Helgarpósturinn - 23.04.1982, Blaðsíða 27

Holrjarpn'rfi irinn F»^gur 23. aprii 1962 -_
Hardar vinnudeHur eða
bráðabirgðasamningar?
Vi6 ættum að vera farin að þekkja
mynstrið: samninganefndir verkafólks og
atvinnurekenda setjast niður, lýsa kröfum
sinum og gagnkröfum, lýsa þvi yfir að ekki
sé umræöugrundvöllur „fyrr en hinn aðil-
inn kemur niöur á jörðina” og svo er mál-
inu visað til sáttasemjara, verkfallsheim-
ildir veittar, vferkföll hefjast, verkbann,
næturfundir I Karphilsinu og svo standa
menn upp og má ekki á milli sjá hver er
óhressastur meö niöurstöðuna.
Þessi hringrás er nú að komast á skrið. 1
samningum ASÍ og VSI sem gerðir voru í
nóvember sl. var kveðið á um að samninga-
viðræður skyldu hafnar að nýju ekki siðar
en 15. mars og að nýir kjarasamningar
skyldu taka gildi ekki siðar en 15. maf. NU
eru þr jár vikur til stefnu og fáir trvla þvf og
samningar takist á þeim tima. ASt hefur
beðið aðildarfélög sin um að afla sér verk-
fallsheimilda eigi siðar en 15. maf. Flestir
búast viö átökum á vinnumarkaönum.
Höfuökröfur Alþýðusambandsins i
þessum samningum eru 13% grunnkaups-
hækkun I áföngum á tveimur árum og full
verðtrygging launa. Auk þess eru sérsam-
böndin og landssamböndin með ýmsar sér-
kröfur sem.eru mjög mismiklar. 1 heild er
kröfugeröin mjög svipuö þeirri sem fram
var sett á sl. hausti. Vinnuveitendasam-
bandið metur kröfurnar þannig að þær sem
strax muni hafa áhrif séu á bilinu 12 -106%
en alls á samningstfmanum verði hækkun-
aráhrif krafanna 32 - 135%.
Enginn er svo bláeygur að láta sig
dreyma um að allar kröfurnar nái fram að
ganga. Atvinnurekendur kalla kröfugerð
ASI „óraunhæfar” og hafa beðið Þjóðhags-
stofnun að reikna út áhrif þeirra á afkomu
þjóðarbúsins. Beðið hefur verið eftir þess-
um útreikningum sem eru væntanlegir
núna I vikulokin. Má þá búast viö aö ein-
hver skriöur komist á viðræður, amk. um
stund.
Atvinnurekendur hafa að vanda lýst þvi
yfir að ekkert svigrúm sé til grunnkaups-
hækkana og þeir hafa lagt fram tillögur um
verötryggingu sem ASI telur svara til 20 -
30% kaupmáttarrýrnunar. Þórir Danfels-
sonhjá Verkamannasambandinu taldi ljóst
að verðtryggingin yrði höfuömál samning-
anna eins og svo oft áöur. I þvi sambandi
má minna á að nú er unnið að umfangs-
miklum breytingum á öllu verðbótakerfinu
og má búast við þvi aö þær breytingar veröi
mikið til umræöu I Karphúsinu i vor.
r.".......... • --------------------
Eins og vant er saka talsmenn verka-
lýðsins atvinnurekendur um að draga
samningana á langinn. ,,Þeir leika hvern
biðleikinn eftir annan,” sagði Þórir. „Þaö
er þvi engin ástæða til aö vera bjartsýnn á
að samningar náist án þess að til átaka
komi,” bætti hann við.
Þorsteinn Pálsson framkvæmdastjóri
VSl svarar þessum ásökunum á þá leiö aö
„meðan þessar óraunhæfu kröfur eru á
borðinu munum við ekki flýta fyrir viðræð-
um, það er augljdst. En ef raunhæfur um-
ræðugrundvöllur fæstmunum við ekki tefja
fyrir samningum.”
