Ísland - 26.02.1899, Síða 1

ISLAND.
1. ársfj.
Reykjavik, 26. febrúar 1899.
4.
tölubl.
Hjer með tilkynni jeg lieiðruð-
um Yinum og Yiðskiptamönnum
þá sorgarfregn, að faðir minn
elskulegur, H. Th. A. Thomsen
kaupmaður, antlaðist í Kaup-
mannahöfn 8. þ. m.
Yerzlunum þeim, sem um lang-
an tíma liafa verið reknar í
Reykjavík og á Akranesi undir
nafni föður míns sáluga, verður
haldið áfram undir sama nafni,
ogán nokkurrar breytingar, og
vona jeg, að heiðraðir skipta-
vinir sýni verzlununum sömu
velvild og sama traust, sem að
unanförnu.
Reykjavík, 19. d. fekrúar 1899.
D. Thomsen.
Nokkur orð
um sjáyarútyeg og skipagjörð.
Eptir Bjarna Þorlcelsson.
Þó mikið og margt sje um sjávarútveg ritað nú
í seinni tíð, er þó venjulega gengið fram kjá einu
atriði, er virðist vera mjög varðandi, ef eigi mest
varðandi, og það er skipagjörð eða smíði skipa
og lag á þeim. Auðvitað er mjög eðlilegt, að
ákugi og atkygli manna sje eigi nægilega vatnað á
þessu, þar sem keita má, að íslendinga vanti með
öllu fullaægjandi þekkingu eða kunnáttu á þessu
atriði; en þekkingin eða kunnáttan er þó ávallt
fyrsta skilyrðið fyrir því, að geta bætt úr því,
sem ábótavant er, eins og þörfin er órækasta
bendingin um, að ábótavant sje í einu eða öðra.
Eu varla er von, að oss íslendingum sje auðið að
afla oss þeirrar þekkiugar, sem kjer að lítur, með
því að til þess þarf mikinn tíma og fje, svo í
nokkru lagi sje, nema með styrk af landsfje, en
reynslan virðist nú bafa sýnt, að aiþingi sje mjög
svo mislagðar hendur í því, að efla verklogar
framfarir í landinu. Þó verður það naumlega
talið tii ofmikils ætlazt, að alþingi hefði veitt eða
veitti nokkrum efnilegum og þar tii hæfum mönn-
um styrk til þess, að geta farið utan og numið
hið nauðsynlegasta er að þessu lýtur, t. a. m. með
ársdvöl erlendis. — Til þess að kynna sjer skipa-
lag og fleira í þá átt, mundi oss heppilegt að leita
til Norðmanna. Jeg á hjer við þilskip, og þarf
varla að taka það fram.
Auðvitað er það, að brúkun á opnum bátum
hefur á síðustu árum gengið mjög mikið til þurð-
ar í sumum veiðistöðum landins, svo sem við
Faxaflóa, en aptur eru sumir staðir á Iandinu, þar
sem full vissa er fyrir, að fiskiveiðar á opnum
bátum haldi sjer að öilu leyti, eins og verið hef-
ur, um ókomnar aldir. Á öllum slíkum stöðum,
þar sem jeg til þekki, þarf bæði bátalag og segla-
útbúnaður umbóta við hið bráðasta. Q-eta má þess,
að með þeirri aðferð, sem tíðkazt hefur, og enn er
almennt höfð við bátasmíðar, verður smíðið tiltölu-
lega dýrt, sakir þess, hve mjög það er gjört af
handahófl og aðferðin seinleg. Jeg hef mína
eigín reynslu fyrir mjer í þessu, þar sem jeg hef
mörg undanfarin ár smíðað skip eptir hinni al-
mennu rsglu hjer á landi, sem er sú, að byggja
fyrst byrðinginn bandalausan og af handahófi.
Bæði er þáð, að aðferð þessi er mjög óþægileg og
seinleg, og svo er ávallt hætt við, þegar hún er
við höfð, að báturinn verði meira eða minna
skakkur.
Jeg hef fyrir 2 árum síðan byrjað á því, að
smíða báta eptir vissu máli, þannig, að jeg hef
smíðað grindurnar og slegið byrðinginn utan á þær.
