Fram - 27.10.1917, Page 3

Nr, 51
FRAM
185
Smalarnir.
Einu sinni voru tveirsmalar. Þeir
sátu yfir ánum upp í brattri ^ fjalls-
hlíð, og hagaði svo til, að á rann
niður hlíðina, sem aðskildi lönd
bæjanna, sem þeir voru frá. Foss
var í ánni, og féll hann í þröngum
og djúpum gijúfrum og var mjótt
á milli gilbarmanna við fossbrún-
ina. Pað var siðvenja smalanna, að
er þeir höfðu komið ánum vel fyrir
um morgnana, að sitja yið ána, og
gátu þeir þá talast við yfir hana,
en ervitt var að komast yfir gilið.
Einn morgun var annar smalinn
fyrri að gilbarminum en hinn, sett-
ist hann þar í uppáhaldssæti sitt,
og söng með hárri röddu:
Vér þurfum á stað þar sem storm-
ur hvín
og steypiregn gerir hörund vott,
svo geti þeir skolfið og skamm-
ast sín
er skjálfa vilja; það er þeim gott.
Vísu þessa söng hann hvað eftir
annað, þar til hinn smalinn kom
fram á gilbarminn, og kallaði til hans.
»Þessi vísa líkar mér ekki, eg
kann 'aðra sem er miklu fallegri.«
»Hvernig er hún.«
»Nú skaltu heyra, eg skal syngja
hana fyrir þig.«
Ó þú lognið, Ijúfa milda blíða
legg þig mjúkt um æfistörfin mín,
svo eg þurti’ ei storma við að stríða
styrkur minn sé friðarrósemd þín.
Aftra jafnan öllum nýjum straumum
óró sem að vakið geta þjóð,
lát mig vaggast vært í hægum
draumum
varna’ að hreyfing komist á mitt
blóð.
»Þú verður þó að kannast við,
að skemtilegra er blessað lognið,
en stormur og óveður, sem alt ætlar
um koll að keyra.«
»Ekki get eg verið á sama máli
um það. Eg kann best við mig,
þegar eg hefi eitthvað að berjast á
móti, þá fyrst finn eg að eg get
eitthvað, því mótspyrnan knýr mig
til þess að beita öllu afli til þess
að sigra.«
»Ekki ætti maðurað vera sækjast
eftir að eyða kröftunum í baráttu ef
þess gerist ekki þörf, hvort sem
það eru náttúruöfl eða menn, sem
við er að stríða.«
»Jú einmitt, það eykur kraftana.
Hefir þú aldrei fundið til þess, þeg-
ar þú hefir gengið a beitarhúsin á
veturna, að það vaknar hjá þér til-
hlökkun, þegar hann er að ganga
í byl, og þú veist að þú verður að
hafa þig allan við, fyrst að koma
sauðunum í hús, og svo að kom-
ast heim sjálfur. Og þegar þú svo
ert kominn heim, finnurðu þá ekki
til ánægju yfir að hafa getað unnið
verk þitt með dugnaði, þó ervitt
væri?«
»Nei, eg hefi aidrei orðið varvið
neina ánægju þegar stórhríðin hefir
lamið mig utan, og fötin mín orðið
KERTI
4 stk. á 35 aura
fást í verzlun
Friðb. Níelsson&r.
gaddfrosinn; eg hefi æfinlega kviðið
fyrir svoleiðis veðri.«
»Þú hefir alla þína daga verið
huglaus ræfill, og jafnan viljað koma
þér hjá öllum erfiðleikum. Þú hefir
horft rólegur á þegar leikbræðrum
þínum hefir verið misþyrmt af öðr-
um stærri, og aldrei reynt að rétta
hluta þeirra, af því að þú hvorki
nentir að hjálpa þeim, og vildir held-
ur ekki óvingast við þá, sem betur
máttu. Það verður aldrei maður úr
þér.«
»Við erum ekki gamlir ennþá.
Sjáum hver best kemstáfram efvið
lifum lengi, það er ekki æfinlega
best, að ana áfrarrj, og horfa ekki
niður fyrir fæturna á sér.«
Smalarnir voru báðir orðnir reiðir.
Gekk hvor sína leið frá ánni, og
töluðust ekki meira við um daginn.
Samtali þessu gleýmdu þeir þó brátt.
Arin liðu, smalarnir urðu báðir
bændur í sveitinni. Þeir voru báðir
dugnaðarmenn en þó sitt háttað að
hvorum. Annar barðist af alefli fyrir
nýum hugsjónum og nýum fram-
förum, tók ómjúkum höndum á
hverju því, er honum fanst vera ó-
heilt og fúið í sveitarlífinu, fletti þar
sem hann gat ofan af rangsleitni
og ósanngirni, ávítaði sveitunga
sína harðlega fyrir framtaksleysi ó-
mensku og hirðuleysi, en hvatti þá
til íramfara og tilbreytinga á marg-
víslegan hátt. Hans hlutskifti varð
það að lokum, að hann varð illa
liðinn af öllum, eigur hans eyddust
í að innleiða nýtt fyrirkomulag á
ýmsum sviðum sem enginn hirti
um að sinna, þrátt fyrir ítrustu til-
raunir hans.
Að lokum flúði hann sveit sína
og landið, og fór til Ameríku.
Hinn hélt sig við erfðafyrirkomu-
lagið. Gætti hann þess jafnan vand-
lega, að brjóta ekki bóg við fornar
venjur, varaðist að taka nokkuð það
fyrir höndur, er ekki var í fullu sam-
ræmi við sveitarandann, hræsnaði
þar sem honum fanst þess við þurfa,
— og varð vinsæll af öllum.
Smátt og smátt náði hann yfir-
ráðum sveitarinnar, og sama árið
sem hinn fór til Ameriku varð hann
hreppstjóri. Hann var búinn að vera
hreppstjóri í 20 ár, og orðinn vell-
ríkur þegar eg fór síðast um sveit-
ina, og má óhætt segja, að fá hér-
uð á landinu hafa verið jafn ósnort-
in af framförum sem hans. Vilji hans
sem hann að lokum gat komið til
valda réði því.
Lognið, sem hann dáðist að í
æsku hafði orðið honum farsælt.
X
Smaragðinn.
Framh.
»Hversvegna eg seldi hann ekki?
Það var vegna þess, að eg hafði
ætlað mér að gefa hann.«
»Gefa hann!«
»Já, gömlum vini mínum, sem eg
átti von á að hitta í dag, og eg
ætlaði að segja við hann: Blakmore
gamli vinur, ef þú getur haft nokk-
urt gagn af honum, þá eigðu hann
og seldu hann fyrir peninga.«
Aftur helti Blakmore niður helm-
ingnum úr glasinu, um leið og hann
saup á því.
»Seaford!«
Enginn getur ímyndað sér hve
miklar sálarkvalir gamli maðurinn tók
út á þessu augnabliki.
»Þetta er mér alvara, gamli vinur,
og eg er fast ákveðinn í, að þú
skalt ekki yfirgefa þetta hús, án
þess að hafa smaragðinn í vasa
þínum, eg veit að það er ekki til
neins að bjóða þér peninga. Nú
skal eg sækja hann.«
Seaford var kominn á hálfa leið
að dyrum bókaherbergisins, þegar
Blakmore hafði náð svo miklu valdi
á rödd sinni, ao hann í dauðans
angist gat stunið upp:
»Ekki strax. Komdu, settu þig
niður, eg — við höfum nógan tíma
Bíddu svolítið. Líttu á, þetta er ekki
fallega gert af þér, gamli vaninn
þinn!« Hann greip síðasta hálmstá-
ið ti! að frelsa sig með, — að láta
sem sér væri misboðið. »Að vísu
er eg fátækur, en eg er gestur þinn
og þú hefir ekki leyfi til þess að
hæðast að fátækt minni. Því í fjár-
anum seturðu þig ekki niður maður?«
Seaford varð svo undrandi yfir
þessum ákafa, að hann hélt að
geðshræringin hefði gert gamla
manninn hálf sturlaðan.
»Kæri Blakmore,« sagði hann
sefandi. »Hvað gengur að þér?«
»Fyrirgefðu mér Seaford,« flýtti
Blakmore sér að segja, »eg hljóp á
mig — — en það er svo heitt hér,
— geturðu ekki opnað glugga?«
Seaford hló ánægður.
»Manstu eftir í Egiptalandi þegar
sólin gerði þig ruglaðan, þá léstu
alveg eins og núna. Þú ert veikl-
aður á taugunum, það er einmitt
það. Eg skal ekkert fara, Jennings
getur sótt smaragðinn, það hefir góð
áhrif á þig að sjá hann,« og áður
en Blakmore gat mótmælt hafði hann
hringt á þjóninn. »Jennings, færðu
mér litlu svörtu öskjuna sem liggur
fremst í peningaskápnum, hurðin
er opin.«
. Blakmore var hniginn aftur á bak
í stólinn og dróg þungt andann.
Augnabliki síðar kom Jennings
aftur. »Peningaskápurinn var opin
herra ofursti, en eg gat ekkert fund-
ið í honum nema þessi skjöl.«
Blakmore fanst smaragðinn hreyf-
ast í vasa hans eins og lifandi vera.
Hann þorði ekki að líta upp. Ef
Andlit Seafords lýsti örvilnun,
sorg og vonbrigðum.
»Pú mátt fara Jennings,« sagðj
hann fljótt, síðan snéri hann sér að
Blakmore og sagði með skjálfandi
röddu:
»Blakmore, þú sást smaragðinn
í skápnum fyrir einni stundusíðan.
Pað er einungis einn maður í þessu
húsi, sem hefir getað tekið hann «
»Lygari!« hrópaði gamli maðurinn.
Nú varð hann að halda út stríðið
til enda.
Seaford hopaði nokkur skref aft-
ur á bak, eins og hann hefði verið
sleginn.
»Herra góður, þú heldur þó ekki
að eg álíti að þú-------.«
»Mér er rétt sama hvað þú álítur«
sagði Blakmore; hann sá veg til
þess að komast út úr þessu, máske
gat hann sloppið út úr húsinu, án
þess að vera ransakaður, ef hann
héldi áfram að láta sem sér væri
misboðið.
»Lygari!« hrópaði hann aftur.
Seaford hafði gengið að dyrunum.
»Eg skil ekki hvað þér meinið
Blakmore höfuðsmaður« sagði hann,
og var nú allur vináttubragur horf-
inn. Af hjartans einlægni ætlaði eg
að gera manni greiða, og hann
launar mér á þennan hátt. Pað er
ekki smaragðinn sem hér gildir mest;
fjandinn hafi það ótæti.«
Blakmore gekk nær honum um
nokkur skref. »Eg er orðinn gam-
all maður Seaford, en samt hefði
eg mölbrotið hausinn á hverjum
öðrum en þér, sem hefði leyft sér
að segja það, sem þú hefir sagt.«
»Hvað í ósköpunum ertu að tala
um? Eg hefi ekki als ekki meint þig
eða álitið að þú —, en mér fellur
þetta illa þín vegna Blakmore.«
»Fellur það illa mín vegna? Hvers-
vegna?«
»Við skulum ekki tala meira um
það. Smaragðinn er horfinn, það er
alt og sumt, en það hefir reyndar
af mér ánægjuna að geta gefið þér
hann.«
»Eg vil als ekki hafa smaragðinn.«
»Heyrðu nú Blakmore. Pað var
ekki meining mín að móðga neinn,
en nú er eg neyddur til að koma
með skýringu. Eg sagði að það
væri einungis einn maður, sem hefði
getað tekið steininn, og það var
hvorki þú né Jennings.«
Blakmore settist á stólinn aftur;
hann gat naumlega dregið andann.
»Þegar þú sagðir mér áðan, að
Roggie hefði hagað sér illa trúði eg
því ekki, því — eg hefi talað við
hann.«
Blakmore kinkaði kolli; þetta kom
honum mjög á óvart, en hann hafði
ekki þrek ti! þess að tala nokkurt orð.
»Roggie kom til mín, og bað mig
sem gamlan vin föðurs síns, að
koma sættum á milli hans og þín.
Hann sagði mér frá, — nú og eg
trúði honum. Nú sé eg að þú hefir
rétt fyrir þér, veslings gamli vinur
hann er óknýtta strákur. Hann hefir