Alþýðublaðið - 17.04.1936, Qupperneq 3

FÖSTUDAGINN 17. ftpril 1936.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÖRI:
F. R. VALDEMARSSON
RITSTJÖRN:
Aöalatræti 8.
AFGREIÐSLA:
Hafnarstræti 16.
SlMAR: |
4900—4906.
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjóm (innlendar fréttir)
4902: Ritstjórl.
4903: Vilhj. S. Vilhjálmss. (heima)
4904: F. R. Valdemarsson (heima) i
4905: Ritstjóm.
4906: AfgreiSsla.
STEINDÖRSPRENT H.F.
MMsalan.
DAG eftir dag hefir Morgun-
blaöið og fluguroenn íhalds-
ins borið út róg >og lygar unj
störf fiskimálanefndar og for-
rnann hennar, Héðin Valdimars-
son. ' !
Einn meginfiátturinn í þessari
herferð hefir verið sá, að illa
hafi tekist til um tilraunasölu á
fneðfiski í Póilandi í fyrra og í
Bftndaríkjunum nú fyrir skemstu.
Sannleikurinn í þessum málurn
er sá, að í báðum þessum til-
fellum hefir því miður verið farin
sú ranga leið að trúa íhaldsmönn-
um, háttsettum vinum Morgun-
blaðsins, fyrir því vandasama
verki að undirbúa þessar sölutil-
raunir.
Jóh. Þ. Jósefsson fór eins og
kunnugt er til Póllainds í fyrra, í
þeim erindum að undirbúa fneð-
fisksölu þar.
Morgunblaðið státaði mjög af
ferð hans; að henni lokinni birti
það í langri grein viðtal við hann,
þar aem hann sagði rneðal ann-
ars, „að bezti sölutíminn í Var-
sjá væri í marz—apríl."
Fiskimálanefndin trúði bessu og
sendi fiskinn. Hann kom til Pól-
lands fyrst í apríl. En upplýs-
ingar J. Þ. J. voru rangar. Sölu-
tíminn var ekki heppilegur og
salan gekk treglega.
Fulltrúar Sjálfstæðisflokksins
gengu fund af fundi í vor og
sögðu að það væri lygi að J. Þ.
J. hefði ráðið til að senda fisk til
Póllands á þessum tíma, og
Morgunblaðið segir nú fyrir
skiemstu: „Sonnleikurinn er sá, að
Jóhann lagði til að farmurinn færi
löngu áður en hann var sendur,
og benti á hættuna, sem þvi
fylgdi, að málið drægist á lang-
inn.
Sannleikur Morgunblaðsins og
Sjálfstæðisflokksins er hér sem
endranær lygi, og í þessu tilfelii
hefir Morgunblaðið sjálft vitnað
það.
Sagan um Póllandsfiskinn hefjr
nú mð nokkru leyti >endurt>ekið sig
hvað Ameríkufiskinn snertir.
Almenningur þekkir nú orðið
hina flausturslegu ferð, s>em Krist-
ján Einarsson, einn af hinum
þremur forstjórum Fisksölusam-
lagsins, fór á vegum S. I. F. og
Fiskimálanefndar. Það er nú vit-
að, að upplýsingar hans um freð-
fisksöluna voru engu betri en
upplýsingar Jöhamns á sinum
tíma. Hann gleymdi að gera sér
ljóst hvenær markaður fer að
versna þar vestra. Hann gleymdi
að gera sér ljóst hvernig fiskur-
inn ætti að vera útbúinn >og hann
glieymdi loks fyrir hvern hann átti
að selja, og tók að útv-ega S. 1 .F.
umboðsmenn til freðfisksölu, þó
það hefði ekkert m-eð slíka verzl-
un að gera.
Það er eitt sem Fiskimálanefnd
er ámæiisverð fyrir, >og það er að
hafa trúað íhaldsmönnum eins
og J. Þ. J. >og Kr. E. fyrir svo
vandasömum verkum sem að gefa
upplýsingar um nýja markaði.
