Ísland - 10.05.1898, Blaðsíða 2

74
ISLAND.
„±S3Li^3NrX>“
kemur út á hverjum þriðjudegi.
Kostar í íteykjavík 3 kr., út um land 4 kr.,
erlendis 4 kr. 50 au.
Kitstjðri:
E»orsteinn Gíslason
Laugaveg1 2.
Prentað i Fjelagaprentsmiðjunni.
ríkt yfir skoðunum og frjálsræði fjöidans,
og hve fáir þeir sjea enn, sem trúi á afl
og sigur mannvits og sancinda, ef boð og
bönn valdsins takmarki ekki allt og bindi.
Hjer sjest (í bðkinni), hvað valdið leyfir
og hvað það bannar — að menn trúi.
Bókina verður að skoða eins og beiaa á-
rás á kirkjutrúna; ættu því þeir, sem slíkt
finnst vera óhæfa, að forðast hanaaðlesa.
Allir aðrir græða stórum á hennar íestri
— hvort heidur menn eru höf. samþykkir
eða ekki.
Hinn nafnkunni Grundtvigs-kennimaður,
Christopher Bruun, nú prestur í Kristianíu,
hefur og samið mjög raerka bók: „Jesús
eins og maðuru. Bruun neitar að vísn
ekki guðdórni Krists og eingri kenning
kirkjunnar. Hann fer aðraleið. Hanner
einn þeirra andríku kennimanna uútímans,
sem ekki finnst vert að hneyksia fólk með
deilum um „dogmur“, — aliur þorri manna,
sem uppfræddir eru af kirkjunnar þjónum,
geta ekki hvort sem er án þeirra verið,
enda fer ekki ávallt betur þá breytt er
til. Bruun er andans og hjartans og
„karaktjersins" kennjmaður. Og það er
hinn fullkomni maður, sem honum er fyrir
öllu, og þar er Kriatur oss eða á að vera
í guðs stað. Hann ætiar, að ef klerkar
vorir mættu skilja hvað í þessu liggur,
o: að Kristur sem maður eigi að sýna oss
guð, þá mundu deilurnar fækka um þá
hluti, sera eftir eðli sínu ekki er unnt að
ákveða neitt um, svo skynsamlegt megi
sýnast nú á tímum. Þessi bók hefur það
mikla fram yfir hina fyrnefndu, að hún
æsir eingar efasemdir, fer ekki leingra en
til hjartans og stígur eingum til höfuðsins.
Enda er Christopher Bruun eflaust ieingra
kominn áleiðis í sönnum vísdórai en Breda
prestur. M. J.
Bókmenntir.
Svar til Jóns Þorkelssonar (ingra).
Það er aiveg rjett, sem Jón ingri Þor-
keisson athugar við Sturlunguritgjörð mína
í 18. tölubl. „íslands" þ. á., p.ð mjer hefur
oiðið sá misgáningur á 466. bls. ritgjörð-
arinnar að segja, að Svarthöfði Dafgusson
„'uafi verið utanlands um 1277 eða nokkru
fir og svarið þá firir J'oni erlcibiskupi, að
Oddr Þórarinsson heíði beiðst prestsfuudar
við dauða sinn, enn náð eigi“. Jeg var
búinn að taka eftir þessari villu, áður enn
jeg sá grein Jóns Þorkeissonar, og sendi
leiðrjetting á henni tii Hafnar með siðustu
ferð „Lauru“, sem jeg vona að komist að
meðal leiðrjettinga við III. bindi Safns til
sögu íslands. í söga Staða-Árna (Bisk.
I, 708) stendur, að Svarthöfði hafi unnið
eiðinn „firir biskupi“, og getur það ekki
verið neinu annar biskup enn Hólabiskup,
sem hjer átti hlut að máli. Hins vegar
get jeg með engu móti verið samdóma
J. Þ. um, að það hafi verið Heinrekur
biskup, sem eiðinn tók af Svarthöfða.
