Bjarki - 15.01.1902, Blaðsíða 2

2
»vænti jeg bæði að tilheyrendur mínir hafi
skilið mig og gert sjer ljósa grunndvallarhug-
myndina í ræðuminni.<
Chamberlam heldur’áfram:
»Við getum ekki dregið upp boga Oddisevs.
Við getum ekki náð Bright, þar sem hann
kemst hæst, en við getum allir líkt eftir hon-
um í því, að spara einga fyrirhöfn, þegar um
það er að ræða, að útlista sannleikann fyrir
öðrum.«
Nokkrir af þeim, sem lýstu skoðun sinni á
málinu, gerðu Chamberlain að umtalsefni.
»Framan af«, segja þeir, «leit svo út, sem
Chamberlain lærði ræður sínar utan að með
mikilli fyrirhöfn. Hann var reyndar allt af
ljós, en jafnframt nokkuð stirður.« Einn seg-
ir : »Það gat ekki hjá því farið, að menn
tækju eftir læðum hans, lærðu af þeim og
skemmtu sjer við þær, vegna þess, hve skiln-
íngur hans var skarpur og þráðurinn í ræð-
um hans ljös og laglega spunninn. En
jafnframt voru ræður hans, einkum framan af,
helst til öþjálar að forminu til, sem bendir á,
að þær voru allt annað en augnabliksverk, að
þær voru búnar til fyrirfram og nú sama sem
lesnar upp — eítir nákvæman undirbúníng og
mikla fyrirhöfn.*
Sagt er um Chamberlain, að einu sinni sveik
minnið hann mitt í ræðu, og varð hann þá að
hœtta við svo búið án þess að setja enda á
ræðuna.
Annar af þeim, sem lýstu áliti sínu á málinu,
var Charles Dilke, sem líka er frægur mælsku-
maður í enska þínginu. Hann kvaðst fyrst
hafa æft sig í stúdentafjelaginu í Cambridge.
Þar hefði aðaláherslan verið lögð á að hafa
ræðurnar sem Ijósastar og ríkastar af rök-
remdum, en minna skeytt um málið og hinn
ytri búníng. Við háskólann í Öxforð hefði
verið gert þvert á möti. En þetta hefði
stöðugt fylgt sjer síðan. Hann sagðist reyna
að skilja málin sem best, skrifa hjá sjer mörg
einstök atriði, en anr.ars eingan undirbúning
hafa að þvi er tramsetninguna snerti. Annars
sagði hann, að »slagorðin« kjarnyrði eða
fyndnar setningar, sem .fiýgju mann frá manni,
væru varla nokkru sinni hugsuð eða búin til
f sömu svipan og þau væru sögð. Mikið væri
og komið undir málrömnum. Mörg af hinum'
»fljúgandi« orðum og setningum eftir John
Bright hefðu hljömað miklu hversdagslegar í
munni manns, sem ekki hefði haft jafn-skýra og
hijömmikla rödd. Hann sagði að mikið væri
undir því komið, að byrjun og endir tækist
vel.
Sir Ch. Dilke kom á þing 1868 og þótti
framan af þingmennsku sinni tala illa. En
i877-er hann talinn með áhrifamestu mælsku-
mönnum þíngsins.
Sir Henry Fowler, sem er þingmaður, mála-
flutningsmaður og fyrverandi ráðgjafi, sagði,
að þau*20 ár sem hann hefði setið í enska
þinginu,' hefði ræðustíll þingmannanna tekið
miklum breytíngum. Nú væru þær ræður mest
metnar, sem sýndu mesta þekking á umræðu-
efninu, en minna hugsað um formið en áður.
Nú^ væri eins og margir »læsu upp« ræður
sínar, en áður hefði ’fsú aðferð þótt óhœf í
þinginu. Hann sagðist einga ákveðna aðferð
hafa til úndirbúnings, en einga fyrirhöfn spara
til þess að undirbúa sig sem best; stundum
væri uppkast sitt til einnar klukkatíma ræðu
á einu arki, stundum á mörgum. Hann vildi
ekki ráða (öðrum til að tala eftir minni en
þcim, sem^væru mjög minnugir. Bright hefði
oft kunnað ræður sínar utanað, en þö venju-
lega talað eftir uppköstum, sem hann hefði
skrifað á ferhyrnda miða. Lord Churchill hefði
sagt sjer, að hann kynni ræður sínar utanað,
þegar hann hefði skrifað þær einu sinni.
