Bjarki - 20.04.1899, Síða 1

Eitt b!að á viliu minst. Árg. 3 kr.
borgist fyrir x. Júlí, (erlendis 4 kr.
borgist Fyrirfram).
Auglýsíngar 8 aura línan; mikill af-
sláttur ef oft er auglýst. Uppsögn
skrifleg fyrir 1. Október.
IV. ár. 15
Seyðisfirði, Fímtudaginn 20. Apríl
1899
Póstar.
---* :«----
2 3- Víkíngur frá útl., um suður- firði, norður um^allar hafnir til Sauðá kr.
24- Aukapóstur hjeðan ,að Eg- ilsstöðum, nær í sunnanpóst.
27: Víkíugur frá Sauðárkrók og Eyafirði, suður um^firði og utan.
29. — Norðanpóstur leggur af stað.
4- Maí. Hólár, frá Eyafirði suður um til Rvíkur.
7- ■— Vopnaf,arðarpóstur leggur af stað.
8. -- Egil, frá útl. um suðurfirði
d. j'orður um hafnir til Eya- fjarðar.
s. Aðalpóstar koma að sunnarl og norðan.
s. d. Aukapóstdr Ieggja ' af stað tfi Mjóafj., Loðmfj', og Borg- arfjarðar.
Snjótitlingarnir biðja nú
aba góáa xx.enn að h.álpa sjer.
Maður horfðu þjer nær —
Tggur i götunní steinnh
Eftir
Cuðmund Hannesson Isekni
Nauðsynjamál og framtíðar-
horfur.
í’að er almenn yfirsjón að leita
lángt yfir skamt og oss Islend-
íngum hættir til þess eigi síður cn
oðrum. A þessu kalda landi voru
eigum vjer allajafna í vók að verj-
ast jafnvcl hvað hin einföldustu
lítsskilyrði snertit, cn í stað þess
að raðast beiníinrs á hin daglegu
nauðsyhjamál vor og leitast við að
ráða fratn úr þeinr með alvöru og
þrautseigju, vefjum vjer þau innan
í illskiijanlegar pólitiskar reifar og
atlum alt síðan vel ráðast, ef
þetta eða hitt pappírsfyrirkomulag
á stjórnmálum, samgaungum og því
h'ku, feingi framgáng.
Að minsta kosti virðist mjer
^etta þannig og jcg álít það illa
farið.
^ hverju þíngi er hinn mesti
fjuldi mála ræddur-og mikið talað;
þó er þar að miklu kiti geingið
fiam hjá ymsum hinum þýðíngar-
mestu lífsnauðsynjurn vorum og
þýðíngarmestu málum.
Hvað hihar líkamlegu nauðsynjar
vorar snertir þá er naumlega um
þær að villast. í’ær eru þcssar
gernlu: húsnæði, föt og fæði
landsins barna.
f’cer eru hvorki valtýska eða
bcndiska cða yfir hiifuð nein
»iska« —
Ef þess er spurt, hversu ástatt
sje með húsakynni fot og fæði
þjóðar vorrar, þá cr fljótt frá þeirri
sögu sagt: Húsakynnin eru skræl-
íngjum einum samboðin, matarhæfið-
ilt og ófuilkomið, fótin í flesta
staði óhentug og lítt við iandsins
hæfi, þó undantekníngar finnist í
þessu sem öðru.
Þetta verður að breytast;
ekki cingaur.gu til þcss að rcka
skrælíngjabraginn af höndum oss,
og geta litið djarfmannlega framan
í nágrannaþjóðirnar, heldur t:l þess
blátt áfram að geta lifað.
Lífið er að bréytast. Samgaung-
ur og- skipaferðir aukast ár frá ári
og mcð þeim flyst flcirá en vörur.
Sjúkdómar og drepsóttir fylgjast
með og borga eingan fárscðil.
Tæríngin er lángmerkilegasti túr-
istinn á landi.'.u núna og þegar
stjórnmálin og pappírinn cru komin
í hið eina sáluhjálplega horf þykir
nijer ekki ólíklegt að fullur helm-
íngur allra landsmanna sje orðinn
sýktur af henni.
Kyns-sjúkdcmarnir cru að gægj-
ast U])p. Einn þeirra er orðinn
innlendur — hinir koma á eftir. —
llóstandi náfölar tæríngar-beina-
grindur, hálsdigur kirtlaveik börn
með endalausum útbrotum og
augnasjúkdómum, börn ’rneð bakið
keingbogið af tæríng í hryggnum.
í’ctta sjest nú dags daglega —
hvað mun síðar. — I’á bætast við
andvanafædd börn í heilum hópuni,
börn sem fæðast með einn arf og
hann armlegan — kynsjúkdóm; full-
orðnir menn með máttlausa báða
fætur — — — —
f’ctta eru ekki framtíðarhorfurn-
ar heldur framtíðar-vissan — e f
ekki c r aðgert. —
Þannig verður hann, lýðurinn sem
veltist innan um moldargrenin og
timburhjallana hjer á landi, cftir
nokkra mansaldra, fátækur, horað-
ur, iánlaus — — —
Ef ekki er í taurr.ana tekið.
Taumarnir eru ekki fjölgun lækna.
og tæplega byggíng sjúkrahúsa
hcldur betri húsakynni, föt og fæði
þjóðarinnar, samfara talsverðri auk-
inni þekkíng hjá öllum þorra manna.
Islensk og erlend bændabýli.
