Alþýðublaðið - 19.03.1936, Blaðsíða 3

FIMTUDAQINN 19. MARZ ÍSK.,n, ALÞÝÐXJBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON
RITSTJÖRN:
Aðalstræti 8.
AFGREIÐSLA:
Hafnarstræti 16.
______ ■
StMAR:
4900—4906.
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innlendar fréttir)
I 4902: Ritatjóri.
4903: Vilhj. S. Vilhjálmss. (heima)
4904: F. R. Valdemarsson (heima)
l 4905: Ritstjóm.
4906: Afgreiðsla.
STEINDÖRSPRENT H.F.
"— -—"—1—fimin ---~r TniMiii ■■ 1—111111
Vinna handa öllum,
sem vilja vinna.
HINU hugkvæmdalausa íhaldi,
sem stýrir pennum Miorgim-
blaðsins, h-efir á síðustu dögum
orðið Skxafdrjúgt um það, að Al-
þýðuflokkurinn stefndi að því
marlki, að koma því skipulagi á
atvinnuvegina, að allir, sem vilja
vinna, geti fengið vinnu.
Auðvitað miða þessi skrif
Morgunblaðsins ökki að því, að“
upplýsa sannleikann í þessu máli;
auðvitað gerir það enga tilraun
til þess að sýtia fram .á, hvað
gert hefir verið til þess að nálg-
ast það mark, að allir geti fengið
vinnu, og því síður talar.það um,
hvernig íhaldið hefir farið ber-
serksgang gegn öllum þeim fram-
kvæmdum, sem að þessu hafa
miðað.
Morgunblaðið er ekki aö fræða
lesendUr sína um það, að núver-
andi stjörn hefir beitt sér fyrir
stórmerkum nýjungum á sviði
sjávalíútvegsins. Það minnist
Iæss ekki, að fyrir hennar at-
beina háfa síldarveiksmiðjur rík-
isins verið stórau'knar, að tekið
hefir verið að hagnýta fisk eins
og karfa .og ufsa, senr hinir „ráð-
kæjiu“ íhaldsleiðtogar hafa látið
moka í sjóinn í þúsunda tonna
tali, ár eftir ár. Pað minnist þess
ekki heldur, að gerðar hafa verið
stórmerkar tilraunir með hrað-
frystan fis'k og vinna nýja rnark-
aði fyrir þessa vöru, og nú er
farið að herða fisk i allstórum
stíl, og vitað er, að fyrir þá
vöru fæst sæmilegt verð. For-
ráðamönnum íhaldsins, sem sjálfir
kalla sig „ráðkæna", hefir með
öllu gleymst að gera slíkar til-
raunir.
Pað ier svo sem ekki að vænta
þess, að Morgunblaðið tali um
tilraunir ieins og þær, að veiða
og hagnýta rækjur, þótt full vissa
sé fyrir því ,að þar getur verið
um álitlegan atvinnuveg að ræða.
Á sviði iðnaðarmálanna hefir
vierið sett löggjöf að tilhfutun nú-
verandi stjórnar, sem bæði léttir
óréttmætum tollum af hráefnum
til iðnaðar og bætir aðstöðu iðn-
aðarmanna til reksturs og fjár-
öflunar.
Á sviði landbúnaðarins hafa
verið sett ein hin merkustu lög
um afurðasölu, er þegar hafa fært
bændum landsins geysilegan
hagnáð og nú eru undirbúnar stór
feldar framkvæmdir í garðyrkju,
alt fyrir atbeina núverandi
stjórnar.
En því miður er alt þetta ekki
hægilegt til þess, enn sem komið
ér, að veita öllum vinnu. Heims-
kreppan, kreppan sem íhaldsöfl
heimsins ' hafa skapað og við-
haldið, Iiefir lagst á o'kkur með
þeim þunga, að ekki hefir unnist
bugur á henni að fullu; og íhalds-
spekingarnir hér heima hafa gert
alt, sem, í þeirra valdi hefir staðið
til þess að hindra hinar nýju
framkvæmdir í þágu atvinnulífs-
ins og draga úr áhrifum þeirra.
