Ísland - 15.07.1899, Blaðsíða 3

ISLAND.
45
að eins undirbúningur, sem öllum var nauðsynleg-
ur til að geta tekið þátt í vísindaprófinu, skilið og
rætt þau efni, sem skólaspekin hafði með höndum
og aliir lærðir menn fengust við. Öll trúaratriði,
ailar kenningar og kreddur kaþólskunnar voru
rannsóknarlaust taldar sannar og rjettar og hin
efstu gildandi lög í náttúrunni, er allt annað yrði
að lúta, og mátti enginn efast um gildi þeirra og
ekkert var spurt um, hve samkvæm þau væru
skynseminni eða reynslunni. Þau voru grund-
völlur heimspekinnar, en verksvið hennar var að
færa fram sannanir fyrir lærdómum kirkjunnar, en
ekki að rannsaka þá. Hugsunarfræði Aristotelesar
var notuð sem leiðarstjarna í þessum efnum. Lær-
dómsmenn þeirra tíma fóru frá einum háskólanum
til annars og hjeldu ræður fyrir fjölda áheyranda
með miklum málalengingum og rökfræðislegum út-
listunum á ýmsum efnum álíka og þessum: öetur
guð allt — líka verið ekki til? Hvers vegna er
Kristur sonur guðs, en ekki dóttir hans? Ef mús
jetur sakramentisbrauðið, er það samt sem áður
drottins líkami? Þegar svín er leitt tii slátrunar,
hvort er það þá bandið eða maðurinn, sem heldur
í bandið, sem leiðir svínið. Höfðu erfingjar Lazar-
usar rjett til að taka arf eptir hann, þegar hann
var vakinn upp frá dauðum? o. s. frv. Um þetta
og annað eins var þá rætt og ritað af hinum
lærðustu mönnum, og urðu þeir, sem fundið gátu
heppilegar skýringar á þessu, stórfrægir menn.
Þótt oss þyki þau efni nú á dögum litilsverð, þá
er þetta ekki annað en hinn sami leikur, sem
heimspekin og rökfræðin hafa alla daga ieikið og
leika enn í dag, þótt leiksviðið sje nú annað og
verkefni öðruvísi. En ekki verður sjeð, að þessi
miðaldaheimspeki hafi nokkur áhrif á norrænar
bókmenntir í fornöld. Þá var biflían og kirkju-
feðurnir auðvitað mjög lesið af klerkunum, og
þau rit koma mjög snemma fram á norrænu máli.
Öllu, sem heyrir til sagnfræðinni, taka íslendingar
í þá daga með opnum örmum.
Almenni búfræðingafundurinn,
sem um hefur verið getið hjer í blaðinu áður, var
haldinn hjer í bænum 29. og 30. f. m. Fundinn
sóttu þessir 12 búfræðingar:
1. Benjamín Benjamínsson úr Eyjafjarðarsýslu,
2. Björn Bjarnarson frá Gröf í Mosfellsveit,
3. Eggert Finnsson á Meðalfelli í Kjós,
4. Geir Egilsson frá Múla í Biskupstungum,
5. Gísli Þorbjarnarson úr Reykjavík,
6. öuðmundur Bergsson frá Stóra-Fjarðarhorni í
Strandasýslu,
7. Guttormur Vigfússon alþingismaður,
8. Jón Jónatansson úr ísafjarðarsýslu,
9. Sigurður Þórólfsson úr Reykjavik,
10. Sæmundur Einarsson frá Stóru-Mörk u. Eyjafj.,
11. Vigfús Guðmundsson frá Haga í Árnessýslu,
12. Þorkell Þorkellsson (frá Reynivöllum) Rvík.
Enn fremur mætti á fundinum alþm. Pjetur
Jónsson frá Gautlöndum samkvæmt umboði frá
hjeraði sínu. Fundarstjóri var valinn Björn Bjarnar-
son og skrifari Jón Jónatansson.
„íslandi" hefur verið send eptirfarandi skýrsla
um mál þau, sem fyrir voru tekin á fundinum:
1. Fyrirhomulag búnaðarfjelagsskapar á Islandi og
fjárveitingar til eflingar landbúnaði.
Fundurinn ræddi þetta mál all-Iengi og ítarlega.
Loks samdi hann og samþykkti tillögur, sem aðal-
lega stefna að því takmarki, að koma föstu skipu-
lagi á landbúnaðarfjelagsskap og landbúnaðarmál-
efni vor. í sambandi við það var farið fram á,
að þingið veitti 70,000 kr. á tveim næstu fjár-
hagstímabilum, sem í sameiningu við búnaðarfje-
lagssjóð suðuramtsins, sem er um 30,000 kr., yrði
stofnfje fyrir sjóð, er heiti „Ræktunarsjóður
íslands“. Aðaltilgangurinn með stofnun þessa
sjóðs er sá, að knýja bændur til að auka ræktað
land með því að gefa þeim kost á að fá fje lánað
úr honum til þess, gegn tryggu veði, en vægum
afborgunarskilmálum. En þar að auki var farið
fram á, að þiugið veiti auk þessa fjár um 15,000
kr. árlega sem styrk til eflingar landbúnaðar í
öðrum greinum. Yfirstjórn búnaðarfjelaganna á
að hafa umráð yfir Ræktunarsjóði íslands og öllu
því fje, sem veitt er til eflingar landbúnaði.
