Alþýðublaðið - 23.04.1938, Qupperneq 2

LAUGARD. 23. APRÍL 1938

#
flar/iadapfmn:
"s áelBBistal,
>ést hefir hér i bæm
Meiri ágóði af starfsemi Barna-"
dagsins en nokkru sinni áður.
Nýtt leikfaEigs
vinginarlög Jörnndar.
O umardagurinn . fyrsti
^ heilsaði með hlýju, en
lítflli sól. Þegar um morgun-
inn var auðséð að upp var
runninn hátíðisdagur og að
börnin höfðu lagt bæinn
undir sig. Þau fóru um hús-
in með blöð og merki og
reyndust ýtnir sölumenn —
enda fanst öllum að þessum
gestum yrði að taka vel.
Fánar blöktu á flestum
flaggstöngum bæjarins. —
Skátar fóru skrúðgöngu um
bæínn um morguninn, en há-
tíðahöldin hófust fyrst fyrir al-
vöru upp úr hádeginu. Öll
skólabörn voru boðuð í skólana
kl. 12,40 og safnaðist þá þegar
mikill fjöldi barna saman við
báða skólana. Kl. 1 var svo
lagt af stað með fánum og
lúðrasveitum í skrúðgöngu og
tóku þátt í þeim bæði börn
og fullorðnir. Var svo stað-
næmst á Austurvelli. en af
svölum Alþingishússins talaði
Ásmundur Guðmundsson próf.
og lúðrasveitirnar léku sumar-
lög.
Var þarna samankominn
meiri fjöldi fólks en nokkru
sinni áður hefir sést í einum
hóp hér í Reykjavík. Var Aust-
urvöllur allur þéttskipaður
af fólki, allt Kirkjustræti,
Templarasund, Pósthússtræti
og hliðargötur, en fjöldi manna
stóð í Austurstræti. Var á
tímabili svo mikil þröng í
Pósthússtræti og Austurstræti
að lítt mögulegt var að kom-
ast átram.
Fór þó allt, þrátt fyrir allan
þennan mikla mannfjölda,
þessi tvö bréf hiefðiu ekfei kotmið
hjárta henniar til þes® laið silá
hráðiar.
Sá:, sient hafði skrifað piassi
bréf réði yfiir hiálfuimi heimáinu'm.
Hann hafði sigriast á erfðafjanda
fööuriands hieniniar. Hamn viair hin
Bíðasta voin hins súindurliimiaða.
og örþjáða ættlandis henntar. Hún
rainnsaikaði hjarta sitt.. Áneáiðlan-
lega hafði hún u)m kvöWiið á
dahzleiiknuim: gióða orðiið snortin
af persónulegtim töfruim pesisa
Kórsífcu'mann's. Og piaju éhrií
höfðiu vanað, sem hún haföi orðiið
fyrir af hontim, bæði sem mianni
og keiisaria.
En var þiað álst?
Nei, það giat bún ekki látið
sér datta í hiujg, H.úu, sem var að-
einis 18 ára. Hún var pólsk. Hún
var ennpá barn, pegar eettliand
bannar beið hinn hræðitegai ó-
sigur — hún var aðeinis 5 ára,
‘jregar Pr.aga féll. En frá þeiim
tíma höfðu menn ekki prieyzt á
pví að kvarta yfir öriögiuim Póil-
larndis. Og mieðail fjölskyldu hieinn-
ar og peirra, sent bún Uimgekkst,
höfðu menn afdnei preyzt á pvi
að taTa luim hetjur pær, siem höf'ð'ii
viljað freilsia F'ólland og urðiu
pesisiviegna að flýjia í útilegð eða
lenitu jafmviel í fa.ngelsi.
Öll piessi eftirlætisgoð Póllands
mjög vel fram, og sýndi, að
Reykvíkingar geta komizt í
gott skap. Sýndu þó nokkrir
uppkomnir strákar hrottaskap
gagnvart smábörnum, þegar
troðist var um til að sjá, er
víðavangshlaupararnir komu
niður í Austurstræti.
Skemmtanir Barnavinafélags
ins Sumargjöf hófust kl. 3 og
voru öll húsin fullskipuð. Var
uppselt í sumum þeirra þegar
fyrir hádegi, og sýndi það vax-
andi skilning Reykvíkinga á
starfi því, er Barnav.f. Sumar-
gjöf hefir með höndum.
