Bjarki - 18.05.1901, Blaðsíða 2

7 4
smiðju; þeir keyftu af Níelsen, en Hann varð
lorstöðutraður og meðeigandi verksmiðjunnar.
Um leíð var hún aukin og fúllkomnuð. Hluta-
upphæðin sero nú var byrjað með, var 6©,-
ooo kr..
1875 var fyrst byrjað á vefnaði við verk-
smiðjuna og þá í almennum handvefstólum og
feinginn sænskur vcfari. Dúkarnir vóru grófir
og kallaðir »JædervaðmáI» eða »maalstr.ævs-
töj«, en þeir feingu orð fyrir að vera hald-
góðir. Brátt fjekk þó vcrksmiðjan fullkomn
ari vefstóla og var hún nú bætt og aukin ár
frá ári. Ull var nú scnd þángað víða að úr
Noregi. En þegar menn sáu að fyrirtækið
heppnaðist, fóru smátt og smátt að kotra upp
fleiri, tóvinnuvjelar í líkt'ngu við Aalgaards-
verksmiðjunfc Nú eru þæ.r orðnar margar í
Noregi, eins og kunnugt er, og veita fjplcla
fólks atvinnu..
Við Aalgaardsverksmiðju vinnur nú sem,
stendur hállt fjórða hundrað manna. Þar er
nú myndað þorp með c. 700 íbúum, sem allir
lifa beinlfnis eða óbeinlínis af verksmiðjunni..
Hún á núj ri; spunavjelar, 100 vefstóla,. 19
prjónavjelar og 21 saumavjel og nú eru unnir
þar margskonar dúkar. Vinnutíminn er 60
tímar á vikru,. eða tii jafnaðar 10 tímar. á dag.
En 5 fyrstu virku daga vikunnar er unnið 101/2
tíma, en hætt vinnu kl. 3 á laugardögum.
Fjórir synir stofnandans stjórna nú vinnunni á,
verksmiðjunni; einn spunavjelunum, annar lit-
unintiif þriðji vefstólunum* og fjórði prjónas
vjclunum.
Byggt'ngar eru nú orðið- miklar á Aalgaard.
I’ær eru hitaðar með miðstöðvarhita og^ lýstar
með' raímagrj'sljósumí
Aldamótahugleiðíngar.
Islenskt Þjóðerni.
Grein mfn-, »AIdamótahugleiðíngar«, 19. tbl..
Bjarka þ. á. hefar, eins og jeg bjóst við, vak-
ið^ mótmæji úp ýmsum áttum og skal jeg'. nú.
minnast á málið nokkru frekar en þar var
gert. Jeg fór þar stutt yflr sogu og má því
vel vcra, að sumir hafi-misskiLið mig að ýmsu .
ityti.
Aðalatriðtð í' grein minni var, að þáð væri,
ftagur fyrir okkur, ef við gæt-um rutinið saroan
við ensku þjóðina, tileinkað okkur menníng
henratr og"'siði, orðið partur af henni. — Ef
nýbyrjaða ö.idin skildi þannig við okkur, þá
gerði hún- veh
það sem, stendur í vegi fyrir því, að allir
geti'aðhyllst þessa skoðun, er að líkindum það
eitt, að þá væri þjóðerni- okkar-. glatað.
En jeg segi.'að í raun og veru sje ekkert í
það varið;, það megi fara veg allrar veraldar;
ftitt' sje hið eftirsóknarverða, að komast inn í
heimsmennínguna, inn á þá braut sem aðrar.
Norðurálfuþjóðir hafa gcingið á undan okkur.
Sje þýLðeruisd/rkunin þessu andvíg, þá á hún
að víkja. Gg mfa skoðun er, að- hún hljóti
að víkja með tímanumj ekki aðeins hjá okkur
Íslendíngum, heldur ölium hínum smærri þjóð-
umi Það er framþróuaarlögmálið sem hcimtar
þær brcytíngar fy.r eða síðar.
Hvað er þjóðerni? Það eru öll þau cin-
kcnni sem: ein. þjóð. heíur. cr greina hana frá
öðrum þjóðum: sjerstakur hugsunarháttur, sjer-
stakt mál, sjerstakir lifnaðárhættir og siðir,
sjerstakur búníngur o. s, frv. o. s. frv.
