Nýja öldin - 19.09.1898, Blaðsíða 2

270
KTÝJA ÖLDIKT
kemr út hvern Laugardag
(og oft endrarnær, alls 72 tolb!. um árið).
Kostar innanlands 3 kr. 50 au. árg. — 90 au.
ársfjórö. (3 mán.). — Erlendis 4 kr. 50 au. —
5 sh. — doll. 1.25 — árgangrinn.
(Abyrgðarmaður:
Jón Ólafsson,
Laugavegj 10.)
í fjarveru J. Ó. ábyrgðarm.:
Guðm. Guðmundsson.
Aðal-umboðsmaðr blaðsins, ignrOr Krist-
jánsson Bóksali, annast sölu og útsending.—
AfgreiOslustofa uppi yfir Landsbankauurn.
Prentuð i Félagsprentsmiðjunni.
dúfubjarta; en hið ytra eigi getað
séð neitt í hreifingum þeirra, sem
lýsti þekkingu, engin áhrif fágandi
siðfræði í látbragði þeirra, annað en
hina meðfæddu feimni og hógværð,
sem mannheimurinn á vissu stigi
mundi kalla dýrslegt. En þessi
skapandi tími, þessi vonarbjarti dag-
ur mun leysa kvennþjóð vora úr
læðingi óírelsisins, og menn munu
læra að sjá hvað til þeirra friðar
heyrir. Ef vér skyggnust meðal
hinna horfnu þúsunda kvennþjóðar
vorra, munum vór ef til vill sjá þær
í sinni fullkomnustu stærð, í sinni
skýrustu mynd. Þar sem vér finn-
um samband óslítandi kærleika og ó-
upprætanlegrar gremju. Hver mun
geta annað en með tilfinning minnst
á móðurást Helgu konu Harðar
Hólmverjakappa, er hún bjargaði
sonum sínuin Grímkéli og Bimi upp
í Bláskeggsárós, undan böðuls hend-
inni? Hver getur annað en með
virðingu og löngun minnst á trygð
Bergþóru Skarphéðinsdóttur, konu
Njáls, er hún í síðasta sinni lagðist
til hvílu með manni sínum þrátt
fyrir burtgönguleyfi, þegar hún sagði:
„Ung var ég Njáli gefin, og mun
ég eigi við hann skilja.11 Hver
mundi annað en með samkeppni og
þökk minnast á skörungsskap Þor-
gerðar Egilsdóttur, er hún reið með
Halldóri syni sínum og sýndi honum
bæinn í Sælingsdalstungu og spurði
þá að, hvað bær sá héti, og hver
byggi þar; vitandi að þar var Bolli
bróðurbani hans. Hver getur annað
en með eftirtekt minnst á stillingu
Guðrúnar Ósvífursdóttur er hún gekk
á veg með Helga Harðbeinssyni og
förunautum hans, eftir að hann hafði
unnið á Bolla manni hennar og
þerrað blóðið af sverðinu á skikkju
lafinu hennar. Svo mun og ennþá
bregða fyrir likum tilfinningum hjá
íslenzkum stúlkum eins og átti sér
stað hjá hinum finsku í striðinu móti
Búsum 1808, að þær mundu harma,
ef þær fréttu fall unnusta síns, en
deyja ef hann hefði flúið. Ef vór
aftur komum til vorra nútíðarkvenna,
getum vér fúslega játað, að nokkrar
þeirra eru samfara mentun, hafa
tekið þátt i bókmentum vorum og
sýnt freklega til jafns við oss hrós-
verða viðleitni í að útbreiða framför
iðnaðarins erlendis, t. d. í París og
Chicago; eins og ég líka þekki kon-
ur þessa héraðs og víðar, sem að
fullu hlutfallslega taka þátt í for-
stöðu fólagsbúsins, auk þess sem
verkahringur þeirra stækkar við ým-
islegt óviðkomandi. Meðal hvers má
nefna móttöku gesta eins og umönn-
un heimilisfólksins. Með því aðþað
er kvennfólkið, sem vanalega tærir
klæðum og fæði, býr upp hvíluna
°g vitjar sjúkra og nauðstaddra í
þrengingum einstaklinganna, jafnvel
þó vér alls eigi tökum eftir þvi.
Eins og máltækið hljóðar: „Það er
ekki minna vert að gæta fengins
fjár en afla“, og í sambandi þess
skal ég leyfa mér að segja, að það
er meira vert, að gjöra kvennfólkið
með aukinni þekkingu vaxið stöðu
sinni sem bústjóra og uppeldisfræð-
inga, en veita þeim kjörgengi eða
aðgang að embættum.