Honum mun hafa verið fullkunnugt um,
að Oddr náði eigi prestsfundi, þar sem
Oddur var í banni hans, og þurfti því
enginn að sverja það firir honum, enda
hafði ha?in, sem var stækasti fjandmaður
Odds, enga hvöt tii að leita vitna um mál
hans. Heinrekr biskup var heiptrækinn
maðnr, og munu honum hafa verið minnis-
stæðir hrakningar þeir, er hann varð firir
af Oddi í Fagranesi, og varðhaidið á
Flugumíri. Hann fór og hjeðan aifarinn
af landi burt 1256 (ísl. annáiar; Sturl.
HH, 268. 2H, 234), árið eftir víg Odds,
og verður honum því ekki dreift við þetta
mál úr því.
Árið 1263 gerðist Brandr Jónsson föður-
bróðir Odds Þórarinssonar, biskup á Hól-
um eftir Heinrek biskup, og firir honum
higg jeg, að Svarthöfði og Ólafr Oddsson
hafi unnið eiðinu. Af Þorgilssögu skarða
(Stnrl. HH, 231—232. 2II, 202—203) vit-
um vjer, að Brandi sárnaði mjög dráp
Odds frænda síns, og þó einkum það, að
hann skildi vera „kasaðr í urð sem mel-
rakki eða þjófr“. Það má því telja víst,
að hann hafi látið það vera eitt sitt firsta
verk, þegar hann settist að stóli, að leita
vitna um málOdds, til að fá hann leistaa
úr banni, svo að h&nn fengi kirkjuleg.
Enn Brands naut skammastund að Hólutn
— hann dó 1264 — og mun þá málinu
hafa verið frestað. Að minsta kosti
fjekkst Iausnin ekki fir en.n á dögum Jóns
erkibiskups, og mun Þorvarðr Þórarinsson,
bróðir Odds, sem þá var annar raestur
höfðingi á íslandi, hafa gert gangskör &ð
því.
Staður sá, sem hjer ræðir um í sögu
Staða-Árna, virðist því vera fullkomin
sönnun firir því, að Svarthöfði hafi lifað
um 1264. Jeg stend því enn viðþað, sem
jeg segi í ritgjörð minni: „Jón Þorkels-
son ingri hefur eigi tekið eftir þessum
stað, þar sera hann segir, að Svarthöfða
sje ekki getið eftir það, að hann særðist
á Þveráreirum, og muni hann hafa íátist
af þeim áverka“. Eða, ef J. Þ. hefur
munað eftir staðnum, þá hefur hann ekki
skilið hann rjett.
Frásögnin um Þverárfund í Sturiungu
bendir líka beinlínis til þess, að Svart-
höfði muni ekki hafa andast úr sárum
þeim, sem hann fjekk í bardaganum. Þar
(Sturl. HII, 250. 2II, 219) segir, aðSvart-
höfði hafi verið særður „meizlasárum", og
tii skíringar bætir sagan við : „högginn
um þveit andlitið". Getur J. Þ. sínt mjer
nokkurt dæmi þess í sögum vorum, að
nokkur maður hafi dáið úr sárum, sem
köliuð eru „?neizlasár“ ? Um Starkað er
ssgt, að Óðinn hafi gefið honum sigur og
snild að hverju vígi, enn jafnframt hafi
Þórr lagt þ .ð á hann, að hann skildi fá
í hverju vígi „meiðs]asár“ (Fornaldars. III,
33). Hvað irði hjer úr sigrinum, ef
meiðslasár væri sama og banasár? Sár í
andlitið eru ekki heldur vön að vera mjög
hættuleg, enn þau eru sannkölluð meiðsia-
sár (sbr. „Sigurðr lamdi hann með hjöltun-
um á jaxigarðinn, svá at hrutu úr honum
tveir jaxlarnir — var þat meiðslahögg“
B'ornaldars. I, 331). Það stendur hvergi
í Sturlungu, að Svarfthöfði hafi orðið „ó-
vígur og ósjálfbjarga" í orustunni, enn
hitt stendur þar, að hann hafi beðið griða
og fengið þau. Eun er það nokkur söan-
un firir því, að hann hafi dáið úr sárum
sínum? Þvert á móti bondir það til að
sárin hafi eigi verið banvæn — hví skildi
dauðvona maður biðja griða? — og þar
sem sagan getur hvergi um, að sárin hafi
dregið hann til dauða, má telja víst, að
hann hifi verið græddur. Annar maður,
Finnbjörn Helgason, fjekk sár á Þverár-
fundi, sem leiddi hann til bana. Um það
getur sagan. Hví skildi hún þá þegja um
Svarthöfða, ef eias hefði farið firir honum?
