Ísland - 22.02.1898, Blaðsíða 2

30
ISLAND.
„±sxjA]sri>“
kemur út á kverjum þriðjudegi.
Áskrift bindandi 6 máuuði, í Rvík 8 mán.
Kostar fyrirfram borgað til útg, eða póst-
stjórnarinnar 3 kr. 20 an., annars 4 kr.
í Rvík 3 kr., erlendis 4 kr. 50 au.
Ritstjóri:
Þorsteinn Gíslason
Laugaveg 2.
Reikningshaldari og afgreiðslumaður:
Hannes Ó. Magnússon
Austurstræti ö.
Prentað i Fjelagaprentsmiðjunni.
aldar; en því verðnr samt ekki
neitað, að einginn maður hefur
kunnað betur að vekja miklar og
ákaíar tilfluning.ir í brjðstum þegna
sinna; eingiun hefur kunnað betur
en hann að leika á streingi til-
finninganna, svo að allt annað
gleymdist fyrir frægð og frama
ættjarðarinnar. Hugur Frakka er
ávallt hinn sami, viðkvæmur,
barnslegur, brennheitur, þegar ein-
hver er til að hvetja hann. Eft-
ir ófariruar 1870—1871 greip ein-
hver örvænting Frakka og þöttust
þeir sjá í óförunum reiði guðs, sem
hegndi þjóðinní fyrir syndsamlegt
líferni, og tóku að smíða kirkju
þassa, eins og börn, sem vilja fá
fyrirgefningu óhlýðni sinnar, ekki
með því að breyta líferni sínu,
heldur með því að kjassa föður
sinn. Þessi kirkja er Sicré-Cjeur
á Montmartre-hæðinai. 0g jafn-
framt og þeir lögðu eins mikið
í söiurnar til að fá frið við Þjóð-
verja og þeir gjörðu, tóku þsir að
sífna gjöfum til kirkjusmíðarinn-
ar. Á stuttum tíma safnaðist
mikið fje, og var þegar tekið til
kirkjugjörðarinnar; en sú varð
reyndin á, að gjafirnar voru ekki
nærri nógar, og því er kirkjan
ekki fullgerð enn. Peningarnir
streyma ekki inn, eins og í byrj-
uninni. Fyrsti ákafinn er horfinn,
og í staðinn er komin smásmygl-
isleg óak hjá gefendunum, að
hafa sjálfir not af guðsgjöfiDiii.
Þess vegna gefa menn nú steina
til kirkjunnar, og sjá um, aðnafn
gefandans sje á hverjum steini.—
Með þessu móti sameinast það
tvennt, að borga fyrir syndir þjóð-
arinnar, og eiga sjálfir dálítið til
góða, þá er hinn mikii reikings-
skapardagnr kemur. Það er ein-
kennilegt að koma inn í kirkjn
þessa, sem er að eins hálfgerð, en
þar sem samt sem áður farafram
messur á hverjum degi. Hún er
svo stór, að hver hiiðarkapelia
rúmar marga tugi manna, og þess
ber líka að gæta, að undir allri
kirkjunni er önnur kirkja (ucdir-
kirkja), sem að öllu er eins og
sjálf yfirkirkjan með kór og kap-
ellura, og fór fram messa í einni
þeirra einmitt þegar jeg kom þang-
að niður. Jeg tók eftir því, að
nær því aílir tilheyrendurnir voru
nunnur. Et mig minnir rjett,
skoðaði jeg þar alls 22 kapellur.
í hverri þeirra er altari myndaf
Maríu mey, Jósefi eða einhverjum
öðrum dýrlingi, og sá jeg þar
margar konur, er fluttu þangað
fóruir sínar, blómvendi eða íog-
j andi korti. í flestum kaþólsktim
; kirkjum situr koaa fytir innan
dyrnar, er selur kerti hinum trú-
uðu, og svo rcikla barnslega trú
má finna hjá þessari ofmcantuðu
þjóð, ef jeg má svo að orði kveða,
að þegar einhver ósk kviknar í
brjóstum Frakka, ætla þeir, að
guðmuni uppfylla hana, ef þeirgefa
honum kerti, sem kveikt cr á.
