Alþýðublaðið - 11.01.1927, Blaðsíða 2

2
ALÞ.ÝÐUBLAÐIÐ
ÍALÞÝÐUBLAÐIB
! kemur út á hverjum virkum degi.
i': ' ■■ ' 1 ============
Afgreiðsla í Alpýðuhúsinu við
; Hverfisgötu 8 opin frá kl, 9 árd.
J til kl. 7 síðd.
j Skrifstofa á sama stað opin kl.
: 9V2-—lOVa árd. og kl. 8—9 síðd.
; Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294
! (skrifstofan).
Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á
! mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15
< hver mm. eindálka.
! Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
(í sama húsi, sömu simar).
Sameining
alg>ýðufIokkanna
i Noregi.
Verklýðshreyfingin í Noregi er
nokkru yngri en annars staðar á
Norðurlöndum ■— að íslandi und-
an skildu. En fram yfir stríðslok
stóðu norsku verkamennirnir sam-
einaðir í einni fyikingu. Pólitískt
tilheyrðu þeir 2. alþjóðasambandi
verkamanna (II. Internationale).
Með heimsófriðinum má segja
að samband þetta liðaðist í sund-
;ur. í öfriðarlöndunum, hverju fyr-
ir sig, sogaðist hreyfingin með
iinn í iðu styrjaldarinnar, og á ó-
friðarárunum er naumast hægt að
tala um nokkur alisherjarsamtök
verkalýðsins. Eftir stríðið var þó
fljótlega tekið til að endurreisa
samtök þessi, en þá varð verka-
mannaflokkurinn norski ekki með.
Hann gekk inn í 3. alþjóðasam-
bandið, er þá var nýstofnað með
aðalaðsetur í Moskwa (III. Inter-
nationale). Nokkur ágreiningur
hafði verið innan flokksins um
þessa ráðstöfun, en þó ekki meiri
en svo, að flokkurinn tók -þetta
skref heill og óskiftur.
Það kom þó brátt í ljós, að
þetta samband gat ekki blessast
til lengdar. Miðstjómin í Moskwa
gerðist all-afskiftasöm um starf-
semi undirdeilda sinna í öðrum
löndum og gerði strangari og
strangari kröfur til þeirra. Og þeg-
ar fyrirskipanirnar 1920 — hinar
frægu Mo3kwa-„tesur“ — komu,
þótti sýnt, að norska flokkinum
yrði ekki saman haldið öllu leng-
ur. Árið eftir (1921) kom svo
'klofningurinn. Nokkur hluti
flokksins — fremur lítill þó —
vildi ekki lúta valdboðunum að
austan og sagöi sig úr lögum við
hina. Hvarf þetta flokksbrot þá
aftur til 2. alþjóðasambands og
hefir verið þar síðan.
Þannig voru þá orðnir tveir
pólitískir alþýðuflokkar í Noregi:
„socialdemokratar“ og „kommun-
istar“. Þeir síðarnefndu voru þó
miklum mun fjölmennari og öfl-
ugri.
„Kommunista“-flokkurinn var
þó að ýmsu leyti sjálfum sér
sundurþykkur. Margir innan
flokksins höfðu átt erfitt með að
beygja sig undir skilyrðin frá
miðstjórn sambandsins í Moskwa,
en höfðu þó fylgst með hálfnauð-
'ýugir í þeirri von, að unt væri að
komast hjá algerðri sundrung.
Meðal þeirra voru nekkrir hinna
atkvæðamestu foringja alþýðunn-
ar, svo sem þáverandi formaður
flokksins, Kyrre Grepp, og hinn
mikli mælskumaður og „agitator"
Maftin Tranmœl.
Glundroðinn innan flokksins fór
þó fremur vaxandi en þverrandi.
Miðstjórn allsherjarsambandsins
herti stöðugt á kröfunum og sýndi
að mörgu leyti óþarfa afskifta-
semi um sérstarfsemi deildanna
og jafnvel af þeim hlutum, er
samkvæmt eðli sínu hljóta að vera
einkamál einstaklinganna. Þetta
leiddi að lokum til nýs klofnings.
Mikill meiri hluti flokksins, und-
ir forustu Tranmæls, gerði upp-
reisn gegn ofríki miðstjórnarinn-
ar. Kyrre Grepp var þá látinn.
Skildust svo leiðimar enn að nýju
haustið 1923. Tranmæl og fylgj-
endur hans voru reknir úr 3. al-
þjóðasambandinu sem nú hélt eft-
ir að eins litlu broti af hinum
fyrr svo öfluga flokki. Foringi
þessa brots var Olav Scheflo.