En íhaldinu verður rutt úr götu.
Maiikmiðið næst fyr eða seirana,
þáð maifc, að allir hljóti vinnu,
fi sem viLja vinna.
Um kartðflurœkt.
Eftir Þórð Jónsson, Eyrarbakka,
Margt hefir undanfarin ár ver-
ið rætt og ritað uni garðrækt
okkar Islendinga, og í ræðum og
ritum hafa landsmenn verið
hvattir til framtaiks í margs kon-
ar garðrækt og sýnt fiam á á-
gæti þeirra fæðötegunda, er garð-
ræktin gefur. Um marghæfni í
garðrækt hefir samt ekki verið
að talá fram að þessu, af ýmsum
ástæðum, einkum þó líklega fjár-
hagslegum. Garðræktin verður æ-
tíð að hafa éitthvert rekstursfé
handbært. Margir hafa mjög tak-
maikað land til umráða, og Ijá
einnig með slæmum ábúðar- og
leigu-skilmálum, og er því helzt
til að dreifa i sjóþorpum. Af
þessum ástæðum og vafalaust
miiklu fleirum er eðlilegt að menn
séu tiegir að hætta sér út í lítt
þekta ræktun garðávaxta, en vilji
heldur leggja i að rækta þau
jarðepli, sem aldagömul reynsla
hiefir sannað að gefi arð, en það
eru kartöflur og gulrófur. Af
þeim ástæðum verður sú tegund
garðræktar gerð að umtalsefni í
eftirfarandi línum.
Ein er sú tegund mótbára gegn
garðræktinni, að vinnukraft vainti
til þess að reka hana í stórum
stíl. Garðræktin þoli ekki hið. háa
kaupgjald, sem aðrir atvinnuvegir
megni að bjóða, og því miður er
því ekki að leyna, að á slíkuru
blindskerjum hefir garðræktin
stundum strandað.
En ekki verður annáð séð en að
nú á timum sé það ekki aðalatrið-
ið, að vinnan gefi arð, heldur
miklu fremur til þess — að ein-
hverju leyti — að halda lífinu
í fólkinu, þó hún gefi engan arð,
því auðvitað er það aðalatriðið.
Eins og kunnugt er er nálægt
1/3 hluti landsmanna búsettur i
Reykjavík, og því miður virðist
Reykjavík ekkert hafa við alt
þetta fólk að gera — síður en svo
— 'Og til þess að halda lífinu í
öllum þessum mannfjölda, verð-
ur að grípa til einhverra ráða. Unj
þær leiðir éru að vísu skiftar
skoðanir, ieins og um flest al-
vörumál þjóðarinnar, en þó virð-
ast allir- sammála um að stofna
þurfi til einhverrar svonefndrar
atvinnubótavinnu til þeks að
halda lífinu í fólkinu.
Pað virðist næsta undarlegt, að
allir skuli ekki geta verið sam-
mála um það, að nauðsyn beri til
að sú vinna, sem framkvæmd er
á kostnað ríkis og bæjarfélags í
þeim tilgangi að bjarga fólkinu
frá hungurdauða, sé framkvæmd
á þann hátt, að vinnan gefi eitt-
hvað í aðra hönd, þótt sú leið
blasi við allra hugum, hvort held-
ur er litið út á hafið eða til hins
gróðursæla ónumda lands.
En ráðandi menn þjóðarinnar
rífast um þetta atriði, rífast upp
á líf og dauða um það til dæmis,
hvort sé heillaríkara fyrir nútíð
og framtíð, að fleygja því ó-
grynni fjár, sem varið er til svo-
nefndra atvinnubóta i Reykjavík,
atvinnulausu fól'ki til framdrátt-
pr, í nýjar götur og göturæsi og
ný húsahverfi og því um líkt í
Reykjavík, eða rækta ónumin lönd
og bieyta þeim í iðgræn tún og
akra austur í Flóa, eða kaupa ný
skip til fiskiveiða.
