Ísland - 12.04.1898, Blaðsíða 2

58
ISLAND.
„ÍSLAÍÍD*
kemur ftt á hverjum þriðjudegi.
Kostar í Reykjavík 3 kr., út um land 4 kr.,
erlendia 4 kr. 50 au.
Ritstjðri:
Þorsteinn Gíslason
Laugaveg 2.
Reikningshaldari og afgreiðslnmaður:
Hannes Ó. Magnússon
Austurstræti G.
Prentað i Pjelagsprentsmiðjunni.
ekki hefur verið öðruœ auðið sð sjá hann
ea þeim, eem pantað hafa sæti heilum
mánuðum á undan. Edmond Rostand er
28 ára gamall. Hann kvað vera mjög
auðugur, og hefur verið sæmdur riddara-
krossi heiðursfylkingarinnar fyrir þetta
leikrit sitt. Kona hans er ung og fríð,
og virðist þvi sem hann hafi alia ástæðu
til að vera ánægður með lífið; en sagt er,
að lofið, sem hann hefur feirigið á þessnm
vetri, hafi haft sorgleg áhrif á heii.iun í
houum; og væri það mjög ilia farið, því
að bók hans ber vott urn mikla andiega
hæfilegleika.
Þá er ekki er farið í ieikhúsið, þá er
farið á dansleiki eða í veislur, og skal
jeg lýsa einum miklnm dansleik, sem jeg
var á. Dansleikurinn byrjaði kl. 91/,, um
kveidið. Vagninn staðaæmdist fyrir utau
hús hershöfðingja D. Þjónn eiun í ein-
kennisbúningi opnaði vagnhurðiua og vjer
stigum út og 8tóðum í anddyrinu, sem
allt var prýtt blómum og græaum greinum.
Annar þjónn flýtti sjer að opria dyrnar
að sal nokkrum og nefndi um leið nöfn
vor. í salnum stóð hershöfðingi D. og frú
hans; þau eru bæði um sjötugt. Hann var
í eiokennisbúningi og hún í hvítum kjól
úr þykksilki, niðurskornum um hálsmálið og
ermastuttum, og stirndi á gimsteinana,
sem hún bar í hárinu, eyrunum og um
hálsinn. Þau buðu mjög innikga gesti
sína velkomna, og svo hjeldum vjer áfram
inn í næsta sal, og voru þar þegar aii-
margir gestir. Á stuttum tíma fylltust
salirnir af hcrmannaforingjum í skrautleg-
um eiukennisbúningi, og konum nr.gum og
gömlum, skrautbúnum; allar voru þær í
kjólum niðurskornum um hálsmáiið, hvort
þær voru he'.dur ungar cða gamlir. Þar
mátti sjá knipplinga og girnste.ina, sem
námu margra þúsunda króna virði. Um
kl. 10 byrjaði hljóðfæraslátturinn, og fór
hann fram í hliðarsal. Þeir, sem ljeku á
hljóðfærin, voru 50—60. Óðar en hljóð
færaslátturinn byrjaði, var þegar orðið svo
fulit á gólfinu af dansendum, að varla var
hægt að snúa sjer við. Þar voru dans
aðir ýmsir dansar. Sá dans, sem Danir
nefna „Q-aIopade“, var þar ekki stiginn;
hann er hjer alveg geinginn úr tísku, og
eins það, sem nefut er í Reykjavík að
„marchere“, enda væri lítil skaði að því,
þótt það úreitist. Hið sama er að segja
um „túrana“ á Ríykjavikurmáli. Þeir
eiga sjer að eius stað í þeim dansi, sem
nefndur er Cotillon, og á honum end .r
hjer æfiaiega dansleikurinn. Á íslandi er
það talinu heiður að vera fyrstur i röð-
inni í fyrsta dansinum; en á Frakklaudi
er heiðurinn að enda dansleikinn, það er
að eegja, að stýra síðasta dansinum. Þá
eru dansaðir ails konar „túrar“ og dans-
endum gefnir ýmsir munir: brúður, kæli-
vængir, blóm o. s. frv. Á dansleik þess-
um endaði siðasti dansiuo (Cotillon) með
því, að hverri konu var gefinn dýrindis-
vöndur af lifaudi blómum, og er það mikils
virði hjer að vetrinum til. Dansleikurinn
endaði kl. Á1/^ um nóttina með kveldverði,
(hefði eiginlega átt að heita morgunveið-
ur), som allir neyttu standandi; og var
það góð hressing eftir að hafa dansað aila
nóttina, akstnrinn heim í góðu veðri þægi-
leg tilbieyting frá hitanum í danssölunum,
og rúmið æskileg höfn eftir allt saman.