Nú vom norskir verkamenn
skildir í þrjá pólitíska flokka, og
það hafa þeir verið þessi síðustu
ár. Lengst til hægri „socialdemo-
kratar“, tilheyrandi 2. alþjóðasam-
bandi, á vinstri væng „kommun-
istar“, sem stóðu í 3. alþjóðasam-
bandinu, og rnilli þeirra óháði
verkamannaflokkurinn eða Tran-
mæl-flokkurinn, er stóð utan við
allan alþjóðlegan félagsskap. Til
þess að gefa nokkra hugmynd urn
styrk þessara flokka, hvers fyrir
sig, má líta á tölu þingsæta
þeirra, er þeir hlutu við síðustu
almennar kosningar (1924), en við
þær kosningar barðist hver flokk-
anna út af fyrir sig. „Socialdemo-
kratar“ hlutu 8 sæti, Tramnæl-
flokkurinn 24 og „kommunistar“
6.
Það segir sig sjálft, að þetta
ástand með hina pólitisku jafnað-
arhreyfingu þrískifta hlaut mörg-
um að finnast lítt viðunandi.
Kraftarnir dreifast, og þeim er
sóað í innbyrðis rifrildi, sem ekki
eykur veg hreyfingarinnar út á
við. Enginn vafi er á því, að þessi
sundrung hefir mjög staðið verka-
mannahreyfingunni norsku fyrir
þrifum á síðusíu árum. Stjórn-
málastarfsemi flokkanna, sem all-
ir keppa að einu og sama mark-
miði, lamast vegna ósamkomulags
innbyrðis. Þátttaka í kosningum
verður miklum mun dýrari fyrir
þrjá flokka en einn og árangur-
inn þó minni. Jafnvel þar, sem
hlutfallskosningar eru í lög leidd-
ar, eins og á sér stað í Noregi,,
sýnir Jiað sig ávalt, að smáflokk-
arnir verða að nokkru afskiftir,
svo einn stór flokkur fær fleiri
þingsæti en þrír smáflokkar mcð
sömu atkvæðatölu. Og Jiótt sundr-
ungin í Noregi hafi að eins náð
til hinna pólitisku samtaka verk-
lýðsins, en iðnsamtökin (den fag-
lige organisation) að þessu hafi
haldist órofin, þá er það augljóst,
að sundurlyndi og innbyrðis deil-
ur á sviði stjórnmálanna hefir
lamandi áhrif einnig á öðrum
sviðurn. Það dregur úr þrótti
Verklýðsins í baráttu hans við at-
vinnurekendur, baráttunni fyrir
viðunandi launa- og lífs-kjörum.
Þessarar reynslu hefir norsk al-
þýða verið að afla sér á síðustu
árum og smáganga út frá því sem
vísu, að hán hafi verið keypt dýru
verði. Hyggnir og framsýnir menn
innan flokkanna hafa áuðvitað
fyrir löngu séð, að hverju óefni
stefndi, og gerðar hafa verið til-
íraunir í þá átt að sameina flokk-
ana að nýju. Er það ekki nema
eðlilegt, að Tranmæl-flokkurinn,
sem er þeirra öflugastur, hafi þar
einkum haft forgöngu. Hingað til
hafa þó tilraunir þessar engan
JHangur borið.
Á síðast liðnu hausti var enn á
ný leitað hófanna um sameiningu,
og mun það hafa verið Tranmæl-
flokkurinn, sem gekst fyrir því.
Qg í þetta skifti er alt útlit fyrir,
að flokkunum takist að bræða sig
saman, — að minsta kosti tveim
þeirra. Það eru Tranmæl og „so-
cialdemokratar“. Héldu lands-
stjómir beggja þessara flokka
fundi með sér í-byrjun f. m., og
náðist þar samkomulag um
grundvöll einingarinnar: sameig-
inlega stefnuskrá fyrir flokkana.
30. jan. í ár er ákveðið að
báðir flokkar í sameiningu haldi
landsfund í Osló með kjörnum
fulltrúum frá hlnum einstöku fé-
lögum víðs vegar um land. Eru
allar líkur til, að sá fundur stað-
festi gerðir landsstjórnanna, og
að þar verði gengið frá hinni
formlegu sambræðslu flokkanna.
