Alþýðublaðið - 11.01.1936, Blaðsíða 3

fcAU&ARDAGINN H. JAN. 1936.
ALPÝÐUBLA ÐIÐ
ALÞ'f ÐUBLAÐIÐ
UTGKFANDI:
AJUÞÝÐUFLOKKtmiNN
RITSTJÖRI:
F. R. VALDEMARSSON
ETTSTJÖRN:
ASalstrætl 8.
AFGREIÐSLA:
Hfifnaratrætl 16.
SIMAR:
4900—4906.
4900: AfgreiSBla, auglýsingar.
4901: Ritstjóm (innlendar fréttir)
4902: RitstjórL
4903: VilhJ. S. Vllhj&lmss. (heima)
4904: F. R. Valdemarason (heima)
4905: Ritstjóm.
4906: AfgreiOsla.
STBJINDORSPRBNT H.F.
Njósnarar.
P-v AÐ verður ekki sagt, að frétt-
*r imar um föðurlandssvik
fxeirra manna, sem hafa gefið ut-
lendum togurum upplýsingar um
hneyfingar varðskipanna og fiski-
sæld á hinum ýmsu miðum, komi
mönnum með öllu á óvart. Lengi
befir legið grunur á því, að slíkt
athæfi va:ri framið, og það í .ajl-
gtómrn stíl.
Það er þvi iofsvert, að nú hefir
verfð hafist handa og málið rann-
sakað.
Þrátt fyrir ,þaö ,þó niðurstöður
rannsóknarinnar kæmu mönnum
|em sagt ekki á óvart, þá hefir
margur sagt sem svo síðan afbrot
íijósnarroannanna voru sönnuð:
Svona eru þá tii mikil afhrök
meðal íslenzku þjóðarinnar.
Eins og margsinnis hefir verið
bent á héir í blaðinu, þá er refsi-
löggjöf okkar að mörgu leyti
mjög úrelt. Þetta sýnir sig enn í
þessu máli. Við athæfi njósnar-
mannanna virðist ekki liggja
þyngri refsing að lögum en fé-
sektir. Allir sjá, að slík viðurlög
«ru ekki í neinu samræmi við
sökina. Hieilbrigt almenningsáUt
kallar þessa starfsemi landráð og
telur hana varða margra ára fang-
elsisVjst.
Það er ástæða til þess að niinn-
ast þess 1 þessu sambandi, að
það befir viðgengist um nxargra
ára skeið, áð islenzkir menn hafa
gerst fiskiskipstjórar, eins og það
er kallað, á erlendum togurum.
Ekki verður annað sagt, en að
Verðlag og vorngæði hjá Bif-
reiðaeinkasoln rikisins.
Viðtal við Svein Ingvarsson forstjöra,
A!
NDST ÆÐINGAR ríkiseinka-
sala hafa undanfarið gert
sér mikið far um það, að bera
út sögur um Bifneiðaeinkasölu
ríkisins, verðlag hennar og vöru-
gæði. Gerði Gísli Sveinsson mikla
og skvaldursfulla árás eins og
hanser vani, á Bifneiðaeinkasöluma
við síðustu eldhúsumræður í ú.t-
varpið, og jórtruðu íhaldsblöðin
á skvaldri hans uni skieið.
Til þess að fá sem glegstar
hugmyndir um þetta mál snéri
Alþýðublaðið sér í gær til Sveins
Ingvarssonar forstjóra Bifreiða-
einkasölunnar og spurði hann um
starfsemi einkasölunnar það sem
af er.
Sagði forstjórinn meðal annars:
„Ég get strax fullyrt það, ai
rógurinn um Bifreiðaeinkasöluna
hefir ekki við neitt að styðjast.
Bifieiðaeinkasalan hefir þegar
gert alt, seni í hennar valdi stend-
ur, til að útvega hingað hinar;
allra beztu bifreiðavörur frá
þeim löndum, sem við íslendingar
geturn skift við á þessum erfið-
leikatímum, og hún hefir tekið
upp ýmsa nýbreytni í verzlunar-
reJístri sínum, sem hlýtur að
slíkt beri vott um litla þjóðholln-
ustu. Ot yfir tekur þó, þegar bein-
linis er að því unnið, að leiðbeinaj
útlendum veiðiþjófum um hin
fengsælustu mið smábátanna,
þegar varðskipin eru fjarverandi,
til þess að þeir geti í næði stolið
aflavon þeirra og veiðarfærum.
