Alþýðublaðið - 22.10.1935, Blaðsíða 3

)
PRIÐJUDAGINN 22. OKT. 1935.
'AEÞ.ÝÐUBUAÐIÐ
AI PÍÐUBLABIÐ OTGEFANDI: i... í> YÐUFLOKKURINN RITSTJÓRI:
F R. VALDEMARSSON RITSTJÓRN:
Aðaiatræti 8. AFGREIÐSLA. Hafnarstræti 16 SlMAR: 4900—4906.
4900: Afgreiðsia, auglýstngar
4901: Ritstjórn (inniendar fréttir
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S. Vilhjálmss (heirua)
4904: F. R. Valdernarsson < héim.a i
4905: Ritstjórn
4906: Afgreiðsla.
STEINDÓRSFRENT H.F
MerfesstH femgmðliD.
UJVl það var samið pegar nú-
verandi stjórnarflokkar gengn
til stjórnarmyndunar, að alþyóm
tryggingar skyldu koma til fram-
íkvæmda í ársbyrjun 1936, enn
fremur að framfærslulögunum
skyldi bxeytt.
Að sjálfsögðu hefir Alþýðu-
flokkurinn haft forgöngu um und-
irbúning þessara mála, og að
hans tilhlutun hafa verið samin
þrjú frumvörp um þessi efni, og
voru þau lögð fram á Alþingi í
gær.
Frumvörp þessi eru frumvarp
til framfærslulaga, fmmvarp um
ríkisframfærslu sjúkra manna og
örkumla, og frumvarp til laga
um alþýðutryggingar.
Um frumvörp þessi er vart að
taka það fram, að þau em ekki
að öllu leyti á þann veg úr garði
gerð, sem Alþýðuflokkurinn
myndi 'kjósa, heldur hefir að sjálf-
sögðu verið tekið nokkurt tillií
til þess, að Framsóknarflokkurinn,
sem á að bera mál þessi fram til
sigurs með Alþýðuflokknum, gæti
ótrauður fylgt þeim fram. Það
eru þingmenn Alþýðuflökksins í
Neðri deild, sem flytja frumvörp
þessi. Bkki þótti fært að fresía
flutningi þeirra öl!u lengur, en
hins vegar er það að vonum, þó
þingmenn annara flokka séu enn
þá ekki búnir að kynna sér þau
til hlýtar, þar sem um mjög mikla
lagabálka er -að ræða, enda hafa
Framsóknarmenn til þessa ekki
talið sig frumvörpunum svo
kunnuga, að þeir gætu teldð af-
fetöðu til þeirra í leinstökum aírið-
um, en engar líkur benda til þess,
að nokkur ágr-einingur verði um
meginatriði þessara mála milli
stjórnarflokkanna.
Engum blandast hugur um það,
að þessi frumvörp eru þau merk-
ustu, s-em fyrir þinginu liggja,
og langt er síðan jafnmerk frum-
vörp hafa v-erið lögð fyrir Al-
þingi.
Framfærslufrumvarpið nemur
burtu siðustu leyfar hinna svörtu
bletta, s-em verið hafa á fram-
færslulöggjöf okkar. Fyrir ötula
baráttu Alþýðuflokksins er hinn
svívirðilegi réttindamissir, sem
samfara var þegnum sveitarstyrk,
horfinn úr sögunni, og með þessu
frumvarpi hverfa með öliu síð-
ustu leyfar hr-eppaflutningsins, m
réttindamissirinn og hreppaflutin-
ingurinn voru sem kunnugt er
svörtustu blettirnir á framfærslu-
lögum okkar eða fátækralögum,
eins og þau hafa heitið.
Samkvæmt frumvarpi þessu
öðlast hver maður framfærslu-
rétt þar sem hann á heimili á
hverjum tíma, og þar m-eð er úr
sögunni ailur metingur milli
hreppa ög bæjarfélaga út af
framfærslu fátækra. Að öðru leyti
er ekki hægt að rekja efni frum-
varpsins nánar að þessu sinni.
Frumvarpið um framfærslu
sjúkra manna og örkumla sam-
rærnir og endurbætir hin ýmsu
lög, sem um þau mál hafa fjall-
að, svo sem berklavarnalögin o.
fl.