Stefnuskrá sú, er samkomulag
hefir náðst um, hefir þegar verið
birt- Ber hún það með sér, að báð-
ir aðiljar hafa slakað nokkuð til,
en „socialdemokratar“ þó öllu
meira. Spurningin um alþjóða-
samböndin hefir að Jressu verið
einhver mesta hindrunin á vegin-
um til sameiningar. Tranmæl og
hans fylgifiskar hafa ekki viljað
in!n í 2. alþjóðasamband, og hvor-
ugur smáflokkanna hefir viljað
slíta þau félagsbönd, er tCngja
þá við verkamenn annara landa. í
þessu mikilvæga atriði hafa nú
„socialdemokratar“ gefið eftir.
Ganga þeir inn á að segja sig
úr 2. alþjóðasambandi, að minsía
kosti í bili. Gegnir sú ákvörðun
nokkurri furðu og sýnir berlega,
að „socialdemokratar" vilja mikið
til vinna, að sameiningin komist
á. En látið er það í veðri vaka,
að spurningin um alþjóðasam-
band verði seinna tekin til með-
ferðar af hinum sameinaða flokki,
— hvað sem þá kann úr að ráðast. .
Friedrich Adler, hinn alkunni
austurríski jafnaðarmannaforingi,
dvaldi í Osló um þær mundir, er
þessi tíðindi gerðust. Hann er nú
aðalritari 2. alþjóðasambands, og
er ekki ólíklegt, að ferðalag hans
hafi að einhverju leyti staðið í
sambandi við samninga- og sátta-
tilraunir flokkanna í Noregi. Má
gizka á, að hér hafi „socialdemo-
kratar“ farið að ráðum hans. Víst
er um það, að návist hans hefir
létt Undir einingarstarfið, því hann
er maður, sem nýtur mikils álits
meðal alþýðu víðs vegar um
helm.
Talsvert hefir verið ritað um
.þetta mál í norskum blöðum.
Taka borgarablöðin yfirleitt tíð-
indum þessum fálega, og hægri-
blöðin eru í illu skapi, eins og
eðlilegt er. Vitanlega sér íhaldið
sér engan hag í þvi, að verka-
menn skipi sér saman í trausta
fylkingu. Þykir því „socialdemo-
kratar" hafa teygt sig alt of langt
í áttina til samkomulags við hina
byltingarsinnuðu Tranmælíta.
„Morgunblaðið" í Osló, sem er
andlegur bróðir okkar kæra
„Mogga“ og þó margt betur gefið,
segir berum orðum um stefnu-
skrá þá, er flokkastjórnirnar hafa
orðið ásáttar um, að hún sé
stefnuskrá byltingarsinna.
í blöðum „kommuhista“ kveð-
ur við annar tónn. Þau finna ekk-
ert nýtilegt í stefnuskránni, tala
um liðhlaup og svik og húð-
skamma leiðtoga beggja flokka,.
en þó einkum Tranmæl. Að hon-
um er beint flestum örvunum, og
hefir svo verið lengi.
Við „kommunista“ var ekki unt
að ná samkomulagi að þessu
sinni. Og nú eru þeir æfir. Er
það að vonum, því renni hinir
tveir flokkarnir saman, verður að-
staða þeirra alt annað en öfunds-
verð. Þeir verða þá langsamlega
fáliðaðasti stjórnmálaflokkur í
Noregi og mega sín lítils í hinu
pólitíska lífi. ósennilegt er það
heldur ekki, að stóri flokkurinn
með tíð og tíma verki eins og
segull á meðlimi hins og dragi
þá smátt og smátt yfir til sín. Þó
skal engu um það spáð, en frá
sjónarhóli hlutlauss áhorfanda
mættu þau málalok sýnast ákjós-
anlegust, að allir þrír flokkar
rynnu saman í einn. Markmiðið,
sem stefnt er að, er hið sama fyr-
ir þeim öllum, og ágreiningsatrið-
in munu vera fremur fræðilegs.
en raunverulegs eðlis. En það
virðist auðsætt, að kröfur hins
starfandi og stríðandi lífs verði að
meta meira en pólitískar trúar-
játningar.
2. jan. ’27. —rn~~.
Jafnaðarmannafélag íslands.
Fundi þess er frestað sökum
óviðráðanlegra ástæðna.
Heimsókn Færeyinga til Hafnar
frestað vegna „inflúenzu"-
hættu.
Að því er tilkynning frá sendi-
herra Dana hermir hefir Kaup-
mannahafnarför Færeyingaflokks-
ins, sem þar ætlaði að sýna þjóð-
danza, verið frestað að undirlagi
heilbrigðismálaráðherrans, því að
af förinni gæti stafað „influenzu“-
hætta fyrir eyjarnar, og myndi
sýkin geta orðið vorvertíð eyja-
skeggja skeinuhætt.