Enskir togaraskipstjórar hafa
alloft kvartað undan því, að þeir
væru hart leiknir af íslenzkum
varðsikipum, og kvartanir þeirra
hafa komist alla leið inn I enskia
þingið. Nú virðist upplýst, að
einmitt enskir skipstjórar múti ís-
lenzikum mönnum til þess að
gera þeim kleift að komast und-
an eftirliti varðskipanna. Án efa
mælist þetta illa fyrir hjá hinni
ensku þjóð. Án efa hljóta bæði
landhelgisþjófarnir og mmuþeg-
arnir verðsikuldaða fyrirlitningu.
froma í Ijós hjá þeim, sem verzla
við hána, og getur ekki orðið tii,
annars en góðs fyrir þá. Andstæð-
ingar Bifreiðaeinkasölunnar, 'sem
stjórnað er af þeim mönnuitt, ssm
áður hafa hirt gróðann af því að
selja landsmönnum þessar vörur.
hafa sérstaklega alið á því að
gúmmí það, sem við séljum, eða
hjólbarðar, séu bæði miklu verri
og einnig miklu dýrari en það
gúmmí, sem áður var sélt hér af
bifúeiðasölunum. En þessi rógur
hefir ekki við neitt að styðjast.
Og í sambandi við þetta vil
ég taka þetta fram:
í júní hækkuðu allar bifreiða-
verksmiðjur verð á gúnimíi um
51/2%. Bifreiðaeinkasalan flutti
ekki inn gúmmí fyr en eftir þann
tímá, og hlaut verðhækkunin því
að koma fram strax um sarna
leyti og hún hóf starfsemi sína.
Áður én einkasalan tók til starfa,
voru seldar hér mjög rnargar teg-
undir af hjólbörðum, og það sem
verra var að á þeim voru dag-
prísar, ett það er einhver órétt-
mætasta og vitlausasta verzlun-
araðferð, sem þekkist. Bifreiða-
einkasalan hefir hins vegar flutt
inn vönduðustu og jafnframt
dýrnstu gerð þess firma, ssm hún
hefir skift. við og verð hennar
hefir verið fast og.ákveðið. Mér
er hins vegar kunnugt um, að
bifrieiðasalarnir höfðu áður ódýr-
ustu tegundirnar, og er því ékki
hægt að gera verðsamanburð
hvað það snertir, en bifreiðastjór-
arnir hljóta að • komast að raun
um þetta smátt og smátt, og þar
með er hinn ástæðulausi rógur
algerlega; hrakinn.
Bifreiðaeinkasalan getur nú hins
vegar gert verðsamanburð á Pi-
relli-hjólbörðum, sem hún selur
nú, en þetta firma hefir nú feng-
ið mikið lof ,'í öllum dagblöðum
bæjarins, og eru þau þó sjaldan
sammála:
Einkasalan hefir eingöngu flutt
inn þessa hjólbarða, eftir ósk
gjaldeyrisnefndar, vegna verzlun-
arjafnaðar við Ifcalíu, til frekari
möguleika á sölu saltfisks þar í
landi, og eru vörur okkar greidd-
ar með andvirði hans.
Pegar Bifreiðaeinkasalan hóf
samvinnu við þessa . verk'smiðju,
hafði umboðsmaður hennar ný-
lega verið hér í Reykjavík og gert
samninga við „Heildverzlun Ás-
geir Sigurðsson“ og „Hallgrlm
Benediktsson & Co“. — Heild-
verzlun Ásgeirs Sigurðssonar hef-
ir haft mjög mikla hjólbarðasplu
á undanförnum árum, og mun
þvi hafa haft tiltölulega lágt út-
söluverð á sínum hjólbörðum, en
í samráði við hana var ákveðið
útsöiuverð á Eirelli-hjólbörðúim
hér á landi, með tilliti til þess
verðs, ieir hún hafði áöur selt
Goodrich hjólbarða, og var það 1
25°/o lægra en útsöluverðið er í
Danmöflku. Verksmiðjan veitti
Bifreiðaeinkasöiunni þegar sömu
skilmála og áðurnefndum um-
boðsmönnum og óskaði fastlega-
leftir að vér héldum sama út-
söluverði og hún hafði samið um
við þá, og það hefir verið gert.
