Alþýðublaðið - 10.01.1938, Qupperneq 3

MÁNUDAGINN 10. JAM. 1938.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ALÞYÐ UBLAÐiÐ
RJTSTJÓR).
F. R. VA LDEMARSSGN
4FOREIÐSL&:
AL ÞYÐUHUSINU
(Inngai.Enr Irí. HverfjsgötuA
SÍMAK: 4000 — 4800.
4900: Afg'eiði.i, augiýstngar.
4901: Ritstjórn (innlendar fréttir).
1902: Ritstjóri
íi03: Viiltj. S.Vilhj>tlmsson(heinia)
4904: F. R. Valdemarsson (heima)
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Atgreiðsla.
ALÞÝÐUPlENTSMIÐJABi
|ý|rasaila9ið.
]|í|' EÐ þeim breytingum, sem
síðasta alþingi gerði á lög-
funium um alþýðutryggingar, hefir
aðstaða gamla fólksins, sem er
67 ára eða e'.dra, nokkuð breyzt,
og þar sem nokkurs misskilningis
mun gæía um, hvað breytingarn-
ar gan,ga út á, skal líér gert
stuttlega grein fyrir þeim og
hvað þær þýða.
Aður var bænum heimilt að
lialda efiir sjúkrasamlagsiðgjaldi
■þeirra, sem fengið höfðu elliiaun
eða önorkubæiur. Það mæltist
i)la fyrir hjá mörgum, að vera á
þennan hátt gerður ómyndugur,
og nú hefir þessi heimild ver-
ið feld niður. Hún gilti aðeins
til áramóta, og hafi bæjarstjórn
Reykjavíkur látið halda efíir ið-
gjöldum fyrir lengra tímahil, sem
mun hafa átt sér stað a. mv k.
i nokkvum tilfellum, 'sem Alþýðu-
blaðinu er kunnugt um, geia
'gamalmjEntin og öryrkjaniir kmf-
ist £niu‘g eiðslu á því, sem hald-
lð hefir verið efílr.
I'á heíir ve ið fe'.d niður skylda
gamalmenna eldri en 67 ára til
•n**
að vera i sjúkrasamlagi, en þau
hafa eftir sem áður fullan rétt
til að vera meðlimir áfram, eð.t
gerast meðlimir, ef þau eru það
ekki áður.
Er þess að vænta, að sem flest
gamalmenni noti sér réttinn til að
vera í samlaginu, því einmitt
mörg gamalmennin hafa litlu úr
að spila, ef sjúkdóma ber að
höndum, og eru auk þess meira
útsett fyrir að fá ýmsa sjúkdóma.
Því hefir verið haldið fram í
blaðaskriíum, að gamla fólkið
þyrfií læknisvottorð til þess að
fá að vera i sjúkrasamláginu.
Þetta er ekki rétt. Þáð er gert
ráð fyrir, að þau hafi uákvæim
lega sömu réttindi og aðrir með-
limir, en framvegis mun fyrir-
komulagið .verða þannig, að þeir,
sem em í sjúkrasiamlaginu, þurfa
ckki að leggja fram læknisvott-
orð nema þeir þarfnist sjúkra-
hússvistar vegna alvarlegs, lang-
Varandi sjúkdóms, en þá verða
þeir að leggja fram vottorð um
það, hviort þeir hafa áður notið
sjúkrahúsvistar vegna slíks sjúk-
dóms. Er þetta gert til þess að
Jéttai að mokkru kostnaðinum ,af
álvarlegum,- langvinnúm sjúk-
dómuin af sjúkrasamlögunum,
þar sem þeir heyra að réttu undir
lögin Um ríkisframfærslu sjúkra
manna og örkumla.
