Alþýðublaðið - 30.10.1935, Page 3

I
________________________AEPÝÐOBDAÐIS_______
Ríkisútgerð nýtízkn togara.
2-3 nýir togarar verða að bætast við flotann
á hverju ári, tii þess að halda honum við.
Eftir Jón Sigurðsson, erindreka.
AsmoQdnr Sveinsson mvndhðno-
vari gefnr rikinn stórmyud eftir sig
Líjtið hefir frézt af ÁsnmndL
Sve'inssyini myndhöggvara undan-
MIÐVIKUDAGINN 30. OKT. 1935
ALÞfÐUBLAÐIÐ
UTGEFANDI:
iULÞÝÐUFLOKKURINN
RITSTJÖRI:
F. R. VALDEMARSSON
RITSTJÓRN:
Aðalstræti 8.
AFGREIÐSLA:
Uafnarstræti 16.
SIMAR:
4900—4906.
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjóm (innlendar fréttir)
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S. Vilhjálmss. (heima)
4904: F. R. Valdemarsson (heima)
4905: Ritstjóm.
4906: Afgreiðsla.
STEINDÖRSPRENT H.F.
Rikisðtgáfa skðfa-
béka.
TILLAGA Vilmundar tand-
læknis um ríkisútgáfu 'skóla-
bóka hefir vakið alnnenna athygli,
og rnun ekki ofmælt, að menn úr
öllum stjórnmálaflokkum hafi
tekið hienni fegins hendi.
Það er þiegar viðurkent af öll-
um, sem hafa hugsað um þessi
mál, að útgáfa skólabóka og
dreifing þéirra meðal barna og
unglinga hefir verið í mesta ó-
fremdarástandi.
Tilraunir hafa verið gerðar til
þess af hálfu þess opinbera, að
koma á eftirliti með vali bókannia,'
og hafa þær borið nokliurn árang-
ur.
Að öðru leyti hefir þetta mál
verið í höndum bóksala og bóka-
útgefenda, og hefir það hvorki
reynst betur né ver en hvert ann-
að starf, sem smertir almennings-
hieill, en er framkvæmt með einka-
hagsmuni fyrir augum.
Niðurstaðan hefir sem sé orðið:
dýrar bækur, hóflaus skattur á
bak allra þeirra, sem börn eiga í -
skólum.
Kennarar og foreldrar bafa fyr-
ir löngu skilið, hvílík óhæfk' þessi
skattur er, og hvílík vandræði af
honum hafa leitt á mörgum fá-
tækum barnaheimilum.
Kostir ríkisútgáfunnar.
Ef ríjkið tekur útgáfu allrá
skólabóka í sínar hendur, leiðir
það fyrst til þess, að auðvelt
verður að láta hina hæfustu menn
vinna að samningu og vali bók-
anna. Par næst verður það til
þess, að útgáfan verður ódýrari,
þar sem allar bækurnar yrðu
prentaðar í einni og sörnu prent-
smiðju, þ. e. Ríkisprentsmiðjunni,
og hún myndi framkvænia verkið
svo ódýrt, s-em auðið er. Loks
leiðir það til þess, að dreifing
bókanna verður framkvæmd milli-
iiðalaust af starfsmönnum þess
opinbera (kennunum), og mundi
þamiig sparast allur sá skattur,
sem nú r-ennur í ;vasa bóksalaimia.
I tillögu Vilmundar er gert ráð
fyrir því, að kostnaður sá, s-em af
útgáfunni leiðir, v-erði innheimtur
sem skattur af ölluin þ-eim beim-
ilum, sem eiga börn á skóla-
skyldualdri. Fullvíst má teljast,
að þessi skattur verði ekki rneiri
á hvert heimili en s-em nemur
þ-eim kostnaði, sem nú fer til
þess að útvega einu barni skóla-
bækur. Með þiessum hætti ve.ður
mjög mikium útgjöldum létt af
berðum þeirra beimilisfeðra, s-em
eiga fyrir mörgum börnum að sjá.
Steingrímui’ Guðmundsson,
framkvæmdarstjóri Ríkisprent-
smiðjunnar, vinnur nú að því, að
gera kostnaðaráætlun fyrir þetta
þjóðþrifafyrirtæki.
Undirtektirnar.
Eins og áður er sagt, hefir þ-essi
tillaga landlæknis hlotið mjög
góðar undirtektir.
I grein þeirri, sem ég reit
um karfaveiðar og vinslu og
birtist hér í blaðinu 29. sept.
s. 1. mintist ég lítilsháttar á
það, að nauðsyiilegt væri fyrir
rBtið að fá noitkra nýtízku tog-
ara, sem reknir væru í sam-
bandi við síldarverksmiðjur
þess, og vil ég nú með nokkr-
um línum sýna fram á, hversu
mikil nauðsyn er á, að máli
þessu sé veitt fuli athygli og
hafist sé handa nm fram-
kvæmdir.
