Alþýðublaðið - 20.02.1936, Blaðsíða 3

FIMTUÐAGINN 20. íebr. 1936.
alþyðublaðið
ROiiib fréttabnrðl nm
hafnfirzka sjémenn mótmælt.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
P. R. VALDEMARSSON
RITSTJÖRN:
Aðalstræti 8.
AFGREIÐSLA:
Hafnarstræti 16.
SÍMAR:
4900—4906.
4900: Ffgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjóm (innlendar fréttir)
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S. Vilhjálmss. (heima)
4904: F. R. Valdemarsson (heima)
4905: Ritstjóm.
4906: Afgreiðsla.
STEINDÓRSPRENT H.F.
Hvað gerir bærinn í
atvinnuleysismálun-
um?
r
IDAG tekur bæjarstjórn
Reykjavíkur ákvörðun um
það hvort hún skuli verða við
kröfum Dagsbrúnar um að
halda áfram atvinnubótavinnu
fyrir 350 menn.
Öllum hugsandi mönnum er
ljóst hvijík nauðsyn til þess ber,
að þessum kröfum verði full-
nægt, því ekkert annað en
skortur býður flestra þeirra
manna, sem sendir eru heim úr
atvinnubótavinnunni á þessum
tíma. Það er því vert að vona,
þar til annað er vitað, að meiri-
þluti bæjarstjómar sjái og við-
urkenni þessa nauðsyn og upp-
fylli kröfur Dagsbrúnar að öllu
leyti.
Alþýðublaðið vill enn minna
bæjarstjórnina á það, að á eng-
an hátt getur hún uppfylt
skyldur sínar til fulls, gagnvart
hinum atvinnulausu mönnum,
nema hún láti bæinn hef ja at-
vinnurekstur, sem beinist að
framleiðslu.
Engum efa er það bundið að
slíkur atvinnurékstur á að ‘vera
bundinn við sjávarútveginn, þó
ekki sé þar með sagt, að hann
eigi að vera útgerð eingöngu.
Því ber sem sé ekki að gleyma
í þessu sambandi, að fiskveið-
arnar krefjast margskonar
vinnu áður en á sjóinn er farið,
og eftir að af honum er komið.
Það er til dæmis augljóst mál,
r
UT af röngum fréttaburði
Morgunblaðsins og Nýja
Dagblaðsins um samninga Sjó-
mannafélagsins í Hafniarfirði um
kjör sjómanna á s/s Bjiamarey ’
hiefir Alpýðublaðið verið beðið
fyrif eftirfarandi:
„Út af röngum fréttaburði i
Morgunblaðinu á dögunum og í
Nýja Dagblaðinu nú í gær viljum
við undirritaðir hásetar á s/s
Bjarnarey taka fram eftirfarandi:
að alla bátana, sem fiskveiðar
stunda hér við land á að smíða
í landinu sjálfu,
Væri nú ekki vit í því, fyrir
bæinn, að koma hér upp báta-
smíðastöð nú þegar?
Stærri fleytur en bátar eru
ekki nefndir, því skip mundi
vera of stórt fyrir íhaldsmenn
í bæjarstjórn. En ef bátasmíða-
stöðin kemur verður ekki langt
þess að býða að stærri skip verði
einnig smíðuð þar.
En hvað er um öll þau kynst-
ur veiðarfæra, sem flutt eru til
landsins?
Sennilega mætti framleiða
þau öll í landinu sjálfu, en efni-
vörur yrði að kaupa til þeirra
erlendis.
Svo skulum við víkja að
fiskinum, sem á land kemur.
Nú vita og viðurkenna allir,
að aðal vandræði okkar á við-
skiftasviðinu, stafa af því að
sjávarafurðir okkar hafa verið
framleiddar á fábreyttan, og
manni liggur við að segja, fávís-
legan hátt.
Það er þjóðar nauðsyn að hér
hefjist fjölbreyttur fiskiðnaður.
Þessar spurningar eru þá til
athugunar fyrir bæjarstjórnina.
Hvað gæti bærinn tryggt
mörgum mönnum atvinnu, með
því að gera út, segjum 3 togara,
ef hann um leið stofnaði til
bátasmíða og framleiðslu á sem
flestum útgerðarvörum, og til
fiskiðnaðar í sambandi við út-
gerðina?
