Helgarpósturinn - 25.07.1985, Síða 17

MYNDBÖND
Barnastjarna breytist í brussu
eftir Ingólt Margeirsson
Blóö annarra (The Blod of Others).
Bandarísk/frönsk 1983.
Sjónvarpskvikmynd í tveimur hlutum.
Lengd alls: 270 mín.
Leikstjóri: Claude Chabrol.
Adalhlutverk: Jodie Foster, Michael Ont-
kean, Sam Neill, Stephan Audran, Lambert
Wilson o.fl.
Franski spennumeistarinn Claude Chabrol
({. 1930), sem gert hefur sígildar myndir eins
og Le Beau Serge (1958), Les Biches (1968) og
Slátrarann (1970), hefur tekið sér fyrir hend-
ur að leikstýra sápuóperu úr stríðinu,
byggðri á sögu eftir enga aðra en Simone de
Beauvoir. Söguþráðurinn rekur ástar- og
vinnuferil ungrar stúlku í París (Jodie Foster),
allt frá upphafi fjórða áratugarins til loka síð-
ari heimsstyrjaldar. Chabrol hefur klippt inn
í sögu stúlkunnar gamlar fréttamyndir í
svart-hvítu til að gefa myndinni raunsæisblæ:
heimildamyndar en útkoman er ekkert sér-
stök; til þess er aðferðin orðin of sjúskuð og
ofnotuð.
Stúlkan er í ástarsambandi við ungan gyð-
ing (Michael Ontkean) sem er kommúnisti
en síðar andspyrnumaður þegar nasistar
hertaka París. Framan af gerist myndin aðal-
lega í umhverfi kommúnista og andfrankó- nasista í París og leynibyrgi andspyrnu-
sinna, en síðar berst leikurinn í aðalstöðvar manna. Maður skyldi ætla að ástarsaga (þar
„Blóð annarra er langdregin
sápuópera úr strlðinu í leik-
stjórn spennumeistara Frakka,
Claude Chabrol," segir Ingólf-
ur Margeirsson mi. I umfjöll-
un sinni um myndbönd.
sem meira að segja viðskiptafulltrúi þriðja
ríkisins er kominn í ástarþríhyrninginn) vaf-
in inn í hermdarverk andspyrnumanna og
stríðsglæpi nasista, byði upp á spennandi
kokteil, en því miður, nei. í fyrsta lagi virðist
sá ágæti Chabrol ekki hafa gert almennilega
upp við sig, hvort hann ætlaði að filma sápu-
óperu,eða framleiða listrænt stórvirki. Út-
koman er langdregin sápuópera. í öðru lagi
er harla hættulegt að blanda saman leikur-
um af mörgu þjóðerni. Þannig skera amer-
ísku leikararnir sig freklega úr. T.d. má vera
að Jodie Foster (Bugsy Malone og Taxi Driv-
er) hafi verið efnilegt undrabarn, en nú er
hún orðin útskeif, ung brussa með temmi-
lega leikhæfileika og maður trúir því ekki
eitt andartak að hún sé ástfangin, ung frönsk
kona í París. í þriðja lagi er myndin ekkert
spennandi. Atburðarásin silast áfram og
maður er farinn að halda að gamli, góði
Chabrol sé búinn að glata öllum töktunum.
En svo kemur ein ágætis sena, morðin á
franska kvislingnum í aðalstöðvum nasista í
París; og maður hugsar með sjálfum sér:
Jæja, hann er ekki dauður úr öllum æðum
enn. Og vonandi endurreisir Chabrol orðstír-
inn bráðlega. Blóð annarra er hins vegar að-
allega blóðpeningur áhrofenda.
BOKMENNTIR
Sagnfrœðistúdentar gera það gott
SAGNIR. Tímarit um söguleg efni.
6. árgangur 1985. Útg. Félag sagnfrœðinema
vid Háskóla Islands.
Félag sagnfræðinema (sem ég kalla stúd-
enta til að stríða þeim) við Háskóla íslands
hefur um skeið gefið út lítið ársrit með fræði-
legu efni, aðallega eftir félagsmenn, eins
konar yngri bróður Mímis, sem áður var rit
stúdenta í sögu og öðrum íslenskum fræð-
um, og hefur það undanfarin 5 ár kallast
Sagnir. í fyrra var gerð tilraun með býsna rót-
tæka breytingu á Sögnum. Þeim var breytt í
stórt rit, myndskreytt og fallegt, og tekið að
leggja kapp á aðgengilega framsetningu,
fjölbreytt og áhugavert efni við sem flestra
hæfi. Það tókst mjög þokkalega, en var gríð-
armikið átak sem maður hafði kannski ekki
meira en svo trú á að yrði endurtekið.
Nú hefur það verið endurtekið og síst tek-
ist lakar en glansnúmerið frá í fyrra. Maður
fer að trúa að þessar flottu Sagnir eigi fram-
tíð fyrir sér, og þá er ekki vitlaust að vekja at-
hygli á þeim í ritfregn.
