Ísland - 06.12.1898, Blaðsíða 2

186
ISLAND.
„xsLAisrr>“
kemur út á hverjum þriðjudegi og föstudegi.
Kostar í Reykjavík 3 kr., úti um land 4 kr.,
erlendis 4 kr. 50 au.
Ritst jðri:
Þorsteinn Gíslason,
Laugavegi 2.
Afgreiðsla blaðsins: Þingholtsstr. -át.
Prentað í Félagsprentsmiðjunni.
(bonless Cod) í tré- og blikkkössum, eða
pressaður saman í bagga með vírböndum
í þar til gerðri pressu, saltflskur, síld,
lýsi og gúanð o. s. frv. Saltflskur Norð-
manna var flestur fremur Ijótur (eftir
vorum ,,smekk“) blakkur og iítið saltað-
ur (en það er víst eftir ósk Spánverja),
eða mikið saltaður og annars ekki vel
verkaður, blóðugur eða illa þurkaður.
Pækilsaltaður þorskur í tunnum (Yærra-
torsk) var aftur mjög fallegur — Þ4 má
nefna ógrynni af niðursoðnum og reykt-
um fiski, biísling (,,ansjóser“), síld ýmis-
lega verkaðri einkum frá verksmiðjum
í Stavanger. Fiskiskóli ríkisins í Bodö
sýndi og ýmislegt þesskonar. Þessi skóli
er stofnaður 1892 og kennir ýmislegt, er
lýtur að meðferð á flski, tilbúning á veið-
arfærum, ýmislegt um fiskiveiðar, teikn-
ingu og ágrip af efnafræði og dýrafræði.
Tilraunastöðin (Forsögsstationen) í Berg-
en hafði beykistöðu sína á sýningunni.
Þessi stofnun er einnig mjög ung og
gerir tilraunir með ýmislegt, er snertir
geymslu og verkun á fiski. Hún hafði
frystiklefa á sýningunni eftir ameríkönsku
sniði.
Alt þetta bendir á, hve langt vér stönd-
um Norðmönnum að baki í mörgu, er
snertir meðferð á fiskinum og einkum á
því, að nýta alt, sem úr sjónum fæst.
Ég hitti að máli forstöðumann tilraunastöðv-
arinnar Hinrik Bull, til þessaðtalaviðhann
umýmisiegtviðvíkjandifrystihúsum, því mér
var áhugamál, að fá bendingar frá honum
í þá átt. Hann lét þær og góðfúslega í
té. Ég vil nefna hér hinar helztu. Hann
sagði, að það væri nú álitið sjálfsagt í
Noregi og Ameríku, að kuldinn í frystin-
181
Kennarinn,
Já.
Klukkarinn.
Alt að einu
í yðar tali hreinu, beinu
mér dylzt ei timans iðu-ðlga,
og ólga nðg er hér um Bvið,
og einkum þesai kurr og kðlga
sem kastar öllum fornum sið,
Kennarinn.
Því túna skal ei grið;
hið rotna er hina unga næring
og öldin þjáist hér af tæring;
ef hroðanum upp ei hðstað fær
á hún að setja upp allar tær.
En BÍzt þarf mikil sjðnargler
að sjá að talsverð ölga’ er hér.
Pann dag er kirkjan vesla valt,
það var sem henni fylgdi alt,
og alt til foldar félli þá,
sem fólkið bygði líf sitt á.
Klukkarinn.
Og flestir eins og féllu’ í dofa.
En fyrst þeir æptu: Rífið, rífið !
En þögn kom eftir þrumu-rofa,
sem hræddust menn að missa lífið.
Peir störðu smeykir, stóðu hremdir,
er hyrja skyldi bana-rof
við bygðarinnar forna hof ;
og sumir kváðust hræðast hefndir.
um vari aldrei miuni en 6° C, en vissi
þó eDgin ráð til þess að verjast því, að
fita þránaði, nema að hafa sem mestan
kulda; hattn hafði þó ekki reynslu fyrir
eins langri geymslu og vér. Ennfremur,
að hann undanfarið ár hefði gert tilraun-
ir með ýms efni, er brúkuð eru, eða mætti
brúka til að troða með veggi á íshúsum.
Hann komst að raun um að þur dýja-
mosi og baðmull (,,vatt“) sé bezt, en sag
(sem er algengast hér) lakasta efnið til
að troða með. Þetta munu Norðmenn
víst brátt reyna. Hann sagði og að áríð-
andi væri, eins og vér erum nú gengnir
úr skugga um, að það sem geyma ætti
væri nýtt, þegar það frysi, og áleit bezt,
að taka innan úr síld, ef ekki væri hægt
að frysta hana glænýja.