3. dig nóvembermán.aðar hjelt jeg til
Orleans, og mun jeg líklega geta sagt
ýmislegt um þessa gömlu borg, sem að
mörgu ieyti er einkenniieg og hefur stað
ist straum breytinganna, svo að mjer
finr.st stundum sem það hafi verið í gær,
að Jóhanna d’Arc, eða mærin frá Orleans,
hreif hana úr höndum Englendinga, þótt
það væri á fyrri hiuta 15. aldarinnar eði
1431.
Þóra Friðriksson.
Btínaðarbálkur.
Nitragin og Alinit
CNiðurlag).
„Alinitu nefnist efni, sem nýlega hefur
verið ?.uglý8t i verslunum, og sem sagt
er að hafi svipaðar verkanir og „nitraginu
að því er kornplönturnar snertir. Þetta
efni á, eftir því sem sagt er, að geU
hjálpað kornplöntunum til að taka til sín
híð óbundna köfnunarefni loftsins, og nota
það á iíkan hátt og belgplönturnar. Tii-
raunir þær, er gerðar hsfa verið með
„alinit“, eiu iangt frá að vera fullkomnar
eða fulinægjand’. Fyrst var það frakkn-
eskur maður, að nafni Berthelot, sem með
tilraunum þótti t hafa fundið, að korn-
plönturnar gætu með aðstoð gerils fært
sjer í nyt köfnunarefnið úr loftinu. Ea
það virðist mjög flókið, hvernig, eða á
hvaða hátt, það gengur fyrir sig. Með
þessum tiiraunum kom það í ljós, að hver
korntegund þarf sjerstaka gerilsteg.md,
og ekki nóg með það, heldur verða þessar
gerlaíegundir að verka í samfjelagi með
öðrum geril, armara tegunda, tii þess ?,ð
geta haft þau áhrif, að plantan taki tii
sín köfnunarefnið og byggi sig npp af
því. Annar roaður að nafni Winagradsh-y
hefur einnig feingist við svipaðar tilraunir
með „alinit“. Eu báðir þossir vísinda
menn fara mjög varlega í sakirnar, er
þeir skýra frá árangrinum, og þair gera
alls ekki uppskátt, hvort þessar rannsókn-
ir þeirra muni ieiða til veruiegra gagns-
muna, eða hvort þessi uppgötvun rnuni
hafa praktisks þýðingu í för ineð sjer.
Eu alit öðru vísi er því varið með athug-
anir og tilraunir þýaks jarðeiganda
að nafni Caron, er hann hefur gert
átin 1892— 95. Hann hefur gert marg-
breyttar tilraunir með ótal gerilstegundir,
ýniist í jurtapottum eða úti á akrinum.
Hartn kveðst hafa orðið þess var, að ýms-
ar af kornplöntunum hafi vaxið hraðara
og betrr, ett hann eptir atvikuro gat bú
ist við, t. d. þar sem lítið eða ekkert var
af köfnuuarefni í jarðveginum eða mat-
jörðinni. Þetta þikkar lmm gerlum, sem
aðstoði plönturnar í því, að færa sjer í
nyt köfnunarefnið úr loftinu. Eu sjer-
staklega hefur hann orðið var við þessar
veikanir hji gerilstegund, er hann nefnir
„Bacillus Ellenbachensis Alfau. Þessi ger
ílstegund hefur nú verið hreinræktuð og
nefnist „alinitu, og fæst hjá F. Beyers lit-
unarverksmiðju í Elhenfeld á Þýskalandi.
Þessar rannsóknir Carons hafa vakið
mikla eftirtekt. Hann hefur fullyrt, að
kornpiönturnar þyrftu ekkí að fá köfnun-
arefníð í áburðinum, því þær gætu með
hjáip áðurnefnds gerils tekið þ%ð frá loft-
inu. Til þess að'fá rannsóknjr sínar enn
betur staðfestar, hefur haun snúið sjer til
hins þýska landbúnaðar „miuísterium", sem
aftur hefur skorað á ýmsar tilraunastofn-
anir að taka þetta atriði til yfirvegun-
ar og frekari rannsóknar. Hið fyrsta og
eina, sem mjer vitanlega er enn komið
fram, að þvi er þessar seinni rannsóknir
snertir, er frá dr. Hartleb, aðstoðarmanni
við tilraunastöð í Bonn. Hannhjeit fyrir
lestur um þetta efni og tiirauuir sínar
viðvikjandi „alinit“ í náttúrufræðisfje-
lagi í Brunschweig 21. seftember síðast-
liðið ár. Eu eftir skýrslu hans voru til
rauuir þær, er hnnn hefði gert, sigeriega
á móti því, sem Caron hafði haldið fram.
