Bjarki - 16.04.1901, Page 1

Eitt b!að á viku. Verð árg. 3 kr.
'borgist fyrir 1. júlí, (erlendis 4 kr.
borgist fyrirfram).
Uppsögn skrifleg, ógild nema komin
sje til útg. fyrir r. okt. og kaupandi
sje þá skuldlaus við blaðið.
VI. ár. 14 . Seyðisfirði, þriðjudaginn 16. april 1901
• Landið helga« i Kina.
Það var ekki fyr en á síðari hluta næstlið- \
innar aldar að útlendar þjóðir feingu aðgáng að
hinu svokallaða »hei!aga landic í Kína. Ensk-
ur trúboði, Wiljamson, var fyrsti útlendíngur-
inn sem leit gröf Konfuste, hins mikla læri-
meistara Kínverja. Hún er í hjeraðinu Shant-
ung og krTngum hana er hið »heilaga land«.
Þar er fjallið helga, Tai-Shan, og við rætur
þess er borgin helga, Tai-ngan-fu. Þángað
hafa Kínverskir píl&grímar geingið í 4S00 ár.
Marga af helgidómum Kínverja, sem geymdir
eru á þessu svæði, hefur einginu útlendíngur
sjeð enn þann dag í dag Þýskur ferðamað-
ur, Hasse-Wartegg, hefur þó með leyfi Kín-
verja ferðast um hið »helga land« og lýst því
sem þar bar fyrir augu hans.
Hann lætur ekkert vel yfir að ferðast þar
um; vcgir eru þar nær eingir og gestgjafahús
eingin. Ferðamennirnir verða að gista f kof-
um þeim sem fyrir verða í hvert sinn þegar
nóttin skellur yfir, og allt sem þeir þurfa á
ferðinni vefða þeir að flytja með sjer. Hjer-
aðið Shantung er helmíngi minna en Norveg-
ur, en íbúar eru þar 30 milljónir. I’að er
sagt að þetta sje fátækast hjeraðið í öllu
Kfnaveldi. Þurkar valda þar oft uppskerubresti
og stundum flóir Hoang-ho-fljótið yfir bakkana
og veldur stórsköðum. Annars er jarðvegur-
inn mjög frjósamur Og íbúar hjeraðsins iðnir
og sparsamir. Þar eiu kolanámar og járn-
námar miklir, en lítt notaðir enn. Fyrrum
var útlendíngum nættulegt að ferðast þat um,
en eftir að þjóðverjar feingu yfirráð yfir höfn-
inni Kiau-sjau er það orðið hættulaust.
Höfuðstaður hjeraðsins heitir Tei-nau. Þar
sitja 17 mandarínar og mynda landsráðið eða
landstjórnina. I Suður frá höfuðborginni ligg-
ur Tai-ngan-fu, boigin helga. Hennar er get-
ið í Kínverskum sagnaritum 2254 árum f. Kr.
og er hún því elsta borg í heimi, cr sögur
fara af. Það ár er þcss gctið, að keisarinn
Shun kom til borgarinnar til þess að taka móti
hollustueiði af íbúunum. Þá gekk hann upp
á fjallið Tai-shan og helgaði það guðum him-
insins og jarðarinnar og síðan hefur það ver-
ið heilagt í augum Kínvcrja. Annars er borg-
in fátækleg, göturrar þraungar og skitnar.
Þjóðvegurinn til Pekíng liggur um höfuðgötur
bæjarins. Ibúarnir eru fastheldnir við forna
siði, svo að trúboðar vesturlandaþjóða hafa
þar tekið upp siði Ktnverja og búnfng og
gánga í víðum bómullarkápum, á fíltskóm og
með hárpísk f hnakkanurn. Nær bclmíngurinn
af Tai-rgau-fu lítur út eins og stór tijágarður;
þar vaxa cedrusviðir, furur og cyprustrje hvað
innan um annað. Sum af þessum trjám hafa
lifað svo þúsundum ára skiftir og baldið vörð
um Taishan-musterið, sem stcndur mitt í þess-
um hluta borgarinnar. Þa4 cr umgirt háum
múrveggjum með hvítum marmaraturnurr.
Við hliðin inn til musterisins er reistur fjöldi
af sölubúðum, veitíngahúsum, tedrykkjuhúsum
og leikhúsum. Hver keisari heimsækir þetta
musteri einusinni á æfi sinni. Mikið er hjer
af fornum listaverkum, úthöggnir steinbogar
með hálfmáðu myndaietri, stórar bronsekrukkur
o. s. frv. Kríngum þann stað sem helgiat-
höfnin fer fram á er skrautlegt gerði úr hvít-
um marmara. Þar inni fyrir stendur Tai-san-
musterið. Það er snjóhvítt til að sjá og er
ein hin merkilegasta byggíng í Kína, 30 mctr-a
á Ieingd. Tólf dyr eru á framhliðinni og of-
an við þær tekur við tvölalt þak og stendur
hvert um sig I5 fet fram af veggjunum; á
báðum þökunum eru hornin brett upp á við
og skreytt stórgerðum postulínsmyndum. Þök-
in eru úr gulum, gljáandi tígulsteini og gafl-
arnir eru skreyttir með gulum drekamyndum.
A miðri framhliðinni hángir stór tafla mcð
gylltu Ietri á ljósbláum grunni. Einginn gluggi
er á musterinu Og birtan kemur aðeins inn
utn dyrnar. Inni situr gríðarstórt líkneski í
hásæti. Það er líkneski Shuns keisara, sem
ríkti yfir Kína fyrir meir en 4000 árutn síðan.
