Ísland - 17.05.1898, Blaðsíða 3

ISLAND.
79
eftir, kom fyrir mig dálítið atvik, sem jeg
get eigi stilit mig um að segja frá, og sem
sýnir, að í jafnstórri borg og Orleans er
töluverður smástaðabragur á ýmsn. Dag-
ins eftir var, eins og Iög gera ráð fyrír,
sagt frá samsaungnum í einu helsta blaði
bæjarins, og talað ura, hve fjölmennt þar
hefði vorið, og endaði greinin með þessum
orðum: „Þar var jafnvel ein íslensk stúlka“.
Hvernig blaðstjórinn hafi feingið að vita
um mínar ferðir eða þangað-komu, hef jeg
eigi getað uppgötvað enn þá.
Þöfa Fritíriksson.
Fyrsta tárið.
Ef jeg vildi „væmið“ stof
velja þjer úr eigu minni
ærið nðg af efni’ eg hef
í einum fingri á hendi þinni.
Af honum kann jeg eina sögu,
efni’ i marga góða bögu.
Kossi betri er kossinn þinn,
kinnin mjftk og hálBÍnn hvítur;
en annað er það, sem andi minn
í eigu þinni sjer og lítur.
Fannst það oft í fyrstu tárum
er fólgið var á góðum árum.
Þessi sjóður það er þitt
þrek og máttur til að styðja,
eiga stríð við eðli mitt,
afl þitt til að vaka og biðja.
Ber var jeg að baki mínu
en bróður fann í tári þínu.
Oft jeg launa illu gott
— eðli spilltu svo er varið —
en ef jeg gæti vildi eg vott
í verki sýna að nú er farið
þyngsta sporið — þetta eina —
þú munt skilja hvað jeg mðina.
Æakan flýr í önnur lönd,
ellin markar daga þína.
Hrukkar kinn og kreppir hönd,
kallar moldin hljóð á sína.
Þá er gott að geymatárin,
geyma’ og muna liðnu árin. —
S.
Mælum þarft eða þegjum.
í 7. tölubl. ísafoldar þ. á. stendur rit-
gjörð undirskrifuð af Þorsteini Jónssyni
lækni í Vestmannaeyjum með yfirskriftinni:
„Sveitarútsvarslögin lögin frá 1889 og
rússneskan á Austfjörðum".
Hr. Þ. J. þykist hafa óyggjandi sönc-
un fyrir misbeiting laganna frá 9. ág.
98. hjer eystra í ritgjörð landritara J.
Magnússonar (Sjá Tímr. Bókm.fjel. 1897.
bis. 100—112). Bitgerð sú er skoðun ein-
staks manns, auðvitað skynsaml. sett fram,
eins og við mátti búast, en ekki dómur; er
því i eingu rjetthærri en skoðun annara
lögfróðra manna, sem öðruvisi líta á málið.
Landshöfðingjabrjef til oddvita Vestmann-
eyahrepps frá 29. des. 1896 tekur heldur
eigi af tvímælin um það, hvernig nefnd
lög beri að skilja. Aftur er það Ijós vott-
ur um tvíræði og óglöggleik laganna, hve
misjafnlega þau hafa verið skilin bæði af
lögfróðum mönnum og ólögfróðum, og
hefur Þ. J. eingan rjett til að nefna skiln-
ing annara og meðferð á þeim eigingirni,
frekju, liarðneskju eða ribbaldaskap. Andi
Iaganna og bókstafurinn togast hjer sem
oftar á um yfirráðin. En í þessu sam-
bandi mætti athuga þá hugsun löggjaf-
anna, er rekja má gegnum lög umbæjar-
stjórn kaupstaðanna Bvíkur, ísafjarðar og
Akureyrar, eins og líka lögin frá 9. ág.
89, — að láta bæja-og hreppafjelög þau,
er í er stunduð arðsöm atvinna eða
fyrirtæki Vs úr árinu af mönnum, er ann-
arstaðar eiga þó lögheimili, — njóta út-
svars þess, sem eftir ástæðum má leggja
á slíka gjaldstofna.