Frumvarpiö um alþýðutrygg-
ingarnar er hins vegar að mestu
leyti algert nýmæii hér á iandi.
Þar er stigið spor í þá átt að
tryggja öllum lífsframfæri þó
veikindi, elli, örorka eða slys
hamli þeim fiá að vinna. Alþýðu-
blaðið hefir síðastliðinn vetur
skýrt -efni þessa frumvarps nokk-
uð, en þar s-em um svo mikils-
v-ert nýmæli er að ræða, mun það
innan skamms skýra frumvarp
þetta nánar.
Karlavelðarnar.
Frh. af 1. síðu.
þ-að, sem annars h-efði orðið, ef
karfav-eiðar hefðu ekki verið
stundaðar, því að alt bendir til
þess, að við munum nota að fullu
ísfiskkvota okkar, -en aðrar veið-
ar hefðu togararnir tæplega getað
stundað.
Um saltfiskv-eiðarnar er sama
máli að gegna og um ísfiskyeið-
arnar, þær eru heftar af kvotum
og það svo mjög, að til vandræð-a
horfir. Það er því ekkert n-ema
gott um það að segja, að við
gætum látið togarana stunda arð-
bæran v-eiðiskap seinnihluta vors,
og þannig létt eitthvað á saltfisk-
kvotanum. En sem sagt, það er
ór-eynt enn þá, hvort karfaveiðar
geta borið sig á vorin. Or þessu
mun v-erða skorið á sínum tíma,
því að togara-eigendur og síld-ar-
veiksmiðjur landsins munu hafa
fullan hug á að stofn ali'l tiirauna-
xeksturs straks á komandi vori.
Frá sjónarmiði sjómannanna
eru karfaveiðarnar einhv-erjar þær
arðvænlegustu, sem g-erast. Má
t. d. nefna, að hás-etar á Gulltoppi
báru úr býtum á tí'unda lmndráð
krónur á þ-eim 45 dögum, s-em
skipið var við veiðar í haust.
Það -er b-ersýnilegt af því, sem
hér h-efir farið á undan, að karfa-
veiðarnar og vinsla karfans í
verksmiðjum landsins á sér til-
v-erurétt, og þ-ó er ótalinn stærst-i
kostur þ-eirra, og á ég þá við
það, hve mikla atvinnu þ-essi
rekstur getur veitt í landinu.
Eins og áður er sagt, unnu
verksmiðjurnar mjöl og lýsi úr
karfanum, en auk þ-ess var lifrin
hirt úr nokkru af honum og seld
á -eri-endan markað. Við vinslu
mjölsins og iýsisins þarf sama
mannafia og við venjulega síld-
arbræðslu, en lifrartak-an iein ier
margfalt vinnufrekari en v-erk-
smiðjureksturinn, ef hún er fram-
Ikvæmd í stórum stíl.
1 haust var lifrin ekki hirt n-ema
að litlu i-eyti. Bæði var það ,að
ekki voru til tæki í verksmiðjun-
um til þess að bræða hana og
varð því að senda hana út ó-
unna, og lika vissi rnaður ekki
hve mikið v-erð mætti fá fyrir
hana. En það h-efir nú komið í
ljós, að lifrartakan bar sig, og
varð hún þó bæði dýr og ó-
drjúg, -eins og von var til, m-eðan
ekki var f-engin full xeynsia fyrir
því, hvernig h-enni yrði bezt hag-
að.
Síldarverksmiöjur ríkisins munu
hafa fullan hug á að fá sér tæki
til þess að bræða lifrina hér
heima, ienda er það bráðnauðsyn-
1-egur og sjálfsagður hlutur, því
að ekki er hægt að g-eyma lifrina
n-ema talunark-aðan tíma án þ-ess
hún sk-emmist, n-ema þá með ærn-
um tilkostnaði. Lifrin er því vara,
s-em seljast v-erður -eins fljótt og
liægt -er. Líka -er marltaður fyrir
lifrina mjög takmarkaður, því að
hana g-eta ekki keypt -aðrir en
þeir, sem hafa tæki til þess að
vinna úr henni lýsið. Það er því
ástæða til aö halda, að iifrartakan
v-erði arðvænlegtii í framtíðinni en
hún var í haust, og verðía þá
s-ennilega öll, -eða því s-em næst
öll, lifrin hirt, þegar karfavinslia
h-efst á nýjan 1-eik; -en til þess
að það megi takast, þarf alt að
því þrisvar sinnum fleira fólk við
lifrartöku, m-eðan á löndun stend-
ur, -en þarf við v-enjulegan vexk-
smiðjurelistur.
