Ísland - 25.08.1898, Blaðsíða 2

134
ISLAND.
„X SI31. Jk. 3XT33“
kemur út á hverjum þriðjudegi.
Kostar í Eeykjavík 3 kr., út um Iand 4 kr.,
erlendis 4 kr. 50 au.
Ritstjöri:
Porstelnn Gíslason
Laug-avegri 2.
Afgr6iðala blaðsins: Þingholtsstr. -áb.
Prentað i Félagaprentsmiðjunni.
ar tekið á brestum þeirra en auðmann-
annal<1.
Ef þú þekkir ekki meiri fjarstæður en
þessa, þá hafa þær eigi orðið margar á
vegi þínum. Sumt í aálmum Davíðs og
Jobsbók er þessu líkt. Er ekki svo?
Ég á erfitt með að skilja þráttun þína
um þes3i kvæði á annan veg ea þann, að
þú berir í bætifláka fyrir þig og þrætir
móti betri vitund. Ef svo væri, þá hefur
þú iumað á dálitlu af ósvífní í horninu á
guðsorðapokanum.
Meðal annars: Hverjireru þessir „sönnu
játendur“ Jesú Krists, sem þú minnist á
í grein þinni. Eru það þeir, sem prenta
„privat“-samtöl, rangherma þau, bregða
flestum utan síns flokks um illt siðferði
og þræta fyrir bláberan sannleikann. Máske
„fræðir þú mig“ um það í næsta svari
þínu.
Vísurnar „Snati og ÓIi“ vissi ég vel að
voru ekki í Þyrnum. Ég hef lesið af
þeim próförk. En þegar talað er um skiia-
ing á „Þorsteini vini rnínum", þávona
ég að mér sé heimilt að taka hverja vísu
sem ég vil eftir hann. Þá er alls eigi
verið að tala um Þyrna heldur Þorstein.
— Hvort skilst þjer þetta?
Hvor er nú sá sem buslar með ölium
fótunum fjórum — á hundavaðinu — ég
eða þú?
Hvað dóm manna um skáldastyrk Þ. E.
snertir, þá náðu ummæli mín til Norðlend-
inga einna, en annars hefði ég ekkert haft
á móti orðum þínum. í hinum fjórðung-
unum er ég lítt kunnugur; en Norðlend-
inga þekki ég engu síður en þú oggagn-
ar þér smátt tilvitnanir í þingtíðindadálka.
Annars finnur þú engu síður meðmæli en
mótmæli í þeim, þó andmælin hafi Ioðað
þér betur í mínni og blessuð dálkatalan.
Annars á ég þingtíðindin og keypti þau
hjá Friðbirni Steinssyni, þó ótrúlegt sé.
Af kvæðum Þ. E. hefur selst á einu
ári hátt á þriðja þúsund eintök og eru
þau uppsold nú, þrátt fyrir að flest vora
áðar prentuð. Virðist þér ekki þetta
benda á almenningsáiitið?
(Nlðurl.).
Lýsing á botnvörpuskipi.
Þar eð mér er kunnugt að hugmjndir
ýmsra manna um botnvörpur og botnvörpu-
skip eru mjög skakkar og af því, margii
hafa spurt mig um þessi skip, þá vil ég
reyna að lýsa þeirn stuttlega, þó ég efist
um að mér takist að gjöra mönnum allt
skyljanlegt sem ég vildi. Ég ætla fyrst
að iýsa skipunum sjálfum.
Botnvörpuskip þau, er nú eru almennust,
eru lítil gufuskip c: 120—130 fet á lengd.