Pegar maður iítur yfir þessi
verk og athugar slík deiluatriði
sem þessi, þá vaknar sú spurn-
ing: Hve lengi er hægt fyrir þjóð-
ina að borga slíkar framkvæmdir,
sem hún hefir orðið að horga
undanfarin ár til atvinnubóta.
En því má ekki gleyma, að
atvinnumálaráðherra lét síðastlið-
ið haust byrja á nýrækt austur í
Flóa. Engum, sem opin hafa aug-
un fyrir nauösyn aukÍDiniajr fram-
leiðslu og arði af vinnunni, bland-
ast hugur um að það vax rétt, að
láta þessa menn vinna að slíkri
ræktun, og þó að vísu margir litu
þær framkvæmdir illu auga í
byrjun, þá fer þeim mjög fjölg-
andi, sem líta með velþóknun til
hins litla vísis að ræktun, sem
framkvæmd var af reykvískum
atvinnubóta-verkamönnum austur
í Flóa, og virða að verðleikum
verk þeirra umbótamanna, sem
hrint hafa slíkum framkvæmdum
áleiðis.
Það er mælt að ríkið sé að —
eða jafnvel búið að — kaupa
lönd Eyrarbakka og Stokkseyrar,
og líklega eru óvíða á landi hér
jafngóð skilyrði til kartöflurækt-
(ar iktórum stíl eins og með sjáv-
arströnd þessara sjóþorpa.
Pað ier gleðilegur vottur um
framför, að rífcið eignist sem mest
af jarðeignum, og þá eigi hvað
sízt þau lönd, sem þjóðinni er
nauðsynlegt að fá sem fyrst til
afnota við hóflegri leigu og með
traustum ábúðarrétti.
í þessu sambandi vil ég með
fáum orðum minnast á Stóra-
Hraun. Sú jörð hefir lengi verið
talin með beztu jörðum austur
hér fyrir margra hluta sakir. Til
dæmis má heyja á þeirri jörð 3000
hesta af heyi og þar má rækta
þúsundir tunna af kartöflum. Pað
land jarðarinnar liggur með sjáv-
arströndinni og upp að þeim
hluta strandarinnar refcur þau ó-
grynni af þara, að skiftir mörgum
þúsundum bílhlassa árlega, en
þari í kartöflugarðasandgarða
— er sú ákjósanlegasta áburðar-
tegund.
En sá galli er á Stóra-Hrauni,
að lielmingur jarðarinnar er
prestssietur, hinn helmingurinn er
einkaeign, og sá ljóður er eiruiig
á landeign þessari, að jörðin er í
eyði að mestu og hefir verið mörg
undanfarin ár, og er því í mestu
niðurníðslu að öllu leyti. Slægjur
og tún jarðarinnar hafa verið léð
Pétri og Páli í smábútum frá ári
til árs með 'Okurverði.
Hinn hluti landsins, sem beztur er
til kartöfluræktar, er að- mestu ó-
notaður og mun verða meðan
svona standa salkir með jörðina.
Af þessu, hvernig fcomið er
með Stóra-Hraun, er ljóst, að rík-
ið verður að eignast þá jörð alla,
og skal að því vikið síðar..
Allir, sem ræktað hafa kaxtöfl-
ur, vita það, að kartöflurækt í
flestum árum borgar sig, ef vel
og viturlega er með farið, en nú
eru íslenzkar kartöflur lítt fáan-
legar, og ef við eigum að lifa á
kartöflum að einhverju leyti, eins
og læknavísindin ráða okkur til
sökum beilnæmis þeirra, verðum
við að lifa á útlendum kartöflum
fram að ofckar uppskerutíma.
Vandræða-atvinnubótavinna i
Reykjavík, en engar íslenzkar
kartöflur, er þjóðinni irrjög vafa-
samur sáluhjálparvegur.