Karfavinslan virðist i fljótu
bragði vera allra m-eina bót fyrir
okkar litla þjóðfélag, og færi bet-
ur að svo yrði; en ég er enginn
spámaður, og skal ósagt látið,
hvað framtíðin felur í sfcauti sínú
þessum iðnaði til handa.
Þórchir Þorbjarna'son.
5 tvíbýlisióðir við Hringbraut, austan Hofsvalla-
götn, verða leigðar ti! íbúðarliúsabygginga.
Umsókeir sendist borgarstjóraskrifstofunni, sem
gefur nánari upplýsingar, fyrir hádegi næstk. föstu-
dag 25. þ. m.
Borgarstjórinn i Eeykjavík, 21. okt, 1935.
HalMórsson.
Piltar þeir, sem létu skrá sig við skráningu atvinnu-
lausra unglinga í september s.l. eru beðnir að mæta í
bíósal Austurbæjarskólans (gengið inn úr portinu)
fimtudagirm 24. okt. kl. 6 e. h. stundvíslega.
Nám í Bændaskólaiium á Hólum.
Nefndin hefir hug á að utvega styrk handa 5—6 pilt-
um, 17—18 ára til náms við Bændaskólann á Hólum,
og eru þeir, sem langar til að komast á skólann, beðnir
að snúa sér til Vilhjálms S. Vilhjálmssonar blaða-
manns í ritstjórnarskrifstofu Alþýðublaðsins, kl. 3y2
til 4i/2 á miðvikudag.
Gunnar M. Magnúss, Vilhjálmur S. Villijálmsson,
Bjarni Benediktsson.
S|ómannafélag Reykfavikur
20 ðra aímæli
félagsins verður haldið í Iðnó miðvikudaginn 23. þ. m.
kl. 7Yz eftir hádegi.
Aðeins félagsmenn geta fengið aðgöngumiða, sem
verða afhentir á skrifstofunni í dag til kl. 8 e. h. og
til kl. 4 e.h. á miðvikudag. Ekkert selt við innganginn.
NEFNDIN.
Hornafjarðarkartöflur 12 kr. pok. Gulrófur af Alftanesi 6 kr. pok. Drífandi Laugav. 63, simi 2393
verulegu leyti og byrja fram-
leiðslu innanlands á mörgu því,
sem áður hafði verið keypt frá
útlöndum. Það var líka eina sjá-
anlega leiðin til þess að sigrast
varanlega á atvinnuleysinu og
tryggja framtíð hinna vinnandi
stétta.
En allar slíkar ráðstafanir
voru óhugsanlegar með öðru
móti en því, að stjórnin fengi
raunverulegt vald til þess að
ráða því hvað og hve mikið yrði
flutt inn. Til þess var gjald-
eyrisskrifstofan stofnuð um
áramótin 1932 og 1933 skömmu
eftir hinn glæsilega kosninga-
sigur Alþýðuflokksins, þó að-
eins til þriggja ára, fyrst um
sinn. Stórkaupmennirnir gengu
að vísu nauðugir inn á slíkt eft-
irlit og slík höft á gróðrabralli
þeirra, enda hafa þeir fyrir
löngu séð eftir því.
Gjaldeyrisskrifstofan hefir í
höndum Stauningsstjórnarinn-
ar orðið hornsteinninn undir því
þrautseiga og framsýna upp-
byggingarstarfi, sem síðan hef-
ir verið rekið á sviði atvinnu-
lífsins í Danmörku. Verzlunar-
jöfnuður landsins hefir verið
réttur við. Innflutningurinn hef-
ir verið takmarkaður stórkost-
lega á iðnaðarvörum, sem hægt
er að framleiða í landinu sjálfu,
og vélar og hráefni flutt að í
staðinn til þess að koma fótum
fyrir nýjar innlendar iðnaðar-
greinar. 100 000 atvinnulausir
verkamenn — helmingur alls
þess stóra hóps, sem var at-
vinnulaus árið 1932 — hafa
aftur fengið atvinnu, þar af 70
—80 000 í iðnaðinum. Nýju iðn-
aðargreinarnar einar út af fyrir
sig hafa í skjóli gjaldeyrisskrif-
stofunnar og innflutningshaft-
anna skapað atvinnu handa 20
þúsund rnanns!
