Alþýðublaðið - 20.04.1938, Qupperneq 2

MIÐVIKUD. 20. APRÍL 1938. ALÞÝÐyBLABIÐ
. HEYRT OG SEÐ
———-----

FJÖLDI manna hefir gaim|an
af því að' fást við að rálðb
krossgáttir, en fáir vita, hvernig
krossgiátan varð til. Eftirfariandi
friásögn er 'uni það:
Fyrir nokkrum áratugtuim síöan
var tingur kenmári í New York,
sem, langaði til að verða frægur
og auðvitað ríkur um leið. Hann
sat við það öllum stundum, þeg^
ar hiann var ekki að silnnldi
skyldustörfum sínium, að máilia.
Þegar hann hafði miálað no'kkr-
ar myndir og innriaimmað þær,
'sendi ’nann þær á sýniingu i
Monteviiedio, því að enginn er
spámaður í siniu fððurlapdi.
Myndimar fengu afarhrialklega
dóma, en miaöuriinn gafst siamt
ekki' upp.
Nú tók hantn sig til og skrifaði
skemtibækur og ætlaði laið fana
fram úr Mlaifk gamia Twain á
því siviði, og hanin fékk jiafnvel
rit sín prentuð. En engi'nu vildi
kaupia.
En ennþá þráði hann fé og
frægð og fór nú að hujgsiai um,
hvað hiamtn ætti að taka sér fyrlr
hendur ,næist. Meðan hiann var
að velta því fyrir sér, raðiaði
hanin upp fáemum kroissgátuim
af rælni og iaf því að hann vant-
aðii vasapemiingia, brá hiauu sér
imn til ritstjóra mieð krossgát-
Urnar.
Fiáeinum vikum seiinna var
hann orðinn frægur miaiður.
G. Bourgiet varð á svipstundu
frægur um allai Ameríku; knoss-
gátur hans seldust huindruðluanj
þúsunda siamain, og penii'nigiarnir
streymdu inin.
Og ofan á þetta, alt siaman
bættist svo það, að fólk fór að
kaupa og lesa skemíibækur hens,
sem engiinn hafði viljað líta við
áður.
Forlag það, er gaf út kriossigát-
ur hans, lét hiainin hafia. þiaið venk-
efni að iskrifa1 bók, þar sem aðal-
uppiistaðan var krossgiátia og
iauisn á heinni. Þessii bók kom út
í stórum upplöigum og seldist'
gríðárlegia.
Nú er G. Bourget þiektur mað-
ur — að minstai kosti í Amierjíku,
og krossgátur hans haifa farið
sigurför um allian heimilnn. —
Reyndar hefir höfulndurinn engiair
tekjur af uppfinninig sinná utem
Ameríku; en hann á siaimt sem
áður nokkrar milljóinir dolliara —
og frægur er hanm.
*
Nýlega hélit Kemaii paischia
ræðu í tyrkneska útviarpið og;
kvatti pjóð' símai til að veria káta
og neifa. Þiair með sianniaiðii hainn,
að piað var ekki til einskis, þegiar
Mark Twain féliagið sæmdi hann
heiðursmeTki sínu siðaisit liðið
haust.
Kemal fékk heiðurismeTki Miairk
Twain félia|gsinis í hiaiusit vegma,
þes,s, að siamkvæimt skoðun fé-
lagissitjórniarininur hafði haun kent
Tyrkjum að hlæja,.
Tyrkir eru í (eðli isínu mjög al-
varlegir menn, og samkvæmt
stooðun félagsiinis hafia, þeir ekki
hlegið í þúsund ár. Eín þiegar
Kemal pascha kom til söigunniar,
giátu þeir ekki varist hlátri.
Reykjaskóla
í Hrútafirði var slitiiö 13. þ. m.
í skólanuim stunduðu mám í vetur
60 nemendur. Fæðiskostnaður á
dag fyrix pilta nám' kr. 1,35 ogi
fyriir stúlkur kr. 1,21. Skóilinn var
raflýstur í vetur og gerðar á
honum ým,sar fleiri utabætuir.