Þau gamalmenni, sem ganga
inn í samlagið eftir að hin nýju
lög ganga í gildi, verða eins og
allir aðrir nýir meðlimir, að
gangast undir læknisskoðun og
leggja f am voi'orð U.n hvort þau
þru haldin alvaflegum langvinn-
um sjúkdómi. Sé svo, hafa þau
engui að síður rétt til þess að
jganga í samlagið oi njó a í faiun-
inni fullra réttinda, að öðru leyti
en því, að þau geta. ekki notið
sjúkrahúsvistar á samlagisins
kostnað gagnvart þeim sjúkdómi,
fen aftur á móti allrar venjulegr-
ar læknishjálpar í heimahúsum.
hvað hefir verið barizt
innan Sjálfstæðisflokksins?
Velíur framfið Reykjavíkur á yndisþokka
nhildar í Háteigi eða Guðrúnar Jónasson?
1HALDSBLÖÐIN, auðvitað á-
samt blaði Jánasar Jonssonar,
hafa undaafarið látið sér mjög
íítt um þær umræður, sem farið
hafa friarn innan Álþýíuílokksins
og fuILrúaráJs verkalýðsfélag-
anttia um uppstiliingu fyrir flokk-
fnn á lista við bæjarsljórnarkosn-
ingarnar og afsíöðu Alþýðu-
fíokksins til þeirna.
Hafa þessi blöð flutt meiria og
minna rangar sögur af þessum
málum.
En það væri réttara fyrir þessa
cndsæöitga alþýðusnm akanna
að gera hreint í sínum eigin
hjrriðcium;, áður en þeir fara að
skima um annars staðar.
Margir frjálsiyndir menn hér í
bænum, sem talið hafa sig til
Framsóknarflokksins, urðu ekki
lítið undrandi, þegar fulltrúar
flokksins hér í Rieykjavík gáfuaí
svo gjörsamlega upp fyrir kröf-
um liins nýja handamanns Jcn-
senssona og siettu hann í efs'.a
sæti listans, þó að þeir gieti gsng-
ið að því sem gefnu, að það
verði sko£að sem traus syfhlýs-
ing af hálfu reykvískra Fram-
sókrarmanna á hina nýju stefnu
J. J. um samvinnu við íhaldið,
óreiSufólkið ogheildsalana, og að
það getur ekki orðið til annárs
— ef hann næði kosningu, sem
hann á ekki að ná samkvæmt at-
kvæöatölu flokksins við kosn-
ingarnar í vor, — en að
eitt atkvæði í bæjarstjórn
bættist við íhaldið. Það tekur
því ekki fyrir Nýja Dagblaðið að
gagnrýna innanflokksmál Al-
þýðufiokksins. Það væii særnra
fyrir það, að þvo þann smánar-
blett sem er á þ'eim mönnum, er
spörkuðu Aöalbjörgu Sigurðar-
dóttur, en settu handatnann Ól-
afs Thors og fjandmann sjó-
manna og verkamanna í fyrstia
sæti listans.
Og því síður ferst ihaldinu að
beigja sig út af deilum innan
Alþýðuflokksins.
Sá er munurinn á þeim deilum,
sem eiga sér stað innan Al-
þýðuflokksins ,og Sjálfstæðis-
flokksins, að innan Alþýðuflokks-
ins er deilt um starfsaðferðir,
en innan Sjálfstæðisflokkains er
deilt um klkur og einstaka
msnn.
í heTan mánuð hefir gengið hin
hatrammasía barátta innan Sjálf-
stæð;sflokksiin.s, dkki um neitt
mái eða ineina sfcefnu, heldur um
menn og klikur — og ekki hefir
mátt í milli sjá, hver klíkan yrði
ofan á.