Ýmsar tegundir af beitu voru og sýnd-
ar. Auk þeirrar beitu, sem hér er algeng,
má nefna kuðung (bobba), sem Norðmenn
brúka mjög, og þurkaðan smokk, og skera
(maðkamóðir). Síldarbeitan var miklu
stærri, en hér tíðkast fyrir þorsk. Fiski-
klakstöðin í Flódevigen sýndi mikið af
þorsk-ungviði, sem var klakið út þar, á
ýmsu aldursskeiði; 1891—1898 hefur hún
klakið út 1900 millj. af þorskhrognum
auk annara fiskhrogna (síld, kola) og
kostar nú 2—3 aura að klekja 1000 eggj-
um. Kostnaðurínn er nú 7—10 þús. kr.
á ári. Svo þykir nú, sem fiskur hafl
aukist í Kristianíu-firðinum, síðan farið
var að klekja út, en því miður ekki auð
ið að sanna, að það sé eingöngu klakinu
að þakka.
Bæði þessi sýning og margt annað sýn-
ir, að Norðmenn eru komnir vel á veg
með flest, er að fiskiveiðum lýtur og þeir
eru ekki bágir á, að gera tilraunir með
margt nýtt, sem þeir ætla, að megi koma
að notum. Þeir hafa líka myndað
mörg félög til eflingar fiskiveiðum, og
eitt öflngt alsherjarfélag, Selskabet for
de norske fiskeries Fremme (félagið til
eflingar norskum fiskiveiðum, sem hefur að-
setur sitt í Bergen; það reynir með verð-
Iaunum, fjárstyrk og útgáfu tímarits, að
efla og styðja allar framfarir í fiskiveið
um. Tímarit þess, Norsk Fiskeritidende,
er ágætt rit og mjög ódýrt, (kostar 3 kr.
með póstgjaidi) og verðskuldaðl meiri út-
breiðslu hér, en það hefur.
Eins og áður er tekið fram, sýndu fá-
einir einstakir menn frá löndum, er ekki
tóku opinberan þitt í sýningunni. Helzt
voru það nokkrir brezkir verksmiðjueig-
endur og var leitt, að Bretar voru ekki
opinberlega með, því þi hefðu menn feng-
ið margt gott að sjá. Ég vil sérstaklega
nefna The great Grimsby Coal, Salt and
Tanning Company, er sýndi mikið af öilu
er til fiekiveiða lýtur, alt frá sjóvetling-
um upp að fiskigufuskipalíkunum; leit alt
út fyrir að vera vel vanduð.
I. & W. Stewart, Esk Mills Musselburgh,
Scotland, sýndi netagarn og síldarnet.
Yerksmiðjan hefir stsðið síðan 1812 og
hefur 700 verkamenn. — Edwards Brothers,
North Shields, England, gufuskipasmiðir
sýndu mörg líkun af flskigufuskipum, þar
á meðal af skipum, er ganga til íslands.
Þeir hafa smíðað als 93 fiskigufuskip. —
Holzappels Compositions Company, Itd,
Newcistle sýndu ýmiskonar farfa á skips-
botna, þar á meðal koparfarfa á tréskip.
Stykki úr skipsbotni, alsett stórum hrúð-
urkörlum o. fl., sýndu þeir sem dæmi uppá
skip, sem ékki væru máluð með þeirri
samsetningu, en voru svo hygnir að sýna
ekkert, er hefði verið málað með henni.
Þetta fékk þó æðstu viðurkenningu á
sýningunni. Það voru þó ýmsir fleiri, frá
Ameríku, Svíþjóð og Noregi, er sýndu
þesskonar samsetningu. En hve góðar
þær eru skal ég láta ósagt um, Hvorki
Fleischer, Erichsen né Drechul kapteinn,
er ég hitti á sýningunni, gátu nefnt mér
neinn þann botnfarfa, er gæfi neina trygg-
ÍDgu fyrir trémaðki. Norðmenn brenna
oft skip sín utan og bika þau svo með
koltjöru, er soðin hefur verið í 4 tíma. —
í sambandi við þetta vil ég geta þess hér,
að ég nefndi í „íslandi“ 1. marz þ. á.,
að Hoflendingum gæfist bezt blanda af
koltjöru og kreosótolíu, til að smyrja með
flóðgarða8taura. Síðan hef ég fengið að
vita, að kreðsótolía er sama sem „karbó-
llneum“, sem fæst hér í verzlunum.
Frá Þýzkalandi sýndu nokkrir, t. d.
Woltereck & Robertson, Hamburg, segldúk
og kaðla. — Frá Spáui var aðeins sýnt
Ibiza-salt.
Ég hef þá reynt að skýra stuttlega
frá því helzta, er ég sá á fiskisýningunni,
einkum því, er ég held, að roætti oss að
gagni verða og ég hef viljað vekja at-
hygli á. Ég hef því tiigreint nöfn og
heimili ýmsra macna, ef einhver vildi
biðja þá um verðlista, eða aðrar upplýa-
ingar. Það mætti vel nefna fieiri, sem ég
get tilgreint, ef einhver æskir þess sér-
staklega; einnig hef ég nokkra verðlista
frá veiðarfæra- og kaðlakaupmönnum í
Bergen og útbýti þeim til þeirra er
óska.
