Bjarki - 31.10.1902, Side 1

BJARKI
VII, 41
£itt blað a víku. Verð árg0 *.i.
borgist fyrir i. júlí, (erlendis t kr
borgist fvrirframi.
Seyðisfirði, 31. okt.
Uppsögn skrifleg, ógild nema komin
sje til útg. fyrir i. okt. og kaupandi
sje þá skuldlaus við blaðið.
1902.
E Zola
—o—
Fyrir nokkru var skýrt frá láti hans hjer í
blaðinu. Hann dó 29. f. m. Dauðdaginn er
óvenjulegur; hann kafnaði í ofnreyk, fannst
dauður um morguninn framan við rúmstokk
sinn; hafði án efa ætlað á fætur um nóttina
til að opna glugga, en ekki komist leingra en
þetta. Kona hans var með lífsmarki þegar
inn til þeirra var komið um morguninn og
tókst að lífga hana við.
Zola var mikilvirkastur og frægastur róm-
anahöfundur á sinni tíð. Hann var fæddur
Itali, en leingra fram var ættin grísk. Zola
missti föður sinn 7 ára gamall og fluttist þá
með móður sinni til París, því hún var þaðan
ættuð. Þau lifðu þar við megnan skort, og
veturinn 1860—61, þegar Zola var um tvítugt,
er sagt, að hann hafi verið svo lángt leiddur
af fátæktinni, að hann hafði hvorki herbergi,
föt nje mat, annan en þurt brauð. Þó hafði
hann verið settur til mennta af vinum foreldra
sinna, en tók aldrei neitt próf.
En þá tók bóksali einn þar í borginni hann
að sjer og Zola varð aðstoðarmaður við bóka-
skrifa og nokkru síðar komu út eftir hann j
smásögur og síðan rómaninn » Claudes skrifta-
mál,« sem er að nokkru leyti sjálfslýsíng og
þótti þá svo siðspillandi, að útgefandinn fjekk
heimsókn af lögreglunni, og krafðist hún að
fá að vita, hver þessi siðspillti höfundur væri.
Ut úr þessu missti Zola atvinnuna í bóksölu-
búðinni. Hann varð þá blaðamaður, en skrif- j
aði jafnframt rómana. 1871 byrjaði að koma ;
út verk það sem gert hefur hann heimsfrægan.
Það er safn af rómunum, sem standa í sam-
bandi hver við annan. Hinn síðasti í röðunni,
»Doctor Pascal,* kom út 1893. Yfir 20 ár
vann Zola stöðugt að þessum rómunum og
eru sumir þeirra mjög lángir. Það er sagt,
að hann væri svo nákvæmur í störfum sínum
að hann skrifaði vissa blaðsiðutölu á hverjum
degi, aldrei meira, og aldrei minna. Til
dæmis um útbreiðslu þessara rómana má geta
þess, að af einum þeirra seldust á þrem árum
fyrst eftir að hann kom út 91,000 eint. Þar
að auki hefur þessum rómunum verið snúið á
flest túngumál heimsins.
Eftir 1893 hefur Zola stöðugt haldið ifram
að skrifa rómana; fyrst þrjá stóra rómana:
»Lourdes«, »Rom« og »París«. Síðan róm-
anaflokk með fyrirsögninni: »Hin fjögur guð-
spjöll.« Af honum eru komnar út tvær bæk-
ur: »Frjósemi« og »Starfsemi,« en hinni
þriðju hafði hann lokið í sumar sem leið og
heitir hún »Sannleikur« og er um Dreyfuss-
málið. Fjórða og síðasta bókin átti að heita
»Rjettlæti.«
Zola var talinn höfuðmaður hinnar realist-
isku stefnu í sagnaskáldskapnum. Þrátt fyrir
frægð hans og útbreiðslu rita hans voru þau
alltaf mjög misjafnlega dæmd; af sumum hafin
til skýanna, en fordæmd af öðrum sem siðspill-
andi.
A síðustu árum hefur nafn Zola verið fast
bundið við Dreyfussmálið. Hann reis upp sem
varnarmaður Dreyfuss og kom mjög vel frem
í því máli. Ef til vill er það honum fremur
öllum öðrum að þakka að það mál fór ekki
verr en það fór. Ut úr því varð Zola fyrir
svo megnum ofsóknum, að hann varð að flýa
land og fara um tíma huldu höfði. Hann var
dæmdur í stórar fjársektir og fángelsi og
merki heiðursfylkingarinnar frönsku, sem hann
áður hafði hlotið, frádæmt honum sem föður-
landssvikara. Þessum dómum var þó aldrei
fullnægt. En fjárnám var gert í húsi hans og
eignum. I Frakklandi missti hann kaupendur
að ritum sínum svo tugum þúsunda skifti. En
framkoma hans í Dreyfussmálinu var víðfrægð
um allan heim, og þegar hann kom heim eftir
landflóttann var medalía slegin til minningar
um afrek hans í því máli.
Zola hafði miklar tekjur af ritum sínum og
var orðinn auðugur maður. Etann bjó í París
á vetrum, en á sumrum í sumarbiístað, sem
hann átti utan við borgina. i870 giftist hann
stúlku frá fæðingarbæ sínum á suður-Frakk-
landi. Þau áttu eingin börn. En Zola átti
tvö börn með óbreyttri vinnustúlku, sem bjó
skammt frá sumarbústað hans, dreing, sem nú
er 1 3 ára, og stúlku 11 ára. Sagt er, að frú
Zola ljeti sjer mjög annt um uppeldi barn-
anna. í erfðaskrá sinni hefur hann gert hana
að aðalerfingja, en þar næst þau.