Eins og áður sagði hefur ASI beðið aöild-
arfélög sin að afla verkfallsheimildar svo
hægt verði að boða til verkfalls ef þörf kref-
ur strax eftir 15. mai. Flestir viðmælendur
blaðsins voru svartsýnir á að komast mætti
hjá verkföllum. ,,En þaö er eitt aö afla
verkfallsheimildar og annað að beita
henni,” sagði Þórir og vildi engu spá um
þaö hvort og þá hvenær henni yrði beitt.
„En ég er ekki bjartsýnn á að hjá þvi verði
komist,” bætti hann við.
En hvemig eru deiluaöilar i stakk búnir
til að fara út i harðvitug og langvinn verk-
föll? Þvl flestir óttast að ef til verkfalla
kemur á annaö boröi verði þau hörð og
standi jafnvel langt fram eftir sumri.
Heimildmaður blaðsins i verkalýðs-
hreyfingunni sér ýmsar blikur á lofti innan
veggja hennar þegar ljósinu er beint að
samstöðunni. Þaö er hin klassfska tor-
tryggni Verkamannasambandsins i garð
iðnaðarmanna, „uppmælingaaðalsins”, en
hún fékk aukinn byr undir vængi þegar birt
varskýrsla um yfirborganir hjá verkafólki.
Láglaunafólkiö veit sem er að yfirborgan-
irnar eiga sér einkum stað hjá þeim sem
taka laun eftir hærri töxtum meðan þaö sit-
ur eftir á botninum. Við þetta bætist nýr
vandi sem bónusinn hefur skapað, en hann
hefur skipt hinum hefðbundnu láglauna-
hópum upp i fylkingar sem ekki eru á eitt
sáttar um aila hluti.
„Svo er ekki vist að landsbyggðin sé óð og
uppvæg i verkfall þegar fyrirsjáanlegt er
að engin loðna verður veidd á árinu, þorsk-
veiðar takmarkaðar og verksmiðjur standa
viða verkefnalausar. Þaö er þess vegna
ekki vist aö VMSt sýni mikla hörku þegar
að þvi kemur að ákveða verkfallsboðun. En
ef ekki næst samstaöa um verkfóll má bú-
ast viö þvi að sumir hópar iðnaðarmanna
rjúfi samstöðuna og boði verkföll einir,”
sagði þessi heimildamaöur blaðsins.
I
Frelsun Suður-Georgiu
vænlegur kostur fyrir
breska fiotann
A hverri stundu er breski flotinn, þegar
þetta er ritaö, væntanlegur i námunda viö
Falklandseyjareftir rúmlega hálfs mánað-
ar siglingu 14.000 kilómetra vegalengd frá
Bretlandi. 1 viðbdt við flotadeildina sem
fyrst lagði af stað, hefur hjálparskipum og
liösflutningaskipum smátt og smátt verið
bætt viö, svo núeru skipi leiðangrinum far-
in að nálgast sjötta tuginn.
Bresku herskipin hafa yfirburði yfir
argentinska flotann, en Argentinustjórn
skákar i þvi skjóli hversu vegalengdin frá
Bretiandi er gífurleg, oghún gerir sér vonir
um að geta haldið aðkomuflotanum i skefj-
um með þvi að beita flugher sinum frá
stöðvum á landi, jafnvel flugbrautinni við
Port Stanley á Falklandseyjum sjálfum.
Fer þó tvennum sögum af, hvort argen-
tinska liðinu sem hertók eyjarnar, að þvi
taliö er á niunda þúsund manns, hefur tek-
istað lengja þá braut svo Mirageþotur flug-
hersins geti haft hennar not.
En ólíklegt er að þeir sem stjórna að-
gerðum breska flotans hafi nokkru sinni
ætlað sér að láta fyrst skerast i odda viö
Falklandseyjar sjálfar, ef til vopnaviö-
skipta kemur. Bretum er jafn ijóst og Arg-
entinumönnum, að þar nýtast þeim ekki aö
fullu yfirburðir sinir á hafinu. Þar að auki
væri 1800 Falklandseyingum teflt i bráða
hættu með áhlaupiá eyjarnar, og herferðin
er einmitt farin þeirra vegna.
