Ísland - 23.09.1898, Blaðsíða 3

ISLAND.
147
skrautker, &lt skreytt upphleyftum liljum,
og voru handarhöldin einnig í blóraaliki.
Fyrir framan sig hafði stúika þessi Iifandi
blóm til að mynda eftir. Þaðan gengum
við Inn í annað herborgi, þar sátu karl-
menn og bjuggu tii alls konar dýramynd-
ir, og á meðal þeirra apaketti í alls kon-
ar stelliugum; höíðu þoir litinn apakött i
vínanda til fyrirmyndar. Eftir það geng-
um vér herbergi úr herbergi, og yrði það
of langt mál, að skýra nákvæmloga og
segja frá myadum þeim, er verið var að
gera; einungis verð ég &ð lýsa yfir að-
dáun minni yfir þvi, b.ve v&ndlega reynt
var að líkja eftir náttúrinni. En verk-
smiðjan á líka stóran garð og fallegan,
þar sem listasmlðirnir geta eigi einungis
fengið fyrirmyndir smíða þeirra, heldur
einnig neytt morgunverðar sins á fögrum
stað í heiinæmu loftí, sem eykur matar-
lystina eftir kyrrseturnar, er vinna þessi
heimtar. í verksmiðjunni er einnig her-
bergi eitt fult af fuglameisum með alls
konar lifandi söngfuglum, og að auki út-
troðnum fuglahömum og dýrum í vínanda.
En þótt lögun mynd&rinnar aé fögur, þá
er hún * eigi einiilít til að tryggja henui
hylli almenníngs. Til þess þarf pentuuin
einnig að vera fögur og eðlileg, og vér
verðum að muna oftir, að það eru ein-
ungis þrír litir, sem nota má, og jafnvel
þeir breytast við brennsluna. E»að er þvi
ávalt með ugga og áhyggju, að nýtt ker
er tekið út úr brennslu-ohnnum, og vel
getur svo farið, að vonln bregðist, og
smíðin verði alls eigi eins og til var ætlast.
Loksins komum vér inu í vinnustofur
hinna nafnkunnu llstamanna, en það eru
bæði karlar og konum, sem vinna fyrir
verksmiðjnna, og er gert elnungis eltt ein-
tak af hverjum grip, er þeir búa tii. Þeir
hafa hver sitt herbergi og sáum vér þar
mjög fagrar krukkur og skrautker, þar
sem þessum listamönnum hefur tekist að
búa til raeð einum þremur litum fagrar
og hugvitssamur myndir, svo sem útsæ-
inn, þar sem stórkostleg blóm vaxa upp
úr sjávarbotninum, en skip þjóta fyrir
fullum seglum áfram eftir yfirborðinu, eða
þá turna Kaupmannahafnar í kveldbirt-
unni, og stórar ieðurbiökur fljúgandi í loftinu.
49
AU var þettagertmeðmikilli saild,uppdrætt-
irnir voru svo Hprir og liðugir, iltirnir svo
líkir liíum fru!>'myndarinnar. En það er
eigi hægt að lý.ia þelm; hver og einn
veiður að sjá alt þetta með elgln augum.
Ég flýti mér því yfir það. Þótt það sé
auðvitað eitthvað hið merkilegasta og
skemtilega8ta, er fyrir augun ber í verk-
smiðjunni.
Þaðan gengum vér inn í herbergi þau,
þar sem geyrad ern eintök af öllnm þeim
hlutum, er gerðir eru í verksmiðjunni,
ýmislegur borðbúnaður, kaffibollar, könnur,
krukkur og disk&r, og það sætir undrun,
hversu margar og ýmislegar gerðir hér má
sjá; en herra D&lgas sagðí mér líks, að
verksmiðjan ætti 1700 ýmisleg mót. í
einu herberginu var svo að segja heilt
náttúrugripasafD. Þar voru birnir, hákarl-
ar, kettir og krókódílar, alt fallegt bæði
að lögun og lit, sem nota mátti sumt fyrir
öskjur, blómglös eða því um líkt, en snmt
einungis til prýði á dragkistum og borð-
um.
Vér komum inn í herbergi eitt, þar
sem oss vorn sýnd skrautker úr einkenni-
legn postulini, er líkist fremur gleri, og
sem hafa verið gerðar tilraunir með í
mörg ár. Það á að verða hin mikla nýj-
ung frá verksmiðjunni á sýningunni í
Parísarborg árið 1900. Sýnishornin eru
skrautker úr postulíni, eu þau eru líkari
því sem væru þau úr gleri, og líta út
sem glergluggi á vetrardag, þá er hann
er alþakinn fögrum frostblómum. Önnur
tegund var grænleit, og virtist eigi í
fyrstu neitt markverð; en ef betur var að-
gætt, þá léku alls konar litir á postulíni
þessu, og var það eigi ólíkt gleri, er hr.