Hr. Þ. J. getur þess, að jafnað hafi ver-
ið niður útsvari í Mjöafirði á menn, sem
eigi höfðu dvalið þar fulla 4 mánuði, en
útsvarinu skilað aftur þeim, sem kœrðu
yfir því. Hann vissi ekki að útsvarið var
þeim gjört eftir áeggjan lögfróðs manns,
nje heldur hitt, að hreppsnefnd sú, sem
hann vænir svo megari rangsieitni, end-
urgalt einnig þeim, sem án kæra óskuðu
þess.
í frásögninni um viðskifti hreppsnpfnd-
arinnar í Mjóafirði og sunnlenskra sjó-
manna út af sveitarútsvari næstl. haust
hefur hr. Þ. J. hlaupið svo hvatvíslega á
hundavaði og hailað rjettu máli skjólstæð-
ingum sínum í hag, að eigi má ómótmælt
standa. Að Konráð Hjálmarsson hafði
neitt sjómenn sína til að greiða útsvar-
ið með hótun um elía að halda eftir öllu
kaupi þeirra, er tilhæfulaust. Menn þessir
höfðu allir neitað að borga útsvarið,
eins og líka að setja tryggingu fyrir því
til gjalddaga við burtför þeirra, og sumir
jafnvel svarað gjaldheimturaanni illa og
ókurteislega. Einginn þeirra vildi við hafa
hina einn rjettu aðferð, að borga og kæra
síðan yfir útsvarinu á venjulegan hátt,
þótt þeim væri bent á það. Þess vegna
var útveguð löghaldskipun á útsvarinu, og
kostnaði, sem af henni leiddi; en til að
fara sem vægilegast að við mennina fór
K. H. til þeirra eftir ósk gjaldheimtumanns
með kyrsetningarskipunina og sýndi þeim
hana, jafnframt og hann benti þeim á, að
löghaldið færi fram á þeirra koatnað og
því myndi betra að gjalda án frekari
undanfærslu. Þetta fjellust þeir á, fóru
á fund gjaldheimtumanns, sömdu við hann
um útsvarið og ferðakostnaðinn til Eski-
fjarðar eftir löghaldsskipuninni og vísuðu
honum á hvortveggja hjá húsbónda þeirra
K. Hjálmarssyni.
Um upphæð útsvarsins segir Þ. J., að
það hafi verið ósanngjarnlega hátt í sam-
anburði við útsvar Mjófirðinga. Slíkt er
sleggjudómur, og eðlilega þekkir hr. Þ. J.
ekki efnahag manna og ástæður í Mjóa-
firði, til þess að geta dæmt um það. Allar
aðrar sagnir hans um Mjófirðinga eru
álika staðgóðar og það, sem að framan
er talið, og iíkt mun vera um frásagnir
úr öðrum sveitum hjer eystra.
Það lítur út fyrir að hr. Þ. J. vilji
aftra austurferðum Sunnlendinga. Hann
gjörir mikið úr vanskilum þeim, er Sunn-
Iendingar hafi orðið fyrir á kaupgjaldi
hjer hin síðari ár. Fiásögn hans um það
virðist mjer mjög ósanngjörn. Þeir eru
tiltölulega fáir, sem tapað hafa umsömdu
kaupi í samanburði við þá útvegsmenn
hjer, sem orðið hafa fjelausir fyrir hald
arðlausra sumarmanna, er þeir svo hafa
útleyst að haustinu með aleigu sinni og
oft með tómu lánsfje. Eg þekki ekkert
vanskila tilfelli, að eigi hafi fátækt hús-
bóndans valdið.
Það er trú mín, að Sunnlendingar sæki
til Austfjarða meðan þar býðst hærra kaup
en annarstaðar, hversa andrikar sem
rússneskuhugvekjur hr. Þ. J. kunna að
verða. Þeir hafa um mörg ár feingið hjer
hærra kaup en annar staðar, og sótt hing-
að björg heimilum sínum, og margir nýt-
ir dreingir að sunnan hafa ótvírætt lýst
ánægju yflr viðskiftum við oss Aust-
firðinga.