Að þvt' leyti sem ytri lífsskilyrði skapa
þjóðernjsmismuninn er hann nauðsynlegur og
óhjákvæmilegur. Að því leyti sem hann skap--
ast af sjálfbyrgíngsskap cr hann ónauðsynleg-
ur og íllur.
Eftir því sem viðskiffi þjóðánns. fara vaso-
andi og kynni þeirra hverrar af annari, hlýtur
hugsunarháttur þeirra að verða líkari og lík-
ari. Þetta er óhjákvæmilegt. Við kynnt'ng-
una læra- þjóðirnar hver af annart; A1Iar ný-
ar skoðanir berast fljótt um. fræ einni þjóð tií
annarar, og umhugsunarefnin verðít ftin sörmi1
hjá- öllum þjóðum sem standár á Ifku menníng-
arstigi.
Þá- cr málið; túngan. Jcg hcf sagt; að við
stæðum miklu betur að vígi, ef móðurmál
okkar væri enska. Jeg get ímyndað mjer að
ekkert í gréininni hafi hneyxlað menn eins og
einmitt þetta. En við rólega íhugun hljóta
þó allir að sjá, að það errjett. Erum vrð til
fyrir. málið, íslenskuna, eða er hún til Cyrir
okkur? Jeg get ekki ætlítð að menn svari
þeirri spurníngu- nema á eian hátt: Múlið e.r
auðvitað tiK í okkar þarfir. Með hjálp þess.
viljam við geta gert okkur slciljanlega fyrir
öðrum- hvenær sem við þttrfum- á: að hakla.
Og við viljum geta haft gagn af annara skoð-
unum, skilið aðra. Ekkert mál getur fulinægt-
þessu í öilum tilfellum. En næst takmarkinu
komast þau mál sem töluð eru af flestum og
flestir skilja; hin, sctrt fæstir tala og fæstir
skiljaj eru fjarst.
Bókmcnntir oklear hijóta alltaf að verða ó-
fullkomuar í samanburðf við bókmenntir stór-
þjóðúnaa. Sá maður sem á aðgáng að- fjöl-
skrúðúgunx bókmennturo á móðurmáli st'nu stend-
ur betur að vígi tii þess að afla sjer þekkr
'íngar en hinn,,sem verður, að læra tú. [ress.
útlend túngumál.
O.g- hvert væri svo tapið, ef við gætum skifí
allt í emu á-kunnáttunni í ensku og íslensku?
Tapið er það, að>við ættum ekki eftir á kost.
á að 1-esa liaer bókmenntir sem við nú eigum
öðruvísi.en svo, a,ð við læjrðum fslensku sem
útlendt; mál, Em. hvað. væri unnið á móti?
Meðal annars jafngreiður aðgángur fyrir okk-
u& að-enskum bókmentum/ og við nú ' eigtim.
að íslenskum.
Vinm'ngurinn- er auðsær. Ffjá ftktum,- senu
* mótmæla þessu, ræður óljós tilfinníng.
Og lfkt er um hin atriðin að segja. Lifn-
• aðarhættir, siðir, búmrigar 0. s. frv. — allt
þetta breytisí cg á að breytast hjá öllnm
þeim þjóðuro sero, eru á frámfaraskeiói. Við-
viljum korna, upp. húsutn úr tinjbri eð.a steinft
í sama. stíl. og aðrar þjóðir, við viljum leggja.
vegi, utn landíð, fá vagnfiutnf'nga «ins og, aðrar,
þjóðir, og svona m.ætti leingi tclja. En m.ð
þessu, er vcrið að nema burt-þau éinkenni scm,
greina okkur frá öðrum þjóðwn. Við erum.:
að líkja eltir þeitn, kasta burtu vérulcgurro
þáttum, af þjóðerni ökkar,'
Það cr mikið í það varið að vcra öðruvísi.:
cn aðrir, ef sá hinn sami er þá öðrum fremri.
En aftur á mó’ti er ekkert í það varið að
vcra öllum óltkur og alfra eftirbátur.