Langtum vænlegra mark fyrir breska
flotann erSuöur-Georgia, þar sem fámennt
argentinskt lið er fyrir i erfiöri aðstöðu og
engir óbreyttir, breskir borgarar i skotlin-
unni. Suöur-Georgia er tæplega 1400 kiló-
metra suðaustur af Falklandseyjum, og
þaðan eru um 1900 kilómetrar til megin-
lands Argentinu. Þvi hefur Argentfnustjórn
alls engu fram aö tefla til vemdar her-
námsliði sinu á þessari eyöieyju nema flot-
anum. A þeim slóðum væru yfirburðir
Breta slikir, að Argentinustjóm á engan
góðan kost. Herforingjaklikan I Buenos
Aires er búin aö höföa svo ákaft til þjóðar-
stolts, að ósigur hernámsliðsins á Suður-
Georgiu værihenni mikiðáfall, en að senda
flotann á vettvang til að reyna að varna
Bretum landgöngu heföi trúlega i för með
sér að fóma honum til einskis.
Taka Suður-Georgiu án verulegs mann-
falls bætti þvi stöðu bresku stjórnarinnar i
deilunni um allan helmin'j, en gæti hæglega
oröið argentinsku herforingjastjórninni að
falli.
Svigrúm Galtieri hershöfðingja til
sarnninga við Bretland er þröngt, eftir þær
yfirlýsingar sem hann hefur gefið til aö
stappa stálinu i landa sina og fylkja þeim
aö baki stjórnarinnar. Samningsgrundvöll-
urinn sem Haig, utanrikisráðherra Banda-
rikjanna, hafði meðferöis, eftir nokkurra
sólarhringa þvarg i Buenos Aires, ber
þessu vitni. Meginatriöi hans munu vera
þrjú. I fyrsta lagi býðst Argentinustjórn til
að kalla hernámslið sitt brott af Falklands-
l^orsteinn Pálsson kvaðst vera undr-
andi á þvi að ASl skuli vera fariö að blása í
verkfallslúðra svo snemma, þegar tæpur
mánuöur er eftir af samningstimanum.
„En það er fyrirsjáanlegt að ef til verk-
fallsátaka kemur verði þau mjög lang-
vinn,” agði hann. Ekki vildi hann að svo
komnu máli spá um til hvaða mótleikja at-
vinnurekendur kynnu að gripa ef ASI boðar
verkfall. „Ef verkbann reynist nauðsynlegt
i vamarskyni verður þvi beitt,’ ’ sagði hann.
Ekki taldi áðurnefndur heimildamaður
blaðsins liklegt að ASI gripi til allsherjar-
verkfalls. Til þess er það of dýr og fórnfrek
aðgerð. Skæruverkföll em iiklegri og verði
gripiö til þeirra má telja nokkuð öruggt að
atvinnurekendur dusti rykið af verkbanns-
vopninu.
En hvernig er samstöðu atvinnurekenda
háttað? Um það er nokkuð erfitt aö segja,
en eitt er þó ljóst: VSI og Vinnumálasam-
band Samvinnufélaganna ganga ekki sam-
einuö til þessara samningaviðræðna. VSI
óskaði i upphafi þeirra eftir tvihliða' við-
ræðum við ASI og var þvi ljóst aö atvinnu-
rekendur vildu halda VMSS utan við.
Július Kr. Valdimarsson, fram-
kvæmdastjóri VMSS, sagöi að það væri
stefna sambandsins aö reyna að koma á
samstöðu aðila vinnumarkaðarins og rikis-
valdsins um gerö samninga sem taka mið
af þvi aö draga verulega úr veröbólgunni.
„Við teljum okkur finna að skilningur sé að
aukast á þvi að þessir bráðabirgöasamn-
ingar ganga ekki lengur, þeir færi okkur
bara nær hengifluginu. Fyrir þessu er vilji
þótt hann hafi oftast mátt vikja fyrir þeirri
tilhneigingu allra aöila að visa hver á ann-
an og varpa frá sér ábyrgöinni. Ég er bjart-
sýnn á að ef samkomulag tækist um það
langtimamarkmið að vinna bug á verðbólg-
unni væri hægt að leysa úr brýnustu vanda-
málunum núna fyrir 15. mai. Við munum í
þessum samningaviðræðum meta stöðuna
út frá þessu markmiði og taka afstööu með
það i huga,” sagði Július.