Mjer telst svo til, að jeg sje þriðjungi fljótari að
smíða báta með þessari aðferð. Auk þess er full
vissa fyrir því, að bátarnir verða óskakkir. Auð-
vitað verður mönnum útmæling á skipum mjög
erfið viðfangs, þegar ekki er kostur að fá kennslu
í því.
Hvað þilskipa smíðum viðvikur, þá virðist allt
benda á það, að oss íslendingum væri óumflýjan-
lega nauðsynlegt, að hafa sjálfir í landinu vel-
kunnandi þilskipasmiði, sem bæði væru færir um,
að taka að sjer þilskipa-smíðar og að kenna þær
öðrum; því, eins og kunnugt er, hefur þilskipaút-
vegur aukizt mjög hjer á landi siðustu undanfar-
in ár, og eru, eins og eðlilegt er, allar líkur til, að
hann muní enn stórlega aukast,
Það er skaðlegt og jafnvel skammarlegt, að
skip verða hjer á landí venjulega að strandi, opt
fyrir mjög litlar skemmdir, og það á þráfaldlega,
ef eigi nær altjend, rót sína í því, að það eru
ekki til neinir þeir menn, er hafi kunnáttu og
verkfæri til þess að gjöra að skipunum svo
í lagi sje. Þessi tilfelli geta þó valdið einstök-
um mönnum stórtjóni, sem eru skips-eigendur, og
hafa skip ekki vátryggð nema sem nemur tveim-
ur þriðjungum verðs þeirra. Það gefur að skilja,
að þetta getur valdið mönnum alveg óbærilegu tjóni.
í staðinn fyrir, að mörg skip, sem á land rekast
og laskast, verða að engu, eins og nú stendur,
mundi, ef slíkir skipa-smiðir væru til í landinu,
skip, þegar svo stæði á, geta fengið fulla aðgjörð,
og skipseigendur, þegar eins stæði á og hjer er
ávikið, ekki bíða neitt tilfinnanlegt tjón, en á-
byrgðarsjóðurinn vinna við það, að þurfa ekki að
greiða þá upphæð, er skipið var tryggt fyrir, því
eðlilega ætti eigi að framfara aðgjörð á skipinu,
ef hún álitist nema meiru en helmingi þess verðs,
sem skipið er tryggt fyrir.
(Niðurl.).
Jeg sá í sumar í ísafold, að einhverjir prestar
eystra höfðu falið sra. Valdemar Briem að hrekja
ummæíi einhvers alþýðukennara um Helga-kver,
og var ekki annað að sjá, en að hann hefði tek-
ið það að sjer. Hve nær kemur það? Mörgum
mundi þykja gaman að sjá, hvernig sra. Valdemar,
þótt skáldmælturj og ímyndanaríkur sje, klárar
sig frá því vandaverki. Eða á það svona að
„lognast útaf“? Bezt væriþað í efnalegu tilliti.
Pjetur eí ekki Páll.
Þættir um íslenzkar bókmenntir.
II. Sæmundaredda.
(Frh.). Sem dæmi um mannlýsingarnar í hetju-
kvæðunum má taka nokkur erindi úr kviðunum
um Sigurð Fofnisbana, Brynhildi og Niflunga.
Þær eru kveðnar eptir sögnum af Þjóðverjalandi.
Brynhildur Buðladóttir var valkyrja, er Sigurður
hitti á Hindarfjalli, þá er hann hafði vegið Fofni.
En Brynhildur festi ást á Sigurði. Hann giptist
síðan Guðrúnu Gjúkadóttur, systur Gunnars og
Högna. Þeir voru kallaðir Niflungar. Gunnar
bað síðan Brynhildar. Hún hafði vafurloga um
skemmu sína, og hjet að giptast þeim manni ein-
um, er þyrði að ríða vafurlogann. Þeir Sigurður
og Gunnur skiptu þá litum og reið Sigurðut vaf-
urlogann og gekk að brúðkaupi með Brynhildi,
en hún hugði hann vera Gunnar. En Brynhildur
unni allt af Sigurði. Þær Guðrún möttust eict sinn
um það, hvor þeírra ætti vaskari mann, og komst
þá Brynhildur að því, að hún hatði verið svikin
til að glptast Gunnari og eggjaði hann þá á að
drepa Sigurð, en Gunnar fjekk til þess bróður
sinn. Sigurður var veginn sofandi í sæng hjá
Guðrúnu. Hjer er Brynhildi lýst, er hún heyrði,
hverju fram fór:
Hló þá Brynhildur
Buðladóttir
einu sinni
af öllum hug,
er hún til hvílu
heyra knátti
gjallan grát
Qjúkadóttur.