Nú sem stendur eru því fiestir von-
daufir um, að þessar uppgötvanir hans fái
nokkra þýðingn, þegar miðað er við á-
rangnrinn *f tilraunum Hartlebs. En
Caron heidur fast. við sinar skoðanir og
gerir enn þá tilrrunir í eömu átt.
Að svo vöxnu máli verður eigí sagt
með neinni vissu, hvernig þetta fer, fyr
en frekari tilraunir hafa verið auglýstar.
En, ef það nú skyldi sannast, að tilraunir
Carons hefðu við rök að styðjast, þt hefði
það afarinikla þýðingu í akuryrkjulönd
unum, og það hlyti sömuleiðis að hafa
áhrif á hornverðicl. Köfnunarefnið er hið
dýrasta af öllum áburðarefuum, en eftæk-
ist að fá þ-ð frá ioftinu, þá yrði þsð stór
sparnaður, sem eins og áður segir, hlyti
að koma fram á kornvörunum. Reynist
þetta svo, þá raá segja, að uppgötvuuia
hefði aimer.ua þýðingu.
Sigurður Sigurðsson.
Island erlendis.
„ísland“ hefur feingið svo hljóðandi brjef frá,
Bergen í Noregi, ritað á norsku:
„Hjer í Noregi er nú á ferð íslendingur einn, er
nefnir sig S. Jónassen og ar að halda fyrirlestra
um ísland, náttúru þess, þjóðlíf o.s.frv. Hr. S.J.
vill auka bræðralag með Norðmönnum og íslend-
ingum.
Af fyrirlestrum hans heyrum við, að íslendingum
er mjög vel til okkar Norðmanna og gleður það
okkur, þar sem okkur einnig er mjög hlýtt í huga
til fslands.
En þvi miður erum við Norðmenn ófróðir um
allt ástand á ísiandi. Það gladdi okkur því að
eiga kost á að heyra fyrirlestra hr. J. S., sem að
snmu leyti voru fróðlegir og skilmerkilegir. En við
efumst um, að lýsingar hans á þjóðlífinu á íslandi
sjeu sem áreiðanlegastar. Hann segir meðal ann-
ars: „Áíslandi eru eingar trúarvingls-heingilmæn-
ur og eingir bindindismenn. Yið toddyglös og
púnsbolía eru allar hátíðir haldnar á íslandi.
Sunnudagana halda menn á sumrin helga við hin-
ar heitu uppsprettur og þar tekur það ekki lang-
an tíma að hita í einu toddyglasi. Yetrarhátíðirn-
ar, t.d. jðlin, halda menn í fjelagsskap við vía og
spil. Þar er spilað og drukkið til kl. 4 um nótt-
ina. Degar menn vakna aftur um morguninn, er
byrjað á sama hátt.
Hinir frjálsu fslendingar drekkja öllum sorgum
sínum í vínglasinu" o.s.frv.
Brjefritarinn, sem kveðstvera kennari í Bergen,
spyr, hvort lýsingln sje sönn. Hann lítur allt öðr-
um augum en landinn á þá kokti íslendinga, sem
lýst er í fyrirlestrunum, vantrúna og drykkjuskap-
inn.
„ísland" þekkir ekkert til hr. S. J., sem fyrir-
lestrana heldar. En það er gott, að íslendingar
sem erlendis dvelja, geri sem mest til að vekja
eftirtekt útlendinga á íslaudi. Hitt er mjög leiðin-
legt, þegar flón og flysjungar verða til þess að
takast það starf á hendur.
Dr. i’innur Jónsson er gerður prófessor við há-
skólann í Khöfn.
Brjef frá Minneota 3. mars ’98: Minneota
er smáþorp suðvestarlega í rikinu Minnesota. í-
búatala þess er um Bjö til átta hundrnð. Og þar
af eru rúmlega tvö hundruð íslendingar.
Eru það flest Austfirðingar, að eins 8 Sunnlend-
ingar og ein fjölskylda af Yesturlandi og fáeinir
Þingeyingar.
Af þessum íslendingahóp reka 9 verslun fyrir
eigin reikning. Einn gefur út enskt vikublað og
íslenskt mánaðarblað, einn er læknir, einn prest-
nr. einn hefur á hendi meginpartinn af vöruflutn-
ingum um þorpið og einn er umboðssali á timbri
fyrir timburfjelag, einn er málfærBlumaður, einn
ljósmyndari. Þrír lifa að mestu af landbúskap og
tveir eru skóarar. Hinir, sem atvinnu leita, ern
húsasmiðir, þjónar kaupmanna eða daglaunamenn.
Aliflestir eiga þeir dásnotur íveruhús. En hve
margir eiga þau skuldlaus, get jeg ekki um sagt.
Mitt álit er, að einginn þeirra sje rikur. Og eing-
inn líður nauð.
