Alþýðublaðið - 05.05.1935, Blaðsíða 3

Alþýðublaðið - 05.05.1935, Blaðsíða 3
LAUGARDAGINN 4. MAÍ 1935. ALÞÝÐUBLAÐIÐ ALÞÝÐUBLAÐIÐ OTGEFANDI: ALÞÝÐUFLOKKURINN RITSTJÓ RI : F. R. VALDEMARSSON Ritstjórn og afgreiðsla: Hvtrfisgötu 8—10. SIM AR : 4900-4906. 4900: Afgreiðsla, auglýsingar. 4901: Rítstjórn (innlendar fréttir). 4902 Ritstjé. ri 4903: Vilhj. S. Vihjálinss. (heinia). 4904: F. R. Valdemarsson (heima) 4905: Prent' miðjan. 4906: Afgreiðsla.n. Sameiniflg iðiaðar- maaia og le.fea- maflnaíSogsdeilnnfli. LESENDUM Alpýðublaðsins er kunn deila sú, sem staði'ð hefir milli verkalýðsfélaganna og hins danska verkfræðings, sem hér er kominn á vegum danska firmans Höjgaard & Schultz til pess að sjá um Sogsvirkjunina. Verkamenn hafa krafist þess skýlausa réttar síns, að rnenn innan vébanda verklýðsfélaganna gengju fyrir vinnu, að kauptaxta félaganna væri fylgt í einu öllu, að verkamenn fái ýms hlunn- indi, sem bætti peim upp pau ópægindi, sem af því leiðir, að peir verða að dvelja fjarri heim- ilum sínum við vinnuna. Hinn danski verkfræðingur hef- ir tekið pessum réttmætu kröf- um punglega, en hann mua fá að vita með fullri vissu, að al- pýðusamtökin á íslandi muni ekki láta ganga á rétt sinn. Iðnaðarmenn fá sömu undir- tektir hjá íhaldinu og verka- menn. Að sjálfsögðu hafa iðnaðar- menn, sem að verki þessu munu vinna, allar hinar sömu kröfur að gera eins og verkamennirnir. Þeir hafa líka borið þær allar fram og fengið hinar sömu und- irtektir eins og starfsbræður 1 þeirra, sem vinna munu hin al- mennu verk. Iðnaðarmenn þeir, sem að byggingum vinna, munu flestir (vera í stéttarfélögum, pau mynda pvo með sér samband, sem heit- ir Iðnsamband byggingarmanna. Samband petta snéri sér fyrst til bæjarráðs og bað pað full- tingis. Munu ýmsir þeirra, sem að sambandinu standa, hafa litið svo á, að þeir ættu ítök í meiri hluta bæjarráðs og bæjarstjórnar. En engar kosningar standa nú fyrir dyrum og íhaldsmeirihluti bæjarráðsins sá sér fært aÖ dauf- heyrast við öllum óskum iðnað- armannanna. Allir launapegar munu samein- ast undir forystu Alpýðusam- ba dsins. Þessi reynsla hefir kent iðn- aðarmönnum, að peim ber að standa við hlið hinna óbreyttu verkamanna í elnu og öllu. Þeim hefir orðið ljóst, að kröf- ur peirra eru pær sömu, og pað eru sömu aðilarnir sem standa gegn kröfum beggja, það er í- haldið, pað er forréttindastéttin í pjóðfélaginu. Af þessum sökum hafa iðnað- armennirnir snúið sér til Alþýðu- sambandsins og leitað samvinnu við pað um að fá pá leiðrétt- ingu mála sinna, sem bæjarráðið hefir ekki viljað veita peim. Það eru allar líkur til að fleiri aðilar muni koma á eftir, Félag járniðnaðarmanna og Félagverk- fræðinga munu bæði krefjast þess, að peirra réttur sé einnig jvirtur í sambandi við Sogsvirkj- unina. Þetta hlýtur að verða til þess, að öllum pessum aðilum verð- ur Ijóst, að peim ber að korna fram sem heild gagnVart íhaldi og auðvaldi, hvort sem pað er innlent eða erlent, og engum blandast fiugur um undir hvaða forystu peir eiga að sameinast og munu sameinast. Undir for- ystu Alpýðusambandsins eiga all- ir peir, sem laun þiggja,- hvort sem peir