Bjarki - 09.05.1902, Blaðsíða 2

2
st*rri sporin en atvikin leyfðu, og halda til
streitu kröfum, er ótímabærar hafa verið til
þessa, og sem nú, er þeim þykir sporið nógu
stórt, taka bróðurlega höndum saman við
hann.
Eh þar eru líka menn, sem er hjartanlega
illa við öll umbrot og breytingar f þessu máli
og álfta núverandi stjórnarfyrirkomulag best við
okkar hæfi nú sem stendur. En þessir menn
hafa hingað til tekið höndum saman til að
hindra framgang málsins eða verið íhaldsmcnn-
irnir.
þýðing ritstjórans á flokksnöfnunum í »Poli-
tiken* er mjög ónákvæm, því »de Radikale«
þýðir þá sem eru ákafir, ofsafeingir — frekju-
menn, en »de Moderate* eru þeir, sem f kröf-
um sínum gæta hófs = hófsmennirnir. Og
má vel við það nafn una.
En þetta sýnir þó lítið sje, að ritstjóranum
verður lítið fyrir að halla sannleikanum sjer í
vil.
Annars hefði verið best, í.ð minna ekkert á
þetta »radikala« nafn. Allir vita að það er
einn ávöxtur af utanför H. Haísteins. Og nóg
var búið að brosa yfir stjórnfrelsisfrekju ! Magn-
úsar landshöfðingja, síra Arnljóts, Hafsteins
amtmanns, Jónassens landlæknis o. fl merkra
manna úr ekki vakið þeim á ný. flokki, þó það bros væri
Jeg hef aldrei iátið neitt í ijósi um það,
hvort það væri viðkunnanlegt eða óviðkunnan-
legt að ráðgjafinn og stjórnardeildin væru kost-
uð af ríkissjóði Dana. En jeg hef sagt, að
þau hlunnindi frá hægrimanna stjórninni hafi
verið verulegt atriði til að greiða fyrir samn-
ingum um málið. Með þau í höndunum gát-
um við ekki tekið nema góðu tilboði frá stjórn-
inni. Og þetta hefur ritstjórinn ekki hrakið.
Jeg hef sagt, að íhaldsflokkurinn hafi ekki
fylkt sjer um íast »program», sem er og mjög
eðlilegt, þegar þess er gætt, hve mislitur hann
er. En ritstjórinn staðhæfir að hann hafi ein-
lægt verið að berjast fyrir innlendri stjórn.
Við verðum að telja trá 1897, því að þá skift-
ast flokkarnir fyrst.
Var það þá í baráttunni fyrir búsetu stjórn-
arinnar að ríkistáðsfleygurinn var smíðaður
1897 ?
Lítið virðist þeirra hugmynda gæta þar.
Var það af áhuga fyrir þessu »programi<
sínu að flokkurinn feldi stjórnarskrármálið frá
nefnd 1899?
Torskiiið mál held jeg að flestum verði það.
þessvegna lýsti lika H. Hafstein því yfir við
framsögu 10 manna frv., að nú væri flokkur-
inn að reka af sjer slyðruorðið fyrir »program«
leysið. Þarna væri það. — Hve leingi það
»program« stóð í gildi er alkunnugt.
Austri er svo oft búinn að fara með þau
ósannindi, að framsóknarflokkurinn í efri deild
hafi verið neyddur til að taka upp í ávarpið
yfirlýsingu um að þjóðin vildi búsetu stjórnar-
innar í landinu, að ritstjórinn er víst farinn að
trúa því þvaðri sjálfur.
En sannleikurtnn í því máii er sá, a ð það
var framsóknarflokkurinn, sem samþykkti að
semja ávarpið, a ð það voru menn úr þeim
flokki, þeir Hallgrímur Sveinsson, Kristján Jóns-
son og Axel Tulinius, sem sömdu það; a ð
það var samþykkt 26 ág. með mjög óveruleg-
um breytingum af 8 samhljóða atkvæðum og
a ð einmitt aðalheimastjórnarkempurnar, Gutt-
ormur Vigfússon, Guðjón Guðlaugsson og dr.
Jónassen voru fjarverandi af þeim fundi.