ALÞÍÐCBLAÐIÐ
Læknlng drykkjnmanna.
Þðrfln fyrfr hælf.
Eftir Friðrik Á. Brekkan.
Niðurl. ----
Beztu varnarstofnanirnar.
Það er engum efa bundið, hvort
heldur er að ræða um áfengis-
nautn eða aðrar meinsemdir, að
betra er að fyrirbyggja en að
lækna. — Áhrifamestu stofnanirn-
ar til þess að koma í veg fyrir
áfengissýkingu eru bindindissam-
tökin, j)>ar s>em rnenn af frjálsum
vilja og eigin hvötum bindast fé-
lagsböndum til þess að vinna
gegn áfenginu og drykkjusiðun-
um. En aúk þess eru félagssiam-
tökin einnig áhrifamestu björgun-
ar- og lækningastofnanirnar fyr-
ir drykkjumenn, þegar þeim tekst
að staðfestast þar. Þeir drýkkju-
menn eru margir, bæði fyr og síð-
ar, og þau drykkjumannaheimili
ótalin, sem t. d. Góðtemplararegl-
unni hefir tekist að bjarga. Og
„björgunarstarfsemin“ v-erður á-
valt að vera eitt af höfuðviðfangs-
efnum Reglunnar. En samt sem
áður, þeir eru og verða margir,
sem Reglan nær ekki til, sem
þarfnast hælis, hjúkrunar og
lækningar — ef þess yrði auðið.
Þjóðfélaginu ber skylda til að sjá
fyrir þeim.
Eins og nú standa sakir selur
ríkið borgurunum áfengi, og
það hefir — eftir okkar mæli-
kvarða — gífurlega miklar tekj-
ur af þeirri sölu. En það mun
sannast, að ríki og þegnar eiga
eftir að greiða margan óþægi-
legan reikning, sem af afenginu
stafar. Vitanlega verður því
ekki neitað, að áfengissala þess
opinbera stuðlar að því að skapa
drykkjumenn í þjóðfélaginu, og
það getur því ekki skotið sér
undan þeirri skyldu, að bæta úr
afleiðingunum. — En hvað ger-
ir ríkið til þess?
Það styrkir bindindisstarf-
semina. Það er gott og viður-
kenningarvert, jafnvel þó við
það verði að kannast um leið,
að styrkurinn til þess hefir ekki
verið nægilegur til þess fylli-
lega að koma þeirri starfsemi
á þann breiða grundvöll, sem
nauðsynlegur er, ef bindindis-
samur hugsunarháttur á að
verða ríkjandi meðal allra
stétta, og samt hefir opinberi
styrkurinn aldrei verið ríflegri
en einmitt nú á f járlögum árs-
ins 1935 og þessa árs, eða 15,000
kr. hvert árið. En það, sem fe-
lagar Góðtemplarareglunnar
sjálfir hafa lagt fram til bind-
indismálanna í félagsgjöldum,
gjöfum og fjársöfnun á annan
hátt, hefir verið alt að því
heilmingi meira. — Þetta sýnir
tvent: í fyrsta lagi, hversu
mikils raunverulega þarf með,
til þess að halda bindindisstarf-
semi uppi í landinu, og í öðru
lagi sýnir það, að ef hér hefðu
ekki verið einstaklingar, sem
störfuðu af ósérplægni að því
að bæta kjör drykkjumannsins
og afstýra hættunum, þá mundi
þó vera enn þá ömurlegra um
að litast en er. Hér hefir nú
verið barist látlausri og harðri
baráttú í meira en 50 ár sam-
fleytt og þó oft orðið lítið á-
gengt sökum skilningsskorts
fjöldans og mótspyrnu margra
ráðandi manna.
Það þarf meiri samúð
með drykkjmnaimiimm,
almeima viðurkeimingu á,
að honum verði að hjálpa.