Dalgas sýadi mér, sem var nýfundið í
Ameríku og er enn þá selt mjög dýru
verði. Enn var eftir að skoða hina nafn-
kunnu skrautdiska, sem komið hafa út
síðan 1898 sem nokkursskonar hátíðarit,
ef ég má svo að orði komast, við alla
merkilega viðburði í Danmörku, svo sem
við brúðkaup kouungsbarnanna, fagnaðar-
hátíðir o. s. frv. Þar sá ég einnig disk
þann með mynd af St. Georg og drekan-
um sem í fyrra var gerður og seldur til
ágóða fyrir holdsveikisspítalann i Laugar-
50
nesi. Herra Diigas sagði mér, að einmitt
þá dagana væri verið að fullgera hiua
svo nefndu „íslands-diska1*, sem „Odd-
Fellowar“ hefðu pantað til hátíðar þoirrar
er þeir héldu 29. dag júnímánaðar, og
lofaði að sýna mér þá síð&r, en fyrst vildi
hann gangi með mér inn í þá deildiaa,
þar sem pentnnin fer frem á sama hátt
og í öðrum slíkum verksmiðjum i Evrðpu,
það er að segja eftir að glerungnrina er
kominn á. Vér komum þá inn í herbergi
eitt, þar sem verið var að búa til hinn
8V0 nefnda „Flora-Danica“ - borðbúnað.
Blómin eru eins og ég þegar gat um,
pentuð eftir að glerungurinn er þegar
brendur á, og hér er því hægt að viðhafa
alla liti. Reyndar er pentunin einnig
brend, en eigi við svo mikinn hita. Ég
tók eftir því, að gyllingin Iítur út sem
hún væri svört, áður en þessi brensla fer
fram, en þegar hún er orðin þurr í ofnin-
um, kemur gullliturinn fram, en til þess
að gera hana gljáandi og haldbetri, er hún
nugguð með blóðsteini og agat steini. Hið
síðasta, sem ég sá, voru „íslands-diskatn-
ir“, hver með sínum uppdrætti. Hekla,
Geysir og Skógafoss; en á öllum var merki
„Odd-Féllowannau, dreki, og var snildarlega
komið fyrir í uppdráttunnm: Fyrir neðan
fossinn t. a. m. myndaði hann kletta o. s.
frv.; þótti mér þessi diskurinn fallegastur.
Að eudingu skal ég segja nokkur orð
um sögu verksmiðjunnar. Húu var áður
eign ríkisins, en árið 1867 komst hún í
hendur einstakra manna, en ieyft var að
hún mætti halda nafninu: Den honglige
danske Porcellainsfabrik11. Undir stjórn
hins núverandi forstöðumanns hennar hr.
etasráðs Schows og aðstoð ötulla lista-
manna hefur hún tekið miklum framför-
um og merki verksmiðjunnar er kunnugt
og frægt nm alia Norðnrálfu, en merkið
er þrjú blá stryk, og tákna hin þrjú sund
í Danmörku: Eyrarsund, Stóra-belti og
Lilta-belti.
Þóra Friðriksson.
Frá fjallatindum
til íiskimiða.
Bjarni Sæmundason fiskifræðingur kom
51
frá sýningunui í Bergen upp tii Aust-
fjarða 6. ágúst og hefur síðan ferðast þar
um firðina, frá Djúpavogi og norður til
Vopnafjarðar í fiskiveiðarannsóknum. S?gir
hann fiskiveiðar Aastfirðinga töluvert ó
líkar fiskiveiðum hér syðra og líkar því,
sem gerist hjá Færeyingum og Norðmönn-
um. Haun fór og app um Fljótsdalshér-
að og allt upp að Haliormsstað, og skoð-
aði Lagarfljótið. 58 faðma dýpi mældi hann
í fljótinu undan Hallormstað.
Það er borið til baka að cand. theol.
Friðrik Hallgrímsson verði settur prestur
á Hofi í Vopnafirði.
Þóroddstaðaprestakall í Kinn í Snður-
Þingeyjarprófastsdæmi er nú laust og
augl. 19. þ. m. Það er metið 1005 kr.
Uppbótiu til brauðsins, 200 kr., er með
ráðherrabréfi 1. júlí 1891 útlögð í jörðum.
Brauðið veitist frá Fardögum 1899, en
umsóknarfrestur er til 20. nóv.
Fiskur er óðum að stíga í verði ytra.
Spítalahúsið á Seyðisfirði er nú nær
fullgert og sagt fallegt hús og reisulegt.
Kristján Hallgrímsson gestgjafl á Seyðis-
firði er í sumar að reisa Hótel stórt þar
í kaupstaðnum, á Öldunni.
Nýiega rak hval á Núpskötlu, nálægt
Presthólum í Núpasveit. „Hó!ar“ höfðu
fest í hvalinn norðanvið Langanes, en
mistu liann og rak hauu þá þarna upp
rétt á eftir.