Mundi þetta verða bænum
dýrara en avinnubótakákið ?
Að við höfum eigi ráðið okkur
fyrir nein önnur kjör á skipið —
hvorki fyr eða síðar — en sam-
þykt hafa verið í Sjómannafé-
lagi Hafnarfjarðar. Sömuleiðis er
það alrangt hjá Nýja Dagblaðinu,
að við höfum krafist einhverrar
sérstakrar tryggingar fýrir hinni
200,00 kr. mánaðartryggingu. Og
til að fyrirbyggja misskilning, þá
skal hér með yfirlýst, að kjör
þau, er Sjómannafélagið í sam-
ráði við okkur samdi um við
eiganda s/s. Bjamarey, eru þau
sömu og gilda á þorskveiðum
hjá línubátum í Reykjavík, en
auk þess fáum við alla gotu,
sem á skipið kemur.
Hafnarfirði, 14./2. 1936.
Karl Guðbrandsson
Einar Sigurðsson
Þórarinn Jónsson
Gjiðm. Jónsson
Eiríkur Eiríksson
Guðmundur Jóhannsson
Þorkell Magnússon
Kjartan Guðmundsson.
Vilhj. Haraldsson
Bjarni Árnason
Guðm. H. Hermannsson
Jón Jónsson.1'
Formaður sjómannafélagsins,
Óskar Jónsson, óskar f þess|u sam-
bandi tekið fram eftirfarandi:
Það er áreiðanlegt, að hafn-
firzkum sjómönnum hefir aldnei
jdotti|ð í hug að skáganga samtök
sín og ráða sig fyrir annað en
Sjómannafélagið ákvæði. Þess
vegna er fréttaburður Mogga um
daginn og Nýja Dagblaðsins þann
13. þ. m. um þetta mál fleypur.
Á síðasta fundi í félaginu fékk
stjórn þe&s umboð til að semja
um kaup og kjör á þessu skipi
og öðrum skipum, sem stunduðu
sömu veiðar, og í samráði við
þá, er njóta áttu kjaranna.
Afleiðingin varð svo sú, eins og
se'gir í ofannefndri yfirlýsingu, að
samningar tókust á þeim grund-
velli, að samið var um sömu
kjör og Sjómannafélag Reykja-
víkur samdi um við línuskipin
Freyju og Sigríði, en auk þess
eiga hásetar, matsveinn og stýri-
maður alla gotu, siem á skipið
kemur. Þetta síðasta atriði er um-
fram kjörin á Sigríði og Freyju.
Annars hefir síðustu undan-
farna vetur verið fast kaup á
þessum skipum hjá hásetum og
matsveinum, og alt lýsi hefir
skifzt milli háseta, stýrimanns og
matsveins, en kjörin eru nú 35 %
af brútttóafla skipsins, sem skift-
ast í 17 eða 18 staði eftir stærð
skipa, en hásetar borga að símun
hluta beitu, ís henni til viðhalds
jum borð í skipinu og salt í fisk-
inn. Útgerðarmaður ábirgist svo
að til hvers háseta séu greiddar
200 kr. á mánuði og til mat-
sveins 250 kr., auk fæðis, og
reynist hlutur lægri við uppgjör
en þessi trygging, að við bættu
fæði, þá er það eigi afturkræft,
sem á vantar hlut. Auk þessara
trygginga hafa svo hafnfirzkir
línubátasjómenin gotuna, neiva
hlutur reynist hærri en trygging,
fæði og andvirði gotu, þá fá þeir
hlutinn.
Nýmæli er það í þessum samn-
ingum, sem sjómannafélögin í
Reykjavík og Hafnarfirði hafa
gert við útgerðarmenn mótorskipa
og línubáta, að utgerðarmaður er
skyldur til að halda eftir af hiut
eða kaupi, sé þess óskað af við-
komandi verklýðsfélagi, það sem
nemur ógreiddu tillagi til stétt-
arfélags.