Reykvíkingar eiga að rækta
kartöflur og jafnvel fleiri garðá-
vexti, og verja til þess einhverj-
um hluta af atvinnubótafénu, eti
ekki vestan við Hellisheiði, heldur
austan við hana.
En slik fyrirtæki verða ekki
framkvæmt hljóðalaust. Það er
baneitur í hoidi og beinum hin?
íhaldssamasta hluta þjóðarinnar,
og sem alt vill toga aftur á bak.
að hreyfa við nokkru, er stefnt
geti til framfara, og að kioma með
þá tillögu, að Reýkvíkingar fari
austur á Eyrarba'kka og Stokks-
eyri og rækti þar kartöflur í at-
vinnubótavininu, býst ég við að
verði siem hrópandi rödd í eyði-
möiku.
Af þeirri áatæðu vil ég í fáunj
Stérkostleg vatnsflóð í Banda-
rikjnnum í Norður-Araeriku.
Pittsbirgh og Johostewo eioangraðar
LONDON, 18. marz. FÚ.
Borgin Pittsburgh í Banda-
ríkjunum, sem telur 700 þúsund
íbúa, er nú að heita má einangr-
uð vegna vatnavaxtanna á
þessu svæði, og eru fljót sögð
vatnsmeiri og yfirborð þeirra
hærra, en nokkru sinni áður svo
sögur fari af. Flóðin hafa vald-
ið stórkostlegum skemdum, og
eldur hefir víða komið upp á
flóðasvæðinu. Mikill eldur kom
upp í Pittsburgh, og er slökkvi-
liðið gerði tilraun til að slökkva
hann, reyndist það ógemingur
vegna vatnavaxtanna, og tap-
aðist mikið af útbúnaði slökkvi-
liðsinns, þannig, að hann skol-
aðist í burtu.
1 morgun, er flóðin tókuk að
sjatna í Johnstown, brotnaði
önnur stífla, og flæddi þá yfir
borgina á ný, og eru nú sumir
borgarhlutar í fjórtán feta
djúpu vatni.
orðum benda á aðra leið, sem
gæi orðið til að hrinda áfram
kartöfluræktinni austur hér.
Eins og kunnugt er senda Reyk-
vííkingar annan flokk manna hing-
að austur en atvinnubótaverka-
menn, það eru menn, sem dæmd-
ir eru til dvalar um lengri og
skemri tima á vinnuhælið á Litla-
Hrauni.
Það er einnig ‘kunnugt, að jörð-
in Litla-Hraun er lítil og fáum
kostum biun. Af þeim ástæðum
verða verkefnin fá handa þeim
mönnum, sem sendir eru á vinnu-
hælið. .Pað er einnig alkunnugt,
að langmestur hluti þeirra manna,
sem á vinnuhælið koma til dvalar,
eru úr Reykjavik. Margt af þeiro
mönnum eru góðir verkmenn, al-
búnir að vinna það til frelsis sér
að vinna alls konar útivinnu, enda
mæla reglur vinnuhælisins svo
fyrir, en veikefnin verða of lítil
og fá á jafn iítilli jörð. Það er
því enn ógert hjá ríkinu að sjá
þeim mannahóp, sem alt af fer
fjölgandi, fyrir nægilegu verkefni.
Nú hagar því þannig til, að
jarðirnar Stóra-Hraun og Litla-
Hraun liggja saman, og eins og
áður er sagt á ríkið helming jarð-
arinnar Stóra-Hraun. Að samieina
þessar jarðir handa vinnuhælinu
er því sjálfsagður hlutur, því slíkt
gætu orðið ómetanlegar atvinnu-
bætur vinnuhælinu og létt mjög
reksturskostnað þess í framtíð-
inni, og þá einkum þegar þess er
gætt, hve vel hagar til nneð kart-
þflurækt í landi Stóra-Hrauns, þá
kemur vitanlega fyrst og fremst
til greina sú ræktun, og þá í isitór-
um stíl.