Fulráðið er nú, að keypt vierðii
kvikmyndavél fyr.iir byrjun næsta.
skófaiárs og áætliað er, aö aukið
verði hiústrúm skó'lans, bæði til
aUkinnar vinniukisns'lu1 og viegnia
yaxjandi aðsóknar. Stofnað hefir
veriö til happdrættis í þvf skyni,
að koma upp heitri s'jó'iaug við
skió'lann, og er mi'kiill áhugi fyrir
því máli. Hafa ma'rgar stofnanir
o,g einistaklingiar í biuita’ði&igandi
hérúöum og víðar þiegiar styrkt
má'lið höfðingli&ga. (FO.)
Fáein minniaearorð
m Sisia irlendssðn
frá Heliasiðnm.
GÍSLI ERLENDSSON.
Hér er í valinn hníiginn unigur
maður, — áðeinis 25 ára.
Svo ungur maður á sjaid,an
viðburðaríka' ævisögu að biaki,
og því síðiur þá, þegar möiig
ár af hinni stuttu ævi hiafa farið
í bariát'tui við þjáningair og heilsu-
leysi eins og hér átti sér stað.
En það stóðu ávalt bjartar vonir
uirm Gísla,, og því er hamis sárt
saknað aif vinum og vamdaim'önm-
um„ Vonir þær siem ávalt fylgdu
l’onuni urðu snemima fléygar, því
að dremgu'rinin .dafniaði vel, og
var smemma gjörfulegu,r og fríð-
ur. Þamnig liðu æsiku og ungl-
iingsárin, og urðu voniTnar fleiri
og stærri eftir þ'vi siem timiinn
leið.
En þegar drengurimm hafði um
þiað bil lok'ið þroiskaislkeiði sinu,
dnó upp dirnt siký á vomiarhiimníi
f jölskyldunnar, því að diemgurinn
efnilegi fór að verða. veikur mieð
köflum, og sú veiki vakti strax
ú|gg og kvíða um framtíð hains1.
Svo kiornu fimm veikiinidaiár, og
dv'aldi hainn þá ýinást í sjiúkra-
hæli eða hieima hjá foreldrumum.
Batavonin liifði iengi og mildaði
kriingumstæðiumiar. Og isitundum
bárust hlý geisllabrot irnn til hin!s:
sijúka mianinis. Hamm átti umnuistu,
sieml var hoinum eimls og góður
isnigill í 'þrautum siemldur. Og hiajnm
á’tti umhyggjuis’aama' foreldra, siean
fórmiuðu ölilu isiem, þ'au gátu til að
l'étta byrði hans. 0,g það er nú
hluggum í harmi fyrir þ,aU', að
haf á gert ál't, siern í þeárra válídi
stóð' til að sœtta þenna siom simn
við hin þungu örlögh siemi hviti
daúði ska'puði hionum'.
Gís'li lézt 6. þ. m. á heimili
foœldría isinna, sem mú eiga
hieima í Hiafnárfirði, oig í dag
verður hann borimm til mioildair í
jgrafjieitnurn í Fioisisiviogi. Þa’r mun
jafnan rikja friður yfir leiifum
haus. Og þega,r isuimia’rblómin
koma,, munu spretta 'litfögur
b'lómi á leiði hans, — blóm, siem
hin trygg'lynida uiunuistia gróðuir-
setur og h'lúir að, — hlóm, sieirn
b'era kveðjur mi’LM tveggja
héima.
Aðstandendur og viinir blesisa
niinningu hunis.
M. G.
Nansensskóli
í Noregi.
NÝR SKÓLI hefir verið
stofnaður í Noregi, og er
kallaður Nansensskóli, og er
það takmark skólans að vinna
áfram að þeim mannúðarhug-
sjónum, sem Frithjof Nansen
gerði að aðalstarfi sínu síðari
hluta æfinnar. Á skólinn að
vinna að auknum skilningi og
vmsemd miíli þjóðanna.