Hver hefir rógborið annan og
afriutt. Það hefir verið bárist
um það, hvort smákaupmaðiur
eða beildsali ætti að skipa örugt
sæti á listanum, jafnvel kola-
kaupmenn, sem vilja hætta við
hitaveituna og h.alda uppi raf-
rnagns og gasverðinu, hafa hót-
að spnangiframboði, ef einhver
þjénn þeirra yrði ekki sett-
Ur í örugt sæti. Iðnaðarmennirn-
ir hafa gert sínar kröfur og ekki
hafa deilurnar verið minstar um
það, hvort þessi eða hin frúin,
kona þessa eða hins íhaldsbur-
geissins, yrði í öruggU' sæti; hafa
Af þessu ætti það að vera ljóst,
áð það er full ástæða til þess að
hvetja gamla fólkið til þess að
vera áfram í samlaginiu, ef það
mögulega getur klofið kostnað-
inn, og til þess að gerast meðlim-
'ur, ef það ekki þégar er það.
íhatdsmenn i þessari baráttu
sinni jafnvel gengið svo langt, að
halda því fram, sem röksietnd á
möti Ragnhiidi í Háfceigi og Guð-
rúnú Jónasson, að þær bæru svo
lítinn yndisþokka að óhæft væri
að hafa þær á listariúm nema
þá nógu neðarlega, og mun þetta
hafa ráðið um það, hvar Ragn-
hlidi hefir verið skipað til sæfcis.
Öll meðul hafa veiið notuð inn-
an ílialdsflokksins og öllum
vopnum beitt i þiessaii dáfalliegu
baráttu; þar hefir ekki verið
deilt um mál, stefnur eða hug-
sjónir, sem hieldur ier ekki von til,
og svo nærri hiefir legið beinni
uppreisn, að ekki mátti seinna
vera, að Sjálfstæbiskvennafélag-
ið Hvöt fengist til að fnesta upp-
gjöii sínu við aðrar kltlcur innan
flokiksins, og fcókst það þó aðeins
með harmkvæ'.um.
Hafði og beyrst, aö undirbún-
ingur væri mikill af vissum íhalds-
klíkum i þá átt, að setja fram
sprengilista, er yrði nokkurs-
konar lekabytta fyrir allar hinar
óánægðu klíkur innan flo'kksins.
Þegar þetta er athugað, þá fer
mönnum að verða skiljanlegt hve
illa það situr á þesSum hug-
sjónásnauðu fasista- og aftur-
haldsklíkum að vera að belgja
sig út af þeim deilum um
starfsáðferðir, sem átt iiaf i sér
síað innan Alþýðuflokksins — og
aliir alþýðuflokkar hafa orðið að
ganga í gegn um.
Þær deilur miðast við það, —
hvernig hagkvæmast sé að berj-
ast á móti íhaldinu, gegn afrur-
haldinu, fasismanum, kúgun og
rangsleitni valdhafanna og fyrir
fnelsi og réttlæti, lýðræði og sið-
menningu. Hvennig leigi að koma
í veg íyrir það, að fasisminn
nái hér fótfestu og hverníg
tryggja megi lýðræðið og friö-
samlega þróun í landinu.
Þetta er hægt að deila um
og eðiiliegt aö deilt sé um, en
innbyrðisdeiiur íhaldsins byggj-
ast hinsvegar á fégræðgi ein-
stakra íhaldskaria og kerlinga, á
keppninni um það hjá smápeðun-
um og uppskafningunum að
nudda sár utan í hina andlausu
matadóra íhaldsins, þar sem að-
alsmarkið er svefn og framtaks-
leysi.
Máttur alþýðusamtakanna ligg-
lur í hugsjón þeirra o.g raunhæfu
síarfi til þess að framkvæma
hana. Veikieiki íhaldsins —
hvort sem það cr litla eða stóra
íhaldið — iiggur í þvi að það
hefir enga stefnu, en byggir á
samáhyrgð lítilla hugsjónalausra
og stefnufátækra peðmenna, sem
aldnei geta yfirstigið ineina erf-
iðleika — og aldnei geta unniö
stórvirki.
Eins og saga Reykjavíkur, síð-
an Sjálfstæðisflokkurann tók völd
;in í bæjarmálefnunum ber óræk-
astain vott um.