Hann vildi ekki útiloka aö sú staöa gæti
komiðuppað VMSS gengi til samninga við
ASI á undan VSl ef það teldi að hægt væri
aö ná samningum sem miðuðu aö þvi að
minnka verðbólguna. ,,En ég óttast að ef til
átaka kemur verði þau langvinn og þess
vegna er enn brýnna að menn komi sér
saman um langtímastefnu,” bætti hann við.
En þótt nú séu notuö stór orð og bölsýnis-
menn eigi góöa daga, er ails ekki vist aö til
haröra vinnudeilna komi. Það er ekki
YFIRSÝN
eyjum, gegn þvi að breska stjórnin snúi
flota sinum við. 1 öðru lagi vilja Argentinu-
menn að eyjamar séu til bráðabirgða í
sameiginlegri umsjá þeirra, Breta og
Bandarikjamanna. Þriöja krafa Argen-
tinustjórnar er svo, að yfirráð hennar yfir
Falklandseyjum séu viöurkennd að fullu og
öllu af Breta hálfu fyrir lok þessa árs.
Engin von er til að frú Margaret
Thatcher forsætisráðherra geti sætt sig við
þessa kosti fyrir Bretlands hönd. Sá sátta-
grundvöllur sem breska stjórnin getur
hugsaö sér felst einnig i þrem meginatrið-
um. Hið fyrsta er að hernámsliðið verði á
brott áöur en formlegar samningaviðræður
geti hafist á ný. 1 öðru lagi sé svo búið Ihag-
inn að eyjarskeggjar geti lifað daglegu lifi
sinu ótruflaöir, eins og átti sér staö fyrir
hertökuna. Þriðja meginatriðið i afstöðu
bresku stjórnarinnar er á þá leið, að við
ákvörðun framtiðar Falklandseyja skuli
óskir fólksins sem þær byggir vega þyngst.
Afstaða deiluaðila er litt breytt eftir tiu
daga þeyting Haigs milli London, Buenos
Airesog Washington. Enn sem fyrr eru að-
stæður þær, að argentinska stjómin greip
til hernaðaraðgerða gegn óvörðu, bresku
landi til að dreifa athygli þegna sinna frá
erfiðum innanlandsmálum og festa sig i'
sessi. I Bretlandi eru mál svo vaxin, að
hvorki frú Thatcher né nokkur annar for-
sætisráðherra, sem hugsanlega tæki viö af
henni, getur látíð viðgangast að herfor-
ingjastjórninni I Argentinu haldist uppi að
festa sig i sessi með þvi að leggja breska
þegna undir harðstjórn sina.
Argentinustjórn reynir að bæta stööu
sina á alþjóöavettvangi með þvi aö krefjast
fundar i Samtökum Amerikurikja, og skir-
skota þar til ákvæöis Rio-sáttmálans frá
27
lengra siðan en I haust að samningamenn
komu þjóðinni i opna skjöldu með þvl að
gera bráöabirgöasamninga. Svo gæti eins
farið nú. Menn gætu komist að samkomu-
lagi um að rúlla boltanum áfram um hrið
og fresta átökum.
Eins og lesendur sjá af dagsetningunni
verður lokahrina samninganna i hámarki
aöeins viku fyrir sveitarstjómarkosning-
arnar. Þaö er þvi eölilegt að menn geri þvi
skóna að pólitikin komi til með að leika
stórt hlutverk i' samningageröinni.
Ekki voru þó viðmælendur okkar á þvi
að það hlutverk yröi stórt. „Ég sé ekki
hvaða áhrif kosningarnar geta haft og hef
ekki fundiðfyrir þvi að pólitiskur þrýsting-
ur hafi verið settur á samningamenn. Enda
eru kjarasamningar efnahagsleg ákvörðun
en ekki pólitlsk,” sagði Þorsteinn Pálsson.