eru kallaðir verkamenn, iðnaðarmenn, verkfræðingar, verzlunarmenn eða eitthvað ann- að, að sameinast, undir pvímerki munu peir gæta réttar síns. Norska Alpýðaflokkssfjórnln óskar eftir samningum inga í flsksðlumálnm rið Islend* og fleiru. VERZLUNARMÁLARÁÐ- HERRA norsku Al- pýðuflokksstjórnarinnar, Alfred Madsen, hefir nýlega látið í ljós í viðtali við „Arbeider- bladet“, að hann óski mjög eindregið eftir pví, að samn- ingar verði teknir upp milli Noregs og íslands um sainvinnu í fisksölumálum. „Eitt af því, sem ég mun beiía mér fyrir,“ segir verzlunarmála- ráðherrann við ,,Arbeiderbladet“, „er að Noregur sendi miklu fleiri menn ineð raunhæfa pekkingu og kunnáttu til helztu markaðsland- anna til pess að vinna par að afurðasölunni. Það sem sjávar- útveginum ríður mest á nú á tím- um, er að geta selt pann fisk, sem aflast. Engu fé er betur varið til hjálp- ar sjávarútveginum en því, sem notað er til að vinna nýja mark- aði fyrir fiskinn. Við höfum nú þegar allmarga umboðsmenn, sem ferðast um markaðslöndin víða um heim og vinna að afurðasöl- unni, en pað er líklegt, að meira verði nú gert á bessu sviði' af stjórnarinnar hálfu. Auðvitað er hér að ræða um vandamál, sem ekki verður leyst alt í einu, en verður að vinna að með fram- sýni. Ég hefi mikinn áhuga á pví, að koma á samvinnu milli Noregs og íslands, sem er eitthvert mesta fiskframleiðslulandið, og, ef mögu- legt er, að gera við það samninga, sem gætu orðið til pess að koma í veg fyrir óheilbrigða samkeppni • milli Noregs og íslands í mark- aðslöndunum og tryggja pannig stöðugri markaðsskilyrði fyrir fiskafurðirnar. Ummæli, sem höfð voru eftir íslenzka forsætisráðherranum ný- lega, benda til þess; að íslending- ar óski einnig eftir samkomulagi á pessu sviði.“ í samtalinu við Arbeiderbladet kom Madsen verzlunarmálaráð- herra pessu næst að stofnun sér- ALFRED MADSEN verzlunarmálaráðherra. staks ráðuneytis fyrir sjávarút- vegsmál, sem mikið hefir verið rætt um í Noregi undanfarið. Kvaðst Madsen vera pví fylgj- andi, og myndi Alpýðuflokks- stjórnin hrinda pví í framkvæmd mjög bráðlega. Einnig sagði hann, að í ráði væri að stofna nýtt samgöngumálaráðuneyti og iðnaðar- og verzlunar-ráðuneyti. Þá skýrði Madsen frá því, að nefnd hefði verið skipuð til aö ræða ýms sjávarútvegsmál, og hefði hún þegar gert tillögur um breytingar á síldarlögum Norð- manna, sem ganga að nokkru leyti úr gildi í vor. Gerði hann ráð fyrir að ný lög yrðu sett um sölu stórsíldar og vorsíldar, en stjórnin myndi hafa þá nýbreytni um afgreiðslu málsins, að leggja paö fyrir sjómenn og verkamenn í veföistöðvimum til atkvœða- greföslii. Fór sú atkvæðagreiðsla fram í fyrra mánuði, rétt fyrir mánaðamótin, en ekki er enn kunnugt um úrslit hennar. Atkvæðagreiðslan snerist um pað, hvort skipulag eigi að vera á síldarsölunni eftir sérstökum lögum, eða hvort verzlunin eigi að vera algerlega frjáls og af- skiftalaus af hálfu hins opinbera. Væri ástæða til að athuga pað hér, hvort ekki sé rétt að taka norsku Alþýðuflokksstjómina til fyrirmyndar í pessu efni og láta hinar vinnandi stéttir sjálfar greiða atkvæði um helztu mál, er pær