LisT Framsóknarflokksins
á Akureyri til bæjarstjómar-
kosninga er kominn fram. Átta
efstu menn iistans eru; Vilhjálm-
ur Þór, Jóhann Frímann, Árni
Jóhannsson, Þo ‘Sieinn Stefánsson,
Jóhannes Jónasson, Ólafur Magn-
ússon, Snorri Sigfússon og
Bogi Ágústsson.
Nýtt b u’naskólahús
var vígt í Glerárþorpi 6. þ. m.
aö viðstöddu fjölmenni. Athöin-
ina framkvæmdi séra Friðrik
Rafnar vígsluhiskup. Þorsietnn
Hörgdal, skólanefndarmaður rakti
skólamálasögu héraðsins. Þá tal-
áði skölastjórinn Pétur Finnboga-
son frá Hítarnesi, en skólaktennari
Jóhann Scheving flutti kvæði til
skólans. Söngflokkur þorpSins
aðstoðaði við athöfnina. í skól-
anum ieru nú yfir 70 börn. FÚ.
Níð um norð-
lenzk skáld.
S4MKVÆMT endurteknum
auglýsingum i „Mogganum"
var hér á götunum í gær seldur
pési einn, er bar nafnið „Dósents-
vísur“. A titilblaðinu stóð m. a.
„Edifcor; úlfr Uggason" og „Offi-
cina libraria Oddi Björni“. — í
formála kvers þessa segir, að
vísur þær, sem það hefir að
geyma, muni flestar norðlenzkar
og höfundar þeirra „munu mega
teljast í beiri röð þjóðskálda
vorra og aJþýðuskáldaT.
Eins og enn fremur getur i fo-r-
mála eru vísurnar all-einhliða,
enda voru allar þær, er ég nenti
að lesa, klaufalegt níö um Sigurð
Einarsson dósent og Harald Guð-
mundsson atvinnumálaráðherra,
að því leyti sem um efni í þeim
getur talist vera aö ræða, því
hugsunin virðist beldur óljós með
blettum og drukknar gjarnan í
gölluðu rírni. Er auöséð að sami
maöur muni vera höfundur þeirra
flestra.
Nú er pési þessi í sjálfu sér
ómerkilegri en svo, að orðum sé
að honum eyðandi, ef ekki væri
formálinn, sem klínir efni hafns á
norðlenzk skáld *og hagyrðinga
yfirleitt. Er helzt að sjá, að höf.
\isnanna, hvort sem hann er
Norðlendingur sjálfur eða ekki,
hafi haft þann höfuðtilgang með
samningu og úlgáfu pésans, að ó-
frægja norðlenzk skáld o.g hag-
yrðinga með því að bendla nafn
þeirra við leirhull þetta.
Einhverjir gætu máske haidið
að útgefandinn, sem vera mun
Oddur Björnsson á Akureyri, föð-
uibróðir séra Björns Magnússon-
ar á Borg, muni með útgáfu bæk-
iingsins hafa viljað rétta hlut
frænda síns, en svo fjarri fer út-
gáfa pésans því marki, að slíkt er
ölíklegt. Virðist og sem vakað
hafi fyrir Oddi, áð útgáfa þessi
yrði sér lítt til sóma, því veigrað
hefir hann sér við að skrifa nafn
sitt áð réttum íslenzkum hætti, en
í stáð þess tmiskrifað það. á lat-
ínu.
Það er ógerningui' að tilfæra
vísur úr pésamim sem dæmi of-
anrituðu til sönnunar. Þar er
varla milli neins áð velja. Alt
ér jafnt að rimi og efni. Væri
það gert, myndu allir halda,
hvernig sem valið væri, að hið
versla væri til tínt. Allar vantar
vísurnar þann þrótt og framsetn-
ing, sem lífvænlegur aiþýðu-
kveðskapur þarf að hafa, og
merkilega má sá maður vera gef-
inn, sem lærir ósjálf: átt og án
fyrirhafnar eina einustu vísu í
pésanum, en eins *og viðurkent er,
þá er þáð fyrst og fremst það,
sem gefur ferskeytlunni gildi, að
frá henni sé svo gengið bæði ab
efni og rími, að hún lærist fyrir-
hafnarlaust og geti varla gleymst.