Petta er sá eini beini saman-
burður, sem hægt er að gera á
verði bifreiðahjólbarða nú og áö-
ur en einkasaian tók til starfa,
og sýnir hann glögt, aÖ einkasal-
an hefir ekki hækkað verðið með
álagningu, heldur stafar sú verð-
hadrkun, sem orðið hefir af al-
rruennri verðhækkun á gúmmíi á
heimsmarkaðinum, svo og verð-
hækkun.á baðmull.
Ég vil einnig nefna hér verð
nokkurra algengustu stærðahjól-
barða, eins og það var hjá
Heildverzlun Ásgeirs Sigurðsson-
ar hinn 1. maí þ. á., þann dag,
sem Bifreiðaeinkasala ríkisins
$ekk í gildi og verð- einkasölunn-
ar nú, en jafnframt benda á 5V2%
ver'öhækkunina, sém varð í júní-
mánuði, og fcekið er áður fram:
Verö Verð
Stœrð Ásg. einka-
Sigurðss. sölunnar
30X5 ' 125,00 113,50
32X6 172,00 171,00
32X7 228,00 235,00
34X7 233,00 245,00
2,25—19 70,00 70,50
6,00—20 BB 105,00 108,00
6,50—20 BB 127,00 127,50
7,00—19 112,00 114,00
8,25—20 BB 231,00. 244,00
Þótt margar veilur og mikla
galla ttiegi finna í eðii Islend- j
ingsins, þá hefir þar hver .heims- ' það hvort sem oftast
sjálfum, sem þekkja ekki annað
og geta ekki annað. En það nlá
dást að ýmsum átökum þ-eirra á
þeim sviðum, á ekkert ólíkan
hátt og heima er gert (eða öllu
heldur: var gert) með þá, sem
fflemstir stóðu í baráttunni fyrir
réttindum landsins og fnelsi.
Sjálfur er ég sannfærður um, að
sumir þeirra manna vestan hafs,
sem mest hafa barist fyrir trúar-
og . kirkju-málum, viðhaldi ís-
tenzkrar tungu, íslenzkum blöðum
og tímaritum, íslenzkri Ust í Ijóð-
um, sögum og tónum og „ís-
lenzkri endurreisn" á einn og all-
an veg, hafa lagt langtum meira
á sig fyrir lítil eða engin laun
heldur en nokkur heimamanna,
frá því á árum útflutninganna,
sem svo hefir verið settur, að
áhrifa hans hafi gætt á anr.að
borð. En hinu skal ekki haldið
fram, að ekki megi margt finna
að starfi allra þessara manna.
Svo er það líka í íslenzkum
stjómmálum, trúi ég. Og maður-
inn er orðinn að dýrlingi, þegar
hann verður alger.
Ekki er þetta sagt í metnaðar
skyni, heldur til að sanna þá trú
mina, að Island eignist því ein-
lægari syni og óeigingjarnari,
þess fjær sem þeir flytjast burtu
úr Brávallarorustu brauðnsyzl-
unnar heima, Hjaðningavigum
hæstu valdanna heima og Þrjá-
tíu-ára-stríði stjórnmálanna
hRlma. ...
Vestan hafs varð sambandið við
ísland aldrei að neinni spurningu
hjá þjóðræknum mönnum. Pað
var eins sjálfsagt og það var eðli-
legt, og eins nauðsynlegt og lífið
sjálft. Þjóðraekni, &em breytist í
ást eða öllu heldur trúna á að
„eitt sé nauðsynlegt“, spyr ekki:
„Hvað er upp úr þessu að háfa?“
—■ Þegar það er eina lífið og á-
vinningurinn.