snerta. Norðurlönd eru stórveldi, ef þau vinna saman. Undanfarið hefir mjqg verið unnið að því að auka samvinnu Norðurlanda, og hafa jafnaðar- mannastjórnirnar í Danmörku og Svípjóð unnið sérstaklega ákveð- ið í pá átt, og síðan jafnaðar- menn í Noregi tóku við völdum hafa peir einnig unnið aö því. Enda er nú svo komið, að sam- vinna Norðurlanda eykst með hverjum mánuði sem líður. Hefir pessi aukna samvinna komið fram í ýmsu, meðal ann- ars nú síðast, er utanríkisráð- herrar N-oregs og Svíþjóðar lýstu pví yfir, að þeir og stjórnir peirra I væru algerlega sampykkar þeirri afstöðu, er P. Munth, utanríkis- ráðherra Dana, tók á fundinum í Þjóðabandaiagsráðinu, pegar rætt var um herskylduákvarðanir Þjóð- verja. Á fundi, sem haldinn var í Stokkhólmi fyrir nokkru um sam- vinnu Norðurlanda, var mikið rætt um það, að auka pyrfti sam- vinnu þeirra í verzlunarmálum, pví að pó að hvert Norðurland- anna stæði illa að vigi í verzlun- arsamningum við hin stóru ríki, pá væru pau sterk ef -*'au stæðu saman, veittu hvert öðru upp- lýsingar og hjálpuöust að í Jnark- aðslöndunúm. Fiskveiðar Norðmaana við Lofoten. SOgnlegt yfir>it aftan úr forneskjn fram til vorra daga. f fyrra vorn 34000 sjómenn að veiðnm við Lofoten. Elzta útflutningsvara Norð- manna — sú lang elzta — er fiskur. Fyrst framan af var það einungis harðfiskur — þurkað- ur á trönum — og' ekki fyr en löngu seinna er farið að fletja hann og verka sem saltfisk. Lengi vel var minstur hluti afl- ans saltaður — aðeins stærstu fiskarnir, sem sjáanlegt þótti að illa mundu þorna, og svo hjálp- aði það líka til, að saltið var feikna dýrt fram eftir öllum öld- um. Berist talið að þorskfiskveið- um Norðmanna, þá er það fyrst og fremst veiðarnar, er fram fara við Lofot-eyjarnar á vet- urna, sem menn hafa í huga. Að vísu fiskast þorskur víðar með- fram norsku ströndinni en við Lofoten, en þar er fiskimagnið svo geisilega mikið, að pað er hvergi neitt svipað því. Það eru liðnar margar aldir, siðan Norðmenn tóku að safnast saman við Lofoten á aflíðandi vetri til þorskveiða. Eysteinn konungur, sem uppi var um 11 hundruð, lét t. d. reisa þar ver- búðir, og sýnir það berlega, að þá er þar risinn upp atyinnuveg- ur aðkomumanna, sem jafnvel stjórnarvöld landsins veita at- hygli og styrkja. — Fábreytt voru fyrstu tæki sjómannanna þarna norðurfrá. Elzta veiðitæk- ið, sem menn þekkja, er hand- færið. Sjálft færið var heima- spunnið, lóðið var steinn og öng- ullinn fyrst úr beini — síðar úr járni. Einnig þekkjast önglar úr þurkuðum einirótum. Svo liðú aldir, að þetta var einasta veiði- tæki fiskimannanna við Lofoten, en urn miðja 16. öld reyndu nokkrir fiskimenn að leggja línu með mörgum önglum og beitu á hverjum þeirra. Það sýndi strax sína yfirburði, en jafnskjótt risu upp sjómenn, sem hófu hatrama baráttu móti slíkri veiðiaðferð. — Það skortir nefnilega aldrei menn, sem finnst það vera köll- un sín að stimpast gegn allri framþróun. — Þeir sögðu, að þetta væri „rányrkja", kvalafullt fyrir fiskinn (Dyrplageri). Og þess vegna var kært fyrir yfir- völdunum og allar línuveiðar bannaðar. En þróunin verður aldrei stöðvuð. Þeir, sem höfðu byrjað að nota línu, voru búnir að sann- færast um yfirburði hennar við fiskveiðarnar, og þeir voru því staðráðnir í því að sigra alla örð- ugleika. Þeir ákváðu að leita réttingar sinna mála á hæslu stöðurn. Og það varð því úr, að tveir .sjómenn yoru kjörnir til að fara með hið forboðna veiðitæki á fund konungsins sjálfs. 