Alþýðublaðið - 06.11.1937, Side 3

LAUGARDAQINN 6. NÓV. mi.

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RXTSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON
AFGRÆIÐSL&:
ALÞTÐUHUWNU
(Inngacgnr trá RverftsgðtuJ.
SÍIUAR: 4S80 — 4000.
4900: Afgreiðí.a, auglýsíngar.
490J: Ritstjórn (innlendar fréttir).
4902: Ritstjóri.
c03: Vilhj. S.Vilhjálmsson(heima)
4904: F. R. Vaidemarsson (heima)
4205: Alftýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞfÐUPlENTSMIÐIAN
Heiiníaiar 03 f rœðsli
samband albýðn.
ÞEIR, sem þekkja til verka-
lýðshreyfingariinnar á Norð-
urlöndum vita, að yfirburði:r
heininar og stjórnmálas&intaka al-
pýðunnar i pes.H'um löndum fram
ýfir verkalýðishrieyfingu margra
annara landa, er fyrst og friemst
aö þakka þeirri óþreytandi rnenn-
in.gar- og fræbslustarfsemi, sem
þessir flokkar hafa haldið uppi.
BræðraflO'kkar okluir á Norður-
löndum hafa skilið þa'ð, að fyrsta
skilyrðið til þess aö varanlegur
sigur sósialismans yrði trygð'ur,
væri það, að alþýðan stæði ekki
öðrum stéttum þjóðfélagsins að
baki að menningu og skilningi á
þjóðfélagsmálum. Aiveg sérstök
áherzla hefir verið lögð á upp-
fræðslu unga fólksins, þeirra,
sem taka eiga við af brautryðj-
esndum jafnaðarstefnunnar, er
margir hverjir höfðu engrar
’mentunar notið, annarar en þeirr-
ar, sem þéir gátu veitt sér með
sjálfsnámi og skóli lífsins gaf
þeim.
Þessi starfsemi hefir borið
glæsilegan ávöxt. Einmitt siíðustu
árin, þegar alda fasismans hefir
flætt yfir löndin, hefir verkalýð-
tirinn á Norðurlöndum verið' al-
gerlega ómóttækilegur fyrir
blekkingar og lýðskrum, sem
ekki eiga sér neinn jarðveg þar,
sem alþýðumentunin og stjórn
málaþroskinn eir á háu stigi.
íslenzká verkalýðshreyfingin á
sér styttri sögu og þvi eðlilega
minni árangur að baki sér, en
því verður ekki neitað, að mikiið
hefir á það vantað, að þess-
um, ef til vill mikilvægasta þætti
verkalýðshreyfingarininar væri
nægur sómi sýndur.
Á þessu þarf að verða gagn-
gerð breyting. F. U. J., sem á 10
ára afmæli næstu daga, hefir
þegar hafið álitlega fræðslustarf-
seimi á rneðal unga fó-lksins og
tnun hafa fullan hug á að halda
áfram og efla þá viðleitn'i.
Á 14. þingi Alþýðusambands
íslands, er staðið hefir yfir und-
anfarna daga, hefir komið frfaim
tillaga um að stofna meniningar-
og fræðslusamband alþýðu, og
enn fremur um að koma upp
námskeiði fyrir unga Alþýðu-
flokksmenn. Er ætlast til að slikt
samband starfi með bókaútgiáfu
fyrirlestrum, námskeiðum, stofn-
un fræðsluhringa og annari
fræðslustarfsemi, sem tiltækilegt
þykir að koma í framkvæmd.
Vonandi verður þessi hugmynd
innan skamms að veruleika, og
íslenzkri alþýðu hefir þá bæzt
við nýtt vopn í baráttunni fyrir
betra og réttlátara þjóÖskipulagi
og á móti ihaldi og fasisma.
Ihaldskvæðlð f kross.
Rógur fihaldslns um IsaVJðrð.
Eftir Hannibal Valdemarsson.
$jUlm$öZa>
aSeíns L0flur
Gerl við saumavélar, alls kon-
air heimflisvélar óg skrár. H.