Innkaup landsins hafa undir
eftirliti gjaldeyrisskrifstofunn-
ar einnig verið flutt þangað, er
sölumöguleikar eru á dönskum
útflutningsvörum, fyrst og
fremst til Englands. Á þann
hátt hefir danska landbúnaðin-
um verið tryggður markaður
fyrir ákveðið magn af aðalút- |
flutningsvöru sinni, svínakjöt-
inu, við mjög góðu verði. Og !
lanabúnaðurinn er aftur rekinn
með hagnaði.
Stjórn Staunings hefir með
þessu markvísa viðreisnarstarfi
lagt grundvöll að nýju viðskifta-
fyrirkomulagi við útlönd og nýrri
framleiðslu innaniands, sem ief
bygt verður framvegis á honum,
getur trygt varanlega velferð
hinna vinnandi stétta í landiniu,
jafnvel þótt þau viðskiftahöft,
sem nú eru á heimsmaxkaðinum,
haldist. En þetta nýja fyrixkomu-
lag — sem fyrst og fremst bygg-
ist á gjaldeyrisskrifstofunni og
ströngu eftirliti rikisins með öll-
um innflutningi og útflutningi —
og vöxtur iðnaðarins og þar með
aívrnnunnar innanliands er vitan-
lega ekki trygt svo lengi, sem
eiginhagsnrunaflokkar íhaldsins,
senr eru þessu fyriXkomulagi
fjandsamlegir, geta látið lands-
þingið stöðva alla unrbótalöggj'öf
Alþýðuflökksstjórnarinnar. Það er
að vísu ekki loku fyrir það skotið,
að Alþýðuflokkurinn og radikali
flokkurinn geti, þrátt fyrir hið
úrelta kosningafyrirkomulag til
landsþingsins, unnið meirihluta í
þvi. Meirihluti íhaldsflokkanna
þar nenrur í dag ekki mema
einum fjóxum atkvæðum, og nýj-
ar kosningar til landsþingsins
eiga að fara frarn á næsta ári.
En geti hinn rnargyfirlýsti rrneiri-
hluíavilji þjóðarinnar ekki gert
sig gildandi á þann hátt, er Staum
íng staðráðinn í því, að stofma til
stjórmarskrárbreytingar, þótt hún
sé miklum erfiðleikum bundin, og
afnema landsþingið til þess að
Ú'yggja í eitt skifti fyrir öll fram-
tíð lýðræðisins í landinu.
Það er óttinn við þietta: að
missa sérréttindi sín í landsþing-
inu og verða í framtíðinni að
beygja sig fyrir meirihlutavaldi
hinna vinnandi stétta, sem býr á
bak við þá ábyrgðarlausu æfin-
týrapólitík, sem dönsku íhalds-
flokkarnir hafa tekið upp- í s'umiar.
Hún byrjaði með því að reyna
að spila konungsvaldinu útámóti
meirihlutastjórn þjóðþingsins.
Hinum hálf nazistisku „Bænda-
samtökum“, — L. S. — var stefnt til
kröfugöngu til Kaupmannahafnar,
og foringjar þeirra: stórjarðieig-
endur, aðalsinenn og aðrir flott-
ræflar og iðjuleysingjar yfirstétt-
anna, gengu á konungsfund til
þess að bera upp fyrir honum
kröfur „bændanna" og kæra
stjórn Staunings. Þeir væntu þess,
að viðburðirnir frá 1920, þegar
konungurinn tók sér vald til þess
að víikja ráðuneyti Zahles frá
völdum og fela ólöglegri íhalds-
stjórn að rjúfa þjóðþingið, myndu
endurtaka sig. En það voru fleití
en þeir, sum mundu viðburðina
frá 1920: Á Amalienborgarhöll
hittu þeir ekki að eins konungiinn,
heldur einnig Stauning, og voru
látnir vita það, að það væri
meirihlutastjórn þingsins, en ekki
konungurimn, sem færi með völd-
jin í landinu!