Við skóilann verður kenid bók-
mientasflga, stjórnimúLaisiaga og ail-
menn listasiaga, og auk þess
verðuir lögð mikil áherzla á flð
kynna nemiendum helztu breyt-
Sujgar í landleigu lífi niútímanis og
stjórmuála- og laitviunuiífi hain's.
Dr. Chriistian ScheLdenuip hefir
verið kjörinn fioristöðiumaiður sfcó'I-
ans, ieni í skólariáðiiniu lenu meða]
anuarg Frederiik Paasche, Edgár
Sohelderup, Diidrik A. Seip og
Birgier Bergiersen. Enn fremur
ieru í skó'LaiáÖmu Emsnies dóls'ent
og skiáldkonan Sigrid Undset.
Fyrst uiu siun starfiaT skóilinh í
luisakynnum hiásfcóillaus í Os'IiO', ieji
það er ráð|gert, að hann eigmst;
bráðiLega s'i'tt eigið hús, og verð-
ur það á Litlia Halmri. Þár á
að verða heiimavist fyrir 40 nem-
endur, en aðrir nemiendur búa
jþar í igrond'imni. Keuslia í skó'Lain'-
um verður ókeypis. (FO.)
laria Walevska 01 Siapoleoa.
jafnvel þó ekki væri nema um
stutta sitund að ræða.
En. hér var alt öðiru máli að
gegna, og þiað var því ekiki um)
annað að ræða fyrir Duroc en
að beria Napoleon kveðju hiininiflr
tilbeðnu og tilkynnn hoiniumi
hryg'gbnotið.
Napoieon var sofckiun niður í
viimú iSma. Uiuhverfis hiaimn stóðu
hierfioringjar og stjómnnáliaimienln,
verkfræðingar og hríáðboðair, slenfii
á hverri istundu gátu átt voin á
því að þurfa að ríðia till Pairísur1
í þeysisprieng með áríðandi skilia-
hoð.
Um þessar mundÍT átti Nap-
óileon yfir að ráðia hinum fairiar-
s'kjótustu sendiboðum!, og hrað-
b'oðar háms þutu með nærri því
ó kiljanlegum flýti. Keisiariimn
hafði mikið í hlugia. Hiamn var áð
fara í geguum nokfcur uppfcöst,
so;n höfðu komiið frá Pariisi. H;ajnn
ætlaði iað láltla byggja miinnis-
jiuerki í Paríls,, sem áttd að geta
staðið af sér allan veðurgný
næstu alda og það átti að vera
tiil luimungar um hin geysiegu
afrek hiins mikla bensi. Hainin ætl-
aði aö iáta höggva nöfu fræiguistu
hetja 'smna' í marmiaratöflu, en
míinning þeiira, sem féliu á víg-
vellihum átti aÖ geymiast um áld-
ir alda grafin í guilltöflu.
AðaLáil'Ctrun þiessia mimniis,merkis
------------- 5.
átti að’ veria: „Tiil luininmgár um
hermeninin'a í hiilnium máfcl'a her
NapioLeons“. Á töfliu úr hviitum'
manmlara átti að grafa nöfin allra
hetja bains frá hiinuau mörgu ox-
ustum’.
Kieisarinn hafði sjálfur giert
uji.pkast ;að miunáislmierki'nu. ÞiaÖ
át'ti að veria fornt mlústeri í róaur
venskum stil, uiugiát 56 bor-
irntskum isiúlium og yffir því áfti
að vera ,stóT hvelfing. Að þesis-
ari bygganjgu var Wniniið í 36 ár og
NapoLeon var löngu, diauður, þieg-
ar verkinu viar lokið'. Þaið er hin
núvera’ndi Miadeleiiniekirkja.
En annað var það líka, sem
keiisarinn hafði í huga. Þáð var
afiardj'aífinannlegt fyrirtækd.