Gladstone, sem var framúrskarandi ljett um
mál, reiddi sig aldrei á minnið. Hann var
vanur að búa sig út með hlaða af uppköstum,
þegar hann ætlaði að halda lánga ræðu, en
venjulega þurfti hann ekki á þeim að halda.
Annars sagði Fowler, að mælska væri með-
fædd list, sem ekki gæti lærst. Hann sagðist
gefa mönnum almennt það ráð, að undirbúa
sig sem best, að því er snertir þráðinn í
ræðunni og röksemdafærsluna en að því er
snertir orðalag og framsetning, skyldu menn
láta sjer nægja það, sem þeim dytti í hug í
svipiun.
Peel lávarður benti á bók um þetta efni
eítir enskan biskup, nafnfrægan ræðumann. I
þeirri bók svarar biskupinn spurningunni, sem
hjer er um að ræða, svo:
»Jeg mundi segja við hvern ræðumann:
Hugsaðu, hugsaðu og hugsaðu enn og aftur,
þángað til þú hefur skilið hið verulega í efn-
inu frá hinu óverulegu — þángað til þjer er
full-ljóst, hvað þú þarft að segja. Hugsaðu,
hugsaðu upp aftur og aftur um áheyrendurna,
til þcss að þú getir sagt það, sem þarf að
segjast, á þann hátt, að það skiljist. Og eftir
að þú hefur undirbúið þig sem best, þá hugs-
aðu, hugsaðu upp aftur og aftur, þángað cil
það sem þú ætlar að segja er skýrt og fast í
huga þjer. Orðin eru verkfærið, og sá
kraftur sem beitir þeim best, er áhuginn á að
segja það, sem segja þarf, samfara skýru yfir-
liti yfir efnið.«
Annar merkur rœðumaður úr klerkastjettinni,
Dr. Clifford, gaf svohljóðandi skýrslu um sína
aðferð :
1. Jeg legg sem best niður fyrir mjer at-
vikin og þráðinn í .hugsuninni. 2 skrifa upp,
það sem jeg vil segja, svo nákvæmlega sem
tíminn leyfir. 3. Umskrifa það aftur og Iaga
það í ný. 4. »Sjóða það saman«, svo jeg
fái sem styttst yfirlit yfir það sem segjast
þarf. 5. Reiða mig ekki á það sem jeg hef
skrifað, en gefa sálunni svifrúm til að víkja
frá því, ef svo vill verkast. 6. Gera mjer
vel ljóst, hver áhrif jeg vil vekja, og beita
síðan öllum kröftum í þá átt.
Ennfremur gefur hann þessar reglur:
1, Gleymdu aldrei að tala Ijóst. Það er
höfuðskilyrðið fyrir því, að það sem sagt er
hafi áhrif.
2. Til þess áð heyja þjer orðafjölda, þá
Iestu bestu rithöfunda og taktu sjerstaklega
eftir öllum völdum orðum, orðum sem lyfta
setníngunum upp í hærra veldi og hefja þær
yfir hið hversdagslega. 3. Til þess að tryggja
þjer vald yfir sjálfum þjer, þá gleymdu þjer
á þann hátt að þú fyllir sálina, tilfinníng og
hugsun, með efninu og tilgángi ræðunnar. 4.
Sífeld vinna er höfuðatriðið; aldrei að láta
hugfal!ast.«
Spyrjandinn bætir því við, að áheyrendur
þessa fræga prests munu síst gruna, að hann
hafi svo mikið fyrir ræðum sínum.