Aldrei hef jc-g betur sjcð hve
húsakynnum vorum er ábctavgnt
en þegar jeg hcf komið frá út-
löndum til Islands.
Það er annar svipur á bænda-
býlunum fyrir handan hafið • en
hreysunum hjer, lfka stór munur á
útlendum bæ þó smár sje og timb-
urskrínum kaupstaðanna hjer, sem
kallaðar eru hús.
Fyrir handan hafið var bær við
bæ með litlum sp'il á milli, en
landið alt umhverfis ræktað. Flest
allir bæirnir eru rúmgóðir og reisu-
legir, einloftaðir með háreistu
hálmþaki, allir gerðir úr steini og
endast öldum saman. Vfðast var
að vísu lagið fornt, hátt mosavax-
ið hálmþak, lágir veggir, lágur
grunnur undir húsinu og sneri
drifthvít framhliðin að alfaravegin-
um, en margir ba'janna vo’ru þó
.mcð nýrra lagi úr rauðum vönd-
uðurn múrsteini, ein eða tvíloftaðir
nrcð dökkgráu helluþaki og ýrr.su
skrauti utan og innan. f’eir bera
vmsir Ijós merki þess að Iærðir
húsasmiðir haía lagt ráðin á. Vegg-
irnir eru holir til blýinda og til
þess að varna raka, grunnurinn
trygður á ýmsan hátt, loft og gólf
hlý lítt hljóðbær, vatni veitt í píp-
um þángað sem þörf gerist o. s.
frv. en allur frágángur utan húss
og innan hinn smekklegasti sum-
staðar hreinasta snild.
Umhverfis bæina eru víða rækt-
uð skrautblóm, skrautrunnar og á-
vaxtatrje, sumstaðar vcfjast vafn-
íngsjurtir upp eftir veggjum og
dyrastöfum og klæða þannig kald-
an steininn mcð grænu, lifandi
skrauti. Ekki sjaldan bríngar sig
dálítill grænn skógarkragi utan um
bæinn og hlífir fyrir næðíngaátt-
inni svo bæiinn liggur í hlýu skjóli
og blasir við suðrinu.
I’annig. er þetta fyrir handan
hafið. Hvernig er umhverfis hjá
okkur?
Fram á hlaðið slúta tvö eða þrjú
Ijeleg skinin þil, cn annars eru
bæjarveggirnir lausir og ljelegir
moldarvcggir, scm vatnið leysir og
vindurinn blæs leirinn úr. Einginn
sjcrstakur grunnur er undir húsun-
um heldur liggja torfveggir og þil
niðri í rökum jarðveginum auk
þess sem meiri hluti húsanna er
jarðgrafinn. Pökin gætu vcrið
falleg cf þau væru græn, cn oft-
ast eru þau brunnin og blásin, svo
bærinn líkist tilsýndar hólum eða
holtabarði sem er að blása upp.
Inn í bæinn liggja laung og
þraung moldargaung, oftast nærfelt
koldiuim með fleiri eða færri skít-
ugum skrapandi skelliburðum. Far-
ir þú inn þá mundu að beygja þig
því annars er hætt við að þú rekir
þig illa á, og þyki þjer gaungin
Iaung þá mundu eítir að um þau
á vesalíngs bóndakonan að snúast
fram og aftnr allan daginn frá
morgni til kvölds. Líttu á! þarna
til bliðar úr gaungunum geingur
eldhúsið með pottum á hlóðum cða
í hófbandi, og þar stendur konan
við mat sinn í öllum reyknum sót-
ug og óhrein. l að er til lítils að
kenna henni hreinlætið, því það
þrífst ekki í svona eldhúsi og
tímann hefur hún lítinn í öllu ann-
ríkiuu og bæarsnúníngunum. Korr.du
inn í baðstofuna. Hún er grafin í
jcrð upp undir brckkunni og út
um gluggr.na sjcr lítið scm ckki
neitt. Loftið sero lcitar inn í hana
er rejkjarloftið íraman úr bænum
þó strompurinn á þakinu leiði
nokkuð buttu af óhrcina loftinu.
I fremsta stafgólfinu eru stundum
hafðar kindur á veturna. í’ar c-r
alt óþiljað og moldargólf, enda
hángir skúmið niður úr lángbönd-
urn og árefti.
I þessu jarðgrafna baðstofukríli
lifir fólkið mcstan hluta æfinnar.
A veturna er hjer skuggsýnt þcg-
ar snjórinn hleðst í gluggakistui n-
ar og loftið er ekki scrn best, því
hreina loftið er kalt, en hitinn cigi
afiögu og þvf sjvaraður. Ilíngað
koma oft votir mcnn og snjóugir,
því annarsstaðar er eigi rum til
þess að .skífta fctum og leggur af
þeim vætu-útilykt, cn pollarn’r af
óhreinu snjóvatni standa á gólfinu.
Hjer sofa allir — tveir í hverju
rúminu — og aldrei er opnaður
Oft liggja hjer dauðvcikir
mcnn — oft tærfngarsjúklíngar og
rnenn mcð aðra næma sjúkdóma.
Fyrir framan bæjardyrnar tckur
við forarhlað sem ýpisu er helt á,
cn víða er fyrir framan það sorp-
haugur fullur af cllum óþvcrra. —
Salerni er ekki ncitt.
Leingri lýsíng er óþörf. Allir
kannast við þetta, þó margir hafi
svo þessum vesaldóm vanist að
góður þyki að síðustu.
Útlendur málsháttur segir, að
líf manna fari eftir húsakynnunum.
I