Það er ein af þessum mótsögnum,
sem mjer fianst jeg rcka mig á
við hvert fótmál. Stærð kertisins
fer efdr því, hversu mikii óskiu
er; það má því ajá logandi kerti
í öllum stærðum. og hefur þetta
undarieg áhrif á oss mótmæiead-
ur, að sjá þetta. Jeg gleymi
aldrei þeim degi, er jeg skoðaði
hina gömlu kirkju Notre-Dame de
la Vidoire, er hefur einkaræikið
orð á sjer i Parísarborg fyrir
bænir, sem fullnægt Iiaíði verið,
enda var hún troðfull, þótteingin
messa væri þar þá, og kapella
Maríu meyjar alsett logandi kert-
um, stórum og smáurn. Kona sú,
er með mjer var, hafði eina ósk
að bera fram,. og á meðan hún
kveykti á kertinu og Iá á bæn,
hafði jeg nægan tíma til að virða
fyrir mjer og hugleiða allt þetta.
Hjer voru gömul andlit og hrukk-
ótt við hliðina á ungum og fögr-
um, gamiir garmar við hliðina á
silki og silkiflosi; en allir þráðu
þeir liið sama, að óskir sínar
mættu rætast. Það lá við, að
mjer vökuaði um augua við að
sjá öll þossi áhyggjufullu andlit
í hinni hálfmyrku kjrkjn eftir
glauminn og gleðina í sólskininu
úti á strætunum.
En svo jeg víki aftur að Sacré-
Coeur, má mjer ekki gleymast að
segja frá öllum þeim her, bæði
konum og körlum, sem sðlja hjer
allð konar menjagripi. Það er okki
nóg, að hjer er búð við búð, þar
sem selt er myndir, huífar, penna-
sköft o. fl. með mynd af Sacré-
Coeur-kirkjunni, keldur ganga hjer
um karlar og konur með litla,
gyllta miunispeninga, litiar bæna-
bækur, o. s. fry., sem næstum her-
taka ferðamenn, og það stoðar
ekkert, þótt ferðamaðurinn segi,
að hanu vilji ekkert kaupa; þáer
honum þegar svarað, að munirnir
sjeu gefins, og nauðugur viljugur
tekur hann þá eitthvert lítilræði;
og þegar hann þá spyr, hvað hann
eigi að borga, þá er svarað: „Ekk-
ert, en þjer eruð sjálfráðir, hvað
þjer viljið gefa mjer til hugnun-
ar“. Jeg þóttist heppin, er jeg
slapp loksins úr klónum á þessum
búsgaungum, sem ekki höfðu látið
mig hafa írið til að njóta útsýn-
ieins í næði, útsýnisins, sem kvað
vera mjög fagurt, þegar himininn
er heiðskír, Þennan dag var því
miður þoka eða rjettara sagt móða
yfir borginni. Á leiðinni tii baka
hafði jeg þá fullnaðargjörð, að
kona nokkur spurði mig til vegar,
og jeg gat frætt hana um það til
lilítar. Með því að jeg er hrædd
um, að þreyta lesendurna með því
að draga þá með mjer úr einu
horni Paríaarborgar í annað, skal
jeg einungis biðja þá að fyigja
mjer enn þá á þrjá staði, þrjú
söfn, áður en jeg tek fyrir annað
atriðið: borgarbúi, siði þeirra og
hætti. ((Framh.)
jÞöra Friðrihsson.
Árásir „ísafoldar“
á
1. þm. Eylirðing-a,
sýslum. Klemens Jónsson.
Ritstjóri „ísafoldar“ hefði gott
af að fara einstaka sinnura í
kirkju og hlusta á hinn unga
bróðursou konunnar sinnar, er
hann brýnir fyrir söfnaðinum
með heitum orðum að elska og
stunda sannleilMnn, því djöfullinn
gangi um kring sem öskrandi
ljón ieitandi sð þeim, er hann fái
uppsvelgt. Ritstjórinn hefur nú
sem sje hvað eftir annað í blaði
sínu sýnt ræktarleysi sitt við
hina fögru kenningu um sann-
leikann og borið rangfærslur og
mishermi á borð fyrir söfnuð sinn.
Hann segir, að blaðið „Stefnir“
á Akureyri riti um politik eftir
innblæstn sýslumannsins og
þinginannsins á Akureyri. Hin
eina grein, sam Klemens Jónsson
hefur ritað í „Stefni“ síðm þing
ieið, eru átölur og aðfinningar
við framkomu „Stefnis“ í tóvinnu-
vjelamólinu, og Býnir það bert,
hve mikið haun muni innblása
ritstjóru „Stefnis“ eða vera við
blaðið riðinn. — En það er nóg
með það. „ísafoid“ þykir ekki
nógu mikill mergur í þossum á-
burði sínum, heldur atar hún
þingmanninn þeim ósar.nindasaur,
að fyrir hans munn sje sagt í
„8tefni“, að biskupinn hafi átt að
leiðast af því, að hann hafi átt
að verða fyrsti ráðgjafinn. Þó að
„Stefnir“ flytji þessar frjettir, hef-
ur Klemen3 Jónsson hvergi sagt
þetta „fullum fetum“, eins og
„ísafold" gefur i skyn.