Fáir af skipstjórum þeirra vita með vissu
hve margar smálestir þau eru, en sönnu
næst munu þau vera 60—70 tons netto,
’) Þessa skýringu gaf Þ. E. mér á síðasta er-
indinu eitt sinn.
en c: 120 t. brútto. þau skip sem eru
frá Huli hafa nál. öll „brúna“ (Commando-
brúna eða réttara stýrishúsið) fyrir fram-
an reykháfinn, en örimsbyskipin hafa hana
fyrir aptan hann. Á hliðum skip-
anna eru sterkar járngrindur, tvær
hvoru megin, sem hallast lítið eitt út frá
hliðunum. í þessum grindum eru stór hjól,
þar sem vírtaugin, sem heldur hlerum
þeim, sem spenna vörpuna út, leikur í og
upp að þessum grindum eru hlerarnir
„halaðir11 þegar botnvarpan er dregin upp.
Á þilfarinu miðju er stór gufuvinda, sem
kostar c: 120 pd. strl. (2160 kr); hún fær
gufuna úr aðalkatlinum, því þessi skip
hafa ekki sérstaka katla (Donkeys) fyrir
vindur. Lestin sjálf er mjög djúp og til
beggja handa eru hólf eða skápar og mjór
gangur á milli; í þessa skápa er kolinn
látinn; fyrst eru látin 3 lög af kola, með
nægilegnm ís, síðan eru fjalir lagðar þar
ofan á, svo aptur 3 lög og svo fjalir, o. s.
frv. og gengur þetta þangað til fullt er
orðið. Hver fiskitegund hefur sitt hólf,
lúða, koli, rauðspretta, flúra og grallarar
etc. Fremst í lestinni eru nokkrir tugir
smálesta af ís, sem frosinn er í hellu og
mulinn niður í hvert skipti, sem hans þarf
við. Fyrir framan aðallestina eru menn
á hinum nýjustu skipum farnir að hafa
nokkuð stórt rúm til þess að salta í vænsta
þorskinn, og tekur það margar smá-
lestir. Fyrir aptan aðallestina eru kolin
í sérstöku rúmi og tekur hvert skip með
sér til ferðar frá 100—130 smálestir af
þeim. Þar fyrir aptan er vélin sjálf. Hún
er mjög mismnnandi útlits í hinum ýmsu
skipum, en er þó byggð eftir sama „principi“.
Vélarnar hafa fiestar sama snúningshraða
og sama afl. Þegar verið er að fiska, þá
er gufuþristingurinn inn í katlinum c: 175
pd. á hverjum □ þumlungi og vélinferþá
vanalega 62—68 snúninga á mínútunni,
en betra þykir að fara með 62 en 64—68,
því við það sem hraðinn eykst við fleiri
snúninga, iyptist neðri teinn vörpunnar
upp og fer yfir flatfiskinn. Þegar skipin
fara heim eða koma hingað og eru að flýta
sér þá er þrístingurinn 275 pd. á □ þuml-
ungnum og má enn bæta 25 pd. við ef
á liggur, en sem sjaldan er gjört; þá fer
vélin 112 snúninga á mínútunni og það
framleiðir 12 mílna hraða á klukkustund-
inni (enskra). Káetan er aptast í skipinu,
mjög falleg og þægileg; þar borða allir ea
sofa aðeins 4. Þar sem járnplötur eru í
optinu á henni, eða í hásetaklefanum, þar
er látið mulið kork saman við farfann,
sem þær eru málaðar með og lýtur það
út eins og grófur sandsteínn, en það var al-
gjörlega sagga. Skipin eru tvímöstruð og
botnverpingur þekkist fljótt á því, að hann
hefur nálega ávallt uppi „mezanseglið“, en
engin skylda er það eins og ég hefi heyrt
marga segja; það styður aðeins skipið.
Skrítið er að apturmastrið á mörgum
þessum skipum skuli vera reykháfur elda-
vélarinnar og ofnsins í káetunni, en það
er til mikils þrifnaðar; reikurinn fer út
um göt við gözzið.
Skip þessi kosta með öllum útbúnaði
um 90,000 krónur. Hlerarnir 4 kosta
30 pd. st. = (540 kr.) 15 pd. st. fyrir
hvera hlið. Varpan sjálf mun varla kosta
meira en 15—20 pd. st. (270—360 kr.).
