Alþýðublaðið - 01.11.1937, Qupperneq 3

MÁNUDAGINN 1. NóV. 1937.
ÁEÞtBtJBEAðlB
ALÞÝÐ UBLAÐIÐ
RITSTJÓBI:
F. R. VALDEMARSSON
AFOREIÐSLA:
ALÞYÐUHUSIKU
(Inngangnr frá HverflsgBtuJ.
SÍMAR: 4BC0 — 4806.
4900: Afgreiðs.a, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innlendar fréttir).
1902: Ritstjóri.
=>03: Vilhj. S.Vilhjálmsson(heima)
4904: F. R. Valdemarsson (heima)
4903: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALPÝÐUPSENTSMIÐJAN
Sambandspingið

ppgj-inRi w -
/k UKAÞING Alþýðusambands-
ins var sett í gær, og hefj-
ast fundir þess fyrir alvöru í
dag,
Tilefni þess, a'ð þetta ankaþing
Alþýðusambandsins hefir verið
kallað satnan, er öllum kunnugt.
Hlutverk þess er fyrst og fremst
að taka afstöðu til þeirra samn-
ingatilrauna um sameiningu Al-
þýðuflokksins og Kommúnista-
flokksins í einn flokk, sem förli
fmm í sumar og baust.
Uþphaf þessara samni-nga var
samþykt sú, sem gerð var í
verkamannafélaginu Dagsbrún þ.
15. júlí í sumar, samkvæmt til-
lögu Héðins Valdimarssonair. í
þeirri samþykt var skorað á
stjórnir beggja flokkanna, að
ganga þegar til samninga um taf-
arlausa sameiningu flo-kkanna í
„eínn sameinaðam alþýðuflokk,
er starfi á lýðiræðisgrundvelli, án
Innbyrðis flokkadrátta" og „eng-
]um háður, nema meðlimum sín-
-Um, íslenzkri alþýðu“.
Samkvæmt þessari ásk-onun
kaus sambaindsstjóm Alþýðusam-
bandsins þrdggja nranna nefnd til
þess að ræða við þar til kjör-na
nefnd KommúnistafLokksins og
ganga úr skugga um það, hv-ort
hægt væri að ná samk-omulagi
við hana um sameiningu flokk-
anna á heilbrigðum grundvelli.
Samninganefnd Alþýðuflokks-
ins lagði fram tillögur um sam-
eininguna, sem í öllum atiiðum-
bygðust á samþykt Dagsbrúnar.
En nefnd Kommúnistaflokksins
neitaði að fallast á þær, einnig
leftir að nefnd Álþýðuflokksins
h-afði gert ítr-ekaðar breytingar á
sinum upphaflegu tillöguim til
þess að koma til móts við- óskir
kommúnista.
Það, sem ko-mmúnistar ekki
vildu gamga inn á, vair einmitt
það, að trygt væri nieð skýlaus-
um ákvæðum í stefnuskrá hins
samei-naða flokks, að hann starf-
aði á lýðiræð-isgrundvelli, án inn-
byrðis flokkadrátta, og væri eng-
Um háður nema meðlimum sin-
Um, islenzkri alþýðu. En það
ýoru einmitt aðalkröfur Dags-
brúnarsamþyktairinnar.
Kommúnistar sögðust þvert á
móti „aðhyllast hina byltingar-
sinnuðu túlkun marxismans“ og
þar af leiðan-di ekki geta fallist
á, að hinn sameinaði flokkur
lýsti því yfir, að hann stairfaði á
lýðræðisgrundvelli, þ. e. grumd-
velli laga o-g þingræðis. Þeiir
kröfðust þess að fá að hafa sín-ar
sérstöku skoðandr á þesisU atriði
inn-an hins sam-einaða fl-okks og
vinn-a fyrir þær í þeirn tilgangi
að gera flokkinm að- byltimgar-
flokki. Og þeir kröfðust þess,
að flokkurinm tæki „skilyrðis-
lausa afstöðu" með Sovét-Rúss-
landi og alþjóðasambam-di k-omm-
únista og leyfði inman simnai vé-
banda enga gagnrýni á því riki
og því sambandi. Alla slíka
gagnrýni vildu þeir stimpla sem
tretzkisma, -og gerðu í þvi sam,-
ban-di kröfu til þess að h-inn sam-
einaði flokkur f-oirdæmdi „tr-otzk-
ismann" og leyfði „málsvörum
slíkrar stefnu engan aðgang að
Hvernig á aðgeyma sfld?
Tilraunir Gísla Halldórssonar um fryst-
ingu síldarinnar hafa gefist ákaflega vel.