Annabel Lí.
Eftir Edgar Poe.
Síðan eru nú ótal ár
að á eyjunni sænum í
lífði stúlka, sem nú er nár,
að nafni Annabel Lí.
Er hennar ég roinnist, þá hníga mér tár
og harmur minn ýfist á ný.
Við vorum ung, höfðum ekkert reynt
þar á eyjunni sænum í,
en við unnum hvort öðru svo undurhreint
ég og hún Annabel Lí,
að englar á himnum í öfund leynt
sáu ofsjónum yfir því.
Af þessu leiddi það eitthvert sinn
þar á eyjunni sænum í,
að ofanAskali bylur, er beit svo kinn,
að hún bliknaði’ hún Annabel Lí;
en háborin ættmenni himnum af
hrifu’ hana Annabel Lí
úr faðmi mínum og frammi við haf
þau fólu’ hana gröfinní í.
Englarnir komu, var almælt þar
á eyjunni sænum í,
af öfund tómri, því ekkert var
sem ást okkar himniuum í;
og náttbylinn þessvegna niður bar
sem nísti’ hana í hel, hana Aunabel Lí.
En sigrast mun ást okkar ást þeirra á,
sem eldri þykjast en við,
182
183
184
Kennarinn.
Hinn gamli andi ótal bönd
um allra vafði sál og hönd
á meðan ný og háreist höll
ei helguð yrði, björt og snjöll,
menn velktust bseði’ í von og kvíða
og voru að skoða merkin tíða,
og mundu til hins mikla dags
með merkisstöng hins nýja hags,
sem kæmi Btór og góður gestur;
en þó er kirkjan stðð með stöng
tók strax að draga’ úr vonar söng,
og nú, já, nú er flúinn frestur.
Klukkarinn.
(hendir)
Nei, hvaða sægur, heilla vinur
er hingað kominn.
Kennarinn.
Púaundir.
En kyrðin }iá !
Klukkarinn.
Og þó finnst dynur,
sem þjóti’ úr hafi stinnings-byr.
Kennarinn.
Já, þjóðar-hjartað hrærist, stynur.
Það er sem gangi gegnum lýðinn
sá grunur nú, að stór sé tíðin ;
það er sem hlaupi örvarboð,
að eigi menn að skipta’ um goð.
En presturinn ? — Mér óglatt er,
ég óska helzt ég væri’ ei hér.
Klukkarinn.
Ég segi eins.
Kennarinn.
Á slíkri stund
vér sjálfra vor ei þekkjum lund ;
í hverju djúpi’ er dimmra undir,
menn dragast, hopa, rétta mundir.
Klukkarinn.
Heyr, vinur !
\Kennarinn.
Hvað þá ?
Klukkarinn.
Hm !
Kennarinn.
Þér bliknið !
Klukkarinn.
Ég held ég tali rétt, þér viknið!
Kennarinn.
Hver, ég ? Nei !
Klukkarinn.
Varla, — varla ég.
En vottorð eins eru trúanleg.
Kennarinn.
Nei, við erum ei sem landsins lýður,
og lifið heilir! Skólinn bíður.
(fer).
Klukkarinn.
Mig dreymdi1 um stund sem heimskan hrók,
en hef nú aftur girzt í brók
og stend sem læst og lokuð bók.
Ég starf mitt rek með egg og oddi,
því iðjuleysi’ er fjandans koddi.
(fer að hengja upp hiuu megin).
(Organið hefur liljómað lágt og þungt meðan þetta
samtal stóð, en nft hljómar pað hatt og ógurlega, en
pagnar snögglega með drynjandi hj&ræmi. Að vörmu
spori kemur Brandur út úr kirltjunni).
Brandur.
Nei, mig forðast hljöðið hreina,
hvenær sem ég fer að reyna;
spilíð snýst í hvin og óp.
Líkt sem veggir, loft og hvelfing
loki sig með dróma — skelfing
sorgarþungt um sönginn snauða
svo hann verði feigðar-óp
niðri’ í kistu násins dauða.
Einn ég stóð sem elding lostinn,
organ mitt var tóna-laust;
beindi minni bænar-raust;
en hún rumdi röng og brostin,
og sem klukka rifnuð rymur
raddar minnar hási ymur
aftur gegnum brjóst mitt brausts.
Og mér sýndist herrann hár
horfa til mín ínst úr kðrnum,
benda móti bænarfórnum,
benda fram með reiðar brár!
Byggja vildi’ ég herrans hús,
hugur minn var stór og fús;
alt ég reif að rauðri jörðu,
ruddist um með kappi hörðu; —
nú má unnið afrek sjá.
Allir hrópa: Lítið á !