Guðrún sat yfir Sigurði dauðum; hún grjet eigi
sem aðrar koaur, en hún var búin að springa af
harmi:
Gjörðit hún hjúfra nje kveina um
nje höndum slá aem konur aðrar.
Menn og konur gengu til að hugga Guðrúnu;
Gullrönd systir hennar svipti blæju af líki Sigurð-
ar. Frá því segir svo:
Á leit Guðrún
oinu sinni,
sá hún döglings skör
dreira rnnna,
fránar sjónir
fylkis liðnar
hugborg jöfurs
Brynhildur kom og til
urðar. TJm það segir svo:
Stóð hún und stoð,
hjörfi skorna.
Þá hnje Guðrún
höll við bólstri;
haddur loBnaði
hlýr um roðnaði,
en regns dropi
rann niður um knje.
Gaðrúnar og sá lík Sig-
eldur úr augum,
strengdi hún elri, eitri fnæsti,
brann Brynhildi er hún sár leit
Buðladðttur á Sigurði.
Brynhildur lagði sig sverði í gegnum og fylgdi
svo Sigurði dauðum.
Guðrún var síðan gipt Atla konungi, bróður
Brynhildar. Hann bauð til sín Niflungum, Gunn-
ari og Högna, og drap þá. Ljet hann skera hjarta
úr Högna kvikum, en setja Gunnar í ormagarð og
binda hendur hans á bak aptur. En Gunnar sló
hörpu með tánum og tældi frá sjer ormana nema
nöðru eina; hún hjó gat á brjóstið og saug sig
fasta á lifrina og drap Gunnar svo. Guðrún
hefndi svo bræðra sinna, að hún drap tvo unga
sonu þeirra Atla og matreiddi handa honum, en
sagði honum sjálf frá á eptir:
Tók ek þoirra hjörtu Einn þú ollir,
ok á teini steiktak, ekki rjestu leiía,
seldak þjer síðan; töggðir tíðlega,
sagðak kálfs væri! trúðir vel jöxlum.
Eddukvæði hafa haft mikil áhrif á íslenzkar
bókmenntir. í fornöld voru samdar eptir þeim sög-
urnar um Yölsunga og Niflunga o. s. frv., og við
þau studdist Snorri Sturluson, þegar hann samdi
goðafræði sína. Á síðari öldum, eptir að farið var
að ransaka hin norrænu fræði, hafa áhrif þeirra
orðið miklu víðtækari. 1644 þýddi Stefán Ólafs-
son Völuspá á latínu. 1758 gaf professor í Altona,
G. Schulze, út nokkur brot af Sæmundar-Eddu í
latueskri þýðingu og ritaði um mismunandi hugs-
unar-hátt hjá fornskáldum Grikkja og Norðurlanda-
búa. Herder, hinn alkunni þýzki rithöfundur,
(f. 1744) getur Eddu og kallar keltneskt kvæði;
hefur hann hana upp til skýjanna. Hin þjóðlega
germanska er þá að brjótast til valda í kveðskapn-
um. Á 18. öld fara íslenzk skáld að nýju að yrkja í
Eddukvæða stýl, Eggert Ólafsson, Gunnar Pálsson
o. fl. Einkum er það þó rómantiska stefnan í
skáldskapnum, sem hefur rutt Eddukvæðunum braut
til þess vegs, sem þau hafa náð í bókmenntum nú-
tímans. Bjarni Thórarensen yrkir flest beztu
kvæði sín í anda og krapti Eddukvæðanua; eins
má sjá áhrif þeirra í kvæðum Jónasar Hallgríms-
sonar og síðau flestra íslenzkra skálda.