
Til að geta fylgst með í starfi
sínu verður kennari að geta keypt
bækur og tímarit. Og er það sízt
ofreiknað með kr. 300,00 árlega.
I skatta og opinber gjöld lágt á-
ætlað kr. 120,00 árlega. Hugsum
okkur að kennari sé giftur og
eigi eitt barn. Áætlum svo húsa-
leigu, ljós og hita 50 kr. á mán.
árl. kr. 600,00. Til að klæða sig
og fjölskyldu sína sómasamlega
lágt áætlað kr. 700,00 árlega. Líf-
trygging (því varla má búast við
of miklurn arfi ef kennarinn fellur
frá) kr. 100,00 árlega. Fæði og
annar kostnaður kr. 51,25. Sam-
tals kr. 1871,25.
Það sést því á þessu yfirliti, að
kennara er ekki ætlað að matast
nema þann tíma, sem hann er í
kaupavinnunni, svo ekki sé nú
talað um anman enn meiri luxus.
Islendingar eru löngu orðnir sér
til minkunar fyrir það, hvernig
þeir búa að barrtafræðslunni og
kennarastéttinni.
Nýlega las ég grein eftir Paul
Muller, forstjóra danska skóla-
safnsins, er ferðaðist hér síðast-
liðið sumar. Hann dáist að dugn-
aði og áhuga íslenzkra barna-
kennara, jafnframt því sem hann
gerir grein fyrir kjörum þeirra
og gerir samanburð á verðlagi
þar og hér.
Hvernig haldið þið, lesendur
góðir, að mentuðum þjóðum get-
ist að þessu? Við höfum þó vilj-
að teljast menningarþjóð.
Mér þykir hart að kennari, sem
orðið hefir að hröklast frá starfi
sínu vegna erfiðra kjara, til að
hirða mola þá, sem falla af borð-
um húsbænda hans, skuli ekki
skilja betur þarfir stéttarinnar en
raun ber vitni um.
Hlödver Sigurdsson.
ísland í erlendum blöðum.
1 „The Press", Woodstock, N.
B., hefir birzt löng grein, sem
nefnist „Icelands Rosy Future".
Greinin er vinsamlega skrifuð, en
talsvert af missögnum í henni. I
grein þessari er vikið að því, að
Bretar hafi augastað á íslandi
og hafi haft um skeið. — I Free
Press, London, Ontario, hefir birzt
grein, sem nefnist „A Study of
Ioeland", eftir George Morehead.
I enskum blöðum, m. a. í West
Lancashire Evening Gazette er
getiö um erindi, sem Mr. C. E.
Tomlinson flutti í „Fleetwood’s
Men’s Fireside Fellowship” í des.
s. 1. um Island. Erindið kallaði
Tomlinson „Wonderful Iceland"
og sýndi skuggamyndir frá Is-
landi um leið. — 1 Manitoba Free
Press, Winnipeg, er vinsamleg
grein með mynd um Herman
Hermann, kunnan Winnipeg-Is-
lending. (FB.)
Hangikjöt
til páskanna kaupa allir hjá
Sambandi isl. samviannfélasa,
Daglegt líf i Berlín.
Ferðabréf frá höfuðborg hins priðja ríkis.
BpRLlN hefir alt af verib pög-
ul borg, vinnandi sements-
verkból. Berlín var borg vinnunn-
ar. Menn höfdu á tilfinningunni,
ab Berlínarbúinn ynni vegna vinn-
unnar sjálfrar, en ekki vegna
kaupsins. Hvernig er umhorfs í
pessari borg í dag?
Hvernig lífi lifa íbimr hennar,
pessar fjórar milljónir manm,
(Sem nú í tvö ár hafa verið und-
irgefnar hans herradóm, nazism-
ann — „lausar víö marxistiska
stórglœpamenn, svikara verkar
lýdsstéttarinnar“, eins og pad
heitir í rœdum nazistaforingj-
anna? \
FerÖamönnum, sem koma til
Berlínar, virðist máske að alt sé
harla gott. Að vísu er hægt að
ganga þar um göturmar án yfir-
vofandi hættu um að vera skot-
i’nn í götubardaga milli nazista,
kommúnista og sósíaldemokrata,
eða yfirleitt allra þeirra máttar-
valda, sem „stjórnuðu Berlín áð-
ur en Hitler komst til valda“.