2. Búnaðarfrœðsla.
Eptir að fundurinn hafði rætt það mál lengi,
komst hann að þeirri niðurstöðu í þvi, að æski-
legt mundi, að fyrirkomulagi búnaðarskólanna væri
breytt þannig, að kennslan við þá yrði aðallega
verkleg, en að jafnframt því verði komið á fót
kennslustofnun í bóklegri búfræði í Reykjavík, sem
sett væri í samband við efnarannsóknarstofnun,
sem fundurinn óskaðí að alþingi hlutaðist til um
að komið yrði á fót sem alira-fyrst.
Styrkveiting til búnaðarritsins stakk fundurinn
upp á að yrði hjer eptir bundin þeim skilyrðum,
að formi og stefnu ritsins sje breytt þannig: Ritið
skal koma út í 6 heptum árlega, sem hvert sje
eigi minna en 4 arkir í 8vo og ekki dýrari en 50
aura, heptin komi út á 2 mánaða fresti.
Ritið skal flytja að miklu leyti hagfræðislegar
ritgjörðir og skýrslur, sem sjeu sjerlega vandaðar
og áreiðaniegar. Fundurinn gjörði ráð fyrir, að
allsherjarbúnaðarfjelag landsins taki að sjer útgáfu
ritsins, þegar það er komið á stofn, en þangað til
veiti alþingi útgáfu þess nægilegan styrk til þess
að halda því úti í áðurnefndu formi.
3. Kjötverzlun.
Eptir nokkrar umræður var samþykkt tillaga í
þá átt, að alþingi veiti ríflegt lán með vægum
kjörum til að koma upp slátrunarhúsi í Rvík á-
samt útbúnaði til að sjóða niður kjöt og reykja.
4. Verzlunarerindreki.
Fundurinn mælti eindregið með því, að aiþingi
hlutaðist til um, að ísland fái sjerstakan verzlunar-
erindreka erlendis, til þess að útvega sem beztan
markað fyrir verzlunarvöru landsins, og yfirleitt,
að þingið gjörði allt sem í þess valdi stæði til að
greiða fram úr verzlunarvandræðunum.
5. Reglubundinn vinnutími.
Fundurinn óskaði eptir, að alþingi gjörði ráð-
stöfun í þá átt, að leitað yrði álits alþýðu til sam-
komulags um, hvort ekki mundi heppilegt að hafa
hjá oss fastákveðinn vinnutíma um land allt.
6. Afnám lausafjártíundar.
Fundurinn var því eindregið meðmæltur, að lög-
in um lausafjártíund yrðu numin úr gildi, með
því hann áleit, að tíund þessi væri eitt af því,
sem að miklum mun heptir hjá oss sannar bún-
aðarframfarir.
7. Tollmál.
Fundurinn áleit æskilbgt, að lagður yrði hár
tollur á innflutt jarðepli og smjörlíki.
Um framanritað mál samdi fundurinn og sam-
þykkti allítarlegar tillögur, er sendast skyldu al-
þingi til athugunar.
Auk þessara mála voru ýms fleiri rædd á fund-
inum, svo sem: verkafólkseklan, notkun plógs og
herfis við jarðyrkju, samvinna og fjelagsskapur
meðal búfræðinga o. fl'
Einnig ályktaði fundurinn, að búfræðingar úr
öllum fjórðungum landsins skyldu hjer eptir halda
með sjer fund annaðhvort ár.
Lauk svo fundinum með því, að minnzt var
með þakklæti þeirra sýslufjelaga, er sinnt höfðu
fundarboðinu, en þó sjerstaklega Árnessýslu, er
veitti ferðastyrk og sendi fulltrúa.