Jeg get því ekki sjeð neitt því tilfirir-
stöðu, að Svarihöfði hafi lifað fr&rn ifir
1284 og geti vesið höfuudur Þórðar sögu
kak Ua.
Athugasemd J. Þ. um Snorra lögmann
er rjett. Mjer hafði ifirsjest máldaginsi i
Fornbrjefasafni III, 635.
Reikjavík 4. maí 1898.
Björn M. Ólsen.
Eigum við að koma—?
Eigum við að koma og setjast fram við sæ,
meðan sói skín 4 grasvaxna bala,
og lofa svo þeim hressandi, ljettfleyga blæ
okkar logaheitu kinnum að svaia?
Eigum við að ganga á afvikinn stað,
þar sem öldurnar blasa við að framan,
og þar sem allt er rólegt og einginn kemur að
og einginn getur hitt okkur saman?
Eigum við að liggja í laut, sem þar er,
í ljúfasta, blíðasta næði?
Svo yrki jeg Ijóð um þá ást, sem jeg ber,
og 4 eftir skaltu syngja mitt kvæði.
Eigum við að sitja, meðan enn þá er ljóst,
og eins þó að fari að rökkva,
með vangana saman og brjóst upp við brjóst
og í brennandi ást okkur sökkva?
Eigum við að kyssast þar heitt — ó, svo beitt,
og hvíla þar í faðmlögum saman
með taumlausri blíðu, meðan truflar ei neitt?—
— Pú trúir ekki, hvað það er gaman. —
K.
PóstafgTeiðsla
með strandferðaskipinu Hólum.
Herra ritstjóri!
Leyfið mjer að gera fáeimar athugasemd-
ir í yðar heiðraða blaði, viðvíkjandi póat-
afgreiðslu frá Reykjavík austur og norður
um land með strandferðaskipiuu Hólum.—
Eingum mun hafa blandast hugur um, að
strandferðir þessar væru stofn&ðar til þess
að ljeíta undir saragaungur manna á með-
al, þannig, að þær gætu orðið að sem best-
um notum fyrir almenning; en hjer virð-
ist öðru máli að gegna hvað póstafgreiðslu
með skipinu frá Reykjavík snertir. —
Strandferðaskipið Hólar kom hingað að
sunnan áætlun.srdaginn 18. þ.m., en hversu
brá mönnum hjer ekki í brúa, þegar allur
póstur, sem hingað átti að fara frá Reyltja-
vík var afgreiddar þaðan í iokuðum pósti
til Eskifjarðar! — Hjer var því ekki um
annað að gera en annaðhvort bíða eftir
brjefutn og blöðum síuum þar til Hólar
kæmi aftur að norðan (14 daga) eða þá
gagngert senda til Eskifjarðar, sem líka
flestir munu hafa gert, en slíkt hefur ó-
þarfa kostnað í för með sjer, sem helst ætti
að fyrirbyggja, — og getur enda oft komið
sjer mjög illa að þurfa að bíða leingur
en nauðsynlegt er eftir brjefum sínnm, þar
sem jafn strjálar samgaungur eru og hjer
á ísiandi. — Það hefur jafnan verið álit-
in siðferðisleg skylda hvers maiins, að
greiða fyrir brjefum og blöðum að svo
miklu leyti sem hægt hefur verið, og væri
þá ekki of mikið að ætlast til, að póst-
stjórnin gerði sjer far um að gæta skyldu
sinnar í þessu efni.— Það væri reyndar til of
mikiis ætlast, ef heimtað væri, að frá póst-
stofunni í Roykjavík yrði afgreiddur póstur
á hvern fjörð og vík í kring um landið, sem
skipið kemur við á, og er það heldur eigi
meiningin; en eðlilegt virðist veia, að frá
endantöð yrði afgreiddur póstur á hvern
þ&no stað, sem póstafgreiðala erfytiráog
svo aftur, ð póstafgreiðslumenn afgreidda
póst tii nánustn brjefhirðingamanna, þann-
ig t.d., að póstur frá Reykjavík, sera hing-
að og á suðurfirðiua ætti að fara, yrði af-
greiddur til Djúpavogs, sem er póstaf-
greiðslustaðnr, og þaðan aífu: á brjefhirð
ingarstaði þá, sem liggja millum Djúpa-
vogs og Eskifjarðar o.s.frv. Meðsvofelldu
móti gætu straiidferði? þessar fyrst komið
að tilætluðum notum, og vonast jeg því til,
að hin heiðraða póststjórn gefi þessum at-
hugasemdum mínum gaum.