Utan vébanda Reglunnar hef-
ir það ekki tekist enn, að vekja
almenna andstygð á drykkju-
siðunum, samfara verulegri
samúð með þeim, er verða fórn-
ardýr þeirra. Menn eiga alment
eftir að læra að líta á drykkju-
skapinn í réttu ljósi, dæma hann
eins og hann er: heimskulegur,
óþarfur og úreltur siður, sem
brýtur algerlega í bága við
menningu nútímans og kröfur
til einstaklinganna, og um leið
að líta á drykkjumanninn,
hverrar stéttar, sem hann er,
ekki sem hraustan mann og
karlmenni, og enn síður sem úr-
þvætti og afskúm mannfélags-
ins, því hann er hvorugt; hvort
sem við sjáum hann öran og
glaðan af ímyndaðri sælu yfir !
fyrsta glasinu, eða afskræmd-
an, liggjandi í spýju sinni að
endaðri veizlunni. Hann er fyrst
og fremst maður og meðbróðir
með sömu möguleikum, sömu
eilífðarverðmætum í sér eins og
við sjálfir; auk þess er hann
sjúkur, og þó hann auðvitað
beri að nokkru sjálfur ábyrgð
á eymd sinni, þá á hann samt
sem sjúkur maður heimtingu á
að við — þ. e. mannfélagið, sem
hann lifir í — auðsýnum honum
samúð og sjáum honum fyrir
hjúkrun og lækningu, vegna
þess að í raun og veru erum
við einnig ábyrgir fyrir niður-
lægingu hans, þar sem þjóðfé-
lagið viðurkennir drykkjusið-
ina, sem eru hin eiginlega orsök
meinsemdarinnar.
Þörfin fyrir drykkjn-
masmahæli er orðin brýn.
Allir vita nú, að drykkjumenn
þarfnast lækninga, og það er
heldur ekkert leyndarmál, að
marga er hægt að lækna. En
fyrir þá, sem bindindissamtök-
in ná ekki til, eða eru of langt
leiddir, þurfa að vera sérstök
hæli. Það má nú kannske segja
sem svo, að það megi komast
af án slíkra hæla, því að þjóð-
félagið eigi að sjá um, að engir
drykkjumenn verði til. En það
verður jafnan að gera ráð fyrir
því, sem er, og ekki því, sem
gæti verið. Og hér er nú — og
hefir verið all-lengi brýn þörf
fyrir drykkjumannahæli, sem
gæti veitt þeim nauðsynlega
hjúkrun, og þar sem hægt væri
að lækna þá — eða að rninsta
kosti að sjá um þá, svo að þeir
þurfi ekki að vera sínum nán-
ustu til byrði og mæðu, fram-
ar en nauðsyn ber til, þegar út
í ógæfuna er komið.
Við aðeins mjög lauslega at-
hugun hefir það komið í ljós,
að í nærri því hverjum kaup-
stað landsins eru menn, sem
óhjákvæmilega þurfa hælisvist-
ar með. 1 Reykjavík einni er
talið, að slíkir menn skifti mörg-
um tugum, og við nákvæmari
athugun og rannsókn mundi
þetta þó koma enn betur í ljós
— einkum í hinum stærri kaup-
stöðum, en einnig í kauptúnum,
og jafnvel um einstöku menn til
Straumur og skjálftl
og lðgin i landinu.
Eftir Vilmund Jónsson landlœkni.
I. Eíttbiað verður maðnr (ó að ilta.
Þieir, sem lesið hafa greinar
Einars H. Kvarans, Jónasar Þor-
hergssionar, séra Kristins Dam-
ielssonar og þeirra félaga ann-
ara, er ritað hafa gegn skrifum
Halldórs Kiljans Laxness um hin-
ar svo n-efndu „straum- og
skjálftala3kningar“, munu flestir
hafa skilið málaflutninginn svo,
þð hér á landi væiiu í gildi ströng
lagafyrirmæli, er bönnuðu harð-
lega alt það, >er svo hátíðlega er
kallað „andlegar lækningiar“, að
viðlögðum þungum vítum, >ef út
af væri brugðið. Þetta er vor-
kunnarmál, því að séra Kristinn
ræðir beinlínis um slík lagafyrir-
mæli, >og talar utan að því, að
þau vierði látin vera dauður bók-
stafur. Jónas Þorhergsson minnist
á þau líka, telur í ööru orðinu, að
þau séu 50 ára gömul en í hinu,
að ég hafi fengið þau lögfest,
og á hann þar biersýnil-ega við
Sannleikurinn í málinu >er sá,
að fisksölumálin þurfa að hv-erfa
úr höndum slíkra manna.