Strax 21. nóvember hafði keiis-
arinn gefið út skipuu í Berlin,
þar iseiu alt brezkia eyríkið var
lýst í hafnba'nn. Ölluiu löndum
sem viðurfeendu veldi Frakfca Var
banuáð áð verzlia viö Engíland
og þéiim var ennfremuir hainniað
að hafa bréfiaviösfcifti við Eng-
land.
S:var Englendinga' hafði verið
þáð að banma öllum hlutlausum
slkipum að sigla til franiskíahafna
eða til bafna þiöirria landá, sem
voru undir fröniskum áihrifum.
— Ég vii, sagði keisiarinn —
koma gagngerðri bxeytingu á
verzlunina og iðnáðinn. Ég vil
framleiða sykUr á Frakfcllanidi,
ger,a bómuil og flieiri vörur að
innlendum varn'iingi, og við sku.1,-
um komast að rauin uin þaö, að
ég geri uýleudurinar þýölngajn-
Ifllusiar, fyxsit mé’r er bainnlaÖ' að
njóta þeirra.
Þegar hafnn hafði skrifað síð-
áistai is’tafkrókinn stóð hiann á fæt-
ur og gaf Duroc bendi’ngu.
Mariskálkurin’n gaf skýrsilú sii'na.
Hainn: bafði ótta'st eitt af reiði-
kö'stum keisarans. En Napóleon
hlustaði rólegur á hajnn.
Hamn gekk út ,að glujgganum
og horfði yfir boirgima. Duffó.c
heyrð'i' hann hvísla: Hún er töfr-
andi kioma. Hún er engill.
Svo sinéri h,ann sér aftuir að
marskálkinum o.g sagð'i:
— Duroc, siál þessarfl.r komu
er jafn fögur og líkami hermiaff.
Mar'skiáikurinn hneigði sig. En
hann va'ð mjög und an,di y'ir þvi
að heyra hú'shónida siinm tala
þann'ig. Þ.að vair ekfci á þeníniam
hátt, 'Siem hamn hafði unnið Car-
Lottu Garroni, eða Blieoinio're Do-
meliLe. En Napoleon hafði á réttu
að 'stamda. Mflffia Welewsfca var
ekkert lík þeirn toonum, siem
Muirat og koina, hanis færðu fceisr
aranum til skiftis.
Þar 'sem Duroc var ©kki einaista
fyrsti þjómn k'ei’saranis, helduff
ei-nnig tminaðaTviinuir hams, siagði
Dunoc br,osandi v’ið keisáramn,
enda þótt haun héldi fast við
hirðsiðina.
,—fÞetta er fyrsti óisligulrinn,
, —------------_______
eem þér hafið beðið, yðfllr há-
tign.
Napoleom 'speirti brýrnajr og
svacaði:
— En óg skal haifa liag á að
breyta þesisum' ósigáii í sigur.
Svo fékk hann sér sæti og
sifcrifaðd amnað bréf.
.... Þéir hafið begðað yður
illa gagnvart marskálki mínum
Það miyndi ég euguim líðia óhegnt
En þér hafið e'mungis valdiö mér
siorgar. Hefi ég ekki fallið yður
í geð? Ég hiefi þö haft ástæðu til
aö vona hið giagn’stæðfl. Þér hafið
álið í brjósti heitari tilfiinningu,
glagnvflrt mér, en þér viljið játa;
þiað, veit ég. Eru þieslsar tilfimn-
iinjgar fa’rmia að kólmV Miniair táil-
finni'ngar hafa orðið heitairi'. Þér
sviftið mdg ró. Veitíð hjarta mílnu
frið og 'siáil mdun'i gleði og h:a|m-
ingju. Er það þá svo erfitt að
svara. Ég á þegar hjá yður tvö
bréf.
Napoleom.
Keisarimn iinusíigilaðá bréfið.
— Farið með það til viðtak-
anda, mársfcálkur, en gætið' iað
því að færfl: •mér ekki afsviar
aftur.