Þetta eru helstu svörin. Lord Kimberley
sagði: »Jeg skrifa aldrei ræður mínar. Eigi
jeg að halda lánga ræðu, skrifa jeg aðeins hjá
mjer fáar og stuttar setníngar. Jeg bý mig
ekkert undir, en treysti á þekkíng mína á
málefnunum.«
Kynbætur á hestum.
—n —
Einkennilegt má það heita, hvað lítið við ís-
lendíngar gerum til umbóta á hestakyni okkar.
Það getur þó naumast verið af þv/, að við ekki
sjáum, að mikið vanti á, að það sje í því lagi,
sem það gæti verið, ef við legðum stund á að
rækta það. Allir h'jótum við að játa, að hest-
arnir eru eitt af okkar þörfustu dýrum, því án
þeirra gætum við ekki lifað. Okkur ætti því
að vera ant um þessar afar-nauðsynlegu skepn-
ur, og því œttum við að gera okkur meira far
um góða meðferð á þeim, og um leið reyna til
að bæta kyn þeirra.
Eitt er víst, að ef við gætum stækkað kynið
svo mikið, að meðalhestur væri 55 þuml. á
hæð, í staðinn fyrir að nú er meðalhestur tal-
inn vera 50 þuml., þá fengjum við töluvert
hærra verð fyrir þá hesta, sem keyttir eru til
útflutnings, heldur en við fáum nú.
Einglendíngur, sem feingist hefur við sölu á
íslenskum hestum nú nokkur undanfarin ár,
sagði mjer, að ef hestar þeir, sem til útlanda
væru sendir, væru að meðaltali 4 þuml. hærri,
þá mundi að minnsta kosti fást þriðjúngi
hærra verð fyrir þá.
Það eitt ætti því að vera nóg hvöt, til þess
að við færum að gera tilraun með að stækka
hestakynið.
Síðan fjársala til útlanda hætti, hefir hrossa-
sala í mörgum hjeruðum verið það helsta, sem
sveitabændur hafa getað feingið penínga fyrir.
En þótt við nú alls ekki tókum tillit til út-
flutníngs á hestum, þá ætti okkur samt sem
áður að vera ant um að bæta hestakynið, bæði
vegna þess, að stórir hestar eru all-oftast sterk-
ari, og eins það, að víst er að stórir hestar
seljast töluvert hærra verði manna á milli,
heldur en þeir smáu. Það veit jeg af eigin
reynslu.
Nú undanfarin nokkur ár hafa á sumum
stöðum hjer á landi verið gerðar tilraunir með
að bæta hestakynið. Þó mun það mest hafa
geingið í þá áttina að uppræta skjótta litinn,
sem einnig er mjög^ nauðsynlegt, en híngað
til mun hafa verið mjög Iítið gert til þess að
stækka kynið.
Það hafa verið gerðar sýslusamþykktir um
kynbætur hesta, en þær hafa gefist misjafnlega,
enda viða haft of lítið eftirllt með að þeim
væri hlýtt.
Jeg er því alveg viss um, að með því fyrir-
komulagi, sem nú er, megi ekki vænta veru-
legra framfara í hestaræktiuni.
Það sem okkur því vantar til þess að við
getum komið hestakyninu f það horf, sem það
ætti að vera í, er regluleg kynbötastofnun, þar
sem aldir væru upp stórir folar, og frá þeirri
stofnun ættu svo bændur að fá kynbótafola.
Auðvitað þurfa svo merarnar, sem þessir folar
væru notaðir til, að vera stórar. Þá er víst,
að við þurfum ekki að bíða mjög mörg ár,
þar til við förum að sjá töluverðar umbætur í
kyninu.
Slík stofnun hlyti að hafa töluverðan kostn-
að í för með sjer, en hún mundi með tím-
anum borga sig, ef rjettilega væri að farið.
Hjer á landi sem annarsstaðar ætti að vera
tvenns konar hestakyn, alveg fráskilið hyort
öðru, það er að segja reiðhesta og
áburðarhesta, en of mikinn kostnað
mundu tvær stofnanir hafa í fór með sjer,
enda mjög örðugt, eins og nú stendur, að að-
greina kynin, meðan hestakynið er svo að
segja óræktað. Ea ef við hefðum eina