lækningal-eyfislögin frá 1932. Loks
grípur Einar H. Kvaran í samia
•strenginin í Morgunblaðinu nú um
páskana og b-oðar baráttu „fyrir
breytingu -eða afnárni þeirra lagia,
sem þau hafa nú verið dæmd
eftir, frú Guðrún Guðmundsdótt-
ir og Sesselíus Sæmundsson“.
Nú getur það -eins >og kunnugt
er orkað tvímælis, hve lífsnauð-
synliegt það -er að vita alt um
það, s-em maður fæst við að
skrifa um, en „eitthvað verður
maður þó að vita“. Og þó að
þeir, sem mjög hafa lagt sig -eftir
hinum himnesku vísindum, eigi
að vísu fremur öðrum sínar af-
sakanir, er þeim fatast þekkingiin
á hinum jarðnesku fræðum, verð-
ur engu að síður að ætlast til
þess, þegar þeir taka að sér að
fræða þjóðina í blöðunum og
gagnrýna merkil-eg mál — þó að
>af þessum heimi séu — að þieir
viti eittlwao um þau málefni, sem
þieir eru að skrifa um, t. d. þö
að ekki væri nema það, hvort
lagafyrirmæli, s>em þeir ráðast á
og heirnta afnumin, eru í raun og
veru til eða >eiga sér að -eins
stað í þeirra -eigin ímyndun.
Nú ier sannleikurinn sá um þau
lagafyririnæli, sem banna andleg-
ar lækningar, að mgm slík laga-
fyrirmœli zru til á Islmcli, hafa
aldrei verið til, og mér vitanlega
hefir engum dottið í hug að fá
slík lagafyrirmæli sett. Það mundi
þó ekki líka vera misskilningur,
sem Einar H. Kvaran skýrir frá
í Morgunblaðsgrein sinni, að ver-
ið sé að g-era tilraun til að leiða
fdikt í lög í Bretlandi? Ég hefi
frumv-arpið, sem við >er átt, -ekki
enn fyrir mér, en ég el m-eð niéír
mjög ákveðnar efasemdir um, að
rétt sé skýrt frá innihaldi þ>ess.
Árið 1911 voru s>ett lög, er
kváðu á um heimild m-anna til að
stunda lækningar hér á landi.
Samkvæmt þ>eim bar öllum, er
stunda viidu lækningar, en höfðu
ekki lokið læknaprófi við Iækna-
skólann eða Háskólann hér, að fá
til þess sérstakt leyfi heilbrigðis-
stjórnarininar, svo kallað lækn-
ingaleyfi, takmarkað >eð>a ótak-
nnarkað. Smáskamtalæknar v-oru
þó undanskildir, svo viturlegt sem
það var. Þessi ákvæði voru end-
ursamþykt með lækningaleyfis-
lögunum 1932, að því viðbættu,
að nú þurfa allir, er stunda viljia
lækningar, líka læknisfræðikandi-
datarnir héðan frá Háskólanum,
>að fá til þess lækningaleyfi. 1
lögunum er engin flokkun á lækn-
IHraior
ar i sauðfé.
Frh. af 2. síðu.
hét Serapis Sb, 444, en þegar
rannsakað var, hvað það inni-
hélt, var það Tetrachlorkol-
efni.
Tetrachlorkolefni hefir ver-
ið notað gegn ýmsum innýfla-
ormum í hestum, en sá galli er
á þessari notkun lyfsins, að það
er vissum erfiðleikum bundið að
gefa hestum það inn, án þess
að það fari niður í andfærin, en
þá er það baneitrað.