Laugarnesspítalinn er nú fuliger og tók
landshöfðingi hann út á þriðjudaginD. Hr.
F. A. Bald, sem reist hefur húsið fyrir
eigin reikning, fær fyrir 109,000 kr. og
segja þó sumir að hann græði ekki á
byggingunni.
59 sjúklingar hafa nú sótt ura inntöku
á spítalann og vantar þá að eins 1 til
þess að sú taia sé fylt, sem npphafiega var
ætla8t til að spítalinn gæti tekið. Ekki
hafa þó enn allar sveitir, þar sem kunn-
ugt er um að til séu holdsveikir hrepps-
ómagar sent umsóknarbréf.
62
þau, sem horfðu æðið á,
enn ei skilja hvað þau sjá,
þau, er sálarflekk þann fengu,
fljót og höf sem burt ei skola,
og til elli, lengi — lengi,
lýtið illa bera, þola;
þau, sem hera þetta’ í minni
þúsnnd ár þð fram hjá rynni;
þau sem draga’ í dagsins soll
dauða-verksins nætur-hroll;
þau, som aldrei úr sér hrenna
út það níðings hræva-bál, —
þau hann sýndiat sízt að kenna
svo sem þá, er höndnm spenna
einmitt glæpsins eptirmál!
Kannske aftnr út frá þeim
æxlist synd um víðan hoim.
Því? Ó, hása heljar svar:
hann því faðir þeirra var!
Hvað mun jafnast hels i tðmi?
Hvað inun gefið upp í dómi?
Hvenær byrja börn að gjalda
brota-sekt, er feður valda?
Hvílíkt þing, er þar að rekur
þegar herrann dæma tekur!
Hver skal vitna? Hver skal kæra?
Hver og einn með saka-vef; —
hver mnn dirfast fram að færa
fylgiskjöl og erfða-bréf?
Muu þá gilt og gott það svar:
Gjaldið mínum feðrura bar?
Stðra gáta, myrkri máða,
maður enginn kann þig ráða!
Fjöldinn, fjöldinn engu anzar,
yfir grafarbakka dansar.
Sálin mætti blikna, bifa, —
hundraðasti hvor ei skilur
hvíiikt syndafjall sig dylur
í því eina orði’: að lifa!
(Nokkrir bænclur koma til móts við hann).
Maður
1 annað sinn við hittumst hér.
Brandur
En hann þarf ekki neins hjá þér.
Maðurinn
Já, hann er sjálfur sæll, en þð
þar sitja þrír með hungur nðg.
Brandur
Og því?
Maðurinn
Af okkar skorua skamt
við Bkiftum með þeim okkar jafnt.
Brandur
Ef líf þitt heilt þú hefur ei veitt
þá hefurðu ekki gefið neitt.
Maðurinn
Ef maður sá, sem nú er nár
hér nærri landi hrepti fár,
og æpti’ af kjöl um hjálp og hlíf,
í hættu setti jeg mitt líf.
Brandur
En sálarinnar þraut og þörf?
Maðurinn
Hér þreyta mest vor dagleg störf.
Brandur
Því snúið ekki ykkar sýn
frá ásnum, hvaðan sólin skín,
en vendið ykkar vinstra auga
frá veröldinni, meðan hitt
til foldar snýr og hennar hauga,
þar hver einn dregur okið sitt.
Maðurinn
Við bjuggumst við þú byðir ráð
að brjóta sundur okið smáð.
Brandur
Já, freistið þess.
Maðurinn
í þitt vald lagt
er það.
Brandur
í mitt?
Maöurinn
Oss títt var sagt
og sýnt hvar vegur væri beinn,
þeir vísuðu á, þú gekst hann einn.
Brandur
Þú meinar víst?
Maðurinn
Á vorri storð
eitt verk er meir en þúsnnd orð.
Sá vandi’ er á, oss vantar mann
i vorri sókn, og þú ert hann!
Brandur
Hvað viljið þið ?
Maðurinn
Við viljum prest.
Brandur
Hvað, mig?
Maðurinn
Það sárið svíðnr mest
vor sókn og hygð er prests-manns laus.
Brandur
Nú skil ég —
Maðurinn
Nú er fóikið færra,
því fyr var kallið míklu stærra;
en óár kom og kornið fraus;
þá kvöldu sóttir menn og fé,
þá feldi tiðin flest á kné
og fár og neyð hér bústað kaus;
þá varð á fáum voða lot,
þá varð hér líka 'prestaþrot.
Brandur
Biðjið mig alls, en ei um slíkt,
því æðra starf mig bindur rikt;
ég heimta lífsins opið eyra,
svo allir iýðir megi heyra.
Ég vil ei festast, fjöllin þrengja,
í fjötur verður orð hvert lagt!
Maðurinn
Nei, fjöllin herma, hækka, lengja
hvert hjartnæmt orð sem snjalt er sagt!
4
4*