Heimildamaöur blaðsins i verkalýös-
hreyfingunni tók i sama streng og átti ekki
von á þvi að kosningarnar heföu nein mark-
verð áhrif. „Ef forystumenn verkalýðsins
þurfa að velja á milli flokks og hreyfingar
munu þeir velja hreyfinguna og láta flokks-
hagsmuni lönd og leið,” sagði hann.
Hversem áhrif kosninganna verða má þó
slá þvi föstu að einhverjir pólitlkusar veröi
kvaddir til þegar á liður samningagerðina.
Ef aö vanda lætur veröur rikisstjórnin köll-
uð til leiks og beðin um einhverjar trygg-
ingar.
Svavar Gestsson ráNierra atvinnu-
mála hefur þegar lýst þeirri skoðun stjórn-
arinnar að kaup láglaunafólks þurfi aö
hækka. ,,Hins vegar teljum Vjð óþarft að
fólk i hæstu launaflokkunum fái hækkun,
það hefur nógfyrir. En hvar mörkin eiga að
iiggja er samningsatriði,” sagði hann.
„Það er rangt að við i stjóminni séum
með þessu að setja fram eitthvert bremsu-
sjónarmið i kjaramálum. Við gefum enga
forskrift aö kjarasamningum nema um
stuðning við láglaunafólkið,” bætti ráð-
herrann viö. Hann bjóst hins vegar fastlega
við þvi að stjórnin kæmi viö sögu samning-
anna, þó ekki væri enn hægt áð sjá meö
hverjum hætti þaö yrði.
Enn er of snemmt að spá um hvort til
verkfalla kemur eða gerðir veröa bráða-
birgðasamningar. En þó er ljóst aö hriöinni
slotar ekki þótt ASI, VSl og VMSS komist
aðsamkomulagi. Þann 1. júli eru samning-
ar opinberra starfsmanna lausir. Þá hefst
sami leikurinn aftur, að visu meö nokkrum
tilbrigöum. En það er önnur saga.
Heftir N
Þröst
Haraldsson
eftir
Magnús
Torfa
Ólafsson
1947 um sameiginleg viðbrögð aöildarrikja
gagnvart utanaökomandi árás á eitthvert
þeirra. Sú málaleitun er þó gagnslaus, þvi
sáttmálinn kveður einnig svo á, aö sameig-
inlegar aögeröir skuli vera i samræmi við
starfshættiSameinuðu þjóðanna, og örygg-
isráðið er þegar búið að kveöa upp áfellis-
dóm yfir valdbeitingu Argentinustjórnar og
skipa henni að kalla lið sitt brott af Falk-
iandseyjum.
Fyrir Argentinustjórn vakir i rauninni aö
setja Bandarikjastjórn i klipu á fundi Sam-
taka Amerikurikja. Reagan forseti hefur
fram til þessa látið sem hann geti ekki gert
upp á milli málstaðar Argentinu og Bret-
lands, af þvi að milliganga stjórnar sinnar
sé ómissandi eigi að afstýra vopnaviðskipt-
um. Nú segir Galtieri hershöfðingi i raun-
inni við Reagan, aö hann verði að knýja
bresku stjórnina til undansláttar, eigi ekki
til þess að koma að Bandarikin verði að
taka afstöðu til málavaxta.
Hviksögur eru á kreiki um aö Galtieri
hafi tryggt sér fyrirfram stuðning Banda-
rikjastjórnar, áöur en hann steypti af stóli
Vioia fyrirrennara sinum, sem gert hafði
sig liklegan til að hefja umskipti frá herfor-
ingjaveldi til lýðræöislegra stjórnarhátta i
Argentinu. Óþarfi er að leita slikra skýr-
inga á tilhneigingu Reagans til að forða
hershöfðingjanum frá afleiðingum gerða
sinna. En i rauninni tók Bandarikjastjórn
afstöðu, þegar öryggisráðið fjallaði um
hertöku Falklandseyja. Við þá afstöðu
verður Reagan að standa, nema hann vilji
fórna frú Thatcher til að halda Galtieri á
floti.