Koma ný lðndnnartæbl
í riklsverbsmlðjnrnar?
r^íSLI HALLDÓRSSON
^ forstjóri síldarverk-
smiðja ríkisins, sem nú hef-
ir sagt starfi sínu lausu og
er því í þann veginn að
yfirgefa verksmiðjurnar, er
staddur hér í bænum um
þessar mundir.
Alþýð ublaðið haf j(i í gær tal af
hor|um um rekstur verksmiðjanna
og sjpurði hann um Iejið um það,
hvaíðia enidurbætur og breytingar
ha,njn teldi nauðsynlegastar -og
m-est aðkallandi í síld-ariðnaði
okkar fslerdinga, hvemig nýja
þróins hefði reynst og hvemig til-
raiunimar með frystun síldarfeinar
hefðu tékist í sjumar.
Gísli Halldórsson skýrði svo
fná:
Ný 18ndonarta>k|.
„Ég er núna að ko-nia frá út-
löndum, og ferð-aðist ég til No-r-
egs, Danmerkur -og Englands. í
No-riegi lagði ég fyrir Myrens
værksted frumuppdrætti að nýrri.
gerð á löndunartækjum, sem ég
hefi gert og ég vo-na að geri
mögulega sjálfviiika löndun síld-
ar á Siglufirði, þratt fyrir það að
blöðum fl-okksims né veitti þeilm
trúnaðarstörf".
Allar þessar kröfur voiju í ai-
geru ósamræmi við Dagsbrúnaa:-
samþyktina og fyrirsjáamlegt, að
svo fremi sem að þeim væri
gengið, yrði sameiniing fl-okkanna-
ekkert annað en nafnið eitt -og
hinn sameinaði fl-okkur ratunve-ru-
lega klofinn í tvo stríðandi
flokka.
Á þessum óbilgjörn|u kröfum
kommúnista strönduðtu samein-
ingartilraunirnar. Það var ekki
einu sinni hægt að komast að
neinu skynsamlegu samkomuiagi
við þá u-m höftuðstefnuskráratrið-
in, hvað þá heldur íum skipulag
flokksins, en um það höfðu þeir
í upphafi sett fram þær kröfur,
að Alþýðuflokkurinn yrði rifinn
úr tengslum við Alþýðusamband-
ið og jafnaðarmannafélögiin látin
ganga úr því, áðu-r en sameináng
færi fram, og án. þess nokkur
trygging væni fyrir því, að hún
færi yfjrleitt frain.
Kommúnistar bera því alla
ábyrgð á því, að vonir ís-
lenzkrar alþýðu lum einn sam-
einaðan alþýðuflokk rættUstekki
að þessu sinni. Nefn-d Alþýðlu-
flokksins get'ur með góðri sam-
vizku vísað á blug öllum ásökun-
u-m lum það, að- hún hafi ekki
yiljað sam-eininguna. Enginn
sannu-r AlþýðuflokksmaðuT hefði
víljað ganga að þeim skilyrðum,
sem kommúnistar settu.
Pulltrúar Alþýðusambands-
j)ingsinis eig-a nú að láta í Ijós
sílíoðun sína á þesslu máli. Það,
^em lum er að ræða, er eKki hvort
menjn. óska eftir sameiningiu eða
ekki. Allur þonjinjn af Alþýð(u-
flokksmöninium vili samt(ininglu,
en hann vill hang ekk| með þeim
skilyrðtiun, sem kommúnistar
setja.
þar er mun meiri hreyfing vi-ö
bryggjurnar en víða annars stað-
ar, þar sem þó getur -o-rðið erfitt
um 1-osun með þeám tækjum, er
nú þekkjast. Þetta norska félag
mun hafa bygt losunartæki þau,
sem nú eru á Hjalteyri -ogDjúpu-
vík.
Félagið l-ofaði að gera fuUnað-
ar teikningar að þessum löndun-
artækjum, og er verkfræðingur
því nú á leiðinni hiingað til að
hafa tal af stjóm síldarverk-
smiðjanna um þetta. — Auk
þessa athugaði ég nokkuð um
gufukatla og vélar, sem líkur
benda til að verksmiðjumar þurfi
innan skamnis að fá.
MarfcaðiiHnff.