En austan hafs virðist sú spurn-
ing hafa orðið ríkust í þjóðarvit-
undinni, sem orða mætti svipað
þessu: Getur Island haft nokkurt
ga.gn af því að stuðla að þvj
•eftir megni, að synir þess og dæt-
ur vestan hafs haldi áfram að
vera Isiendingar? — Svo virðist
sem spurningunni hafi alt af
verið svarað neitandi hjá þorra
manna í síðastliðin 60 ár. Og1
vestan hafs hafa einnig verið þeir
Islendingar til, &em komu með
ræktarleysið með sér að heiman
og hafa neitað því, að þeim gæti
stafað nokkuð gott eða agnar-
gagn af viðhaldi íslenzks þjóð-
emis vestra, því það hcj/ði í för
með sér alls kyns óþægindi og
framsóknar stöðvun. Báðar þess-
ar tegundir tslendinga, eystra og
vestra, eru í raun rétiri ein og
sama tegund. Hún þarf ekki að
vera ill tegund nxanna og er má-
sfce ágætt efni í afbragðs heims
borgara — jafnt á Islandi sem í
Ameríiku. En Islendingurinn i
þehn er dauðans lélegur.
ins þjóð sinn djöful að draga,
þó að misjafnlega þungur kunn:
hann að vera. Og hvort sem is-
lendingurinn líkist því, sem bæja-
vísna-skáldið svarfdælska kvað
fyrir löngu síðan um sig sjálfan:
— Jón á Karlsá ekki er almenn-
ingi þægur, á hann mikið ilt í
sér, er þó löngum hægur, — eða
þvert á móti: að íslendingurinn
eigi litið ilt í sér, þótt hann sé
rámur af rosta, þá get ég aldflell
skilið' að nokkur íslendingur geti
flúið sitt eigið þjóðafleðli, fremur
en helgirita skáldsöngvarinn forni
guð sinn, þótt flygi hann á
vængjum morgunroðans og byggi
við hin yztu höf. Ei hefi ég heldur
getað skilið þá heimalund, sem
lætur sér í létlu rúmi liggja, hvort
stór hluti þjóðarinnar snýr að
henni eða frá, og vegur og mæliil
alla þjóðrækni í álnum og fisk-
um og aurum. Mér hefir hún
alla æfi verið miklu viðkvæm-
ara og belgara menningarmál en ,
það. En þar sem hinn „almátt-
ugi dollar“ er j raxm og veru'al-
bróðir gömlu spesíunnar í kistu-
handraðanum íslenzka, og hálfr-
ar-fimtu-krónunnar alíslenzku. nú
á þessum síðustu tímum — og
um allar jarðir, er það í ralun og
ve.ru nytsemin og nauðsynin, sem
ræður, en ekki hugsjón hæsta
flugs. Pó er elikí nema rétt ,að
athuga viðhorf þessara mála frá
matfræðilegu sjónarmiði. Reynist
svo, að
hvert hugðarmál hjartans og sæl-
ustu sýnirnar, sem framkvæmd
hljóta í faðmi veruleikans, lenda
að lokum í munninn og eru
gleypt.
Á dögum vesturfaranna var á
standið á Islandi nokkuð á ann-
an veg en nú horfir við sjónum
æskumannsins. Er í Viestmönnum
gerð i stutíu máli grein fyrir
því og eins sumum þeim breyt-
ingum, sem burtflutningurinn olli,
og verður hér ekki um það rætt.
Aftur á raóti er þar litið getið
fjármuna þeirra, sem fluttust út
úr landinu með sumum vesturfar-
ánna, né fá því, sem eytt var iil
fargjalda af frjálsum mönnum og
því, sem hnepparnir guldu fyrir
vesturför krossbera sinna. En alt
var það stónnikið fé niiðað við
fátækt þjóðarinnar ó þeim ár-
um, og engin furða þótt íslenzk
nærsýni sæi þar aðeins tap lands-
ins og fengi bölvun á Ameriku-
fsrðum. En þær ferðir v.mi samt
ekki allar farnar á íslenzkum
gjaldeyri. Fjöldi vesturfara sendi
sínum nákomnustu, vinum og
vandamönnum, fargjöld heim,
þegar úr tók að rætast fyrir þeiini
vestra, en enn fleiri glaðning til
ástmenna sinna heima, sem aldrei
hugðu til vesturfara. — Jón Jóns-
son frá Stéðbrjót, fyrrum alþing-
ismaður, sem skrifað héfir 'sögú
Verð Heildverzlunar Ásgeirs
Sigurðssonar ér a Goodrich hjól-
börðum, en einkasölunnar á Pi-
nelli, hvorttveggja beztu gerðir
hvorrar verksmiðju-
Eins og tekið er frarn í verð-
skrá Bifreiðaeinkasölunnar, er
veittur 10% afsláttur frá verð-
skrárverði gegn staðgneiðslu. Mér
er eigi kunnugt um hverjum
neglum Heildverzlun Ásgeirs Sig-
urðssonar hefir fylgt í því efni,
en geri ráð fýrir að þær háfi ver-
ið likar.