En jeg veit hvað hefur stung-
ið hinn „svarta“. Fyrst það, að
nokkrum skyldi koma til hugar,
að herra biskupinn væri að hugsa
um veraldleg metorð og guilskrúða-
prjál, og það annað, að hann hef-
ur fundið sig snortan af tilgátu
„Stefnis“ um að „ísafo!d“ ljeti
tilhugsun um slíkt fáfeingi hafa
áhrif á sinar föstu, frjálslyndu
og þolgóðu skoðauir, og í þriðja
lagi varð vonska og illrætni
Bjarnar ritstjóra að bitna á þeim
manni, sem barðist ósjerplægnast
gegn Valtýsfrumvarpinu, sem fram-
sögumaður stjórnarskrármálsins í
neðri deiid í sumar.
Vilhj. Jönsson.
„Góðgjörðir og fátækt
í Iteyk,j;ivík“.
Maður nokkur hefur nýlega
skrifað greinarstút með þessari
yfirskrift í 90 bl. „Dagskrár“ 16.
þ. m. og nefnir hann sig „Fr.“ —
Mig varðar ekkert um þó höf.
kunni að heita allt annað eða
hver hann er. — Hann á þakkir
skilið fyrir að hafa talað máli hinna
bágstöddu, því jeg efast ekki um,
að það hafi verið gjört af einlæg-
um huga. — En á hiun bóginn
er grein hans æði ósanugjörn í
garð Thorvaldsensfjeíagsins, þd
þó það kunni að gera færri og
smærri kærleiksverk en við mætti
búast, væri rangt að vanþakka
því svo það, er það hefur gjört,
að telja það að eingu nýtt. Það
hefur haldið ókeypis handvinnu-
skóla fyrir fátæk stúlkubörn 2—3
mánuði á ári hverju nú um mörg
ár, og er einginn efi á því, að
slíkt hefir eins mikla þýðingu
fyrir fátæklinga, að kunna eitt-
hvað og starfa, og þó fátækling-
um væru gefnir nokkrir aurar
eða lítið eitt af matvælum. Það
hefur ennfremur gefið fjölda fátæks
fólks að borða tvo síðustu veturna,
svo það er í fyllsta n.áta rangt,
að segji, að ekkert velgjörðafje-
lag sje til hjer í bænum. Það
geta verið skiftar skoðanir á því,
hvernig heppilegt sje fyrir góð-
gjörðafjelag að afia sjer fjár, og
tilraunir „Th.fjel.11 að afla þess
með söIu3amkomum, hlutaveltum
og sjóuleikjum hlýtur að vera
jafn-rjettmæt og þótt fjár væri
aflað á annan hátt, enda efast jeg
um, að jafa mikið fje hefði feing-
ist, hefði aðeins verið auglýst að
þe3si eða hinn tæki 4 móti gjöf-
um til fátækra. — Þó er ekkert
á móti því. að „Th.fjel." tæki
jafnframt upp nýja aðferð, nfl. að
hafa safnpyngjur hingað og þang-
að og þangað á opinberum stöð-
um, sem þeir gætu stungið ein-
hverju í, er gætu og vildu miðla
einhverju til bágstaddra.
Það getur að sönnu verið, að
„Th.fjel.“ þekki nokkuð iítið til
þarfa manna, en hvers vegna fara
ekki þeir menn til þess og benda
því á, hvar helst sje hjálparþörf,
sem vita hvar eymdin er mest.
Það er einginn efi á, að það mundi
taka á móti góðum bendíngum í
því efni.
Þjer, sem haflð efni til, styrkið
íjelag þetta tii að láta enn þá
meira gott af sjer leiða en hing-
að tii. Það hefur þó sýnt, að
það gerir eitthvað, þegar aðrir
gerðu ekkert. Að mínnsta kosti
æpir það ekki og hrín í kærleik-
ans nafni aðeins til að halda líf-
tórunni í sínum eigin meðlimum.
En hr. „Fr.“ veri það sagt, að
úr því hann þekkir „hús hjer í
Vík, þar sem beinlínis er hætta
búin lífi manna sakir langvarandi
hungursli. — Því fór hann ekki
þegar með þær 10 kr. er hann
ætlar að gefa bágstöddim, í stað
þess að bíða eftir því, að honum
verði bent á, hvert hann eigi að
snúa sjer með gjöf sína. Gfjöf
hans getur orðið að eins miklum
notum, þó haun básúni hana ekki
fyrir fram í einu eiuasta frjetta-
blaði. —
Hj. Sig.