Ef tii vili heppnast útgefanda
að græða inokkrar krónur á pés-
anum með því að nota þá sví-
virðilegu auiglýsingaaðferð, áð
bendla öll norðlenzk skáid við
leirburð þenna. En fyrir rnina
hönd sem Norðlendings, og ekki
sízt vegna norðienzku skáldanna,
vil ég harðlega mótmæla slílcri
aðferh.
8/1.
Norölendiiigur.
JÍAfc. l
MðBflokksins.
Agætur tkmmtifyndm',
27 iijlr félapr.
VENFÉLAG Aiþýðuflokksins
hélt fjölmennan skemtifund
í Alþýðuhúsinu á föstud.kvöld. 27
nýir íélagar bættust við. Eítir að
lokið hafði verið viið nokkur fé-
lagsmál, hófust skemtiatrií.in.
Ásgeir Ásgeirssou fræðslunála-
stjóri flutti skemtilegt erindi,
Guðrún Pálsdóttir og Björg
Guðnadóttir sungu og Gísli Öl-
afsson skemti með ýmsu, en síð-
an var danzað til kl. 2.
Mikill áhugi ríkir meðal Al-
þýöufiokkskveuna um að gera fé-
lag sitt sem öflugast, og ættu
ailar konur, sem áhuga hafa fyr-
ir máiefnum fiokksins að gerast
félagar, Það geta þær gert með
því að snúa sér til formanns fé-
lagsins, Jónínu Jónatansdóttur,
Lækjargötu 12, eða ritar.a, félags-
ins, Soffíu' Ingvarsdóttur, Smára-
götu 12.
mm
Forl
AÐ er ókyrð í ameríska híla-
iðnaðinum, I fyrra rak hvert
verkfallið annað hjá General Mot-
ors og Chrysler, og fyrir akömmu
síðan voru 11 000 verkamönnum
vísað út á götuna hjá Hudson
Moíor Co. í Detroit. Þangað til
nú befir Henry Ford að mestu
sloppið við slika árekslra, en
12000 af þeim 86000 verkamönn-
um, sem vinna í River Rouge
verksmiðjunuin, hafa þegar, á
rnóti vilja hans, gengi'5 í hin nýju
verkamannasamtök C.I.O. — nýja
landssambands'ns í Ameríku —
sem stendur undir sljórn hins um-
svifamilkla, gamla námumannafor-
ingja John L. Lewis og hefir
þegar safnað innan sinna vébainda
3V2 m'lljón iðnaðarverkamanna.
Ford 'hefir svarað þessari sam-
takahneifingu verkamainna sinna
með því að reka inokkra tugi
þeirra úr vinnu. Stjórn Roose-
vells hefir að vísu úrskurðað, að
það sé ólðiglegt, en hann neitar
að b'eygja sig fyrir landslögum,
Menkjalínurnar í ameríska auð-
valdsþjóðfélaginu enu að skerp-
ast. Það er þegar farið að tala
um John L. Levvis sem hugaatileg-
an eftirmann Roosevelts, en sam-
tímis safnast forvígismenn auð-
ins undir mierki Fords, sem engan
veginn er talinn ófús til þess,
að hafa sig mieina í frammi en
hingað til á sviði stjórnmálanna,
enda þótt hann sé þegar kominn
á áttræðis aldur.
Hið heimsfræga amieríska skáld,
Upton Sinclaiir hefir nýlega gefið
út skáldsögu utn Ford, sem hann
kallar „The Flivver King“. Henni
hef'.r verið útbýtt í 200.000 eilntök-
um á meðal verkamanna i bíla-
iðnaðinum, en er þó bersýni-
lega ekki ætlað að vera neitt
Deínt innlegg í þær deilur, sem
þar standa yfir. Þvert a móti.