Sandholt, Klapparsííg 11, sími
2635.
fjEGAR MORGUNBLAÐ-
IÐ hafði marga daga í
röð orðið sér til minnkunar
út af skrifum sínum um
síldarsölumálin og gat ekki
lengur neina vörn sér veitt
í þeim máJum í viðureign-
inni við Finn Jönsson þing-
mann ísfirðinga. snéri pað
sínu kvæði í kross og orti
enn þá einu sinni upp
íhaldskvæðið um ísafjörð.
Drápuna, sem alt af hefir
verið flutt í Mogganum,
einkum fyrir kosníngar um
dauðann og eymdina, fjár-
málaöngpveitið ög fram-
kvæmdaleysið, sem ríki á
ísafirði — elzta vígi sosial-
ismans hér á landi, þar sem
Vilmundur og Finnur hafi
um langan aldur ráðið öllu
og ,regerað‘ eftir eigin vild.
1 þetta sinn var það látið heita
svo, að heimildin um fjárhags-
þrot ísafjarðarkaupstaíðar væri ó-
véfeingjanleg, þar sem hið óhlut-
dræga Lögbirtingablað rífcisiJns
væri af blaðinu leiitt. sem vitui í
málinu.
Átylla blaðsins fyrir niði sínu
um ísafjörð i þeitta sjnn var sem
sé auglýsing 1 Lögbirtingablaðiniu
um uppboð á ejrnii af- eágnuim
bæjarins, ejf vextir og afbotgamr
af veðdeildarláni, sem á henni
hvíiir, yrðu ekk'i greiddk dyrir 1.
desember næstkomandi. — Er
bezt að hrella Mogga tefcrið með
því, að af þessu uppboði veröur
efckert að þessu sinni. — Þetta
átti nú að sanina lesendum Morg-
unbhaösjns til fulls, að Isafjörð-
ur værj á gjaldþrotsins barmi'.
Menn minnast þess þó' vafa-
iaust, að fyrir nokkrum árum
var ekki aðeins ein eign, held-
ur fleistar eignir Vestmannaeyjar
kaupstaðar auglýstar til uppboðs
í Lögbjrtingi — efcki '. aðeins
vegna ejnis, hcldur fleiri ára van-
sfciia. Það var að því simrui ekki
e;in auglýsing, helduir var alt
Lögbirtnigablaðið útbíað meö
slíkum uppboðsauglýs'ingum á
eignum Vestniannaeyjakaupstað-
ar.
En halda memn áð Mogg*inn
hafi þá innrammáð þassar aug-
lýsjngar og ályktað út frá þeim,
að fjárhagur þeissa ihaldshreiö-
urs væ:rl í öngþveáti og voða,
því um það bæru1 auglýsíngahnar
óhrekjandi vitni?
Néi, það var nú eitthvað ann-
að. .
Blaðið vitnaði dag eftir dag
um ágæton efnahag Vestmanna-
eyjakaupstaðar, þrátt fyr'ir aflian
auglýsingafansinn, og einn af að-
aiþingmönnum íhaldsins, Jóhann
Þ. Jósefsson, sikrlfaði hverja heil-
siðiugréinina í Moggann eftir
aðra um frábært fjárhagsástand
Eyjarik'is síns.
Svona lítið sönnunargagn
taldi Mogginn veðdeildarauglýs-
ingamar, þegair Vestmaninaeyja-
kaupstaður átti í hlut. Það var
sem sé ekkert að marlka slík fyr-
irbæri í þánin tíð, enda átti í-
haldskaupstaðuir í hlut. Auðvitað
er alt öðru máli að gegna, þegar
ísafjörður er annars vegar.
Nú er það að vísu svo, að
slíkar auglýsingair bera vott um
gréiðsluerfiðleika bæjarfélaga.
Og það skal fúslega játað, að
isafjarðarbær á í talsverðum
gréiðsluörðugleikum sem stendur.