Gefi maður kindum inn Tetra-
chlorkolefni gegn iðraormum,
er rétt að gera sér það ljóst,
að maður er að gefa þeim eit-
urlyf, sem getur verið sérstak-
lega hættulegt, komist það nið-
ur í barka kindarinnar. Inngjöf-
sveita. Hin vaxandi aðsókn að
Nýja-Kleppi vegna ofnautnar
áfengis sýnir þetta líka. Það
má því fullyrða það, að bæði
af mannúðlegum og þjóðfélags-
legum ástæðum megi ekki drag-
ast úr þessu, að gerðar séu
ráðstafanir til hælisvistar og
hjúkrunar fyrir þá, sem verst
eru farnir sökum áfengissýk-
ingar.
Vonandi sér þingið, sem nú
situr, sér fært, að taka þetta
mál til athugunar og afgreiðslu.
— Fyrir f járveitingarnefnd síð-
asta Alþingis lá erindi um það,
sem væntanlega verður nú tek-
ið fyrir að nýju. .
Eins og allir vita, græðir rík-
ið ekkert lítið á áfengissölunni.
Eg hefi áður bent á, að þeim
gróða muni fylgja talsverð
gjaldahlið. Og eitt er víst:
menningar-ríkið getur ekki hag-
að sér eins og stigamaður, sem
rænir vegfarendur og skilur við
þá særða og ósjálfbjarga við
veginn. Ríkið selur áfengið sam-
kvæmt lögum, sem borgararnir
hafa sett sér. En áfengisgróð-
anum verður að verja til þess
að bæta að einhverju leyti úr
áfengisbölinu — bæði að
stemma stigu fyrir því, og að
bjarga og lækna þá, sem fallið
hafa.
Þetta er krafa mannúðarinn-
ar. —
Friðrik Ásmundsson Brekkan.
in má því ekki fara klaufalega
úr hendi.
Maður, er Norris heit-
ir, hefir rannsakað eiturverk-
anir Tetrachlorkolefnis. Hann
komst að þeirri niðurstöðu, að
kindur, sem eru á gjöf, þoli ver
Tetrachlorkolefni, en kindur
þær, sem eru á beit. Hann sá
eitrunareikenni á kindum, sem
voru á göf, eftir að hafa gefið
þeim 2 ccm af Tetrachlorkol-
efni, en kindur þær, sem voru
á beit, þoldu 20 ccm, án þess
að sýna eitrunareinkenni. Allar
líkur eru því til þess, að mót-
stöðuafl kindarinnar gegn
ormalyfi þessu sé ef til vill eitt-
hvað undir því komið, hvort
kindin hafi fengið efnaríkt eða
efnasnautt fóður.
I Þýzkalandi hefir borið nokk-
uð á eitrunum í búpeningi í sam-
bandi við inngjafir á Tetrachlor-
kolefni, líklega meir en hér á
landi.
Rétt er að hafa það hugfast,
að nú á dögum nota dýralækn-
ar á Þýzkalandi ekki Tetra-
chlorkolefni gegn iðraormum,
í sauðfé og eru þó margar milj-
ónir sauðkinda til þar í landi.
Það eru notuð ný og betri orma-
lyf þar gegn iðraormum. Dýra-
læknar hafa þar sérstaka lyf ja-
verksmiðju, sem öll nýtízku lyf
eru framleidd í, sem að gagni
mættu koma gegn hvers konar
sjúkdómum í búpeningi.
Full ástæða er til þess að
reyna öll ný lyf gegn ormaveiki,
sem á markaðinn koma, ef þau
gætu komið að einhverju gagni.