Líkneskið er úr trje en gyllt og er smfðað
fyrir 1000 árum. Nokkru neðar situr annað
líkneski, af konu; það er móðir keisarans. A
borði, sem hjá Ifkneskjunum stendur, er mikið
af bronsc- og silfur-kerum frá tíma Shuns
keisara. A veggjunum hánga skrautlcg mál-
verk og sýna iör keisarans upp á fjallið Tai-
shan. Það er 1540 metra á hæð. Þar er
fjöldi af nmstcrum og minnismerkjum. Efst
uppi er fagurt musteri og vígt »hinni heilögu
sofandi móður.« Inni í því hvflir brúða með
iokuð augu á silkisæng. Hún er í vcnjulegri
kvenumannsstærð og presturinn, sem sýndi
Þjóðverjanum inn í musterið, benti honum hvað
eftir annað, að hafa ekki hátt, svo að hún
vaknaði ekki.
Enn heilagri staður en þetta er þó grafreit-
ur Konfutse. Hann er fjórðúng mílu í suður
frá Ivíu-fu-borg, skammt frá fæðíngarstað spek-
íngsins, í yndisfögru hjeraði. Þjóðverjinn seg-
ist aldrei hafa sjeð jafnfagurt mustcri og* þar
er rcist. Frá bænurn ligyja trjágaung út
þángað, höggvin gegnum þjettan Cedrusviðar-
skóg og eru úthöggnir marmarabogar byggðir
frá einum trjástofninum til annars. Þetta er
helgasti staður í Kína. Landið er flatt og
frjósamt og skammt frá grafreifnum rennur
lygn á, Sze-shui. Það cr Jórdan Ktnverja.
Allir ættmenn Konfutse eru grafnir í þessum
grafrcit og má geta nærri að þar eru nú orð-
ið margar grafir. 1 Kíu-fu aðcins eru nú
1S000 manna, sem taldir eru í ætt við hann.
I.eiði Konfutss er 15 metra hár jarðhóll og
vftt svæði autt umhverfis og beinvaxin Cyprus-
trje allt í kríng. Framanvið hauginn er tafla,
sem á er letrað: *Iíinn helgasti aiira manna,
hinn fáfleygi heimspekíngur, hinn mildi meist
ari, hinn mikli vitríngur Kúng« (þ. e. Kon-
futse). Þessi haugur er reistur fyrir 2600 ár-
um og kenníngar þessa manns hafa um láng-
an aldur verið lögmál þriðja hluta alls mann-
kyns á jörðunni. En hann er ekki dýrkaður
sem guð, heldur sem hinn mesti, vitrasti og
besti maður sem uppi hafi verið. Inni fyrir
girðíngunni eru tveir aðrir haugar. Þar hvílir
sonur Konfutse og sonarsonur.
Þjóðverjinn segir að embættismenn Kínverja,
mandarínarnir, hafi aistaðar tekið hið besta á
móti sjer á þessari ferð um helgistöðvar þeirra.
Nýtt heimsmál.
Eftir því sem samgaungur aukast og af-
skifti einnar þjóðar af annari fara vaxandi
finna menn meira og meira til þess, hve mikil
óþægindi það hefur í för með sjer að hver
þjóðin skuli ekki skilja aðra, ao allir skuli
ekki tala og skrifa eitt og hið sama mál.
Fyrrum var latínan alþjóða ritmál um alla
norðurálfu. Kosturinn við hana sem alheims-
mál var fyrst og fremst sá, að hún var dautt
mál og því stóðu allar þjóðir því sem næst
jafnt að vtgi til þess að tileinka sjer kunnáttu
í henni. Þar að auki er latínsn mjög þrosk-
að Og fullkomið mál, af því að hún hefur
verið bókmái menntaðrar þjóðar itra margar
aldir. En ókosturinn var sá, að lattnan er
mjög þúnglært mál; það kostaði menn lángan
undirbúníng að geta orðið rithöfundar og sva
skiidi allur aimenníngur ekki heldur það sem
ritað var. A öldinni sem leið kom upp fjöldi
smámála, sem lítt eða ekki voru áður kunn
öðrum en þeim þjóðfiokkum sem töluðu þau,
og svo vildu menn gera öll þessi mál og mál-
ískur að bókmentamáium. Þjóðernisdýrkunin
bljes að kolunum. Hver smáþjóð vildi um-
fram alit eiga sjerstakt mál út af fyrir sig,
jafnvel einstakir landshiutar töldu sjer til gildis
að hafa málísku frábrugðna öðrum. Norð-
menn eru gott dæmi upp á þetta. Enn i dag
cr þar fjöldi manna, sem vill fyrir hvern mun
útrýma því máli sem nýrri bókmenntir Norð-
manna eru skrifaðar á, og setja í staðinn ó-
ræktaðar og ófuilkomnar sveita- og útkjálkar
málískur. Leingra getur sjerviskan qg eitp-
trjáníngsskapurinn naumast geingið,
En cins og áður er sagt, finna menn ný
betur og betur, — allir þeir sem óheillaðir
líta á þetta, — að .öll smáþjóðarpálin Qg málísk.-
urnar geta ekki átt lánga framtíð fyrir hönd-
um- Og .Ttenn finna þörfina á því að eitt mál
fái sem mest yfirhöndina, verði alheimsmál.
Um þetta var grein í Kríngsjá í vetur, -eftir
þýskan prófcssor, H. Diels.
Hann íelur heimsmáiia nú scm stendur þrjú: