Plógur - 01.01.1907, Page 5
PLÓGUR.
5
Þeir, sem lesa Plóg og eiga
uppkomin börn.ættu aðminnast
þess, hve keuslufyrirkomulag
lýðháskólans er betra og af-
farasælla fyrir framtíð ungra
manna, en kenslufyrirkomulag
ílestra annara alþýðuskóla hér
á landi. Og geta má þess, að
stúlkur borga ekki nema 100
kr. og piltar 120 kr. fyrir veru
sina í skólanum í 6 mánuði,
auk 6 kr. fyrir þjónustu. Hvað
kostar að senda stúlkur til
Reykjavíkur? Hye margar
stundir eru þar, sem illa er
varið af ungu fólki? — Skólinn
á Hvitárbakka tekur ekki 2
peninga fyrir 1 af nemöndum.
Hann hefir á ýmsan hátt greitt
fyrir piltum og stúlkum, fá-
tækum, sVo þau gætu notað
skólann t. d. með því að lána
skólagjaldið um lengri eður
skemmri tíma.
Fróðleiks-molar.
i.
Frá aldaöðli hefir tilveran, líf
og dauði, og yfir höfuð að tala
öll náttúrufyrirbrigði verið hin
dýpsta ráðgáta mannsandans.
Þessi þrá mannsandans eftir
sannleikanum er einhver göf-
ugasti eiginleiki sálarlífsins. Hver
maður hefir meðfædda þrá til
þess að hugsa, leita, spyrja, ef-
ast, hafna, neita o. s. frv. — Er
því löngunin til þess að ráða
rúnir lífsins eða sannleiksþráin
frumeðlisgáfa vor og því göfugs
eðlis, enda þótt hún stundum
vilji yfirstíga þau takmörk, sem
mannlegri þekkingu eru sett.
Eg ætla að segja hér frá því,
sem smæst er i nátturunni,
sem mannsandinn hefir nú í
meir en 2000 ár verið að leita
að, og nú er fundið. En
þekkingin á því hefir orðið grund-
völlur jmisra mikilvægustu vís-
indalegra uppgötvana. Þetta,
sem eg segi að sé hið allra minsta
í náttúrunni, eru liin svo kölluðu
molekul og atom, eða frumvægi
og frumagnir.
Grískur heimspekiugur, Demó-
krítos að nafni 'f. 450 f. Kr.),
er eiginlega frumhöfundur að
hinni svo nefndu frumagna-
kenningu. Hann hafði þá skoð-
un, að öll tilveran væri til orðin
af hreinni tilviljun, af óendan-
Iega mörgum ósýnilegum ögnum,
sem hann nefndi atomon.
Demókrítos sagði, að hverjum
lilut mætti skifta í ótal margar
smáagnir; en eklci væri hægt
að sundra lítilli ögn þangað til
ekkert væri eftir. Þótt ögnin sé
svo lítil, að hvorki sé hægt að
skynja hana með sjón né til-
íinningu, má þó hugsa sér
henni skift í tvent og svo hverj-
um helmingi aftur í tvent og
svo koll af kolli endalaust
Er þá nokkuð eftir, spyr
heimspekingurinn: »Annaðhvort
óendanlega smá ögn eða þá ein-