Álit kunnugra er að margir íslenskir bændur
hjer í kring sjeu betur efnum búuir en við þorps-
búar. En svo eru líka í þeim hóp nokkrir sem
vart eiga fyrir skuldum.
Ejelagslíf íslendinga er aðaliega innan vjebanda
kirkjuflokksins eða með öðrum orðum: hjer er ekkert
íslenskt fjelag starfandi nema safnaðafjelögin og
smáfjelög þeim tiiheyrandi, svo sem: kvenfjelög,
meyjafjelag og unglingafjelag. Halda þau uppi
skemmtunum „fyrir fóikið“ og taka i staðinn fje
til guðsþakka.
Annars hafa þau nú ekki gjört mikið að því í
vetur. Þó rumakaðist kouufjelagið hjer hinn 15.
febrúar. Því þá kom hingað fröken Ólafia Jðhanns-
dóttir.
Hún talaði hjer um kvöldið 15. febrúar „um
frelsisþrá mannsins og meðalið henni til uppfyll-
ingar“. Sagði að margir vildu frelsi fyrir sjálfa
sig, en hætti um leið við að vilja undiroka aðra.
Sagði það ekki Ieiðina til að verða frjáls að eign-
ast frelsi. Heldur að frelsiö eignaöist einstakling-
inn. Það er: að frelsis og jafnaðarhugmyndin gagn-
tæbi svo manninn að hún rjeði öllum tilfinningum
og athöfnum hans. — Taldi hún leiðina til að ná
því stigi eiumitt í gegnum bróðurkærleika kristin-
dómsins. Hún gat þess að eftir sínum dómi væru ís-
lendingar ekki og hefðu aldrei verið kristin þjóð.
En hún vonaði ef þjóðin ætti nokkra æfi fyrir
höndum, að hún yrði það. Og mörg fleiri falleg
orð talaði hún þá, er jeg nenni ekki upp að teija.
Síðar fór fröken Ólafía Jóhannsdóttir um íslend-
ingabygðirnar hjer í kring og flutti þar erindi
bindindisins. Hinn 18. febrúar, var hún aftnr hjer
í Minneota og hjelt hið íslenska kvennfjelag þá
samsæti og var fröken Ólafía boðin þangað sem
heiðursgestur. Var það samsæti hið veglegasta og
margar ræður flut.tar sem Minneota-ræðuskörungum
er títt. Eu er veislugleðin stóð sem hæst, var
fröken Ólafíu rjettnr hringur úr rauða gulli, sem
vinsemdar- og virðingargjöf frá kvennfjelagí St.
Páls safnaðar — en svo er nafnið á Minneota
konnfjelaginu íslenska. Og nm leið óskuðu kvenn-
fjelagskonurnar þess, að eins og hringurinn væri
án enda, eins mætti samvinnu- og systur-bandið á
milli austur- og vestur-íslensku-kvennfjelaganna
verða. Þakkaði fröken Ólafia það með snoturri
ræðu.
Kvöidið næsta á eftir flutti Ólafía erindi á ensku
um bindindi og þótti mælast vel. Og yflrleitt þótti
hún koma myndarlega fram og hjerland hlöð hafa
hælt henni, sjerstakiega fyrir dugnað og kjark.
Hinn 20. febrúar fór hún alfarin hjeðan til Nýju
Jórvík. Og jeg heyri sagt, að hún ætli að leggja
á stað þaðan heim í maí.
Veðrátta hefur verið óvanalega góð hjer í vetur.
Jörð nær auð meginpart vetrarins og frost væg.
Einginn þjóðkunnur hefur dáið í þessum byggðar-
lögum nema Þorgrímur G. Laxdal sem andaðist hjer
í hauBt. — Hann mun mörgum á Próni kunnur síð-
an haun var umferðabókBali fyrir örím föður
sinn. Hann var þrekmaður til sálar og líkama.
Atvinna lítil í vetur fyrir daglaunamenn. En
útlit fyrir að hún lifni með vorinu. —
Nýtt dansk-íslensk klutafjelag í Kköfn.
„Politiken" frá 27. f. m. skýrir frá þvi, að þá
sje nýstofnað í Kaupmannahöfn hlutafjelag, sem
ætlar sjer að reka verslun og fiskiveiðar hjer við
land. Ekkert stendur það í sambandi við fiski-
veiðafjelag það, sem stofnað var í Danmörku í
vetur og áður hefur verið getið um hjer í blaðinu.
Vjer tökum hjer frásögn danska blaðsins.
„Pjelag það, sem hjer er um að ræða styðst aðal-
lega við stórt dánarbú íslenskt, og á þegar nokkr-
ar verslanir á vesturströnd ísiands. Auk þess,
sem það ætlar að reka fiskiveiðar á þilskipum,
ráðgerir það einnig að gera út eitt eða fleirignfu-