I ferðalaginu kynt ég mér -og
no-kliuð markaðsborfur almen-t -og
sérstaklega þó fyrir síldarlýsi, og
var álit fróðra manna í No-regi,
Danmörku, Þýzkalandi og Eng-
landi þá, að það mætti kallast
mjög go-tt verð ef 17 pund fengj-
ust á frjálsum markaði fyrir
síldarlýsi afgreátt nú þegar. Eigí
að síður tókst sala á 900—1100
tonnum í vöru vali til afskipun-
ar til Danmerkur fyrir 17 pun-d
og 15 sh, Nú mun varla vera
hægt að gera ráð fyrir. .meira
verði en 16 pund og 10 sh. Munu
Vart finnast kaup-endur að hval-
lýsi fyrir meira en 17 pund og
10 sh. Yfirleitt er búist við mik-
illi hvallýsisframleiiðslu, er g-eti
haft lækkandi verðáhrif á síldar-
lýsi. Fyrirframsölur á hvallýsi
hafa farið fram á 17 pund.
Þess ber þö að geta, að um
það verður aldrei saigt \ með
neinni vissu, hvernig verðhreyf-
ingarnar kunna að ve,rða -og skift-
ast menn nokkuð í fl-okka um
sko-ðun á þvi. — Hins vegar virt-
ist mér það mjög útbreidd sk-o-ð-
un meðal kaupsýslumanna, að-
ekki mætti búast við frekari-
verð-hækkun á heimsmarkaðin-
um, heldur miklu frekar verðfalli.
Virðist því, í sambandi við þær
íyrirætlanir, sem nú eru uppi hér
um aukningar og nýbyggingair á
síldan''erksmiðjun-um, vért .að
hafa það í huga, að svo getur
farið að þau fyrirtæki, sem riú
verði reist, falli mjög í verði áð-
u;r en langt líður.“
mvm.
Hvernig hefiir nýja þróin
reynst?
,.,Að mínu áliti og þeirra, sem
til þekkja, hefiir nýja þróin reynst
fr-amúrskarandi vel. Þeir byrjun-
argallar, sem altaf liljóta að
k-oma fram við ný mannvirki, eru-
hv-að þessa þró snertir mjög lít-
ilfjörlegir og auðvelt að bæta úr
þeim. Mér er óhætt að fullyrða,
að sjómenn hefðu tapað stónfé,
ef þiessi nýja þró hefði eki v-erið
fyrir hendi. Þróin var neist á
priög skömmum tírna og v-erður
að teljast mesta þrekvirki áð
koma henni upp og gera hæfa
til móttöku á svo stuttum tíxna,
sem raun varð á.
Eins og ég hef.i áður getið lum
í viðtali við þig, ©r þró þessi
af alveg nýrri ger-ð, og er hún
. GISLI HALLDÓRSSON.
bygð á þeirri viðl-eitni, að safna
undir eitt þak, á sem minstri -og
ódýrastri lóð og sem næst sjó,
eins miki-lli sild og frekast er
unt, ien -auk þ-ess að gera yfirborð
þróarhússins stem minst fyrir á-
kveðið rúmmál af síld, svo að
unt verði að geyma hana sem
lengst kælda.
VeyfcswílHni’ eða pyæi?
Það hefir verið mjög um það
dieilt, hvort réttara væii, þegar
auka á móttökuskilyrði fyrir
síld, að byggja þrær eða verk-
smiðjur. Það er auðskiljaníegt
hverjum manni, að fásinna væri
að byggja verksmiðjur, án þess
að byggja þró, -og vandámálið
er að finna rétt hlutfall milli af-
kastagetu verksmiðjunnar o-g
geymslurúmsins. Þ-að hefir tiðk-
ast mikið hingað til, að byggja
verksmiðjuraar með þróarbygg-
ingum fyrir 6—10 daga vinslu,
enda má ségja, að að þeim tíma
liðnum tekur síldin svo mikium
sfeemdum, -að afurðir hennar
rýrna -og stórfalla í verði, og
auk þess torveldist vinslan
geysilega og verður því miklu
dýrari, eða jafnvel að vinslan
verður óframkvæmanleg og síld-
in því verðlaus. Eins er vitan-
legt, -að þró fyrir viku til 10
daga vinslu er í flestum síldar-
árum of lítil til þess að tryggj-a
samfeldan nekstur verksm-iðju yfir
síldveiðitímabilið.
Til þtess að gera sér rétta hug-
mynd um hlutfallið, sem vera b-er
milli afkastagetu véla og geymslu-
tíma síldar, verða menn áð hafa
gert sér hugmynd um þ-að á við-
kom-andí stað, eftir skipafjölda og
rieynslu m-argra ára um hrotu-
stærðir og frátök, hvernig síldin
muni berast að. Ber þá að stefnia,
að því, að g-eta veitt sem rnestri
síld móttöku með siem minstum
vins-luk-ostnaði á hvert mál.
I þessu sambandi er veit að
gera sér það ljóst, að geymslu-
kostnaðurinn -er alt af aukakostn-
aður við vinsluna á hvert mál, en
að ef ekki er nægilegtgeymslu-rúm
fyrir hendi til þiess -að veita þieirri
síld, sem að berst í hrotunni, mót-
töku, þá tapast veiðitími og síldin
skeminist í skipunum.