Keiðarflrði, 2. maí 1898.
Virðingaríyilst.
r.
Málþráðarlagningin.
Hvar á að leggja þráðiim í laud?
Frá því að það kom fyrst til orða, að
málþráður yrði lagðnr bingað tií lands,
mun það af flestum hafa verið taiið sjálf-
sagt, að þráðurinn yrði lagður í b ndhjer
einhverstaðar í nándiuni við Reykjavík,
að fyrst og fremst yrði um það hugsað,
að koma höfuðst&ð íandsins í málþráðar-
samband við önnur lönd. Og ástæðuraar
fyrir þeirri skoðun eru Ijósar: Hvergi
annaretaðar af landinu eru rekin jafnmikil
viðskifti við önnur lönd og frá Roykjavík;
þar er því þörfin íyrir máiþráðinn ríkust;
þar situr æðvta stjórnin innanlands og
þaðan er mest verslun rekin við aðrar
þjóðir. Hitt er auðvitað, að þótt þráður-
inn kæmist. upp hingað til Reykjavíkur,
yrði hann eigi nema að háifam notum á
við það sem verið gæti. Notin verða þá
fyrst fuUkomin, er einstakir hlutar lands-
ins eru sín á milii samtengdir með mál-
þræði. Ætti það því að vera eitt hið
fyrsta og holata áhugamál íslendinga, að
sem flestir landshlutar feingju sem fyrst
að njóta þess hagnaðar, sem málþráðar-
lagniíigin hefur &ð bjóða.
Eins og getið hefur verið um i öðrum
blöðum hjer í Rvík („ísaf.1' og „N. Ö.“)
hefur dr. Vallýr Guðmuudssoa nú farið
þess á leit við „Norræna frjettaþráðafje-
lagið“, sem tekið hafði að sjer að leggja
þráðiun upp hingað til Rvíkur, að það
einnig legði xnálþræði um landið, mót því
að sjóleiðin yrði stytt fyrir því og þráður-
inn Sagður í lacd á Austfjörðum. Ætlast
hann svo ti! að þráðurinn liggi yflr Seyðis-
fjörð og Akureyri til Rvikur, eu út úr
honum, frá Stað í Hrútafirði, annar þráður
til Ísaíjarðar. Kostnaðarinn við þessa
landþráðalagning er áætlaður 400—500
þúsnnd kr. Fjelagið býður að leggja til
hennar það fje, sem þyí sparast við stytt-
ing sjóleiðarinnar, og með því tillagi og
öðxum fjárframlögum til fyrirtækisius, er
dr. Valtýr hefur von am frá útlöndum,
yrði nu hægt að leggja laudþræðiua jafn-
framt og aðalþráðurinn er I&gður upp
hingað frá útlöndum, ef landið leggur fram
100—150 þús. kr., sem kallast mættu
smámunir. En ekki vill fjebigið annast
þráðarlaguinguna á landi nje holdur notk-
un og viðhald þráðanna, og yrði landið að
gera það. Með þessu væri tryggt, að
landþráðarlaguingin kæmist á fyr en ella,
ef íslendingar ættu að vera einir þar um.
Eu bagirm er sá, að þráðurinrt lægi hing-
að til landsins á óheutugum stuð. Áleið-