En — eftir á að hyggja — hvað á Þ. J.
við er hann talar um „rússnesku“ á Aust-
fjörðum? Bússnesk tunga eða rússneskir
landshættir, venjur og stjórnarfar á eigi
heima á Austfjörðum. Aftur hafa skilrik-
ir menn sagt. mjer, að nokkuð muni rúss-
neskulegt ríki læknisins á Vestmanneyum,
er nú um tíma hefir sem dálítill czar
drottnað yfir flestum málum eyjarskeggja.
Mun nú Þ. J. hafa leitað langt yflr skammt
er hann hugðist að finna mynd og líkingu
rússneskunnar á Austfjörðum.
Mjóafirði i April 1898.
Sveinn ólafsson.
Konungleg kennsla.
Eftir William Morris.
Það er sagt um Mattías Corvinus Ung-
verjakonung, að hanu frjetti einu sinni
(að eins einu sinni?), að nokkrir (að eins
nokkrir, vinur?) bændur, þegnar hans,
hefðu mikið að gera og of lítið að borða.
Hann gerði þá boð eftir ráðaneyti sínu og
nokkrum borgarstjórum í hinum auðugu
borgum og nokkrum ríkum jarðeigendum
ásamt ráðsmönuum þeirra eða fógetum, og
spurði þá um þetta; og þeir sögðu allir
hið sama, hver á sinn hátt, að bændurnir
væru sterkir og vel vinnufærir og hefðu
gnægð matar og drykkjar sem sveitadón-
um hæfði, og að bæði þeir og drottnar
þeirra hefðu illt af því, hversu lítið sem
ljett væri á þeim vinnunni; því að þess
meira sem dónarnir feingju, þess meiru
vildu þeir gína yfir; enn fremur skyldi
það sannast, sögðu þeir, að ef bændur
kæmust íefni, þá mundi þeim líka lærast
fljótt að sóa þeim aftur. Konungur sat
og var hljóður meðan þeir töluðu; en hann
grunaði að þeir færu með lygi. Síðanvar
þeirri ráðstefnu slitið og hafði hún ekkert
að gert; en konungur festi þetta í huga
sjer, því að hann var, eins og sagt er, að
ýmsir aðrir konungar sjeu, rjettsýnn og
góður maður, auk þess sem haun var
hrauatari en flestir aðrir, jafnvel á þeirri
gullöld ljensmannavald8ins. Nokkrum dög-
um seinna segir sagan, að konungur lét
kaila til sín þá landsdrottna og ráðgjafa,
sem honum þóttu best til fallnir og bauð
þeim að búa sig til ferðar. Og þegar þeir
voru búnir, reið hann af stað og þeir með
honum, yfir holt cg hæðir og allir prúð-
búnir, í litklæðum, eins og siður var í þá
daga. Þeir riðu leiðar sinnar þar til þeir
komu að þorpi nokkru og riðu um þorpið
og út að hálsunum þar sem víniðóx; þar
var fólk við vinnu í brekkuuum, sem lágu
móti sól og suðri upp með fljótinu. Saga
mín segir ekki frá því, hvort það var
Theiss eða Doná eða hvaða fljót það var.
Nú, nú, jeg ímynda mjer að þetta hafi
verið seint um vorið eða snemma um sum-
arið og að vínberin hafi einmitt verið ný-
sprungin út á vínviðnum; því í þessum
löndum vaxa vínberin seint og sum eru
ekki tekin fyr en eftir fyrstu frostanótt-
ina; vínið úr þeim verður við það sterk-
ara og sætara á bragðið. Hvað sem því
líður, þá voru þarna bændur, karlar og
konur, dreingir og ungar stúlkur og unnu
öll saman baki brotnu, sumir pældu með
jarðhöggi moldina milli vínviðanna, sumir
báru körfur fullar af áburði upp brekkuna,
svo brött sem hún var, allir unnu á ýmsa
vegu fyrir þeim ávexti, sem þeir máttu
aldrei smakka á og fyrir víninu, sem þeir
máttu aldrei drekka. Þangað stefndi kóng-
urinn, steig af baki og fór gangandi upp
eftir brekkunni, þó bröttværi. Þeir, sem
með honum voru, gerðn eins og furðuðu
sig mjög á þessu og langaði til að vita
hvað konungur hefði í hyggju; en hann
sneri sjer að þeim, senf fóru næstir honum
og sagði brosandi: „Mínir herrar, í dag
skemmtum vjer oss við nýjan leik og af
honum munum vér fá nýjan fróðleik“. Og
herramennirnir brostu, en dálítið fýlulega.