Það eru einnig nýmæli, að hér
eru tekin upp hlutaskifti á þess-
mn skipum með mánaðarlegri
tryggingu, sem greiðast á mán-
aðarlega há&etum. Tryggingin er
lág, það skal játað, en reynist
hlutur hærri, er þó von á meiru
en tryggingunni einni. Út af fyrir
sig skal hér enginn dómur á það
lagður hvort rétt hafi verið að
slaka nú frá áður gildandi kjör-
um, en þó verður að líta svo á,
að félögin hafi talið, að óvenju-
legt ástand væri nú á útvegsmál-
um, þar sem þorskurinn er ill-
seljanlegur, og rétt væri að hindra
ieigi ferðir þeirra skipa, sem getu
hafa til að stunda veiðar í vetur.
Hafnarfirði, 14 .febr. 1936.
Óskar Jónsson.
Hásliólafyrírlestur á frönsku.
Franski sendikennarinn F.
Petibon flytur fyrirlestur í há-
skólanum kl. 8,15 í kvöld.
Tilkynning frá
nýbýlastjórn.
Þeir, sem. hugsa sér að reisa nýbýli á yfirstand-
andi ári, og óska stuðnings til þess, samkvæmt lögum
um nýbýli og samvinnubyggðir, sendi umsóknir fyrir
1. apríl n. k. til nýbýlastjóra, Steingríms Steinþórs-
sonar búnaðarmálastjóra.
Gögn þau, er umsækjanda ber að senda með um-
sókninni, eru þessi:
1. Afrit af tveim síðustu skattframtölum hans, stað-
fest að viðkomandi skattanefndum.
2. Vottorð frá hreppstjóra og formanni búnaðarfélags
um það, að hann hafi þá þekkingu á búnaði, sem
nauðsynleg verður að teljast, og hafi starfað við
landbúnað minst 2 ár.
3. Vottorð kunnugra og málsmetandi manna um að
umsækjandi, sé reglu- og ráðdeildarsamur.
4. I landi hvaða jarða eða á hvaða stað hann hugsar
sér að reisa nýbýlið, og skal þar nánar tiltekið:
a. Hvernig umráðarétti yfir iandinu er varið.
b. Hvort landið sé veðsett, hverjum, og hvernig.
c. Hve landið er stórt og hverjir kostir og hlunn-
indi fylgja því, hvort ræktað land fylgi og hve
mikið.
d. Hvernig byggingar hann hugsar sér, og úr
hvaða efni (steypu, hleðslugrjóti, torfi, timbri),
og hvernig háttað er byggingarefni á staðnum.
e. Hvort hann hugsar sér að koma býlinu upp á
einu ári, eða Iengri tírna, og á hvaða fram-
kvæmdum hann hyggst að byrja.
f. Ilvernig búskap hann hyggst að reka á býlinu.
5. Aðrar upplýsingar,. er umsækjandi telur máli
skifta.
Þeir, sem þegar hafa sent umsóknir, áminnast um
að senda þegar þær upplýsingar, sem að framah eru
nefndar, að svo miklu leyti, §em þeir ekki hafa gert
það áður.
Þeir, sem hugsa sér að hef ja undirbúning að sam-
vinnubyggðum eða nýbýlahverfum, tilkynni það ný-
býlastjóra, er mun taka málið til rækilegrar athug-
unar og rannsóknar.
BJÖKN KONRÁÐSSON
formaður
BJARNI ÁSGEIRSSON, BJARNI RJARNASON.
StjfttiHi vinnntímans.
Eftir Agnar Norðfjörð, hagfrœðing.
HVER tími htefir sín ákveðnu
viðfangseíni gagnvart þeirri
pólitík, sem ber að framkvæma í
þjóðarbúskapnum og félagsmál-
unum. Fyrir á að gizka 100 til
150 árum var hlutverk stjórnmál-
anna það, að kollvarpa og afniema
fjötra þá, siem ríkið hafði lagt á
athafnalíf manlnia. Iðnaðarbylting-
in fór þá hraðbyri yfir gervalla
Evrópu og nýir framleiðsluhættir
kröfðust nýskapnaðar og umrót-
ana á nær öllum sviðum. Eink-
unnarorðin voru framtak einstak-
lingsins og frjáls samkeppni. Rík-
isvaldið mátti ekki blanda sér
í samningsathafnir einstakling-
anna. Það var um að gera að
flýta siem mest þrotabús-uppgjöri
merkantilismans og miðaldanna
mieð sínum rólegu og fábreyttu
framlieiðsluháttum. Upp úr þessu
straumróti einstaklingshyggjunn-
ar myndaðist þjóðskipulag, sem
pólitískt befir verið nefnt liberal-
isminn, en hagfræðilega kapital-
sminn. Þiessi þjóðfélagsbygging
lieiö að mestu leyti undir lok í
heimsstyrjöldinni miklu og síðan
hiefir baráttan óslitið haldist á
milli þeirra, sem halda vilja i
þstta fyrirkomulag, og hinna, s«m
finst óþægilegt að sitja þannig
milli tveggja stóla, og vilja það
með öllu feigt. Stytting vinnutím-
ans, sem kom fram sem krafa frá
uppvaxandi samtökum verkalýðs-
ins á Englandi, — rauniar í fyrs tu
eingöngu sem takmörkun á vinnu-
tíma barna í vierksmiðjum — var
því einhver fyrsta útvarðaviður-
eignin, sem fram fór milli þeirra,
siem vildu íhlutun ríkisvaldsins,
og þeirra, sem vildu það ekki.