Að Sögnum stendur fjölmenn ritnefnd, að
meirihluta sama fólk og í fyrra og langt kom-
ið í námi, en nýgræðingar með sem vonandi
kunna nú kúnstina að axla ábyrgðina næsta
ár. Ritið er stórt, 100 stórar þrídálkasíður,
mjög ríkulega og skemmtilega myndskreytt
og umbrot líflegt með millifyrirsögnum, inn-
gangsorðum, innrömmuðum tilvitnunum og
slíku. Meginefni ritsins eru tvær greinasyrp-
ur, 6 greinar hvor. Munu flestar skrifaðar upp
úr minniháttar skólaverkefnum, þáttarrit-
gerðum, sem eru að mörgu leyti betur til
slíkrar úrvinnslu fallnar en gerist og gengur
um sjálfar prófritgerðirnar, af því að þær eru
ekki eins efnismiklar og þrungnar af lær-
dómi. En þá má heldur ekki búast við mjög
víðtækri heimildakönnun að baki hverri
grein. Hins vegar er þá háskólakennari bú-
inn að fara yfir efnið og vara a.m.k. við stór-
bommertum. Svo fer naumast á milli mála
að ritnefndin hafi veitt verulegt aðhald um
vandað málfar og læsilega framsetningu, og
hefur að því leyti náðst furð.u jafn og góður
árangur.
Önnurgreinasyrpanogsú heildstæðari fjall-
ar um Jón Sigurðsson forseta, grein Sigríðar
Sigurðardóttur þó öllu heldur um Ingibjörgu
konu hans. Hugmyndasaga er hér í fyrir-
rúmi: hugmyndir Jóns um landvarnir og um
vopnaburð íslendinga (grein Arnalds Ind-
riðasonar sem rifjar m.a. upp mjög afdráttar-
lausar hugmyndir Jóns um að ungir menn
stofni af sjálfsdáðum æfðar skotliðasveitir til
landvarna); afstaða Jóns til verslunarfrelsis
og verslunarsamtaka (grein Sigurðar Péturs-
sonar sem túlkar stuðning Jóns við stóru
verslunarfélögin um 1870 sem fráhvarf frá
frjálshyggju og til samvinnustefnu); boðskap-
ur Jóns um menntun og skóla (grein Agnesar
Arnórsdóttur sem bendir á íhaldssömu þætt-
ina í annars djörfum boðskap Jóns); og hug-
myndir Jóns um ráðherraábyrgð (grein
Magnúsar Haukssonar sem einkum leitast
við að prófa þekkta kenningu Odds Didrik-
sen um þróun þingræðishugmynda hjá Jóni).
Ein grein um atburðasögu: eftir Pál Vil-
hjálmsson um það hve illa gekk að safna fé
til styrktar Jóni eftir að þó var farið að tigna
hann (furðu ungan) sem þjóðarleiðtoga.
Hin greinasyrpan er um hitt og þetta frá
þriðja og fjórða áratugnum. Ríkharður H.
Friðgeirsson ritar um feril Jóns Leifs tón-
skálds. Sigurður G. Magnússon um bernsku-
heimili bræðra tveggja af Vesturgötunni, eft-
ir frásögn þeirra sjálfra; og Hrefna Róberts-
dóttir og Sigríður Sigurðardóttir skrifa á
sama hátt um uppvaxtarár systra úr Bjarna-
borginni. Sem sagt þrjár greinar með per-
sónusögu og þjóðlífsmyndum að uppistöðu.
Hinar þrjár um pólitík. Helgi Hannesson rek-
eftir Helga Skúla Kjartansson
ur blaða- og ritlingadeilu samvinnumanna
og samvinnuandstæðinga upp úr 1920. Birg-
ir Sörensen fer yfir skrif Morgunblaðsins um
nasismann (hvernig það er farið að húð-
skamma innlenda nasista meðan það telur
ennþá rétt, vegna viðskiptahagsmuna, að
gæta kurteisi gagnvart hinum þýsku), en Ól-
afur Ásgeirsson rifjar upp athyglisverðan
áhuga Jóns Baldvinssonar á uppbyggingu í
sveitum (og virðir honum flest á verri veg).
Rýmið leyfir mér ekki að taka upp varnir
í fáeinum efnum sem helst til gálauslega er
með farið í einstökum greinum, þó alls ekki
svo að til neinna stórlýta sé á ritinu í heild.