En af bændunum er það að segja, að
þeir voru næsta hræddir við þess háværu,
prúðbúnu herra. Þeir þekktu ekki kon-
unginn, hugsa jeg, því það er ólíklegt að
nokkur þeirra hafi nokkurn tíma sjeð fram-
an í hann, og þeir höfðu að eins frjett af
honum, i þeirra augum var hann hinn
mikli faðir, hinn voldugi hermaður, er
hamlaði Tyrkjanum frá að ræna þorpið
þeirra. í rauninni stóð það sannarlega á
sama, hvort Tyrkinn eða Ungverjinn ætti
yfir þeim að ráða, því að hvorum tveggja
urðu þeir að borga jafnmarga vinnudaga
um árið, og vesalt var það viðurværi, sem
þeir gátu aflað sjer þá dagana, sem þeir
unnu fyrir sjer og konum sínum og börn-
um.
Nú, að öllum líkindum þekktu þeireigi
konunginn; en meðal þessara voldugu
herra þekktu þeir landsdrottinn sinn og
við hann voru þeir næsta hræddir. En
þeim var ekki til neins að flýja undan
þessum sterku mönnum og sterku hestum
— því þeir höfðu unnið baki brotnu frá
því fyrir sóiarupprás og nú var lítið meir
en ein stund til hádegis. Þar að auki
fylgdi konungi og herramönnunum flokkur
hermanna með lásboga, — ítalir úr fjöll-
unum, manna skygnastir og ágætar skytt-
ur. Því satt að segja hugsaði hver og
einn með sjálfum sjer: „Ef jeg verð ekki
drepinn, þá hef jeg okkert að borða á
morgun nema jeg vinni af alefii í dag;
og hver veit nema jeg geti' orðið verk-
stjóri, ef einhverjir hinir verða drepnir".
Núkemur kóngurinn til þeirra og segir:
„Góðir menn, hver ykkar er verkstjórinn?"
Þá svaraði sterklegur maður, sólbrennd-
ur, gráhærður og nokkuð við aldur: „Jeg
er verkstjóri, herra!“
„Páðu mjer jarðhöggið þitt“, segir kon-
ungur; því nú ætla jeg sjálfur að stýra
verkinu, því þessir herrar vilja leika nýj-
an leik og langar til að starfa að vín-
yrkju eftir minni fyrirsögn. En stattu
hjá mjer og segðu mjer til ef jeg stjórna
þeim öðru vísi en vera á.
Bóndinn vissi ekki hvaðan á hann stóð
veðrið og gaut hornauga til landsdrottins
síns og herra; sá kinkaði til hans kolli
með illúðlegum svip, eins og sá sem segir;
„gerðu það hundurinn þinn!“
— Þá fjekk bóadinn konungi jarðhögg-
ið; og konungurinn tók til starfa, segir
fylgdarmönnnm sínum fyrir verkum, skift-
ir þeim jafnt milli þeirra. Og nú hefðirðu
átt að sjá þegar þeir vörpuðu af sjer flau-
eliskápunum og þegar þeir fleygðu skikkj-
unum úr fínu flæmsku skarlati niður í
rykið, er þeir háu herrar og riddarar
bjuggu sig til vinnu.
Nú tóku þeir til starfa og unnu af kappi,
og flestura þeirra fannst vínrækt vera góð-
ur leikur. En einn þeirra bar undir skar-
latsskikkjunni persneska treyju ofna úr
gulli og silki; slíka getur hvergi nú á
dögum; efnið, sem nún var gerð úr, var
mörg hundruð flórína virði. Honum fjekk
konungur þann starfa að bera mykju upp
brekkuna í stærstu og hrörlegustu (gisn-
ustu) körfunum, sem til voru. Konungi
stökk ekki bros, en höfðingjarnir hlógu