Alþýðublaðið hafði í morgun
tal af ísaki Jónssyni gjaldkera
félagsins og sagði hann:
,,Það gleður mig, að geta
sagt það, að Reykvíkingar hafa
enn slegið öll sín fyrri met út
hvað Barnadeginum við kem-
ur.
Það verður töluvert meiri á-
góði af skemmtununum en í
fyrra, af merkjasölunni verður
ekki minni ágóði en þá, en
miklu meiri af útgáfu barna-
blaðsins og barnabókarinnar
Sólskin.
Þó að við, sem höfðum stjórn
á starfsemi dagsins, séum dá-
lítið eftir okkur, eftir allt argið,
þá gleymum við þreytunni
vegna þeirrar gleði, sem gagn-
tekur okkur, af því við finnum
hve mikillar samúðar og skiln-
inga starfsemin nýtur.
Ég vil biðja Alþýðublaðið að
flytja Reykvíkingum innilegar
þakkir okkar fyrir alla aðstoð
þeirra.“
Þannig á það að vera.
Með sameiginlegu átaki, —
in>si.
En mymdi hann viljia halida
piesisi báifiu ioforð, siem h,ann
hiafði igefiö Póliandi.
M,ariia giat ekkii gleymit pvi, uð
hann hafði sent pólsktu. hendieiilid-
in,a til Hai'tii, p|ar sem hún eyddi
kröftum, síntum og húgrielkikíi i paði
að berjast við viiltia svtertingjia
og hinu dýnniæt-a hiet'jublóðii Var
úthélt ti'l leimskis,.
Engi'nn hugsaði um pað eða
kærði sáig umi -að hugsa uim piað.
En henni komi aldnei til huigar
að gera eigimmanni sínúim hmeásu.
Þó var húm hrædd við Napóteon,
(og í ótta siíinúim snéri hún sér til
.viinkonu sinuar, Potoioka greifa-
frúar.
— Bannið mátt, hnópaði hfe. —
Önn heimisimis kemur til píin,, og
pú hikar við að veiða hiamm í
snöru píma, ná honuim á vaild pitt
og temja hiamm.
— Metorðagirmid mím liedtar
íefcki í pá átt„ svanaði Mairíia í
hilnu !töfr,ainid,i sakleysi símiu.
En frú Amina tók ekki pvilíkar
ástæð'uir semi góða og gllda vöiru ,
og enn fnemur gerði húm lítið úr
pví, pó að Mairía eliskíáði ekkli
keisárann.
— Ég dáiist að hoinum, p.að er
áreiðamlegt, en p,að ier ekkli ást.
Ferð krinpm landii
—o—
Nýja leikfangagerðin á
Skólavörðustíg 18 hefir tekið
upp gerð nýrra leikfanga fyr-
ir börn og hafði hún sýningu á
nokkrum slíkum leikföngum
hér í bænum fyrir nokkru.
Guðjón Bjarnason eigandi
leikfangagerðarinnar, sagði í
samtali við Alþýðublaðið:
,,Við leggjum áherzlu á að
hafa leikföngin þannig að þau
þroski börnin, vekji áhuga
þeirra fyrir nytsömum málum
og kenni þeim um leið. Við
höfum tekið upp þá gerð leik-
fanga, sem dr. Matthías Jónas-
son ritaði um í Alþýðublaðið
og kallaði skólaleikföng. Höf-
um við ná(ð sajnböndum um
þetta við dr. Matthías og upp-
eldisstofnanir í Genf, Svíþjóð
og Rússlandi. Kennarar hafa
leiðbeint okkur og hafa þeir
sérstaklega mikinn áhuga fyrir
þessu.“ ,
Það leikfangið, sem einna
mestum vinsældum mun ná, —
heitir: Ferð kring um landið.
Er það nokkurskonar tenings-
spil með töflum og eru þær
færðar eftir röð á 29 þekkta
staði á landinu. — Byrjar í
Reykjavík og endar í Reykja-
vík. Er þetta mjög einfalt leik-
fahg og skemtilegt. Því fylgir
kort af landinu og myndir af
öllum stöðunum ásamt vega-
lengdunum í km. frá hverjum
stað til annars.
sem stjórnað er af Barnavina-
félaginu Sumargjöf, er hægt að
vinna stórvirki fyrir börnin I
þessum bæ.
Niei„ ég gæti aldrei veitt bomumi
áisit mína.
— Ó, kæra bair,n! siaigði frú
Ainna. — Hvensui oft, bier pa.0i
ekki við, að við konur anáisisikilj-
um tilfinningar okkair. En fimsit
pér pað pá svo mikite vifðii, nlð
pú viljir ekki veita álsrt pína
malnni, ,sem við> öll dáuanisit að.