En því er þá ritstj. að bera þetta fram, sem
allir sjá á þingtíðindunum, að er staðlaust
buil ? Er það bara til að sýna á sjer eyrun ?
Honum væri nær að reyna fræknieik sinn og
ritfimi á að sýna af hvaða ástæðum heima-
stjprnarmennirnir, sern liann kallar, greiddu
atkvæði gegn því, að neðri deild sendi kon-
'■ úngi samskonar ávarp og efti deild. Til þess
var þó bví min.ni ástæða, er þeir voru orðnir
nógu liðsterkir þar, tilþess að ráða orðaiaginu
á þvt'. Að ritstj. tæki sjer það fyrir hcndur
væri enn þarfara fyrir það, að honum tekst
aidrci að sanna að þingsályktunartillagaLáiusar
Bjarnasonar hafi verið annað en bjalla eða
sauðarklukka, sem heingja átti á eyrun á rit-
stjóranum og hans nótum, til þess að hringja
til hijóðs fyrir fiokkinn við kosningarnar.
Það vita aliir, að 10-manna-frv. var úr sög-
unni undir eins ng H. Hafsteinn kom tii
Khafnar. Þá var því haldið fram, að einhver
danski ráðgjafinn skyldi taka að sjer íslenska
ráðgjafann og íslensk mál. Stjórnin hafði þá
gefið vi’yrði fyrir þcssu einu. Og með þetta
ætlaði íhaldíflokkurinn að gera sig ánægðan.
I'að er ómöguiegt að klóra yfir það, og
flestir úr flokknum eru svo ærlegtr að reyna
ekki tíl þess. En framsóknarflokkurinn sýndi
fram á, að i þessu fyrirkomuiagi væri mikil
hætta fólgin fyrir sjerstiiku máiin, því auk þess,
serft það rneð þessu var viðurkennt, að ís-
lenski ráðgjafinn væri ekki jafnrjetthár öðrum
ráðgjöfum ríkisiris, voru mikiar líkur til að svo
hlyti að fara, að danski ráðgjafinn yrði oPjarl
| íslenska ráðgjafans í ýmsum málum. Og ís-
lenski búsetti ' ráðgjafinn yrði þanning í tvö-
föidum skilningi u nd i r ty 11 u r á ð gj a fi.
Einginn vissi hjer heima að við ættum voa
á meiru, fyr en konúngsboðskapurinn kom. Og
að því var eins varið með landa í Khöfn ætti
að mega ráða af því, að tit tj. Austra, sem
þó er ekkert afdalaliarn, nje liggur á frjettun-
um, minnist ekkert á þetta í biaði sínu.
Og af þvi ætti heilbrigðri skynsemi að vera
hægt að á’ykta, að um annað gat ekki verið
að ræða í umræðunum i stúdentafjelaginu 30.
nóv. Og af því má líka álykta, að ávarp
framsóknarflokksstjórnarinnai, sem dagsett er
6. des., hafi haft veruleg áhrif á þetta atriði
i konúngsboðskapnum, sem er frá 10. jan.
Ritstj. segir, að ekkert samræmi sje á milli
ávarpsins og konúngsboðskaparins og segir
þar ekki minnst á búsctu ráðgjafans. Hann
hefur enn ekki lesið orðin, tem jeg tiifærði úr
ávarpinu, eða ekki skiiið þau, annars hlyti
hann að sjá, að þar er fullkomið samræmi á
milii.
En hvar hcldur ritstj. að fiokksstjórnin hafi
ætiað ráðgjafa landstjórans að vera búsettum?
Heldur hann að hún hafi ætlað landstjóranum
búsetu hjer, en ráðgjafanum í Höfn eða suður
í Afríku? Eða er hann bara að. sýna á sjer
eyrun ?
I staðinn fyrir að játa það með þeirri ein-
urð og dreingskap, sem menn gætu krafist af
eista ritstj. landsins, að hann hafi farið á
hundavaði með árásar sínar á sr. Jens Pálsson,
reynir hann á ofur einfeldnislegan hátt að
klóra yfir það, með því að staðhæfa að stjórnin
mundi hafa rofið þingið, enda þótt frv. hefði
ekki verið samþykkt.
j
|
í
I
1
1
í öllum málum, ekki síst stjórnmálum, er
vissan margfalt dýrmætari en vonin.