Þessi orð hefi ég ekki einungis
heyrt af vörum manna, sem eru
að koma til Berlínar i fyrsta sinn,
heldur einnig af vörum manna,
sem að öðru leyti eru sæmilegum
gáfum gæddir og bjuggu í
Þýzkalandi meðan það var lýð-
veldi. Það er kominn friður á í
Þýzkalandi, segja þessir menn.
Pab er talab í hljóbi.
Það er talað í hljóði á götum
Berlínar. Ef tveir menn ganga
saman um göturnar og skegg-
ræða um áhugamál sín, þagna
þeir skyndilega, ef þriðji maður
Jcemur í nálægð þeirra. Öttinn við
að nábúinn „heyri eitthvað” er
undarlega mikill. Hver veit? Má-
ske er hann í raun og veru naz-
isti? Maður þarf ekki að dvelja
margar klukkustundifr í Berlín til
þess að verða var þess ömur-
leika, sem hylst undir þessu hljóð-
skrafi. Manni dettur ósjálfrátt í
hug borg, sem er lögð í eyði af
gasárás. Það er þögul, uggvæn-
leg kyrð. Þetta er Berlín árið
1935. Og ef herra Hansen stór-
kaupmaður hefir öðlast einhverja
aðra skoðun á Berlín, er hann
eyddi jólaleyfinu sínu þar, þá get
ég engu svarað öðru en því, að
ég bjó ekki á hótel Eden, held-
ur hjá Paul Hoffmann verka-
manni í Ackerstrasse 5, þriðja
bakhúsi. Þar hefi ég öðlast end-
urminningar mínar um Berlín, og
þær endurminningar eru gráar að
lit með svörtum blettum. Ibúðir
verkamannanna liggja ekki viö
Kurfurstendamm.
A heimili óbreytts nazista.
Ég hefi þekt Paul Hoffmann
og fjölskyldu hans um allmörg
ár. Það er óbrotið fólk af milli-
stétt. Heimilisfaðirinn á ofur-
litla búðarhoiu. Hann er gamajl
meðlimur þýzka sosíaldemokrata-
flokksins. Hann hafði starfað fyr-
ir II. internationale. Þegar naz-
isminn flóði yfir, reyndi hann að
samræmast kröfum hans. Það er
ekki svo slæmt sem menn i öðr-
um löndum álíta, sagði hann af-
feakandi í bréfum sínum. Um jól-
in átti ég að koma og heim-
sækja hann og sjá alt með eigin
augum. Við gátum þá líka fengið
færi á að tala saman.
En ég gat ekki fengið að tala
mikið við Paul Hoffmann og fjöl-
skyldu hans. Ég sá þau yfirleitt
sjaldan. Fjölskyldufaðirinn var í
S. A., konan í nazistiskum
kyennafélagsskap, sonurinn var
upptekinn af skólanum og
Hitlersæskunni og dóttirin
var í tilsvarandi skóla
fyrir nazistatelpur. Þetta urðu
þau að gera, sagði faðirinn mér,
annars verður tap á verzluninni.
„En óneitanlega væri skemtilegra
að hafa meiri tíma afgangs.
Starfið er holt þeim, sem hafa
verið atvinnulausir um lengri
tima, en það er erfitt fyrir fjöl-
skylduföður," bætti Hoffmann við
og brosti þreytulega. „Ég er of
gamall til þess að hafa æfingar
tvö kvöld í viku auk hergöngu
með tilheyrandi æfingum alla
sunnudagsmorgna.
Það var aðeins einu sinni á ári,
sem þýzka fjölskyldan var öll
saman, á flokksþingi nazistanna í
Ntirnberg, segir orðtækið. Það er
eitthvað satt í því. Nærri þvj
allar fjöl'skyldur kvörtuðu um
það, að faðirinn eða sonurinn
væru aldrei heima. Það er flokk-
urinn, sem tekur allan tímann
fyrir þeim.