Það er fróðlegt og skemmtilegt.
heimildir, en engin grein gerð fyrir óprent-
uðum, sem þó eru aðalstofn efnisins. Glíma
Tryggva við að byggja brúna sem sjálfstæður
verktaki án þess að stórskaðast af er lengst
af hinn rauði þráður efnisins, en hverfur svo
án þess nokkur svör séu veitt. Og ekki er hirt
um nauðsynlegt smáatriði eins og að birta
umreikning þegar heimildirnar talast á ým-
ist í krónum eða sterlingspundum. Þessar að-
finnslur eru hér raktar sem dæmi um þörfina
á virkri ritstjórn. Einhver þvílík dæmi mætti
einnig taka af greinum Magnúsar Gríms-
sonar („Um vegagerð og hestvagnaferðir á
Suðvesturlandi" þ.e. aðallega á árunum
1896—1906) og Þórunnar Valdimarsdóttur
(„Mjólkursaga á mölinni", efnismikil saman-
tekt um kúabúskap og mjólkurverslun í
Reykjavík, einkum á fyrri helmingi 20. aldar)
sem báðar eru að stofni hlutar lír háskólarit-
gerðum og þurfa því eðlilega talsverða að-
hæfingu til að verða alls kostar hentugar
sjálfstæðar greinar.
Þá er ónefnd fremsta greinin, „Riðið í
Brennisteinsfjöll og Selvog" eftir Þorkel Jó-
hannesson og Óttar Kjartansson, sem öðrum
þræði er ferðasaga (mikið myndskreytt) og
leiðarlýsing, ofin staðfræðiathugunum
margs konar, um verslunarleiðina fornu milli
Selvogs og Hafnarfjarðar, en skotið inn í
mjög fróðlegri frásögn af tilraun til brenni-
steinsnáms á svæðinu fyrir 100 árum.
Atthagarit handa flestum
LANDNÁMINGÓLFS. Nýtt safn til sögu þess.
Annar árgangur 1985.
Það er kannski dreifbýlisleg hugmynd að
eiga með sér byggðarsögufélag og láta það
gefa út byggðarsögurit. Þó var slíkt félag
stofnað fyrir löngu hér á Suðvesturhorninu,
Félagid Ingólfur, og endurvakið fyrir fáum
árum. Hefur það nú í vor gefið út annað
bindið af ársriti sínu, Landnámi Ingólfs. Hug-
myndin er raunar betri en í fljótu bragði
kann að virðast. Byggðarsaga er annarrar
náttúru en þjóðarsagan, jafnvel þótt byggð-
arlag eigi í hlut sem meira en helmingur okk-
ar býr í, og því fremur sem við erum fleiri
ættum við, Suðvesthyrningar, að standa und-
ir myndarlegu byggðarsöguriti.
Landnám Ingólfs er býsna myndarlegt rit,
170 tvídálka síður, í stinnum bókarspjöldum,
prentað á gljápappír og mikið myndskreytt,
dálítið í lit. Stjórn félagsins, Magnús Þorkels-
son o.fl., hefur jafnframt verið ritstjórn, en
greint er frá því í ritinu að ráðgert sé — og þá
væntanlega búið núna — að fá að því sér-
staka ritstjórn, og er það vafalaust heppi-
Iegra til lengdar.
Tvennt er meginefni þessa annars árgangs
af Landnámi Ingólfs. Fjórar ritgerðir sérstak-
ar, og í annan stað syrpa efnis frá ráðstefnu
um byggðarsögurannsóknir sem félagið Ing-
ólfur hélj í fyrravor. Hvort tveggja er góðra
gjalda vert, og þó líklega meiri fengur í ráð-
stefnuefninu. Þar eru 15 erindi birt, margvísleg
að efni og flest fróðleg. Hér er t.d. fjallað um
fornminjar (Þórður Tómasson), héraðsskjala-
söfn (Armann Halldórsson), munnlegar
heimildir (Árni Björnsson), ljósmyndir (Inga
Lára Baldvinsdóttir) og gömul hús (Lilja
Árnadóttir); Jón Þ. Þór, Ásgeir Guðmunds-
son og Björn Teitsson tala um byggðarsögu í
ljósi verkefna sem þeir hafa unnið að; Sölvi
Sveinsson segir frá byggðarsögulegri útgáfu-
starfsemi eins og hún hefur orðið hvað glæsi-
legust, nefnilega í Skagafirði. Glæsilegust
hérlendis, meina ég; Norðmaður, Jörn
Sandnes, segir frá byggðarsögustarfi sinna
landsmanna sem um margt standa sjálfum
Skagfirðingum a.m.k. jafnfætis. Steingrímur
Jónsson rekur sögu byggðarsöguritunar, en
Gunnar Karlsson mörk byggðarsögu og þjóð-
arsögu. Allt er þetta aðferðarfræði með einu
móti eða öðru, en Björn Þorsteinsson og Gísli
Gunnarsson fást fremur við söguna sjálfa í
pistlum sínum um myndun og ekki myndun
þéttbýlis á íslandi. Loks er vert að vekja sér-
staka athygli á frásögn Ingólfs Á. Jóhannes-
sonar af samningu grunnskólanámsefnis í
byggðarsögu.
Af ritgerðunum fjórum er hin lengsta eftir
Bergstein Jónsson: „Ölfusárbrúin og Tryggvi
Gunnarsson", syrpa sem margt er fróðlegt í
og skemmtilegt, en ekki alveg fullburða sem
heild. T.d. er nákvæmlega vitnað í prentaðar
HELGARPÓSTURINN 17