Það er mjög vandasamt að
gera sér grein fyrir þessu, og
raunverulega efni í doktorsnit-
gerð, og rnega þeir ekki gleyma
því, sem eru mjög ginkeyptir fyr-
ir aukningu vélaafls, að stofn-
kostnaður véla er að mestu er-
lendur gj-aldeyrir og verður að
greiðast upp á 10 árum, en þróar-
byggingar eru að miestu leyti
vinna -og innlent efni, sem ekki
þarf að -afskrifast á skemmri tíma
e-n 50—100 árum.
Með aufenum þróm er verka-
fóíkinu trygður lengri vinnutími
og ver-lcsmiðjunum jafnari og
lengri rekstur.
Kælfnp sHðaHnnar.
Með tilraun þeirri, s^em ger-ð
var í sumar á kælingu sildar,
fullyrði ég, að fundist hefir
leið til þess að geyma síld
á hag-kvæman hátt, a. m, k. 4
sinnum lengur en áður hefir þiekst
án þesis að síldin skemmist að
n-o-kkru ráði og líkur benda til
að geyma rnegi síldína 'jafnvel
,tvo mánuði og tryggja þannig
verksmiðjun-um ef vill samfeldan
og mun lengri rekstur.
Kostnaður við kælingu sjldar-
innar, er tryggir a. m. k. eins
mánjaðar geymslu, á í nýju
þrönni ekki að fara fram úr því,
aem s-amsvarar þriggja skóflu
söltun, (í 2 mál) og er þanriig
fyllilega sambærilegur við sölt-
un, eri gefur með óskemdri og
létt vin-nanlegri vöru miklu meiira
í aðra hönd.
Þar eð þróin, var ekki bygð
fyr en- í vor, var auðvitáð ekki
hægt að safna í haria s-njó, eins
og gert mun verða í vetur, og
geri ég ráð fyrir að eftirmaður
minn framkvæmi kælingu í allri
þrónhi næsta sumar, því að til-
raun sú, sem gerð var á 120
tonnúm í súmar með snjó, seon
geymdur hafði verið í öð-xu húsi,
bar framúrskaran-di gððan árang-
ur.
I tilraun þeirri, sem gerð var í
sumar, v-oru notuð rúm 5 kg. af
salti og 15 kg. af is í hver 100
kg. síldar, en ég gerí ráð fyrir
að min-ka megi þetta í 3 kg. af
salti og 11 kg. af sn,jó í 100 kg.
fyrir mánaðar geymslu.
Þar sem eins hagair til og á
Siglufirði, þar sem mikill snjór
er fyrir hen-di, vir-ðist það vera
sjálfsagt að n-ota sér hann til
geymslu sildarin-riar í stað salts-
in,s, sem kaupa verður frá Suð-
úrlöndum-
Ég vil að lokum geta þess, að
ég hefi í þessari utanferð minni
rekist á nýtt efn'i, sem líkl-egt er
að aufea muni enri meir geymslu-
möguleika síldarinnar.
Það er athyglisvert, í sambandi
við það, að k-omið hafa fram op-
inberlega véfengingar á afkasta-
magni ríkisverksmiðjanna í sum-
ar, að S. R. 30 og S. R. N., sem
afkasta báðar samtals 4800 mál-
úm á sólarhring, hafa unnið um
500 þús. hl. í sumar, þar sem aft-
úr á móti afköst Djúpuvíkur- og
Hjalteyrarverksmiðjanná hafa
eigi orðið nema tæpi-r 300 þús.
hl„ þrátt fyrir það að allar verk-
smiðjumár hafa haft næga síld.
M-unar hér milli 60 og 70%, sem
áfköst ríkisv-erksmiðjanna eru
hærri.“
KENSLU í íslenzku, dönsku,
ensku, frönsku, þýzku, skóla-
undirbúning -og 1-estur með nem-
öndum tekur að sér Páll (fr-á
Presthólum) Bjarnason, Óðins-
götu 9.
ÚTRÝMI ROTTUM, músum og
skaðliegum sko-rkvikindum úr hús-
mn og skipum. Aðalsteinn Jó-
hannss-on, Sólvallagötu 32 A. Sími
1196.
' Q> 9
Hvernlg á að
bopga vetrar-
fáiln á Iltla
■náOann T
Auðveidasta leiðin veriur
að leggja til hliðar spara-
aðinn af þvi að veraia við
^ökaupíélaqiá

íIIIIJSIhaííIIII;
wm ChffJJT? 1 1