1 litl- um fiskibáti var lagt af stað suð- ur í Þrændalög og siðaií fótgang- andi að mestu úr því. Með sér höl'ðu þeir vandaða línu með fag- urlegum önglum og fingerðum úr silfri, og uppihöldum, sem voru listasmíði. Sjómennirnir töldu nefnilega, að allt yrði þetta að vera fínt og fagurlega búið, fyrst sjálfur konungurinn átti að renna það augum — og e. t. v. snerta það i þokkabót. Menn geta gert sér það í hugarlund, að ferðalag þetta var enginn leikur, enda stóð það vikum saman. Konungur Noregs sat þá i Kaup- mannahöfn, og þar náðu þessir tveir brautryðjendur líka fundi hans um síðir. Hann ræddi lengi við fiski- mennina um veiðarfærið. Þeir lögðu og drógu línuna i sölum konungs — og tókst þannig að vekja skilning hans og áhuga fyrir línuveiðunum. Norður á bóginn héldu þeir því aftur með virðulegt skjal með eiginhandar undirskrift Kristjáns konungs þriðja. Þar var þeim allra mildi- legast leyft að nota línu með ! niörgum önglum. — Þróunin hafði þannig hoppað spölkorn fram á við. í í'úina öld vai' svo lóðin og handfæi'ið notað jöfnum hönd- j um við Lofoten. Handfærið þó j lítið, nema þegar beituskortur j var. En ðm miðja 17. öld, þegar . Hansakaupmenn fóru að flytja ödýrt og sterkt garn til Noregs, ^ koma þorskanetin til sögunnar. Frá þeim tíma og fram á þenn- an dag er það svo, að netin og lóðirnar eru aðalveiðarfæri Lo- fot-sjómanna, og geta þeir ekki gert upp á milli þess, hvort á- batasamara sé. Þ-egar fiskurinn ér feitur og stór, veiðist hann betur í net, en sé hann smár og magur, gefst lóðin iniklu betur. Þetta hefir reynslan sýnt, enda er hvorttveggja vel skiljanlegt. Dálítið er það misjafnt, hve- nær fyrsta fiskigangan kemur að Lofóteyjunum Venjulega byrja skipin að sigla þangað í janúar- lok, og þó heldur síðar nú hin seinni ár. Fyrir 30—40 árum var veiðin aftur í fulliim gangi strax upp úi' nýárinu. — Aftur í heiðni vai' lórnað dýrum á miðsvetrar- blótunum, og blóði fórnardýr- anna stökkt yfir bát og veiðar- færi. Það átti að tryggja vel- gengni og aflasæld útgerðarinn- ar á öllum sviðum. Með kristn- inni lögðust blótin að vísu niður, en bæði bátur og litgerð áttu samt sinn fasta dagskrárlið í miðsvetrarhátíðum Norðmanna Icngi fram eftir öldum. Algeng- ast var, að sú athöfn færi fram á þessa leið: Við nýársfagnaðinn tók formaðurinn sig út úr og hélt til nausta með brennivíns- kútinn undir handleggnum. — Harin átti að drekka minni báts- ins og veiðarfæranna. — „Skál, bátur minn! Heilla | skál!