Af því hve þetta er aðkallandi,
verður ekki annað séð en að ríkið
verði nú þegar að hefja þessax
framkvæmdir, sem hér er bent
á. Ríkið verður einnig að leggja
vinnuhælinu sérstakan styrk til
að stofna til kartöfluræktar —
og ef til yill fleiri garðávaxta — í
stórum stíl nú þegar á næsta vori,
því að sjálfsögðu hlyti að fylgja
slíkum framkvæmdum nokkur
stofnkiostnaður, svo sem girðing-
ar, öflun áburðar, útsæði 10 31., en
ég teldi því fé vel varið og á rétt-
an hátt, sem í slíkt væri lagt, og
þó að nokkur áhætta af ýmsum
ófyrirsjáanlegum veðrabrigðum
fylgi slíkri ræktun, tjáir ekki að-
hræðast slíkt. Slík áhætta fylgir
flestum framkvæmdum, og því
mieir sem stærri eru, en vel gæti.
líka svo farið, að slíkt fyrirtæki.
maTgborgaði fé og fyrirhöfn.
Þór&ur Jónsson.
Flóðasvæðið hefir verið lýst
í hernaðarástand, og lögregl-
unni og ríkishernum verið boð-
ið að skjóta á hvem þann, sem
geri tilranu til spelvirkja eða
rána.
Johnstown hefir alls ekkert
samband við umheiminn. Tal-
símasamband og þráðlaust sam-
band er rofið, og engin leið að
fá þaðan neinar fréttir. Flug-
vélar flytja matvæli til borgar-
innar. Ekki er vitað, hvað mikið
manntjón hefir orðið, en þess er
minnst, í þessu sambandi, að
stórflóð gerði á þessu svæði
vegna stórrigninga, árið 1889,
og fórust þá milli 2000 og 3000
manns, þar á meðal margir, sem
höfðu bjargast upp á járribraut-
arbrú, sem síðan kviknaði í.
Johnstown er mikil iðnaðar-
borg, og er kolavinsla þar mik-
il. Árið 1928 voru íbúar borg-
arinnar taldir 73,700.:
Bjarni Thorarensen:
LJððnœll L on U.
Kaupmaimahöfn 1935.
LJIÐ ísienzka fræðafélag í
* Kaupmannahöfn hefir ráðist
í að gefa út að nýju kvæði Bjarna
Thorarensens. Forseti félagsins,
Jón Helgason prófessor, hefir bú-
ið bókina tii prentunar, og er hún
í tveim bindum, 601 bls. samtals,
auk formála, efnisyfirlits og reg-
isturs.
í formálanum segir svo um út-
gáfu þe&sa: „Markmið hennar er
að skorða sem vandlegast hyrn-
ingarsteinana undir rannsóknum
á skáidskap Bjarna. Pess vegna er
hvarvetna leitað til elztu frum-
gagna sem kostur var á og reynt
að ráða, eftir föngum, spurning-
ar um texta kvæðanna, aldur og
varðveizlu. Munu allir þeir, er
kynna sér það sem um skáldskap
Bjarna hefir verið ritað, komast
að raun um að öllum hefði verið
fyrir beztu að þetta verk hefði
fyrr verið unnið.“
í útgáfu þessa eru teknir allir
kviðiingar Bjarna, þeir er prent-
liæfir þóttu, og er hún því hinn
roesti fengur öllum þeim, sem
viija kynna sér til hlítar kveðskap
Bjarna.
I fyrra bindinu er fyrst, eftir
formálann, æfisaga Bjarna, allít-
arleg. Síðan koma kvæði hans öl).
og loks upphöf kvæðanna og fyr-
irsagnir. Þetta bindi er því harla
eiguleg bók og jafnlíklegt til að
ná hylli þeirra, sem unna ljóðum,
og hinna, sem dýpra vilja grafa
um það, hvernig kvæðin hafa
skapast eða hver séu tiiefni þeirra
og tildrög.