Síðan 1927 hefir íslenzki tog-
araflotinn rýrnað ár frá ári,
togarar hafa strandað eða far-
ist á annan.hátt og fáir komið
í staðinn.
Árið 1927 voru 39 togarar í
eigu Islendinga, nú eru þeir
ekki nema 37 talsins og fléStir
eru þeir gamlir, úr sér gegnir
og dýrir í rekstri.
Þrátt fyrir fólksfjölgun og
þar af leiðandi nauðsyn á aukn-
um framleiðslu og atvinnutækj-
um, hefur togurunum fækkað.
Fyrir bæjarstjórnarkosningarn-
ar síðustu var sýnt fram á það
af Alþýðuflokknum, hver nauð-
syn væri á því, að endurnýja
og auka við togaraflotann, en
íhaldið komst í meiri hluta og
ekkert hefir verið gert. Síðan
eru liðin 2 ár og enginn togari
hefir bæst við í hópinn og er
því síst minni þörf endumýjun-
ar og aukningar nú en þá.
Mér finst rétt að gefa yfirlit
yfir aldur þessara fáu togara,
sem til eru, en eftir aldri þeirra
má mikið marka ásigkomulag^,
hæfni til veiða, hversu mikið
öryggi áhafnar er og einnig
þurfa eldri skipin mikið meira
viðhald heldur en þau sem nýrri
eru.
Aldur togaranna er sem hér
segir:
Bygður Ára
Garðar ____________ 1930 5
Venus ______________ 1930 5
Gulltoppur _________ 1927 8
Gyllir ___....______ 1926 9
Hannes ráðherra ____ 1926 9
Júpíter __________ 1925 10
Andri _____________ 1921 14
Baldur _____________ 1921 14
Otur ............. 1921 14
Snorri goði ________ 1921 14
Gullfoss _________ 1920 15
Barnakennariar hér í Reykjavík
og víðs vegar um landið eru nú
að safna undirskriftum til alþingis
um að hrinda þessari hugmynd í
framkvæmd, og eru allar líkur
til, að hver og einn einasti kenn-
ari v-erði m-eð.
Ýmsir málsmetandi m-enn af
öllum stéttum og flokkum hafa og
tjáð sig fylgjandi þessum tillög-
um.
Alþýðuflokkuriim flytur frum-
varpið.
Eins og kunnugt -er, befir Al-
þýðuflokkurinn á þingi flutt frum-
varp um ríkisútgáfu skölabóka.
Frumvarp þetta fór um margt
skemur en þingmenn flokksins
h-efðu óskað, -en þeir þorðu ekki
að vænta þess, að hin íhialdssam-
ari öfl þingsins g-engju 1-engra í
umbótaáttina. Nú virðist hins v-eg-
ar alt benda til þess, að fylgi fá-
list í þinginu fyrir tillögum land-
læknis, og hefir Alþýðuflokkurinn
því á h-endi að br-eyta frumvarp-
i;nu í samræmi við þær.
Haukanes 1920 15
Júní . 1920 15
Kári 1920 15
Leiknir 1920 15
Maí 1920 15
Skallagrímur 1920 15
Surprice 1920 15
Tryggvi gamli 1920 15
Ver 1920 15
Þórólfur 1920 15
Hafsteinn 1919 16
Hávarður Isfirðingur 1919 16
Karlsefni 1918 17
Sviði ... 1918 17
Arinbjörn hersir 1917 18
Bragi 1917 18
Max Pemberton 1917 18
Belgaum 1916 19
Egill Skallagrímsson 1916 19
Ólafur 1916 19
Gylfi 1915 20
Kópur - 1915 20
Rán 1915 20
Sindri 1915 20
Hilmir 1913 22
Geir 1912 23
Meðalaldur togaranna er 15
ár eða vel það.
Ekki er ástandið betra hvað
línuveiðagufubátana snertir,
þeirra meðal aldur er 25 ár og
eru margir hverjir svo úr sér
gengnir að lítt sjófærir mega
teljast, sannkallaðir mann-
drápsbollar.
Togarar þessir eyða frá 7—
14 tonnum af kolum á sólar-
hring hverjum og ganga ekki
nema 9—10 mílur enskar á klst.
Þeir nýtísku togarar, sem bygð-
ir hafa verið í Englandi nú á
síðustu árum, eru mikið
stærri heldur en okkar gömlu,
eyða ekki meira en 5—7 tonn-
um af kolum og ganga 12—14
mílur.