Ymsir hafa orðið »þjóðcrni« alltaf á vörun-
um án þ.ess a$..það táljai hjá.þekn úokkta á-
kveðna hugsun. Þeir staglast á því eins og>
páfagaukar. í’eir hafa lært, að »sjerstakt þjóð-
erni« sje eitthvað gott, en hafa aldrei spurt
sjálfa sig, í h'verju gæðin sjcu þá fólgin. O-
láfur Davíðsson á Vopnafirði er auðsjáanlegan,
einn af þessum mönnum.
En um þ,að mál skal síðar talað...
Skipulagsskrá
fyrir styrktarsjóð handa ekkjum og-
b.ö r,n u m Seyðfirðínga þeirra, er r
s,jó drukkn a.
1. gr.
Sjóðwtnn fteitir Styrktarsjóður handa ekkj—
um og börnum. Seyðficði'nga þsirra, er í sjó
drnkkna.
2. gr.
SJóðurrnn er stofnaður með ágóða af fyrirr
lestri 3. dag fcbrúarmánaðar 1901:
3- gr-
Tekjur af sjóðnum-erut
1. Gjafir allra þeirra, er vilja rjatta sjóðm
um hjálparhönd.
2: Á'góði af hverju því, er stjórn sjóðsins
og aðrir kunna að stofoa til, sjóðnumj
hagnaðar.
3. Véxtir af sjóðnum.
4? gr-
Aðaltilgángur sjóðsins er að styrkja fátækát-
ekkjur og börn þeirra roanna, er í sjó drukkna,,,
til þess að hafa ofan af fyrir sjer án fátækrar
Styrk út sjóðnum veitir stjórn hans og skaD
hún- sem allra mesfe taka tiilit til þeirra, er:
a. Ilafa styrkt sjóðinn með tillögum eðá.
gjöfum sem lciagst. og sem mest.
b. Hafa átt lögheimili við Seyðisfjörð að
minsta kosti 3 ár.
c. Standa eigi í skuld fyrir þeginn svcitarr
styrk.
d. Hafa með hyggindum, ráðdeild og at-
orku stuðlað til þ.ess, að fiskiveiðarnar
yrðu scm hættun- innstar, en þó sem,
notadíý’gstar og arðmestar.
& Sr\
Stjórn sjóðsins skal skipuð þrem mönnura,,
er kosnir sje til þriggja ára, og gildrr kosníng
þeirra, er fyrst eru kosnir, til ársloka 1903.
Sýslunefnd Norður-Múlasýslu kýs einn þeirra,,
bæjarstjórn Seyðisfjarðarkaupstaðar annani og
hreppsnefnd Seyðisfjarðarhrepps hinn þriðja.
Va.ramenn skal ætíð kjósa á sama háfet, jafn-
marga stjórnendunum,, og taka þeir við s.törfum
f: fúrförlurn hinna,
gr-
Stjórn sjóðsiíts hefur á hendi alla framkvæmd,
fjárheímtur, fjárveitíngar.og reikníngshald sjóðs-
ins fyrir þann tíma, sem bún er kosin til.
Hún velur sjer sjálf formann og skiftir störf-
um milii sín eftir því, sem hún áiítur hag-
kvæmast. Við hver áramót sernur hún skýrslu 1
yfir gjörðir sinar át árinu, og reiknmg yfir
tekjur og.gj.öld sjóðsins. fyrir sama tíma. Þessa
skýrslu ásamt reikníngnum leggur stjórnin fyrir,
sýslunefnd Norður-Múlasýslu á. aðalfundi henn-
ar ár hve:t. i5ó skal bæjarstjórn Seyðisfjarð--
arkaupstaðar cg hrcppsnefnd Seyði-sfjarðar-
hrepps áður hafa átt kost á að ransaka skýrsl-
una og reiknínginn og gcra athugasojndir við,,
en sýsluccfödia hcfur aðalumsjón með því,. a.ð.
sjóénum sje stjórnað saiukvæmt skipulags»
skránni- óg fuiinaðar úrskurðarvald um allarr
framkvæmdir Og reiknínga stjórnar hans.
8, gr.
Fje sjóðsins skal svo fijótt sem- verða má.
komið á vöxtu í Söfnunarsjóði Islands og skal
standa þar um aldur og æfi sem föst innstæða,
eraldrci má skerða. Vextina skal árlega leggja
við innstæðuna þar til h.úu cr orðin 1000 kr,.