En hvaða kaupstaður hefir nú
aðra sögu að segja? Hefir Vest-
mannaeyjaikaupstaðiur ekkert af
sliku að segja? Hefir Akureyriair-
bær engin greiðsluvandkvæði við
að stríða? Eða hvers vegua gat
hann ekki samið fjárhagsáætlun
yfirstandandi árs á lögákveön-
um tíma, nema af þvi að bæjiar-
stjómln treystist ekki til aðkoma
henni saman, heldur taldi sig
vanta nokkuð á annað hundrab
þúsundjr króna til að geta áætlað
tekjur tíl möts við óumflýjanleg
útgjöld. Er Siglufjörður laus við
öll greiðsluvandræði? — Nei,
ekki alveg; hann gait heldur ekki
komið saman fjárhagsáætlun
þessa árs vegna þess, að marga
tugi þúsunda króna vantaði móti
fyr’irsjáanlegum útgjöldum,
Það er með ööruni orðuim
þannig, að allir kaupstaðimir eru
í greiðsluvandræðum. Og það er
alment viðurkent af. öllurn, sem
v'it hafa á þeim málum, að orsök
þessara greiðsluvandræða bæj-
anna sé ©kki fyrst og fremst ill
stjóm þéirra, heldur hreint og
béint skortur tekjustofna. Er það
nú krafa allra bæjarfélaganna,
að Alþingi það, sem nú situr, af-
gréiði lög um nýja tekjustofna
handa bæjumun. Og sú krafa
verður að fá afgreiðslu. Er full-
víst um það, að bæimir allir
vérða að öðrum kosti að láta
rífcið bera eitthvað af sínum
byrðum, áður en iangt um lfður.
Um ísafjörð stendur auk þess
sérstaklega á. Þaa' hefir verið
þriggja ára óminnilegt aflaleysi.
Aðalatvinnuvegur bæjarbúa hefir
þannig brugðist og þar með
tekjumöguleikar bæjarfélagsins.
Enginn kaupsíaður byggir eins
afkomu sína á sjávaraflanum
eins og Isafjörður, nema ef verai
skyldi Vestmannaeyjar, og eng-
inn þeirra hefir því orðið' fyrir
öðru eins teknaáfalli vegna afia-
brestsins eins og ísafjarðairbær.
Það er skarð fyrir skildi, þeg-
ar einkaatvinnuvegur eins bæj-
arfélags bregst ár eftir ár.
Þá verður heldur ekki komist
hjá að geta þess, að greiðslu-
örðugleikar ísafjarðar standa aö
nofckru leyti í sambandi vði
byggingu rafveitunnar, sem fram-
kvæmd var að mestu slðastliðið
ár, en að nokkru á yfirstandandi
ári. Áætlað var af sérfræðingum,
að fyrirtæki þetta mundi kosta
Um 600 þúsund króna, en nú esr
vinkjunin komin upp í 900 þús.
króna.
Þrátt fyrir það, að bærinn
hafði nóg með fé sitt að gera,
varð ekki hjá þvi komist að látai
bæjarsjóð leggja frarn stórfé til
ab knýja verkið áfraan og fá
því l'Okið. Hefir bærinn þannig
orðið að leggja til rafveitunn-ar:
utan fjárhagsáætlunair beint af i
áætluðu rekstursfé sínu á annab
hunidrað þúsund króna síðan raf- ;
virkjunin byrjaði, en áður vorti
fcomnar í undirbúning ntargskon-
ar um 70 þúsuind krónur.
Þetta hefir .vitanlega sín áhrif
á greiðslugetu bæjarins nú —
j og þangað til Rafveitumii verður
| gert fært að greiða þetta fé aft-
ur.
Morgunblaðið fullyrti, að ekki
gætu fjárhagsvandræöi ísafjarðar
hf því stafað, aÖ jafnaðarmenn,
hefðu þar ráðist í almennar fé-
lagslegar- umbætur.