Á 130 föðmum geta botnverpingar fiskað
en vilja helzt fiska á grunnuvatni. Varp-
an er 94—98 fet á lengd útspennt. Henni
þarf ég ekki að lýsa; það hefur svo opt
verið gjört, en ég vil geta þess, að hún
fer mjög létt yfir botninn, sem gefur að
skiija, þar sem strengirnir sem liggja á
ská upp að skipinu, hljóta að létta hana
og undir teininum er einungis mjó keðja
vafin kaðli. Hún getnr því ekki verið
neinn plógur eða eins og beitukraka, sem
mér virðist sumir ætla. Meðalhraði skip-
anna þegar varpan er í botni er l1/,, míla
ensk á kl.st.
Ég læt þess getið hér, að flest skipin
brúka ekki meir en c. 6 skpd. af kolum
á sólarhringnum meðan á fiskiveiðum
stendar.
Ég hef nú lýst þessu ein« stuttlega og
ég hefi getað, og ætla nú að drepa á laun
og viðurværi skipverja. Kaupið er:
1 Skipstjóri heflr engin föst laun, en premíu
sem í meðalafla gefur 6 pd.sterl. á viku.
2 Stýrimaður (second hand) engin föst
laun en meðalafli gefur 4 pd.sterl. á viku.
3 Bátsm&ður 24 Shillings á viku og 9 kr. i
lifrarpeninga.
4 1. háseti (third hand) 21 Sh. á viku, 9 kr.
í lifrarpeninga.
5 2 háseti (spare hand, hann vinnur á
dekki að fiski, en á heimleið og leið
hingað mokar hann kolum) 20 Sh. á
viku, 9 kr. lifrarpeninga.
6 1 meistari 2 pd.sterl. á viku og premíu
af aflanum.
7 2 meistar 30 Sh. á viku og premíu af
aflanura.
8 Kolamokari 16—18 Sh. á viku, ekkert
annað.
8 Matsveinn 20 Sh. á viku.
Lifrarpeningar eru 9 kr. Stendur svo
leiðis á þeim, að eigendur skipanna leggja
til svo margar tunnur að lifrin, sem er
látin í þær, nemi þessari upphæð og það
fá hásetarnir. Auk þessa fær hver mað-
ur um borð 10 Sh. í aukagetu (allowance)
fyrir hverja ferð til íslands, jafnvel 1 fé-
lag í Hull gefur 13 Sh. í aukagetu, en
sum gefa ekki neitt, en þá eru launin
líka hærri.
Það þykir má ske óþarfi að skrifa um
mataræði þessara manna, en ég ætla samt
að gjöra það. K1.7 á morgnana er borðað-
ur steiktur fiskur, brauð nýbakað, ágætt
smjör (annað ekki haft), ostur og „the“
með mjólk í. KI. 1 steikt nýtt kjöt (úr
(ís, jarðepli, enskur býtingur með ídýfu
(golden sirup) te eða kaffi með. Kl. 6 e.
m. saltkjöt með „uppstúfuðum11 jarðepl-
um eða súpa af niðursoðnu kjöti, brauð,
smjör og ostur. Aila nóttina er til heitt
te eða „cocoa“ og allir mega fara niður og
borða þegar þeir vilja á milli mála. Auk
þessa er gnægð af öllu kryddi, svo sem
mustarður, pipar o. s. frv. Þessi
matarlisti er fyrir alla vikuna. Brauðið
er bakað á hverjum degi. Svefntími er lítill,
en þar sem góð hýbýli eru til að hvíla
sig í þegar hvíldin fæst og góður og vel
til búinn matur að borða, þar má þola
talsverða vinnu.