Hagfræðingar þeirra tíma, siem
voru gegnumsýrðir af kenningum
liberalismans um hina „frjálsu
þróun kraftanna“, litu með nokk-
urri efasemd á möguleika fyrir
vinnustyttingu. Senior t .d. hélt
því fram, að síðustu vinnustund-
irnar veittu vinnuveitandanum á-
góða hans, þannig að árangurinn
yrði minkuð framleiðsla. Hag-
fræðin komst þó fljótt á þá skoð-
un, að jafnvel einnig frá eigin-
hagsmunalegu viðhorfi væri fylsta
ástæða til þess, að beita ekki rán-
yrkju gagnvart mannlega aðiljan-
þm í framleiðslunni — vinnuafl-
inu. Enda komust rnenn fljótt á
snoðir um það, að heildarfram-
leiðslan varð minni, þegar vinnu-
tíminn keyrði úr hófi fram,
Árangurinn af baráttu verka-
mannanna á Englandi fyrir stytt-
um vinnutíma urðu tíu-tímalögin
ensku frá 1847.
Þegar lögin voru til umræðu í
enska þinginu, hélt hinn frægi
sagnfræðingur og stjórnmálamað-
ur Macauley einhverja þá beztu
ræðu, sem til er eftir hann. Hann
sagði m. a.:
Og til þess nú að komast að
kjarna málsins, sem hér liggur
fyrir, fullyrði ég að það hlýtur
fyrst og fremst að vera hlutverk
ríkisins að hugsa um leinstakling-
ana, þegar um er að ræða heilsu
og heill þjóðfélagsins, og ég er
viss um að stjórnin viðurkennir
þietta. Skyldi nokkur æíla að
meita því, að heilsa hinnar upp-
vaxandi kynslóðar er í alviarleg-
ustu hættu vegna þeirra vinnu-
samninga, sem lög þessi ætla að
gefa reglur um. Mun nokkur, sem
nýlega heyrði málið skýrt, mun
nokkur, sem hefir áhuga fyrir
æskunni, mun nokkur, sem man
glieði og sorgir æskuáranna, vera
í efa um það, að 12 tíma vinna
á dag í verksmiðju er ofviða
barni á 13. ári. . . . Áður þræluðu
8 ára gömul börn 15 tíma á dag
í verksmiðjunum, en síðan hafa
komið lagafyrirmæli, sem banna
ungu fólki undir 18 ára að vinna
liengur en 12 tíma á dag. Engu
að síður var unnið jafn-ákaft
gegn þeim lögum þá eins og þess-
um nú og með nákvæmlega sömu
röksiemdum. Einnig þá var sagt,
að framleiðslan yrði minkuð og
að atvinnurekendur vorir mundu
verða ofurliði bornir af hirani er-
lendu samkeppni.
Þessi ræðustúfur lýsir átakan-
liega vel ástandinu eins og það
var á Englandi fyrri hluta snítj-
ándu aldarinnar, en þegar fram-
leiðslan blómstraði fram, eftir
þær styttingar, sem gerðar voru
á vinnutímanum, gufuðu spádöm-
arnír upp um eyðileggjandi áhrif
vinnutímastytíingar. Um aldamót-
in, og í sambandi við tilraunir
ameríska verkfræðingsins Taylor
fór alment að vakna áhugi hjá
vinnuveitendum fyrir styttingu
vinnutímains. Þetta var þó ekki
beinlínis meint sem launahækk-
un, heldur var áherzla lögð á það,
að verkamaðurinn skilaði sama
vinnumagni með auknum vinnu-
hraða og atorku.