En það er mjög ó v í s t, hvort stjórnin hefði
að svo komnu máli, farið að blanda sjer í málið.
Enn óvissara er það, hvernig farið hefði
með málið hjá þjóðinni, þegar það var komið
á ringulreið bjá þinginu. Og óvissast þó,
hvort stjórnin hefði orðið oss eins hagstæð
í samningum og nú ætlar að verða raun á,
þega- vjer vorum búnir að koma máiinu í hag-
kvæmt horf, ef vjer hefðum þá borið gæfu til þess.
Orð síra Jens eru því sönn, en svikamillu-
aðdróttanir ritstjórans ofur barnalega smíðuð
kosningasvikamilla, sem einginn glæpist á.
Virðing og áhrif ritstjórans vaxa ekki um
einn þumlúng við það.
»Það voru aðeins eyrun sem leingdust.«
EINAR ÞÓRÐARSON.
»Sá ógáfaði«
— o —
»Sá ógáfaði« hefur lýst því yfir í athugasemd
við grein sína í síðasta tölublaði Austra, að
hann »vorkenni Valtý Guðmundssynic. Hvað
ikyldi það nú vera, sem »sá ógáfaði« vor-
kennir dr Valtý ? Skyldi það vera það, að
dr, Valtýr fjekk fyrstu einkunn frá latínuskól-
anum eftir 6 ára þarveru? Nei, það getur
það ekki verið, því »sá ógáfaði* var þar 8 ár
og fjekk ekki nema aðra einkunn.
Skyldi það vera það, að dr. Valtýr fjckk
embættispróf við háskólann eftir 4 ár? Nei,
það getur það ekki verið, því »sá ógáfaði*
náði ekki prófi fyrr en eftir 8—9 ár.
Skyidi það vera það, að dr. Valtýr hlaut
doktorsnafnbót við háskólann skömmu eftir að
h?.nn lauk prófi þar, fyrir bók, sem vaktí mikla
eftirtekt f hinum menntaði heimi? Nei, það
getur það ckki verið, því »sá ógáfaði* ltef-
ur alltaf síðan hann lauk prófi verið að berj-
ast við að skrifa »doktorsdisputatiu«, en pró-
fessor Finni, vini hans, hefur eigi ennþá virst
tiltækilegt að senda háskólanum til yfirlesturs rit
þau, sem »sá ógáfaði« hefur samið í þessu skyni.
Skyldi það vera fyrir það, að handa dr.
Vaitý var stofnað allvel launað kennaraem-
bætti við háskólann í sögu Islands og bók-
menntum skömmu eítir að hann var orðinn
doktor? Nei, það getur það ekki verið, því
þótt »sá ógáfaði« hafi lesið Islandssögu öll þessi
ár síðan hann fór til Hafnar I 881, eða yfir 20 ár
með styrk af dönsku og íslenksu fje, þá er
hann þó ekki kominn svo lángt og kemst lík-
lega aldrei, að hann geti gert sjer nokkra von
um að fá embætti dr. Valtýs, þótt það losnaði,
hvað þá heldur um, að sjerstakt embætti verði
stofnað handa honum. Hann verður væntan-
lega um lángan tíma að láta sjer lynda undir-
tyllustöðu þá í skjalasafninu, sem honum var
veitt hjer um árið fyrir meðmæli og bænastað
helstu Islendinga í Höfn.
Skyldi það vera fyrir það, að dr. Vaitýr var
valinn ritstjóri »Eimreiðinnar«, þegar hún var
stoínuð? — Það getur pað ekki verið, þvíall-
ir, sem þá voru í Höfn, vissu hve mjög »sá
ógáfaði« lagði sig fram til þess að verða fyr-
ir þeirri kosningu og að hann sagði sig úr út-
gáfufjelaginu þegar hann var orðinn vonlaus
um að geta steyft dr. Valtý sem ritstjóra.
Skyldi það vcra það, að dr. Valtýr hefur