Haan lýsiir í bókinni á áhrifamik-
i;nn hátt þróun Fords, sem án efa
er mikiil hæfiLeikamaður, og á
yngri árum var alþýðlegur mað-
ur, sem hafði mikinn áhuga á
velferðarmálum verkamanna
simna, en ter nú fyrir löngu or'ðinn
harðsvíraður atvinnurekandi, sem
kúgar verkamennina til óheyri-
legra afkasta við nennibandiö,
sem slíta út kröftuni þeirra, ekki
síður en togaravökurnar hér
heima, sem mörgum sjómönnum
eru enn í fersku minni. í dag
lifir þessi andLegi skiphrotsmaður
mikið út af fyrir sig í einskonar
vopnuðum kastala og skiemmtir
sér í frístundum sínum við að
safna dýrmætum forngripum og
vekja áhuga fyrir eldgömlum
þjóðdönsum Hann lætnr undir-
menn sína við bílaverksmiðjurn-
ar um það að reka á eftir verka-
mönnunum.
Ford hefir ekki verið við eina
fjölinai feldiur um ævina. Á stríðs-
árunum gerði hann út „friðar-
skip“ til Evrópu, en áður en stríð-
inu lauk, var hann búinn að
brey'a bílaverksmiðjunum í risa-
vaxnar hergagnaverksmiðjur.
Hann háði um skeið harðvituga
baráttu við bankavaldið í Wall-
Stneet, en beygði síðar í auðmýkt
höfuð sitt fyrir ofurvaldi þess. Nú
beldur hann því fram, að verka-
iýðshneifingin sé s'yrkt af millj-
ónamæringunum í Wall Strset
með það fyrir augum, að eyði-
leggja hann. Hann dáist að Hitler
og hefir stutt stjörn hans á Þýzka
land-i í 'Orði og verki. Amerísku
fasistarnir skoða þessvegna Ford
sem foringja sinn: Hann er í
þeirra augum hinn mikli einstakl-
ingshyggjumaður, sem þrátt fyrir
öll vonsvik trúir á auðvaldið eins
og það var í gamla daga, fýrir
heimsstyrjöldina og heimsknepp-
una. 1 skáldsögu Sinclairs er því
lýst, hvernig h\ann þrátt fyrir allt
heldur áfram að raka samam auð,
meðan verkamaðurinn, ssm bú-
inn er að slíta út kröfium sínum
i þjónustu ’nans, sekkur niður í
botnlausa örbirgð.
Uptoin Sinclair hefir i þessari
nýjustu bók sinni birt margar
merkilegar upplýsingar, sem
varpa skýru Ijósi yfir æviferil
Fords og sýna, hvernig mótsetn-
ingarnar hafa va>db milli auð-
valdsins og verkalýðs'ns í Ame-
ríku fyrir áhrif viðskiftakreppunn-
ar. Enginn veit hve langt þess
verður að bíða, að hinar fjand-
samlegu fylkingar sígi saman. En
þegar það verður, munu þeir við-
burðir gerast í Ameriku, sem fá:i
.befir órað fyrir, hér fyrir aust-
an haf.
Grimak
tímarit fyrir íslenzk þjóðleg
fræði. er nýkomin út. Hefst það *
á þætti um Rifs-Jóku, þá eru
nokkrar sagnir úr Vestur-Húna-
vatnssýslu og ýmisLegt fleira.
Ritstjórar eru Jónas Rafnar og
Þorsteinn M. Jónsson, siem jafn-
framt er útgefandi.
Sjötuguí'
er í dag Magnús Einarsson.
Framnesvegi 12.
Trúlofun
Nýiega hafa opinberað trúlof-
un sína ungfrú Gunnþórunai Víg-
lundsdóttir frá Höfða og Þor-
steinn Gislason vélstjóri, Hafnar-
firði.
ado.ins .
Lofim\