Ég hef séð prentað í „Andvara11 eptir
hr. Bjarna Sæmundsson, að varpan væri
stundum svo full af fiski, að það yrði að
skera á hana; það er rétt, en hún er ekki
skorin fyr en hún er komin inn á dekk
og þunginn svo mikill að bandið fyrir
pokaendunum verður ekki leyst; þá er
skorin dálítil ræma til að létta hana. Það
er ekki rétt að botnverpingar leggi aðra
vörpuna meðan hin komi upp. Sé ekkert
rifið er sama varpan lögð, því hitt er 6-
mögulegt, að leggja aðra um leið og hin
fer upp. Stærri varpan er á stjórborða,
hin á bakborða og þær eru brúkaðar til
skiptis. Botnverpingum er illa við að
fiska þar sem mikið er af þorski eða ísu,
því við þrísting þann, sem fiskurinn verð-
ur fyrir, drepst hann og biæs upp; við
það vill hann fljóta og lyptir um leið
pokanum upp og einnig undirteininum,
sem þá fer yfir kolann, sem er sú fisk-
tegund, sem borgar sig fyrir þá að ná í.
Skrifað 21. ágúst 1898.
Sveinbjörn Á. Egilsson.
Iílómið og döggin.
Blómið: Nú vakna ég af vetrarblund
mig vermir sól í fögrum lund,
mér fagnar bæði fold og sær,
mér fagnar árdags-blær,
mér svalar dögg um sumarnótt
með sætum kos3 þá alt er hljótt;
nú vakna ég af vetrarblund
um vorains fögru stund.
Döggin: Ég svíf tií þín um sumarnótt
og svala þér þá alt er hljótt
og blunda Iétt á blöðum þín
unz blessuð ársól skín;
þá rís úr dvala foldin fríð —
úr faðmi þínum burt ég líð,
en ef að tár mitt á þér frýs,
þá er þér dauðinn vís.
Blómið: Ég veit ég dey og fölna fljótt,
ef frýs þitt tár um sumaruótt,
ég visna sól þó vermi mig
ef vantar að eins þig;
þín kristals-perlu-tárin tær,
er titra á mér silfurskær,
þau vökva mig og næra nóg
í nætur blíðri ró. —
Böggin: Ég skelf af kviða, kæra blóm,
er kveður haustið dauðahljóm,
þá hneigðist dapurt höfuð þitt,
ó, hjartans blómið mitt;
þá visna lauf á veikum baðm
og varpa sér í dauðans faðm,
þá frjósa tárin fölu mín
og fölna blöðin þín.
A. V. S.
ísland erlendis.
Fjórir íslendingar, sem staddir voru á
Björgvinarsýningunni, Jósef Björnsson bún-
aðarskólastjóri, Sigurður Sigurðsson bú-
fræðingur, S. Sigurðsson garðyrkjumaður
og Ólafur Felixson, blaðamaður í Noregi,
hafa sett eftirfarandi greíní „Bergens Ti-
dende“:
„Ef bornir eru saman hinir íslenzku
munir, sem eru á Björgvinarsýningunni,
við t.d. hina grænlenzku muni, þá hlýtur
svo að fara, að íslendingar sýnist jafnvel
standa langt að baki Grænlendingum, og
er slíkt afar villandi. Svo mikið er víst,
að munir þeir, sem sýndir eru, eru alls
ekki neinn mælikvarði fyrir lífsháttum og
framförum íslendinga á þessum tímum.
Munirnir eru sendir frá Danmörku, en ekJci
frá íslandi, týndir saman af þeira, sem
alls ekkert hirða um ísland og hvorki
hafa þá þekkingu á landinu og lífsháttum
þar, sem æskilegt væri, né að líkindum
gera sér mikið far um að auka álit ís-
lendinga í augum annara þjóða. Vér skul-
um sérstaklega nefna fiskiveiðaáhöld þau
og skinnklæði, er þar eru sýnd, að ógleymd-
um vetlingum þeim, sem þar eru, — það
eru alt löngu úreltir munir, sem að visu
voru notaðir fyrir mörgum árum, en samt,