Allsherjar búnaðarfjelag
fyrir land allt var samþykkt að stofna á fundí
búnnðarfjelags suðuramtsins 5. þ. mán. með 35
atkvæðum gegn 6. Mál þetta hefur legið lengi á
döfinni, því að 6 ár eru síðan því var fyrst hreift
af stjórn búnaðarfjelagsins. Enn er þó Vestur-
amtið eigi lögformlega gengið í fjelagsskap þennan,
en talið víst, að svo verði. Búnaðarfjelag suður-
amtsins leggur mestallan sjóð sinn (eða 23,000 kr.)
til þessa sameiginlega fjelags, og á því strandaði
samkomulagið lengi, að amtsráð hinna amtanna
vildu eigi ganga að þeim kostum, sem fjelagsstjórn
bún.fjelags suðuramtsins hafði sett. En núerstofnun
þessa allsherjarfjelags samþykkt og er vonandi, að
það afreki eitthvað verulegt landbúnaðinum til
nota hjer á landi. Fjeiaginu stjórna 12 fulltrúar:
4 kosnir á aðalfundi og 2 af hverju amti. Þeir
mynda búnaðarþing, er kemur saman annaðhvort
ár í Reykjavík, þá er alþing er haldið. Á þessum
fyrsta stofnunarfundi voru kosnir í búnaðarþingið:
H. Kr. Friðriksson, Eirikur Briem, Þórh. Bjarnar-
son og Sigurður Sigurðsson búfræðingur, með
hlutkesti. Hinir 8, sem kosnir eru í búnaðar-
þingið eru; fyrir suðuramtið Guðl. Guðmundsson
Býslum. og Þorl. Guðmundsson alþm. í Fifuhvammi;
fyrir vesturamtið Júlíus Havsteen amtmaður og
Guðjón Guðlaugsson alþm. á Ljúfustöðum; fyrir
norðuramtið Ólafur Briem alþm. og Stefán Stefáns-
son kennari á Möðruvöllum; fyrir austuramtið sjera
EinarJónsson alþm.og Guttormur Vigfússon alþm.
í stjórn búnaðarfjelags íslands hafa verið kosn-
ir: Haildór Kr. Friðriksson formaður, sjera Eirík-
ur Briem og sjera Þórhallur Bjarnarson.
Rafmagnstrú.
I öllum góðum íslendingum er nú að kvikna
rafmagnstrú, — trú á það, að í ánum, fossunam
og fljótunum sje framtíðarkraptur landsins fólginn,
trú á það, að vatnsaflið og rafmagnið gjöri ísiand
að iðnaðarlandi, auðugu, fjölbyggðu landi, — ein-
hvern tíma.
Þessi trú er að breiðast út nú á allra siðustu
árum, og það er efalaust, að eptir nokkur ár
verður hún almenn, að hvert mannsbarn fer að
trúa á fossana, vænta þess, að þeir háværu herrar
Goðafoss, Gullfoss og bræður þeirra leysi landið
úr álögum; að fátæktin flytji hjeðan burt og feli
sig í kolanámum Euglands og Ameríku, meðan
fossarnir spinni íslandi gull og gæfu úr mörg þús-
und ára gömlum jökuldyngjum.
Því til jöklanna sækja árnar og fossarnir sitt
eilífa afl.
Jökuldyngjurnar eru forðabúr komandi kynslóða,
forðabúr, sem safnað hefur verið í um þúsundir
ára og sem aldrei þrýtur, meðan veturinn sjálfur
fellur ekki úr.
Þær eru bankinn, sem veita á gullstraum yfir
allt landið á 20. öidinni, banki, sem er tryggður
af norðurheimskautsins eilífu ísbreiðu og sem
aldrei tæmist.
Og þegar hverja jökulbreiðu er að skoða sem
eitt útbreitt víxilblað, sem sumarsólin þverritar
með sínum gullfingrum fyrir hvern sem hafa vill,
þá verður gott að lifa á íslandi.
Og það er ekki óskemmtilegt, að hugsa nú til
þess, að allt starf norðanstormsins og stórhríðanna,
sem í fyrndinni fylltu öræfin með ísi og jöklum,
að allt hafi það verið gjört í þjónustu menningar
20. aldarinnar.
Veturinn, sem á undanförnum öldum hefur svelt
og deytt menn og fje, hann á að verða þjónn og
þræll komandi kynslóða á voru landi.
Heimskautaísinn verður þeirra akurlendi, þeirra
tún og engi. Fjallaflögðin, stormur og stórhríðin
verða þeirra vinnuhjú.
Hvert stórhríðarjel, sem á veturna steypist niður
yflr öræfln, fellur eins og korn eða hveitiskúr í
forðabúr landsins.
Hvert hríðarjel, sem fellur yfir fjallkollana,
hríslast eins og gullskúr yfir landið á næsta sumri.
Haglkorn vetrarins hringla sem klingjandi mynt
í vösu ii landsmanna á sumrin.
Við íslendingar förum að lifa á jöklunum.
Þetta er evangelium rafmagnstrúarinnar.
Og það er ekki ljót trú, þetta. í henni geta
íslendingar orðið sælir langa lengi, — allt þangað
til annar nýr guð og nú óþekktur steypir raf-
magnsgoðinu af stóli.
í ijósi þessarar trúar blasir landið við okkur
eins og í fegurstu sóiskinsdraumum skáldanna.
Því allt þetta hafa þau sjeð fyrir löngu síðan.
Skáldin eru spámenn þjóðanna og árgalar mann-
kynsins. Þau hafa langa-lengi boðað þessa trú.