Dutíoc Lét færa greifiafriámnii
bréfið, án þe’sls að gefia. henm
tækiíæri til að ’svara hoinum
sjiálfum. En jafnvél þessiu sSðiara
bréfi þess'a voLdugia mflmms vair
látið ósvarað.
Mariia Waleewsika hafði tekið
á móti bréfinu og lesið þaið,. Og
hún befði ©kki verið fcona, ef
Eftir Pétur Slgnrðsson.
í 'dag skín blessuð sólin hér,
og húm skín vist oft á Austfjörö-
trni. Dagurinn er bjflrtur og fia|gur
og dregur hugi, mainniaj að- sól-
skinsamdiiti sínju, frá kroppu og
atvinniuleysi. Einu simmi átti ég
og Eskifjörður eimjs konar trú-
loiunardaga, og á þeirn dögum
er alt af gamiau að lifa. E:n sæt’a-
hraUðisdiag'ar emdiaist ekki ævin-
lega eilíflegia, og enginin muindi
verða hisisa, þó :ég gierði ráð
fyrir, ,að hér mundi ég hafa fæ!t
eLtthvað af mömnum frá mér.
Ýmsir þekkja mig að- slíku. Einga
hneiigð hiefi ég samt til þesis að
segja r.oitt slæmt um menm á
Eskifiið'. En Eskifjörður er illa
staddur. Ríkið fæðir hér hóp af
mönmuim, og má næffri geta,
hvort sjálfsbjargiairviðleitmi þieirra
mamn’aj lamast ekki, siem ©kki
haffl við neitt aö fást. Þiað er
sennilega viandaisiamt að benda á,
hvað geria sfculi, ©n eitthvað þ|arf
að gera. Bezt fyrir mdg að t,ala,
dkki mieira um það, en láta
stjórnmálamöninunum þiað' eftir.
Ég er að koma fótumum undir
stúku hér emn eirnu simni. Sigurinn
jar umnimm í bráð, þótt ekki væri
hann fenjgimm fyrjgrhiafnarliaUst.
S'túkan befir tiefcið' til stiaprfai á
ný, í óþökk við ejimh'verja, em
miuin eiga samúð og fylgii hinna
beztu mainna hér. Ég hefi eimmitt
átt tal við all'a laðálforyztumiemn-
ima, og mætti þar aðeinis irimni
mestU alúð og ’samhyggð m©ð því
starfi, semj ég vinn að. Eitthvað
hafia þessir iruann gert nú í vetur
til þesis ;að útrýmia h'inum miesta
óislóimia í láfienjgiismálunum hér á
E'skifirði, og skal það eklki af
þeim dnegið. Þó etr ég hislsia, að
þeir skÚLu ekk‘i sækjfl þiað mál
fastar, leggja stúkunm’i lið og
bera bindindiisimiálefmið fnam til
'sigursi á staðnumi. Það væri þess-
U!m mönmum ininan hatodar með
siamtökum isín á milli. — Þiað er
þó viöurkent bæði af þeim' og
flestum h’ér á sitaðmum, tað eitt-
hvað meiria þurfi :að gera. /
Ég hefi það eftir hinum áireið-
anlegustu heimildum, o,g get
nafnigrieint mienninia, hvenær siem
vera vill, úð hér sé ekkja, sem
hönidli láfiengi að máklUm miun, og
hefiir áðuir fiengiið dóm fyrir á-
fiemgisbruggun, en auðvitað enga
refsingU tekíð út. Frétt imi þann
dómvar siend hé'ðan útvarpinu, en
kom aldrei fram. Hvar sem hlana
befir dagaö Uppi. Laust fyrir
síðustu jól var gerð hiúisrainmisiókn
hjiá þesisiari konU, og fuinduist þá
h;jiá henni 33 flöskiuir af hinum
rétt'nefnda ,,svaffta-diauða“. Mi'kiÖ
af þiessu áfiengi hafði vierið fieng-
ið á nafn ufppeldisisonar henmiar.