Dýrara að lifa.
Það hefir ekki orðið léttara að
vinna sér fyrir daglegu brauði.
Nærri því allar lífsnauðsynjar
hafa hækkáð í verði. Landbúnað-
arafurðirnar — smjör, ostur,
egg, kartöflur, korn o. s.
frv. hafa hækkað og hækka stöð-
f,igt í verði, því það á að bjarga
landbúnaðinum. Bændurnir eru í
eftirlæti hjá Hitler, og þó eru
þeir óánægðir. Tekstilvörur eru
í sama verði og áður, en hefir
hrakað mjög að gæðum.
En alt um það hefir þó frú
Hoffmann nóg á borðurn. Vöru-
söfnunaræðið, sem greip um sig
á stríðstímanum, er aftur farið
!að gei’sa í Þýzkalandi. Fólk hefir
hina megnustu ótrú á gerfivörum,
sem alt af má eiga von á að
komi á markaðinn, þegar hrá-
efnavörugeymslurnar eru tæmd-
ar. ÞaÖ er þegar byrjað að blanda
mélið 'í brauðið. Menn eru ekki
hrifnir af hinum svonefnda
„þrumara”, jafnvel þó nazistafor-
ingjarnir segist ekki fá gómsæt-
ari rétt og hæli honum á hvert
reipi. Dag nokkurn var ég við-
staddur, er kona ein kom inn í
búð Hoffmanns og spurði: „Haf-
ið þér brauð?“ „Já, þrumara."
„Þá hafið þér heldur ekkert
brauð,“ sagði konan gremjulega
og rak aftur hurðina á hæla sér.
Ég efa stórlega, að þessi kona,
kærði sig heldur um gerfifata-
efnið „Wolstra", þýzka gerfitó-
bakið (sem vitanlega er án niko-
tins) eða tréklossa í stað þes^
að ganga á leðurskóm. En hver
einasti Þjóðverji veit, að að þessu
hlýtur að reka i Þýzkalandi, þeg-
ar hráefnin eru þrotin.
five miklar tekjur hefir pýzkur
verkamd&ur?
Ég átti tal við faglærðan verka-
mann, sem hefir haft atvinnu í
5 síðasOðin ár og hefir hafthæs a
taxtakaup. Hann sagði: „Ánægj-
an yfir því, að launin hækka um
0,1 pfennig árið 1934 er ekki mik-
il, þegar þess er gætt, að þau
hafa lækkað um 21,3 pfennig síð-
an 1929. Tímakaup mitt var:
1. apríl 1929 — 99,7 pf.
— 1930 102,2 —
— 1931 — 98,4 —
— 1932 — 84,7 —
— 1933 — 79,3 —
— 1934 — 78,3 —
Annar maður, yfirþjónn á
stóru kaffihúsi, sagði mér, að
hann hefði 185 mörk brutto á
mánuði. „Ég segi brutto, því
| mönnum er svo gjarnt að gleyma
því, sem dregst frá hvern mán-
uð. Sjúkrasamlagið heimtar 8,40
mörk, atvinnuleysistryggingin
krefur 6,80 mörk, örorkutrygging-
in þarf 5 mörk, launa- og þegn-
skattur nemur 5,25 mörkum, til
hins svonefnda nazistiska verka-
mannasambands 4,20 mörk. Þetta
er samtals 38,75 mörk. Við þetta
bætast svo flokksgjöldin og allir
þeir 10 og 50 pfennig-skildingar,
sem maður verður að láta af
hendi við hinar stöðugu sam-
skotabeiðnir, svo að ég hefi tæp
140 mörk um mánuðinn. Ég er
kvæntur.
Farmiðasali sporvagna, sem á
konu og barn, fær 120 mörk um
mánuðinn. (Frh.)
Framköllun,
Kopiering,
Góð vinna,
lægst verð.
Spor yð«jhós ReylijavíkDr,
Bankastræti 11.