Togara þessa mun hægt að
fá fyrir um 350—400 þús. kr.
og jafnvel minna ef fleiri eru
keyptir.
Það er marg sannað, að tog-
araútgerðin ber sig einna bezt
þeirrar útgerðar, sem stunduð
er hér við land og þeir menn,
sem á togurum vinna hafa einna
lífvænlegustu kjör allra fiski-
manna. Það er engum vafa
bundið, að togaraútgerðina ber
að auka og verður þá að sjálf-
sögðu að fá nýtísku skip, en
ekki að gera kaup á gömlum
kláfum, sem aðrar þjóðir eru
að leggja niður, þó þau yrðu
aðeins ódýrari í svipinn.
Nú munu margir spyrja:
„Leyfir markaður sá, sem við
höfum, fleiri atvinnutæki og
þar með aukna framleiðslu á
þessu sviði?“ Þessu verður að
svara játandi. Möguleikar hafa
opnast með karfavinslunni til
þess að verksmiðjumar verði
reknar í 4—5 mánuði í stað
tveggja eins og verið hefir und-
anfarið. Það þýðir að togara-
flotinn eða mikið af honum
getur stundað karfaveiðar 2—3
mánuði ársins og sparast þar
með Englands-ísfiskkvotinn á
meðan.
Við skulum hugsa okkur að
20 togarar væru að karfaveið-
um 1% mánuð að haustinu. Að-
eins það jafngildir um það bil
40 ísfisktúrum. Eitt veigamikið
atriði má og nefna í þessu sam-
bandi: Ef ríkið keypti togara,
sem væru reknir í sambandi við
verksmiðjurnar, væri rekstur
verksmiðjanna betur trygður,
heldur en verið hefir, er þess
skemst að minnast að hálfilla
ætlaði að ganga fyrir þær að
fá togara til síldveiða á s. 1.
vori og eins til karfaveiða nú
í haust.
Yfirstandandi ófriður og ráð-
stafanir vegna hans geta leitt
til þess, að alveg taki fyrir fisk-
sölu okkar til Italíu, minsta
kosti á tímabili og ef svo færi
að sá markaður lokaðist, vakn-
aði su spuming, hvort ráðlegt
væri að auka við togaraflotann,
þegar komið hefir fyrir, að við
höfum ekki getað haldið flota
þeim, sem til er gangandi vegna
þröngra markaða. En því er til
að svara og hefir marg oft
verið talað um það áður, að
leita nýrra markaða og nú þeg-
ar era nokkrir menn úti þeirra
erinda og má vænta einhvers
árangurs af þeirra ferðalagi.
Einnig er hægt að benda á það,
að hægt muni í framtíðinni og
jafnvel nú á næstunni að fá
mun meiri markað fyrir hertan
fisk en fengist hefir á þessu
ári.
Þá mætti gera þá sanngirnis-
kröfu til Englendinga, þar sem
þeir standa fyrir refsiráðstöf-
unum gegn Italíu, að þeir hækki
kvotann og kaupi af okkur sem
því svara, sem við hefðum get-
að selt til Italíu. Það skal engu
spáð um hvemig þeirri mála-
leitun yrði tekið, en sjálfsagt
finst mér að reynt sé.
Eitt er víst, að ef við ætlum
okkur að lifa, þá dugar ekki
að höggva alt af í sama kné-
mnn. Fólkinu fjölgar, þörfin
eykst, og markaðir þrengjast,
þar sem við höfum haft þá
áður. Á þessu sviði verðum við
að nema lönd. Stefnan á að
vera: miklu fjölbreyttari verk-
unaraðferðir, vömvöndun og
leggja alt kapp á að leita nýrra
markaða.
Ég held að allir þeir, sem
nokkuð um þessi mál hugsa,
hljóti að vera sammála um það,
að flotann verður að endurnýja
og auka áður en það er um sein-
an, og er eðlilegast að ríkið ann-
ist þær framkvæmdir.
Hið marglofaða.einstaklings-
framtak hefir áþreifanlega aug-
lýst vanmátt sinn og dauða-
dæmt sjálft sig.
Nú á þessu þingi mun verða
að tilhlutun Skipulagsnefndar
flutt frumvarp þess efnis, að
keyptir verði togarar, sem
verði reknir af ríkinu eða rfld
og bæjarfélögum í sameiningu,
og er hugmynd neffndarinnar að
nú þegar á næsta ári komi 3
togarar og svo 2-—3 á ári þang-
að til flotinn er kominn í það
horf sem vel við má una.
Æskilegt væri að þingið bæri
gæfu til þess, að samþykkja
frumvarp þetta, án þess að gera
breytingar á því, sem til tafar
eða skemdar geta leitt.
Allur almenningijr mun fylgja
því með athygli fevernig farið
verður með mál þetta.
Ingólfnr Jónsson
cand. juris fyrv. bæjarstjóri.
Allskonar lögfræðiestörf, mál-
færzla, innheimta, samninga-
gerðir, kaup og sala fasteigna.
Bankastræti 7 (næstu hæð yfir
Hljóðf ærahúsinu). Sími 3656.
Viðtalstími kl. 5—7 sd.
falrn tvö á. Kuanugir vissu að
haíin vajm lftiði að list sinni, ifín
var önnum 'kafinn við að byggja
hús yfir sig og listaverk sfn við
Ene>'jmg.ötu 41, og nokkuð marg-
ir hafa nú heimsótt hann í þettia
veglega hús.
Ég hiehnosóitti Asmumd Sveins-
þom í gær og fór um listasahy
hajns... Ásmundur hefir tíðindi að
siegjai manni.. Harnrn hiefir undan-
farna mánuði unnið svo að segja
móitt og dag að miklu listaverld,
stærstu stamdmiynd, siem hamn
hefir gert, og nú gnæfir hún til-
kiomuimikil og voldug í vim'nu-
st'ofu haíns máðri.
Myndin er af verkamanni, sem
situr upp við múrvegg í hvíld.
Hún er tröllaukin, en léttur kraft-
ur stafar úr hverjum drætti og
hverju fari.
Myndin er í yfirnáttúrlegri
stærð og hver einasta lína lifir í
hárfLnum dráttum, aflið er full-
Romið í myndinni, hvíldiu sönn-
Hvað heitir þessi mikla mynd?
spyr ég Ásmund.
Ég hefi enn ekki ráðið það við
mig. Hvað finst þér til dæmis um
að hún héti Hugsandi verkamað-
ur eða Milli þátta? Myndin á að
sýna verkamann, sem er mýbúinn
að leggja frá sér verkfærið og er
að hvila sig, hann er í djúpum
þönkum, ef til vill hefi ég verið
undir áhrifum vinnunnar, sem ég
hefi unnið undanfarin tvö ár, er
ég gerði þessa mynd.
Er þetta ekki stærsta mynd
þín?
Jú, sú langstærsta. Ég hefi að
vísu gert stórar myndir áður, en
þær eyðilögðust hjá mér, v-egna
þess að ég hafði ekkert nothæft
húsnæði. En nú hefi ég fengið
gott húsnæði fyrir góða hjálp
þjóðar minnar og nú get ég fyrst
byrjað fyrir alvöru að vinna,
enda þýkir mér gaman að vinna
i þessu húsi.
Og hvað ætlar þú að gera við
þessa mynd ?
Þetta er fyrsta myndin mín í
hinu nýja húsi, og ég ætla að gefa
þjóðinni hana, það er ríkinu. Hún
er nú komin í gips, en hugmynd
mín er sú, að hún verði steypt í
granítsteinsteypu eða jafnvel
hrafntinnu og að henni verði svo
valinn staður einhvers staðar þar,
sem fólk á aðgang að henni. Ég
hefi til dæmis hugsað mér skemti-
garðinn, en annars læt ég þá unf
að velja henni stað, sem taka við
henni.
Ásmundur Sveinsson snýr
myndinni á alla vegu fyrir mig.
Þetta er eitthvert siórfenglegasta
iistaverk, sem íslenzkur maður
hefir gert. „Ég hefi lagt mikla al-
úð við þetta verk. Ég befi hugsað
um hana nótt og dag og ég hefi
lifað mig inn í hverja línu,“ seg-
ir Ásmundur og brosir afsakandi.
Hann er ekki vanur því að verna
svona opinskár um áhyggjur stn-
ar og list. Honum þylkir auðsjá-
anlega vænt um þessa mynd.
ÁSMUNDUR SVEINSSON
Hvenær ætlarðu að afhenda rík-
inu listaverkið ?
Ég veit það tíkki enn, en það
verður innan skamms tíma.
Ætlarðu ekki að hafa myndina
til sýnis fyrir almenning bráð-
lega?
Jú, ég hefi hugsað mér að hafa
hana til sýnis hér á sunnudaginn
kemur kl. 10—12 og í—5.
Ásmundur Sveinssón er tvi-
mælalaust lærðasti myndhöggv-
ari, sem við eigum. Fátækt og
allsleysi hefir undanfarin ár orð-
ið þess valdandi, að hann hefir
ddd getað unnið. Nú er hann
tekinn til starfa fyrir alvöru, og
má því búast við miklum lista-
verktun frá hans hendi.
V. S. V.

FTil'l U.V^Th Jrt.l
r-T rm
Burtferð Esju er frestað til
kl. 9 á föstudagskvöld.