Jarðarför Zola fór fram í París 5. þ. m. með
mikilli viðhöfn. Flest stórmenni Parísar var
þar við. Sem fjelaga heiðursfylkíngarinnar varð
herinn einnig að sýna honum virðíngu við
þetta tækifæri. En mikill gauragángur var
gerður út af því í blöðum þeim sem móti
Zola voru í Dreyfussmálinu. Þau höfðu í hót-
unum við Dreyfuss, ef hann sýndi sig þar
og töldu það skömm fyrir Frakkland, ef her-
deildin, sem fylgdi, svívirti hann þar ekki
opinberlega. Frú Zola bað Dreyfuss fyrir
hvern mun að sýna sig ekki við jarðarförina,
því lífi hans gæti annars verið hætta búin og
uppþot víst. Hann kvað það verða tekið sem
merki um hugleysi, ef hann fylgdi ekki. Hann
var við jarðarförina, en, að því er sjeð verður,
án þess hann yrði þckktur. Æsingin gegn
honum er ótrúlega vakandi enn. Eitt blaðið
segir fullum fetum, að ef hann hefði þekkst
við jarðarförina skyldi hann ekki hafa komist
þaðan undan með lífi. Og sem dæmi um
orðalag sumra blaðanna um Zola dáinn má
nefna það, að eitt blaðið segir, að það hafi
verið »honum verðugur dauðdagi að deyia
innanum spýur manna og dýra«. En svo
stendur á því, að áður Zola kafnaði hafði hann
feingið uppköst í reyknum, og eins lítill hund-
ur sem hann átti og ljet liggja á skinni inni
i herbergi sínu.
Kosningalögin
Það er nú sagt að kosningalögin frá þing-
inu i sumar eigi ekki að ná staðfestíngu áð-
ur en kosið verður til þíngs í vor sem kemur,
Og það sem kvað eiga að verða þeim að fóta-
kefli er, að í þeim sje fólgið stjórnarskrárbrot,
þar sem þíngmannaefnunum er gert að skyldu
að setja 50 kr. veð fyrir því, að þeir bjóði sig
ekki fram án þess að hafa nokkra von um
kosningu, eða aðeins í því skyni að tvístra
atkvæðum. En þetta ákvæði í lögunum er
nauðsynlegt, þar sem sá maður er, eftir þeim,
löglega kosinn þíngmaður sem fær flest atkæði,
án tillits til þess, hve mörg þau eru. Eftir
núgildandi lögum er þar á móti einginn Iöglega
kosinn nema hann fái fullan helmíng allra
greiddra atkvæða.
Væru nú eingin takmörk sett fyrir framboð-
unum í hinum nýu kosníngalögum, þá gæti
þíngmannsefni oft náð kosníngu með samhljóða
atkvæðum eins einasta hrepps, eða jafnvel
minna fylgi. Og þetta, hve hægt . væri að
slampast á að ná kosníngu, et' atkvæðin
drcifðust, mundi aftur verða ýmsum freistíng
til að bjóða sig fram, þótt þeir vissu fyrir-
fram að þeir hefðu aðeins fylgi örfárra manna.
Það er nauðsynlegt og sjálfsagt, að setja
einhverjar skorður við þessu í lögunum. Grein-
in, sem um þetta fjallar, og nú kvað eiga að
verða lögunum að falli, hljóðar svo:
»Nú býður einhver sig fram til þingmennsku
og skal hann þá tilkynna yfir kjörstjórninni í
kjördæmínu framboð sitt skriflega svo snemma
að það komi henni í hendur eigi síðar en 4
vikum á undan kjördegi. Jafnframt framboði
j sínu skal þíngmannsefnið senda yfirkjörstjórn-
] inni 50 krónur. Þettafje varðveitir yfirkjörstjórn-
j in þángað til kosningum er lokið og hún hef-
ur sjálf talið saman atkvœði og Iýst yfir, hvern
atkvæðafjölda hvert þíngmannsefni hafi hlotið.
Nú nær þíngmannsefni eigi :/3 þeirrar atkvæða-
tölu er með þurfti til að ná kosningn, og fell-
ur þá fjárframlag hans í sýslusjóð. . Sama er
ef hann tckur framboð sitt aftur fyrir kjördag.
En nái þingmannsefni þeim atkvæðafjölda, Yg
eða meir, fær hann endurgoldið tryggingarfje
sitt að fullu. Deyi þingmannsefni fyrir kjör-
dag, svo að hann verði eigi i kjöri, skal end-
urgjalda búi hans tryggingarfjeð.
Framboðum skal og fylgja skrifleg yfirlýs-
ing að minnsta kosti fjögra kjósenda í kjör-
dæmi því semþingmannsefni leitar þíngmensku
í, um, að þeir ætli að styðja kosningu þess».
Að ákvæðið um 50 króna tryggingarfjeð
geti heitið brot á stjórnarskránni er naumast
skiljanlegt. Hitt er skiljanlegra, að ýmsum sje