I síðara bindinu eru fyrst at-
hugasemdir við fyrra bindið, og
segir þar frá geymd kvæðanna yf-
irleitt, fyrri útgáfu, handrit o. fi.
og um einstök kvæði. Er þar sam-
an kominn mikill fróðleikur, sem
varpar ljósi yfir kvæðin sjálf qg
höfund þeirra. Pá koma næst
stökur og kviðlingar Bjarna. Sumt
af þeim hefir áður verið prentað,
en annað verið á hrakhólum manna
í milli, oft afbakað á ýmsa lund.
Efni og upptök >er skýrt jafnharð-
an af mikilli nákvæmni. Loks er
Icafli, sem útgefandi nefnir Ýmis-
legt, og ræðir þar um ljóðmæli
og stökur, sem ranglega hefir ver-
ið eignað Bjarna, skoðanir hans á
bökmentum og bóklestur, skrá yf-
ir bréf hans og síðast þýðingar á
. ljóöum hans á erlend mál.
feiizelos látínn.
VENIZELOS.
LONDON, 18. marz. FÚ.
Venizelos andaðist í morgun
í París, 72 ára að aldri, og var
banamein hans lungnakvef.
Eleutherios Venizelos fæddist
23. águst, 1864, á Krítey, gekk
síðan í skóla í Aþenu og út-
skrifaðist sem lögfræðingur frá
háskólanum í Aþenu 23 ára
gamall, lagði síðan stund á lög-
fræðistörf á Krít, en fór brátt
að gefa sig við stjómmálum.
1 uppreisninni 1889 varð hann
að flýja frá eynni, en kom aftur
heim eftir að friður var kominn
á.
Venizelos var kosinn á þing
Kríteyinga gegn tyrknesku
stjórninni.
Eftir 1909 má svo heita, að
Venizelos sé altaf á víxl annað-
hvort aðalstjórnandi á Krít eða
foringi stjórnarandstöðunnar.
Árið 1910 komst Venizelos á
þing Grikkja, og varð forsætis-
ráðherra Grikklands mánuði
síðar. Síðan hefir Venizelos ver-
ið einhver áhrifamesti stjórn-
málamaður, sem uppi hefir ver-
ið á Grikklandi, og hvað eftir
annað forsætisráðherra. Hann
var og einnig fulltrúi Grikkja
á Þjóðabandalagsfundum í
Genf.
Fastir norskir verzl-
unarerindrekar í
Mið- og Suður-Ame-
ríku og Palestínu?
KAUPM.HÖFN 17. marz. F.Ú.
Norska verzlunarmálaráðu-
neytið hefir gert tillögur um það
til þingsins, að ríkið setji nið-
ur sérstaka viðskiftaræðismenn,
þar sem henta þykir í Mið-
Ameríku, og um norðanverða
Suður-Ameríku. Enn fremur í
löndunum við austanvert Mið-
jarðarhaf.
Telur ráðuneytið að þessara
ráðstafana sé sérstaklega þörf
vegna saltfisksútflutningsins.
Þietta bindi er eínkum fyrir
fræðinnenn, sem rannsaka vilja
kveðskap Bjarna. Par er siaman
kominn geysimikill fróðleikur, og
virðist hvarvetna gætt hinnar
mestu nákvæmni, enda er nafn
Jóns Helgaáonar trygging þess að
svo sé. Ég tel engan efa á því, að
hér hafi verið unnið þarft verk
fyrir íslenzkar bökmentir og bók-
mentafræði. Bjarni Thorarensen
er orðinn ,,'klassiskur“. Hann
maikar tímamót í íslenzkri list,
sem upphafsmaður rómantísku
stefnunnar á landi hér, svo að
hver sá, a sem kynnast vill eða
kanna skáldskap okkar á 19. öld-
inni, verður að rannsaka rit hans
til sæniilegrar hlítar. Og auk þess
er ætíð vel, þegar ver'kefni er
tekið svo „hreinlegt tak“, áð sýni-
iegt er, að ekki þurfi að ganga í
það aftur. En svo tel ég, að hér
hafi orðið, og á Jón Helgason
prófessor miklar þakkir skilið fyr-
ir útgáfu þessa.
Pálmi Hannes&on.