Að síðustu skulum vér óska þess,
að á lífshimni komandi aldar breiði
sól menningar, mentunar og frelsis
geisla sína yfir lífsstöðu kvennþjóð-
ar vorrar, svo að starf þeirra megi
lýsa sér fýrir þjóðinni með blessun-
arríkum og vaxandi áhrifum fyrir
þjóðfélag vort. „Þúsundfaldar þakkir
skulum gjalda, með þeirri ósk burt
ég fer“.
Litla stúlkan með gullna hárið.
Eftir Guðm. Guðmundsson.
Þeir lögðu hana þar sem blómin
gróa, litlu stúlkuna með gullna hárið.
Þar liggur gröfin hennar með
græna þakinu, milli grafa ömmu
hennar og inóður. Og um sumar-
morgnana heilsa þar „gleym-mér-ei-
in“ sólunni, með bláu augun sin
fljótandi i tárum, en baldursbráin,
sakleysisins mjallhvita blóm, breiðir
þar út krónurnar sínar og hjúfrar
sig upp að angandi regndrekkum.
En hún sefur fast.
Enginn gluggi er á dökka her-
berginu hennar, þangað komast sól-
argeislarnir aldrei, þangað heyrist
aldrei klukknahljómurinn frá kirkju-
turninum, — hanu hefir ekki heyrzt
þar síðan þeir báru hana í litla,
dökka rúminu hennar þangað og
lögðu hana niður hægt og hægt.
Nú hlustar hún ekki framar á
söngva sólskríkjunnar á túnklettin-
um, ekki á haustkvæði lóunnar á
teigunuin.
En þangað heyrist heldur aldrei
dynui' stormanna, — þar er skjól
'fyrir öllum vindum. Og geislar
þeirrar sólar, sem trúaraugun ein
sjá, lýsir þar og vermir.
í heimkynnum friðarins sefur hún
þar, litla stúlkan með gullna hárið.
Hún var 12 ára.
Móðir hennar var dáin, en faðir
hennar, hann Jón á Gili, auðugur
og mikilsmetinn maður í sveitinni,
bjó með bústýru, gamalli konu.
Og hann elskaði hana dóttur sína
út af lífinu; hún var einkabamið
hans, eftirmynd móður sinnar, fleg-
gáfuð og falleg.
Hann horfði með ánægjubrosi fram
á elliárin, þegar hann hélt henni á
knó sér og strauk gullna hárið henn-
ar.
Við hana voru allar hans ljúfustu
og beztu vonir tengdar, .— hún var
það, sem átti að hlúa að honum i
ellinni, hún átti að fara mjúku,
fallegu höndunum um hærurnar hans.
Og hún var það, sem að síðustu
átti að loka augunum hans.
Að vera hreppstjóri, að hafa völd
í sveitinni, að eiga margar jarðir og
of fjár, — hvað var það móti því
að eiga hana Dóru litlu?
Það var um sumarmálin.
Eundur var haldinn á Gili; voru
þar saman komnir allir helztu bænd-
ur sveitarinnar til þess að ræða um
sveitarmálefni og ýms fleiri nauð-
synjamál.
Margar uppástungur voru ræddar,
:—■ samþyktar eða feldar.-----Séra
Grímur kvaddi sér hljóðs og mælti:
„Þá er enn þá eitt mál, sem að
vísu bæði ég og aðrir hafa oft minst
á á fundum. En mér sýnist þetta
mál nú svo þýðingarmíkið, þó það
sé ekki stórinál, að ég leyfí mér enn
einu sinni að minnast á það. Það
er viðvíkjandi brú á Gilslæk“.
Jón gamli á Gili ypti öxlum og
sagði ergilega:
„Kemur það enn þá, þetta bölvað
þras og þref um að brúa þessa
sprænu!“
Séra Grímur hélt áfram: „Já,
þetta bjóst ég enn við að fá að
heyra, en ég er nú á annari skoðun.
Eins og þið vitið, liggur alfaraveg-
urinn héma við túnið yfir lækinn.
Lækurinn er djúpur og örmjór, hefir
grafið sig niður, svo að honum eru
háir bakkar og þverbeinir niður.
Þið vitið víst allir, og þér, Jón minn,
líka, hvað hann er illur yfirferðar í
leysingum á vorin, og oft hleypur
hann einnig upp á vetrum og verður
nærri ófær. Og þó það sé sumar-
dagur er hann illur yfirferðar fyrir
sakir leirbleytu. Eg tala nú ekki
um hvað óþægilegur hann er gang-
andi niönnum“.