Frá fjallatindum
til fiskimiða.
Eyrarbakka 4. febr.: „Til þessa tíma
hafa menn verið að draga grjót í veg-
inn, er leggja á næsta snmar frá Seifossi
og niður á Eyrarbakka; hafa Bakka-
menn margir haft þar vinnu og það kom-
ið sjer vel. — Bíndindismálinu miðar hjer
stðrum áfram og eru öll líkindi til, af
hið nafntogaða „Bakkabrennivín“ detti
bráðum úr sögunni. Frjettaritari „Þjðð-
ðlfs“ getur þess fyrír stuttu, að bindind-
inu miði hjer lítið, en það hlýtur að
stafa af því, að bjórinn geingur allt af
vel út á Selfossi.
Fyrir stuttu var hjer haldinn fyrir-
lestur, er nefnist „Lífið á Eyrarbakka"
og hjelt hann Sigurður orgelleikari Ei-
ríksson. Fyririesturinn var vel sóttur,
en fleiri munu hafa farið heim óánægðir
en ánægðir, því þar mátti heyra margt
misjafnt, sjerstaklega í garð verslun&r-
manna og voru þeir ærlega „teknir í
hnakkann".
Sjðnleikir hafa verið haldnir hjer öðru
hvoru síðan um jól. Fyrst var Ieikið:
„Fólkið í húsinu“ og „Sagt upp vistinni11,
til Sgf>ða fyrir góðgcrðafjelag hjer, er
nefnir sig „Kvenfjelag“. Síðan hafa
Stokkseyringar leikið „Eitt kvöld í klubbn-
um“, lítinn og Iaglegan leik, eftir
Bjarna Pálsson frá Götu“.
Oddeyri 29. jan.: „Tíð hefur verið
góð í vetur, frostalítil en vindasöm, úr-
komur ekki til muna.
Leikfjelag Akureyrar, sem kaliar sig
„ Grleðileikafjelag", hefur leikíð 2 leiki,
„Skálkapör Sehapiens" eftir Moliere og
„Happið“, eftir Pál Jónsson, en þeir
verið fremur lint sóttir og til lítillar
gleði „fyrir fólkið" eða fjelagið; nú er
verið að æfa leik eftir Pál, sem heitir
„Skjaldvör“. Það segja kunnugir að
muni vera sorgarleikur, því „Skjaldvör"
skal drepin á leiksviðinu og þyrfti þá
fjolagið að skifta um nöfn um tíma, ef
þetta reynist satt.
Spítala allmikinn á að reysa upp á
hæðunum fyrir ofan Akureyri og er þeg-
ar byrjað á grunntilbúningi eða undir-
stöðum, og breiður krókastígur — akfær
fyrir Mkvagna — er nú fullger upp að
hússtæðinu. Mörgum þykir staðurinn
miður valinn, þar sem á Oddeyri — ein-
hverju fallegasta bæjarstæði á landinu —
er nóg pláss f yrir heíla borg, enda er
sá hluti kaupstaðarins í miklum vexti,
en hinn stendur nær því í stað. Hinn
væntanlegi spítali verður frægur fyrir
víðsýni. Það verður Iíklega hinn eini í
lieimi, þar sem miðnætursól sjer á sumr-
um.
Tóvinnuverksmiðjan er nú fyrir nokkru
farin að kemba og spunatækin í undir-
búningi; vatnið var ótamt í fyrstu, en
eftir nokkra gönnspretti Ijet það leiða
sig til húsa; allir spá nú og óska fyrir-
tæki þossu góðs geingis. Kombiug kost-
ar 28 aura fyrir hvert ullarpund.
Gránufjelagið hefur feingið nýjan
verslunarstjóra, Jón Norðmann, Halldór
Gunnlaugsson, sem fór frá, byrjar að
versla í vor.
Pöntunarfjelagið — formaður Davíð
Ketilsson — fjekk skip upp á gamlárs-
dag, som heitir „Krouprinsesse Yictorie“;
með því kom steinolía o. fl.
Saungfjolagið — „Gýja“ — hefuroigi
haldið samsaung í vetur enn sem komið
er; það er fjölmennt nú og æfir sig mikið
í saung.
Good-Templarafjelagið hjelt 14 ára af-
mæli 10. jauúar, stúkan heitir „ísafold-
Fjallkonan" nr. 1. Æðati tcmplar er Jón
Chr. Stephánsson Dbrm.
Kvennfjelagið hjelt skemmtun fyrir
börn milli jóla og nýárs með jólatrje og
öðru góðu.