Auðvitað eru jafnaðarmenn á
ísafirði allra man.na fúsastir á
að játa það, að þeir eiga mý-
margt ógert, svo sem t. d. að
koma upp barnaheimili, vel út-
búnum ieikvöllum, malbika eða
steypa götur bæjarins o. s. frv.
o. s. frv.
En hvernig var ísafjarðarbær,
þegar jafnaðarmenn komust þar
í meirihluta og tóku við stjónn
bæjarmálanna af ihaldinu?
Nálega alt bæjanstæðið og um-
hverfi bæjarins var eign útlendrar
selstöðuverzlana. Ihaldsmennim-
fir í bæjarstjórn voru i þann veg-
ínn að sölsa undir sig a*rðvæn-
legustu lands_pildurnar við höfn-
ina. Bærinn átti ©nga hafskipa-
bryggju, lélegt sjúkrahús, ekkert
elliheimili, og alt var éftir þessu.
Bærinn var sem sé vanrækt og
allslaust íhaldsþorp, eins og þau
eru til fjöldamörg enn , í dag.
Og vi&skilnaður íhaldsins va*r sá,
eins 'Og kunnugt eir, ,að allir
stærri útgierðarmennimir voru
látn^r gefa sig upp sem gjald-
þrota í éinu og fiskiflotinn seld-
Ur úr bærjum, þegar jafnaðar-
menn höfðu tekið við stjóm bæj-
arfélagsins. Engum duldist að
þessu liasarderaða fantabragði
var til þess beitt, að bæjárfélag-
ið skyld! fara á höfuðiið öllum
öðrum bæjarfélögum til aðvörun-
ar um það, að hverfa ekki undan
blessunarríkri handleiðslu íhalds-
ins.
Ágætt dæmi þess afturhalds-
anda, sem ríkti á Isafirðá uiii
þessar mundir er það, að Vil-
mundur Jönsson lét það verða
eitt sinria fyrstu veirka. að leggja
til, aö vatnssalemi yrðu seitt í
barna&kólann. En hvernig halda
menn að því hafi verið tekið?
Skólastjórinn, einn af foringj-
um ihaldsins, ma rgendurko si nn
bæjarfulitrúi m. m., setti sig ein-
dregið á móti þessarii ískyggir
legu býltingu. Og helduir en að
hætta við framkvæmd þessa
bráðnauðsynlega heilbrigðismáls,-
varð að friða íhaldsforingjann
með þvi að skilja eftir eltt af
gömlu fötusalerimmum handa
honlum sjálfum.
Þannig var framfara'andi í-
haldsforingjanna á tsafirði —
þeirra mentuðustu — þegar jafn-
aðamienn tóku þar við völdum.
Og . þessi andi gerði .þráfald-
lega vart við sig, oft í ó-fögrum
myndUm, þegar uppbyggingar-
starfið hó'fst.
Fyrsta verk jafnabarmannia
var að iátia bæinn kaupa bæjar-
stæðið og hafnarlendumpr. Þá
var byggð bæjarbryggja. Þar
næst var nýtízku sjúknahús reist
og gamli spítalinn gerður að elh-
heimili. Þá var tekið til óspiltra
málanna að byggja nýja vatns-
veitu og skóipveitu fyrir bæinn.
Útgerðin var reist frá grunni með
stofnun Samvinnufélags ísfirð-
inga, sem lét byggja 7 fjörutíu
smáiiesta báta í Noregi og Sví-
þjóð- Með kúabúinu var ráðin
vemlieg bót á nijólkurhungri
bæjarbúa., Bamaskólinn var iend-
urbættur og stækkaður. Bóka-
safnið gert að almiennri fræðslu-
og menningarstofnun, sem ekki á
hliðstæðu hér á landi. Og á
seinustu tveimur afíaleysis og
kreppuárunum, er svo byggð
Bátahöfnin, mannvirki upp á 410
þúsundir króna, og Rafveitan upp
á 900 þúsundir. Á þessum árum
er líka ráðilsí í niýmæli á atvinnu-
sviðínu, eins og Rækjuverksmiðj-
una, sem nú er að vierða stærsta
atvinnufyrirtæki bæjarins og hefír
þegar flutt inln í landið erlendan
gjaldeyri fyrir nokkuð á þriðja ■
hundrað þúsund króna. Þessi tvö -
seinustu ár starfrækir bærinn
vdnnuskóla að vorinu fyrir at-
vinnulausa unglinga og nú e*r |
veriö að byggja all veglegt skóla-
hús fyrir Gagnfræðaskóla ísa-
fjarðar.