Um þann róg andstæðinga
einkasölunnar, að gúmmíið sé
verrai síðan einkasalan tók —til
staífa, get ég verið fáorður. Ég
held því fram, að gæðin séu meiri
og jafnari. Pað er að vísu of
skammur tími liðinn síðan einka-
salan tók til starfa til áð sannei
þetta eins áþreifanlega og hægt
verður að gera síðar, en þó gsturn
við gert nokkurn samanburð og
látið reynsluna af þeim hjólbörð-
um, sem við seldum fyrst, og bú-
ið er því að aka lengst á af
þeim hjólbörðum, sern við höf-
um selt. skera úr, og læt ég hér
fylgja vottorð urn þetta frá þrem-
ur þektum bifreiðastjórum:
„Ég undirritaður, sem hefi ekið
vöruflutningabifreiðum í sam-
fleytt 11 ár o[g notað hér áður
Pirelli hjólbarða og reynst þeir
ágætlega, hefi átt tal við ýmsa
bifreiðastjóra um Pirelli, og
láta peir yfirleitt vel yfir r-vnslu
sinni á því. Pað skal. líka tekið
fram, að þegar ég í september
1835 foeypti af Einkasölu ríkisins
Piflelli hjólbarða 30 '5»á. 113,50
krónur pr. -stk., þá seldi Heild-
verzlun Ásgeirs Sigurðssonar
Goodrich hjólbarða 30x5 á
125,00 kr. pr. stk.
Reykjavík, 28./12. 1935.
(sign) Fridlétfar F. Fridriksson
bifneiðastjóri."
„Að g'efnu tilefni votíum við
undirritaðir, sem höfum átt bif-
neiðina RE 736 og ekið hefir ver-
ið með Pirelli hjólbörðum síð-
an 18. júlj, s. 1., að vegalengd
9 273 km., að hjólbarðarnir virð-
ast alveg óslitnir enn sem komið
er, og má þvi vænta mjeg góðrar
endingar á þeim; jafnframt vilj-
um við taka fram, að bifneiðinni
heflr verið ekið mjög mikið í lut-
anbæjartoeyrslu á vondum veg-
íslenzku bygðanna austan Mani-
toba-vatns (í Alm. Ó. S. Þ.),
segir það um frænda stnn eitm,
Jón Sigurðsson, er var einn
þriggja iyrstu landnámsmanna að
nerna þar bygð 1886, að hann
liafi sent til Islands (Ausvurlands)
20 rnunns fargjöld til Canada. Og
allan fyrsta tug þessarar aldar
vissi ég til þess, að fargjöld vor-u
send heim. En langmest kvað þó
að þeim sendingum meðan út-
flutningarnir voru í algleymingi
á síðasta fjórðungi 19. aldar.
Það ier ekki nema eðlilegt, að
á úttiuiningsárunum gætu mienn
ekki komið auga á gagnsemi þá,
sem heimaþjóðin kynni í framtíð-
inni að háfa af því, að Islending:-
ar mynduðu „nýja“ þjóð fyrir
wstan haf. Ókunnugleiki manna á
Vesturheimi, hörmuleg ótrá á Is-
lendingseðlinu, gremja til þeirra,
er burtu föru — blönduð bæði
öfund og lítilsvirðing — og eft-
irsjá mannskaparins, sem mistist
úr landinu, gerði augu margra
mætra manna svo haldin, að þeir
sáu áðíeins skaðann, en hvorki
vildu né gátu fcomið auga á ann-
að. En ofan á þetta bætast einn-
ig agantarnir ■ frá Gozenlandinu.