Ég hefi gert ráðstafanir til
þess að eitt af ódýrustu og al-
gengustu ormalyfunum, sem
notuð eni á Þýzkalandi, komi
hingað í lyf jabúðirnar. Ég ætla
að vinna að því, að ný orma-
lyf komi á markaðinn hér, sem
að gagni mættu koma gegn
ormaveiki í sauðfé. Meðan féð
hefir ormasjúkdóma veldur það
miklu tapi í afurðamissi. Kjöt
ormasjúkra og blóðlítilla kinda,
rýrir gæði þau, sem heildar kjöt-
framleiðsla vor hefir upp á að
bjóða.
Reykjavík, 10. febrúar, 1936.
Bragi Steingrímsson.
ingum í and)>egar og líkainlegar
lækningax >og á hvorugt minst.
Fyrir brot á þ>eim ákvæSum þess-
ara laga, s>em eru óbreytt frá 1911,
hafa þau nú sætt ákæru >og síðan
verið dæmd til lítils háttar sekt-
ar, þau frú Guðrún Guðmunds-
dóttir og. S-esselíus Sæmundss«on,
ekki fyrir það að stunda andlegar
lækningar, heldur fyrir pad ad
stimcla lœkningar án leyfis, og
mundi hafa farið nákvæmlega
leins fyrir hinum lærðasta pró-
f-essor í læknavísindum, og þó
að Nóbelsverðlaunamaður hefði
verið, s>em hér h-efði farið að
stunda jafnvel hinar líkamlegustu
lækningar, hvort sem verið hefði
lyflækningar eða skurðlækningar,
ef h-onum hefði láðst að v-erða sér
úti um 1-eyfi til þess áður.
Ekki er ófróðlegt að minna á
það, að þessi lagafyrirmæli, sem
þau hafa nú hrasað um frú Guð-
rún Guðmundsdóttir og Sesselíus
Sæmundsson, og þeir taka svo
nærri sér meðal aninara, Jónas
Þorbergss'on og séra Kristinin
Daníelsson, voru samþykt á Al-
þingi, fyrst að ætla niá m-eð per-
sónulegu atkvæði séra Kristins
Daníelssonar og síðan með vissu
endursamþykt með persónulegu
atkvæði Jónasar Þorbergssionar.
Séra Kristinn sat sem sé á Alþingi
1911, er lækningaleyfislögin fyrri
voru afgreidd. Hann hreyfði eng-
um mótmælum gegn þeim, og
er ekki annað að sjá, >en að hann
hafi gneitt atkvæði með þeim.
En um Jónas Þorbergsaoin er það
að s-egja, að hann veitti mér hina
öruggustu fylgd á Alþingi 1932,
er ég flutti þar frumvarpið til
hinn-a nýju lækningaleyfislaga,
enda samþykti hanin það grein
fyrir grein og lið fyrir lið, að þvi
er virdst með einstakri ánægju og
mundi svo hafa gert þó að m-eira
hefði verið.
„Eitthvað verður maður þó að
vita“. T. d. ætti mann á bezta
aldri að ráma eitthvað í það, hvað
h>ann hefir sjálfur samþykt á Al-
þingi fyrir tæpum fjórum árum,
og víst ætti hann að ki-ngja munn-
vatni sínu svo sem >einu sinni eða
tvisvar, áður en hanm fer að hafa
um samþyktina eða framkvæmd
bennar ókvæðisorð á fcorð við of-
sóknarbrjálsemi og djöfulæði.
Einar H. Kvaran sleppur við að
hafa sjálfur samþykt þau laga-
ákvæði, er hann virðist mú ætla
að befja baráttu fyrir að fá af-
numin, og er ekki við mikið
sloppið — því að hitt h-efði ekki
verið tiltökumál. En hann slepp-
ur tæplega við annað. Hamn -er
þrátt fyrir alt sá vitmaður á ver-
aldlega hluti, að ef hann g-efiu'
sér tóm til að kynna sér málið
— >og það mun hanm vissuliega
gera áður en hanm befur baráttu
þá, sem hann h-efir boðað — hlýt-
ur hann að komast að sömu mið-
urstöðu og jafnvel þeir urðu að
Frh. á 4. síðu.