Það er unguT maður, siem ekki
kvað drekka. Sjálf drekkur kon<-
a-n <ekki alt þett’a áfiangi, og hiefir
vlí'st ekki ráð á að gefa það, og
er þá ekki niema urn leiua, lieið
að ræða. Það er líkai sagt að
sjaidan ljúgi aLmanmarómur.
Þá er hér maðiur, siem sieyðir
heimahruigg. 1 vetur hiefír vierið
helt tvisvar niðiuir hjá bohum,
en hann kvað haldia áfriam'. Hainn
jer á isiveitinnii, á 5 börn mleð konu
sinni 0|g eiitt misð 17 áffa gamfllli
systur hennair. Bamn er heiLsu-
bilaður og miá vist ekki vinna.
Bíuggið seyðir hanm inmí í þviefm-
herberginu þar sem börnin siofia.
Þar logaff á gasolíiuvél undir góð
gætinu ré’tt hjá rúmisitokk sofandi
barnanna. Hreppstjóffinn. siaigði
mér, að það hefði verið „a|ga-
Leg“ s'j'ón að litaisit þarnla um.
Bæði toilþjóníinum og sýslumanm-
inium hefðii líka blösk’rað'. Björn
Blöndal kváð hafa sagt það í
áheyrn mamna hér, að slíkt heim-
ili ætti að gera upptæk. Enigin
iurða. Er þiað ekki bliátt áframi
glæpsmlegt af þjóðfólia)ginu að
láta börn alaist upp á slík'um
héimilum ?
Síðast liðið ár hefir þessj fjöl-
skylda fengið um tvö þúsunid kr.
af sveitinni, og 'oddvitinm kvað
ihafiai sagt, að hún fenigi það
siero hún bæði um, <og þiess vegn.i
þarf iekki þessi íníannaumingi að
bræla börn sín imni í slíku á-
fie'ngissiUÖuvíti. Meö þetta, og
annað slíkt, er hér auðvittað al-
menn óámæjgja. En því ekki að
uppræta þennian ósóma, því það
er hægt? — Annars sajgði hrepp-
stjóxinn mér, rétt áðam, að þ-að
væri „hroðalegur a|ustur“ af á-
fiengi frá SeyÖiisfífiði til Eskifjarð-
ar. — Ég varð hiissai. Hefír Eski-
fjörður ráð á slíku?
Það, að slagsmál og vamidræöi
ko.ma fyrir á danzstoemtunum, er
aUÖvitað ektoert eimisdæmi fyrir
Eskifjörð, og víist síður nneira af
siíkti hér en víða amnarsistaiðiaff.
Eskifjörðuff! Yið erum maagir,
siem viljum þér vel. Vexðii þá
hollvættir landsins, stjórn þjóð-
arinniar og framtak góðna mlatnha
samtaka um það, að búa þér
bjart'ári dag í friam'tiöjn.m.
Skiifað' á Eskifirði.
P. S.
Reykholtsskóla
var slitið 13. þ. m. og siama
dag var h’áldin sýning á hauda-
vimnlu nemienda. SkóLaun höfiðu
sótt 99 nemenidur, en 35 Juk'u
fulilnaðiarprófi. Stúlkur h'öfðu gext
uim 100 miuni og piltair smiðað
ýmsa gajgnlieigá hluti, þ. á. m. 6
skrifborð. Þeir höfðu og bundið
fjölida bóka. í ræðu, sem sfcóila
stjórinn. flutti við skióilaisilit, benti
h'ann á niauðsyin áukinsi verfcliegs
nárns við' héraðslsk'ó'lana og tallaði
um væntánlegar frámkvæmdir í
þieim efnum við Reykholtssfcóila á
næsta skólaári, jafnframt aUknum
húsiakiosti. Þrír piltar úr skóiián-
lum keptu í v©tUr á sundmóti ís-
llands, og vann Eðvárd Færs-et
friá Siglufirði þpr önnur verðiliaiun.
H’eilS’Ufiar niemenda vár ágætt í
vetur. (FO.)
20 stk.
Pakkinn kostar
kr. 1,35