“ sagði hann og hclti góð- tim slurk úr kútnuin á fram- stafn bátsins; og „skál, lína mín“, sagði hann um leið og hann sneri sér að veiðarfærun- um og ýrði vininu yfir þau. Að því búnu fékk hann sér góðan teig sjálfur og hélt síðan heim til stofu á ný. — Fórnfæringu hins nýja siðar var lokið. Alt fram yfir seinustu alda- mót fór allt Lofot-fiskiríið fram á opnuin bátum: Fimmmanna- förum og áttæringum. Afburða- bátar' og æfðir sjómenn hafa þarna háð baráttunavvið Ægi, til þess að afla fátæklegs framfæris handa sér og sínum. Auðvitað hefir það oftar en einu sinni komið fyrir, að sjóvíkingar þess- ir hafi orðið ofurliða bornir — þegar liiminn og haf virtust hafa gert einskonar samsæri gegn þeim. Það eru lil margir sorta- og sorgar-dagar í sögu Lofoten- veiðanna, sem ennþá eru í minn- um hafðir. Norðurlönd hafa samtals 16,3 milljónir íbúa, en utanríkisverzl- un þ-eirra nam árið 1933, þegar v-erðlagið var pó pað lægsta, sem það hefir -orðið á krejpuárunum, yfir 2 milljarðar króna. Innflutn- ingur þeirra allra v.ar 2750 milljj- ónir króna -og útflutningurinn 2225 milljónir króna. ítalía, sem hefir 42 milljónir íbúa, hafði sama ár aðeins 2200 milljón króna innflutning og 1800 milljón króna útflutning. S-ovét-Rússland með 160 millj- ónir íbúa hefir -ekki nándar nærri eins mikla utanríkisverzlun og Norðurlönd óll, og er rerzlun pess pó veitt miklu meiri athygli á heimsmarkaðinum. Atriði, sem v-ert er að veita at- hygli, -er einnig pað, að Norður- lönd kaupa sérstaklega mikið af stóru ríkjunum (Br-etlandi, Þýzka- landi, Bandaríkjunum), svo að v-erulegur hluti af útflutningi p-eirra ríkja f-er til Norðurlanda. j [ , . „Syndir annara“. Leikflokkur Soffíu Guðlaugs- dóttur og Haralds Björnssonar byrjar að sýna „Syndir annara“ eftir Einar H. Kvaran næstkom- andi miðvikudagskvöld. Bifreið yfir Kerlingaskarð 1 gær fór bifreið yfir Kerlingar- skarð á leið til R-eykjavíkur í fyrsta skifti á þessu ári. Þ-essa, daga -er v-erið að moka snjó og gera við v-eginn yfir fjallið. FO. Skntnll Blað WðDflokbsins á isafirði er n mðsynleitt öllum, sem vilja fylgjasf með á VestfiörðaiHe Gerlst áskrifendur í afgreiðslu Aipýðublaðsins. Nítjándi febrúar 1849 var slík- ur dagur. Hversu margir þá fór- ust við Lofoten, veit víst eng- inn með vissu, en sagt er, að í Buksnesi einu hafi 30 oi'ðið ekkjur þann dag. Svipaður dagur var 25. janú- ar 1893. Þá skall stormurinn á flotann á leið til Lofoten, og varð ekki við neitt ráðið, því bátarnir voru með slæman flutning og há- fermi og fórust því unnvörpum. Á bæ einum við Lofoten dó eng- inn karlmaður á landi í marga ætt.Iiðu — allir fórust í sjó. En þrátt fyrir þetta hræddi hafið ekki nýjar kynslóðir frá þvi að lielga sig sjómennskunni. Syn- irnir tóku allir sæti á afturþóft- unni, þar sem faðirinn hafði áð- ur setið, unz hann fórst. Fyrir hér um bil 25 árum byrj- ar nýr þáttur í sögu Lofot-veið- anna. Þá koma vélbátar og gufu- | bátar fyrst til sögunnar. Þá byrj- ar þáttur stórrekstursins. Eins og oftast áður, þegar þró- ’ unin hefir stigið skref fram á við, heyrðust nú rnargar mót- mælaraddir .Sérstaklega olli vcl- bátaútgerðin ugg og hn-eykslun. Vélbátarnir komust fyr á miðin, og það var illa séð af árabátafor- mönnunum. Svo var því m. a. haldið fram, að vélaskröltið mundi fæla fiskinn burtu, og urðu margir til að fallast á þá skoðun. Hélst sú trú svo að jafn- Frh. á 4. síðu.

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.