Kcmnast margir við lýsingu séra
Matthíasar Jochumssonar á ein-
um þeirra í Vesturförunum. Ag-
entar þessir voru mánnavéiðalr-
ar og hældu Vesturheimi (sem
oftast var Canada) að sjálfsögðu
1 á kostnað Islands. Þeir voru
um á þeim tíma, t. d. 5 sinnum
austur að Geysi, svo og margar
ferðir í Árnessýslu og víðar.
Reykjavík, 10. janúar 1936.
(sign) Bjarni Einarsson.
(sign) Gunnar Ólafsson.“
Þetta sannar, að gæðin á hjól-
börðununr eru ékki minni en áð-
ur, og hygg ég, að fleiri bifreiða-
stjórar muni fúsir að gefa vott-
orð sem þessi, þegar þeir eru
búnir að fá fulla reynslu af þeim
vörum, sem eittkasalan selur,“
sagði Sveinn Ingvarsson að lok-
um.
Norska þlngið
kom saman
í gær.
OSLO, 10. jan. FB,
Stórþingið kom saman á fund
árdegis í dag og var sett af
Hambro þingforseta.
Bergsvik ráðherra lagði fram
tillögur af hálfu stjómarinnar
um stjómarskrárbreytingar. —
Forseti þingsins gerði að um-
talsefni nokkrar tillögur til
breytinga á stjómarskránni,
sem fram hafa komið, þar á
meðal tillögur frá Quisling fyrr-
verandi ráðherra um eflingu rík-
isþings er starfi auk Stórþings-
ins og sitji á því fulltrúar
menningar og atvinnulifs.
Þar sem tillögumar voru ekki
undirskrifaðar af neinum stór-
þingmanni vom þær lagðar til
hliðar og tekur þingið þær ekki
til meðferðar. (NRP.).
Peningagjafir
til Vetrarlijálparinnar.
Safnað af s:kátum á þrettánda-
bflennu knattspymufélagsins Fram
kr. 152,85, N. N. 5 kr„ N. N. 50
kr„ N. N. 50 kr„ frá starfsfólkt
skattstofunnar kr.. 56,50. Kærar
þakkir. F. h. Vetrarhjálpaxinniar.
Stefán A. Pálsson.
Skriístofa Vetrarhjálpariimai’
við Skúlagötu, gegnt Sænska
frystihúsinu, tekur á móti gjöf-
Um til starf&eminnar alla virtoa
daga kl. 10—12 f. h. og kl. 1—6
e. m.
vinnumtenn annarar heimsálfu og
annað ekki. En flestir trúðu þeir
því víst einlæglega, að þótt þeir
ekki væru að vinna landið undir
kónginn, þá. væru þeir eins og
Móses að leiða fólkið út úr eyði-
möflkinni og inn í.hið fyrirheitna
nægtaland.
Auðvitað urðu svo deilur með
og móti Amerikuferðunum. Þær
voru fyrfram sjálfsagðar hjá Is-
lendingum. Og Vesturheimur var
látinn gjalda þess óspart hér
heirna, að hann tó’k við þessum
„sauðsvarta“ lýð á „fljótu skón-
um“ norðan af beimsenda. Am-
erika gat ekki verið merkilegt
land né miklir menn búið þar,
fyrst Islendingar fengu þar inni.
Liggur jafnvel enn hér í loft-
inu heima, að þar búi gleiðgosar
og oflátungar,
Svona og dálítið verri var and-
jnn í gamla daga. Það var vest-
angúlpur og austangarri. Hirti ég
litt um að láta þá kólgustorma
nrætast á blaðsíðum Vestmanna,
en gat hlýju straumanna meir,
sem bárust frá íslenzkri alþýðu
austur og vestur yfir hafið. Þeir
eru hvort sem er það eina, sem
harði nokkurt lífsgildi fyrrum. Og
það eru þeir, sem gilda eiga í
framtíðinni. Frh.