Næsta tilraun íhaldsins til þess
að koma Stauningstjórnimni á
kné var hið svonefnda „gjaldeyr-
isveriífaH“, sem „Bændasamtök-
5n“ gengust fyrir í júlí, og er áður
óbeyrð aðfierð í stjórnœálabaráttu
á Norðurlöndum. Það átti að vera
i því falið, að hinir „nauðstöddu
bændur“ bæðu kaupendurna á
Englandi að lialdia aftur öllum
greiðslum fyrir danskar landbún-
aðarafurðir í þrjá mánuði, til
þess að hindra það, að bankarnir
og stjórnin í Danmörku fengju
nokkurn erlendan gjaldeyxi til að
greiða nneð innfluttar nauðsynja-
vörur! Þetta fálneyrða tilræði við
landið og þjóðina gat, ef hægt
hefði verið að fylgja því eftir.
ekki endað nneð öðru en verð-
falli dönsku krónunnar, sem undir
núverandi viðskiftahöftum á
heimsmarkaðnum ekki fól í sér
ailra niinstu tryggingu fyrir aukn-
um sölumöguieikum danskra
landbúnaðarafurða í útlöndium, en
óhjákvæmilega hlaut að hafa alls-
herjardýrtíð í för .með séf í (Dan-
mörku. Undirtektir bændanna
urðu því yfirleitt alt aðr-
ar en þær, sem stórjarðeigend-
urnir og hakakrossgreifarnir í
L. S. höfðu gert sér vonir um.
Húsmennirnir, þ. e. a. s. smá-
bændurnir, neituðu að vera með
til þess að leggja snöruna
um sinn eiginn háls, enda fór
,,gjaldeyrisverkfallið“ innan
skamms út um þúfur og var að
endingu formlega aflýst fyrstu
dagana í þessum mánuði.
En jafnvel þótt bæði „bænda-
kröfugangan" til Kaupmanna-
hafnar og „gjaldeyrisverkfall-
ið“ endaði með smánarlegum ó-
sigri hinna háeðalbornu æfin-
týramanna og iðjuleysingja,
sem að því stóðu, var ekki hægt
að loka augunum fyrir því, að
þessi samvizkulausa spekúla-
sjón í erfiðleikum landbúnaðar-
ins, einkum smjörframleiðsl-
unnar, sem ekki ber sig ennþá,
fól í sér alvarlega hættu fyrir
þá góðu sambúð milli verka-
manna og bænda í Danmörku,
sem Stauning, þrátt fyrir und-
irróður stórbændaforingjanna,
frá því fyrsta hefir reynt að
tryggja með stjórnarráöstöfun-
um sínum. Hann gerði því í á-
gúst og september enn eina til-
raun til þess að ná samkomu-
i lagi við íhaldsmeirihlutann í
landsþinginu um þau vandamál
landbúnaðarinns, sem eru mest
aðkallandi á þessu augnabliki.
Hann bauðst til þess, að ríkið
legði fram 100 milj. kr. í skulda-
skilasjóð, sem gert var ráð fyrir
að gæti hjálpað 60 000 bænd-
urn til þess að losa sig úr verstu
skuldavandræðunum, 30 milj.
kr. á næstu tveimur árum til
þess að létta vaxtabyrðinni af
öðrum 50 000 bændum og 20
milj. kr. til þess að tryggja
smjörframleiðendum viðunandi
verð, kr. 2,25, fyrir hvert kíló
af smjöri, sem selt væri á inn-
anlandsmarkaðinum — alt þó
með því skilyrði að kostnaðin-
um af þessum fjárframlögum
yrði fyrst og fremst jafnað nið-
ur í auknum sköttum á hátekju-
mennina í landinu.
Þessar tillögur ætlaði stjórn-
in að leggja fyrir þjóðþingið,
sem átti að koma saman þ. 1.
október í haust. En það var
einnig annað stórmál, sem beið
(Frh. á 4. síðu.)