Fyrirmenn íhaldsins hér í höf-
uðborginni eru svo lítilmótlegir
í hugsun, að þeir gera ekki mieiri
kröfur til sjálfra sín um mewning-
arframkvæmdir í Reykjmík, en
til smáþorpa úti á iandi. Og eins
og hanar á haug, þenja þeir sig
og belgja, ef þeir finna eitthvað
ógert á Isafirði, af því sem vinstri
flokkarnir hér minna á, að koma
þurfi í höfuðstað landsins, en er
hér þó heldur ekki til.
Er þetta mannsbragur? Er
þ'essi metnaður ekki fyrir neðan
allar hellur?
Mér er nær að halda, að það
verði ísafjörður, sem verður
fyrri en Reykjavík til að komB;
upp sínu bamaheimili, barnaleik-
völlum o. fl. o. fl, Og það er
vegna þess, að forráðamenn ísa-
Ejarðar eru ekki haldnir þeim kot-
ungshugsunarhætti, að miða sínar
framkvæmdir við það. sem heimta
má af miklu minni þorpum hér á
landi.
Hér skal nú láta staðar numið
í þetta sinn.
En ég er að yona það, að næsta
útgáfa af íhaldskvæðinu um Isa-
fjörð taki eitthvað tillit til þeirrar
fræðslu, sem þessi gnein hefir
veitt moðhausum Morgunblaðs-
ins. Að öðrum kosti verður al-
menningi Ijóst, að sú menning-
arstofnun, sem hér í höfuðstaðn-
um ríður mest á og fyrst þarf
að koma upp, er ef til vill elkki
bamaleikvöllur, — heldur stórt
og fullkomið fávitahœli.
P.t. Reykjavík.
Hannibal VMemarsspn.
Kvennanefnd,
sem safnað hefir ýmsu merki-
legu til minningar um sænsku
kvenfrelsiskonunia Friðrilku Bre-
rner, fékk nýlega að gjöf bréfa-
safn, sem hefir verið í (eigu sviiss-
nesks prófes'sors í Genf. Þessi
bréf hafði hún skrifað svissmeska
nithöfundinum Anniel, og eru þau
bráðum 100 ára gömul. Bréfa-
viðskifti þeirra hafa átt sér stað
um 10 ára skeið. Þessi bréf þykja
ineð því menkilegra, sem Friðrika
Bremer hefír skrifað. (FÚ.)
1927»
8. n饫
1937,
1« ðra afnllsMtl F. U. J.
fer fram að Hótel Borg í kvöld
og hefst með samsæti kl. 8
Til skemtunar verDnr:
Ræðnr - Dpplestnr - Sðngnr - Danz.
Hljómsveit leikur á milli skemtiatriða.
Aðgöngu raiðar verða EINUNGIS seldir á skrifstofu F, U. J. í Alþýðu-
húsinu, efstu hæð, í dag frá kl, 3—7.
A morgun sunnudaginn 7. nóvember heldur félagið
ALMENNAN ÆSKULÝÐSFUND
í Gamla Bíó og hefst hann kl.2,30 eftir hádegi stundvíslega,
Fundaref ni:
Uppl. Guðný Sigurðardóttir.
Eínleikur á fiðlu: A. Klahn.
Kvikmynd.
1. Ræða: Jón Magnússon form. F. U. J, 4.
2. Karlakór Alpýðu. 5.
3. Ræða: Sig. Einarsson. 6.
Aðgöngumiðar að fundinum verða afhentir ókeypis á skrifstofu félagsins
í dag frá kl. 3—7,
Félag ungra jafnaðarmanna.