Það var því ekki beinlínis á-
hugi á félagsmálum, sem hér ré'ð
rnestu um. Þektastar þessara til-
rauna eru þær, sem Abbe fram-
kvæmdi við Zeissverksmiðjurnar
þýzku. Árið 1901 stytti hann
vinnutímann smátt og smátt frá
ll8/4 niðúr í 8 stundir, og í jsam-
bandi við þetta gerði haran merk-
ar tilraunir viðvíkjandi ákvæðis-
vinnu, þannig, að af þessu mátti
marka framleiðsluafkomu vinnu-
tímastyttingarinnar. Það sýndi sig,
að vierkamaðurinn vann sér inn
3Vao/o mieira við 8 stunda heldur
en 9 stunda vinnudag, og .að af-
kast vinnunnar hafði þannig auk-
ist að sama skapi.
Eftir þær þjóðfélagslegu óeirð-
ir, sem skullu á eftir friðarsamn-
ingana, þiegar verkamennirnir
komu hieim vonsviknir og gabb-
aðir eftir tilgangslaust blóðbað í
4 ár, vaknaði nauðsynin á því, að
koma á þjóðfélagslegum friði. I
þiessum tilgangi var kölluð sam-
an verkamálaráðstefnan í Was-
hington 1919, sem varð uppphafið
að verkamálaráðstefnunum og
verkamálaskrifstofunni í Genf.
Eitt af þeim atriðum, sem þarna
náðu samþykki, var 8 stunda
Vinnudagur í iðnaðinum. Á næstu
árum var þetta framkvæmt í
flestum löndum með sérstökum
lagafyrirmælum og lítils hátter
breytingum miðuðum við sérstaka
landshætti. Skýlaust voru ákvæð-
in framkvæmd í Nonegi, Svíþjóð,
Finnlandi, Hollandi, Bielgíu,
Frakklandi og Sviss, en iheð smá-
bneytingum í Englandi og Dan-
mörku. Fyrir strið þektist 8 stunda
vinnudagur eingöngu í Ástralíu
og Nýja-Sjálandi, og í kolanám-
,unum í Englandi mieð lögum frá
1908..
Fyrir 16 árum síðan var það
8 stunda vinnudagurinn, sem var
á dagskrá hjá menningarþjóðun-
um, en þegar árið 1932 tekur
verkamálaráðstefnan til rannsókn-
ar 6 tíma vinnudaginn sem vopn
í baráttunni gegn teknólógiska
atvinnuleysinu (þ. e. því atvinnu-
leysi, sem leiðir af .aukinni véla-
notkun), Reynslan síðan 1919 hef-
ir nefnilega leitt í ljós, að sam-
fara gernýtingunni (rationaliser-
ing), sem hófst um og eftir stríð-
ið, hiéfir 8 stunda dagurinn alveg
jafnað sig upp, því vegna at-
vinnuleysisins gátu kröfurnar til
sérkunnáttu og afkasía verka-
mannsins stöðugt hækkað. Eins
og líka flestir geta talað með um,
siem kunnugir eru.
Það, siem því nú vakir fyrir
verkamálaráðstiefnunni, er það, að
verði vinnutíminn styttur niður í
6 stundir reynist ómögulegt að
vinna það upp í auknum afköst-
um, þannig að fleiri verði teknir
í vinnu og vinnuleysið minki.
II.
Hagfræðilegar afleiðingar af
styttingu vinnudagsins geta verið
tvenns konar. Annaðhvort að
stytting vinnutímans jafni sig
upp með meiri vinnuhraða, aukn-
um afköstum o. s. frv., eða að
styttingin iekki vinni sig upp i
framlieiðslunni. Þá þýðir viinnu-
stytting hærri laun fyrir verka-
manninn og aukinn framleiðslu-
kostnað fyrir atvinnuriekandann. í
fyrra fallinu hefir því vinnustytt-
ingin engin áhrif á beildarafkomu
landsmanna, en stórfeldan óbein-
an hagnað fyrir verkamanninn.
Hann fær með þessu móti betri
Frh. á 4. síðu.