Eln María svanaiði aðeinisi: —
Slík'ur héi^ómleiki eir mér ó-
pektur.
— En hvað uim föðurland pittt?
Þesisi o'rð híttiu Mairíu einis og
élding. Hún fölnaði og snéri sér
að viinkonú s'inni.
— Hvað áttlu. við mieð pví?
— SkilU'rðu pað pá efcki einn-
pá? Mesisi maðlur., 'sem ekkert
lOkkar igetúr haft áhrif á, kemiur
krjúpandi til pín. Þú, og aðeins
pú hefi'r vald til pes,s að krefjast
íaf bonum. Mestu hetjúr föður-
iainíds okkár ern áhrifallau'sar
gaignva'rt honuim. En ál'lir óskia
pesis og prá pað, að hainn setji
kóróiniú Pólkinds á íhöfuð sdtt.
Hvernig væri, að pú meyttir ,feg-
úrðar, pinnia'rú pá átt, að útvega
Póllandi koniuing?
MaTía Walewska var svo utan
við sig, að hiúrn bralst í gráit, án
pesis að' geta isvariað notókriu., Því
að húgtakið föðúníanld var henni
pað helgasta, sem hún pekti á
pesisári jörð. Þesisair tilfinniingair
gagnvart Póllanidi höfðu henni
verið innræ'ttar frá pví húm var
barn.
Daglega mintisit húm föður-
lands Isínis í bæintuimi 'síniuim. Og
Alþýðublaðið hefir verið
beðið fyrir eftirfarandi
grein, sem Nýja Dagblað-
ið neitaði að ljá rúm í
dálkum sínum.
Jörundur Brynjólfsson hefir
flutt frumv. til breytinga á hin-
um nýju lögum um iðnaðarnám.
Lög þessi eru gefin út 1. febr.
1936 og hafa því lifað að eins
rösk tvö ár. Reynsla er því enn
ekki orðin veruleg á gagnsemi
þeirra. En Jörundi virðist óþarft
að bíða eftir meiri reynslu. Það
er nokkuð, sem rekur á eftir.
í aðalatriðum fer frumv. fram
á að draga áhrif sveina og meist-
ara frá ákvörðunum um nem-
endatöku og nemendafjölda í
hinum ýmsu iðngreinum. Þó er
þar ætlast til að sveinafélög og
meistara séu spurð, en úrslita-
atkvæðið liggur ekki hjá þeim,
eins og nú. skv. 1. 1. febr. 1936,
heldur hjá iðnfulltrúum svo-
nefndum, sem tilnefndir eru af
iðnnefnd Alþingis, sem sé
mönnum, sem engin minsta
trygging er fyrir að hafi nokkra
þekkingu á starfi og högum all-
flestra iðngreina.
Tilgangurinn er því augljóst
sá, að útiloka með öllu áhrif og
afskifti meistara ojg sveina í
hverri iðngrein og í þess stað
valdbjóða meisturum, hvaða
iðnnema þeir skuli taka og hve
marga, alveg eftir geðþótta og
dutlungum pólitískt skipaðra
manna og án tillits til þess,
hvort nokkurt vit sé í því eða
ekki.
Hér er gengið svo langt í vald-
boði, að jafnvel vinnuveitandi
má ekki ráða því hvort hann
hafi nemendur eða ekki og ekki
hverja hann hafi eða tekur. —
Athugasemdin við frumvarpið
sýnir það. Svo langt hafa engin
sveinafélög enn þá leyft sér að
ganga. Þau hafa farið fram á
að takmarka tölu nemenda á
hverjum tíma í hlutfalli við
tölu sveina og ætti það ekki að
vera ósanngjarnt, því iðnin á
þó að vera til fyrir mennina,
sem hafa lært hana og stundað,
en ekki fyrir nemendur ein-
í æskú h-ennar hiafði páð \eitt
valdið heinni áhyggjuim, að vitai
föðurland sitt isiunidúrlmiaið og
praútpínt iaf óvinúim- pesis.
Anna Potockia pneyttist ékiki á
pví að ,sýnia henini fram á, hvíilíkt
vald hún mynidi fá yfir Niapóleon,
og hvetja hiana til pess >að bjargia
Póllandi.
Þegar hún yfirgiaf vinkonú sina,
var hún í mjöjg æstú skiaipi.
Greifafrúin sviaraði ekkii bréfi
Napóiteons. En mynd pieisisia
manns hviarf ekki úr húga hennr
ar,, og í tvo næstu diaiga var
henni mjög órótt í skapi.
Potocka greifafrú Já ekiki á liði
sínú pesisa diaga. Hún ieit á piettai
sem bendingú, frá himnium-
Naúmiast hafði maður hennar
komist á snpðir úm innihaild bréf-
annia frá Napóleon, áðúr ien bainn,
náði sambandi viö Pioni'aitiowski.
Um leið fékk pólski aðailinn
fréttir af pes'súmi vejkleikia Na,-
póleons. 0,g bér is|áú menn ef
tiil vill eina miögútókann til
pess að bafa áhrif á hann. Og
jpiegar í stiað ur'ðú ailliir á eitt
sáttir um pað, að pesisa fórn
yrði að færa, og ef mokkúr ær-
legur dropi af hinu pólska. hetju-
bilóðií fiyt'i í æðúmi Maríú W>a-
lewskú, pá mæt'ti hún ekki nieita
eiinvaldainúmi úm að úppfyllia ósk-
ir hans; p,á yrði hún ,að fóirna sér
á altari ættjarðarinnar.
Urn petta leyti kom priðjia bréf-
ið frá Napóteoin;
„Þær stuindir eru til í lífi hversi
nianns:, lað honúm fiinist of hiá
göngu, því aö ef svo væri, þá á
I lú.n sér engan tilverurétt,
hvorki frá hagkvæmu né menn-
ingarlegu sjónarmiði. Það gefst
að líkindum tækifæri til þess
að skýra þá menningarlegu hlið
málsins síðar. En niðurstaðan
af því verður ekki til þess að
styrkja málstað Jörundar.
í einni iðngrein hér hafa
bæði meistarar og sveinar kom-
ið sér saman um að banna nem-
endatöku vegna tilfinnanlegs
atvinnuleysis. Mér er einnig
kunnugt um að tilfinnanlegur
atvinnuskortur eigi sér stað í
fleiri iðngreinum. Og ofan á
þetta á svo að valdbjóða fjölgun
nemenda af löggjafarvaldinu og
það eiga að framkvæma menn,
sem áreiöanlega standa fyrir ut-
an allar eða flestar iðngreinir
og hafa því ekkert vit á því,
sem um er að ræða og því síð-
ur nokkra reynslu. Hvar og
hvernig ætlar Jörundur að út-
vega þeim mönnum atvinnu,
sem hafa lokið námi og hvernig
ætlar hann að útvega þeim
fjölda námsverkefni, sem hann
vill valdbjóða inn í iðngreinarn
ar til náms án þess að reka þá
út á klakann, sem fyrir eru og
búnir að nema, þegar svo er
ástatt í sumum iðngreinum,
sem ég hefi lýst. í prentverk-
inu hér í bænum eru nú notaðar
vélar, sem taka vinnu frá 90
mönnum, en að eins rúmir 100
sveinar eru í bænum og svo á
að hrúga nemendum ofan á það.
Svo er ástatt um fleiri iðngrein-
ar að altaf er verið að auka við
vélum, sem taka vinnu bæði frá
sveinum og nemum. Og Jörund-
ur kemur vélunum ekki í burtu
með löggjöf.
Með þessu háttalagi er besti
tími manna tekinn og þeir látn-
ir læra handverk í 4—5 ár og
svo reknir út á gaddinn á eftir,
hafa ekki neitt og geta ekki
neitt, því þeir eru þá orðnir ó-
hæfir til þess að vinna aðra al-
genga vinnu þó hana væri þá
að fá.
Annars kom mér þetta mál
alls ekki á óvart. Frumv. þetta
var í fyrra boðað í grein Eiríks
Hjartarsonar, sem birtist í Nýja
Dagblaðinu og er það undan
hans rótum runnið eða fleiri
manna, sem þar eru á bak við.
Athugasemdum þeim, sem Ei-
ríkur fékk í sambandi við mál
þetta, bæði frá mér og öðrum,
hefir hann engu svarað og fyrir-
spurn minni, sern ég endaði
grem mína með um það, hvað
ætti að gera við alla atvinnu-
leysingjana, sem óhjákvæmi-
lega yrði ungað út, ef kröfum
hans yrði fullnægt, hefir hann
ekki svarað.
Mér finnst það viðkunnan-
legra, að þeir kumpánar, Jör-
undur og Eiríkur, byrjuðu með
því að svara athugasemdum
fyrst og ræða málið betur en
gert hefir verið áður en lengra
er haldið.
Hverjum ætlar Jörundur að
gera gagn með þessu tiltæki
sínu? Heldur hann að það sé
heppilegra fyrir bændur að fá
ódýra verkamenn, er þeir hafa
lokið námi í einhverri iðngrein
og verða að leita á aðrar slóðir
eítir vinnu þegar nýir nemar
verða settir í þeirra stað? Bænd
ur gætu þá ef til vill fengið þá
sem matvinnunga, en ég er
hræddur um að þeir þættu lið-
léttir til verka margir hverjir
þegar þeir væru orðnir afvanir
stritinu. Þá yrði komið á sama
lagið og í einræðislöndunum og
er það þess konar skipulag, sem
þeir Jörundur og Eiríkur eru
að vinna að?
Jón Árnason prentari.
I. R. mm Viða-
Migshlaopl.
Sverrir JóIiaimssoa>ai,ð íjrst-
ur al raarki ©ins m í fyrra.
"17 íðavangshlaupið á sumar-
® daginn fyrsta var hið 23.
í röðinni, og gengst íþróttafé-
lag Reykjavíkur, eins og kunn-
ugt er, fyrir því.
Að þessu sinni voru 24 þátt-
takendur frá 5 féiögum, K.R.,
Í.R., Ármanni, Ungmennafél.
„Stjarnan“ í Dalasýslu og I-
þróttafélagi Kjósarsýslu.
Úrslitin urðú pau, að K. R.
vann víðaVanigsbiflúpið — og
úrðú úrsiit pessi:
Fyrst varð 1. svieit K. R. með
10 stigúúi, með 1., 4. og 5. raamn
að mairki.
Anmað va'rð I. R. með 28 stiig
og 6., 9. 'Og 13. mamn að oniai'ki.
Þriöja varð önnur sveit K. R.
28 stlig O'g 7. 10. og 11. manin að
malrfci.
Fjórðia vairð Ármiamn með 29
stíg og 8., 14. og 17. mianm að
nmrki.
Fimta vairð' ípróttaféj]ag Kjósar-
sýs-lú með 42 ,s.ti|gúm og 3., 15. og
24. mainm að mlalrki..
Sjötta va'rð Stjiaúniain með 49
stig og 2., 22. og 23. niiatnn að
malrki.
Sjöúinda va'rð III. sveit K. R.
með 47 stig og 12. 16. óg 19.
mann að marki.
Fyrstú prír menuiimir vorú:
Sverrir Jóhannesson (K. R.),
13,42,2 mín. Hara'lduír Þórðúrson
(Stjarna), 14,2,1 mín. Gúðnrundur
Jónsson (!. R.) 14,4,0 mín.
Va'r tekið á móti keppendunum
í Austúr/stræti með aniklum faign-
aðarjátum af hinúm miklia rnann-
fjölda,
K. R. vanin pví víðavangshlaúp-
)ið niú í 2. sSnn> — og var Svierrii'r
éinlnHg fyrstúV í fyrra, en til pess
að fá Svaúab'ikarimn til fulllnar
eignar palrf að vi'ima hlaupið
Ipiúsvan í röð, ieða 5 siinn.um alls.
Að hlaupinu loknu hélt Í.R.
samsæti -fyrir þátttakendurna
að Flóíel Borg og afhenti for-
maður Í.R. þá bikarinn og 3
mönnum úr 1. sveit K.R. verð-
launapeninga, þeim: Sverri Jó-
Jóhannessyni, Óskari Sigurðs-
syni og Oddgeiri Sveinssyni.
Að því loknu mælti formaður
K.R., Erlendur Pétursson, nokk
ur orð — en því næst árnaði
formaður Í.R., Jón Kaldal, sig-
arvegaranum og keppendunum
allra heilla og hvatti til aukins
áhuga fyrir íþróttum.
Húrra. ■— Fluttur.
Nú er ég fluttur. Flutti næst
síðasta vetrardag. Ágætt hús,
fyrirtaks herbergi. Laus við
Kleppsveginn og Helga. Jónas
situr í því, nær sér ekki upp.
Ég þakka þeim, sem hjálpuðu
mér, Magnúsi V. Jóhannessyni,
sem stóð fyrir öllu saman og
Sigurði Jóhannessyni, sem
hjálpaði mér til að koma í lag
heima hjá mér, hengdi upp
myndir og fleira, og Alþýðu-
blaðinu, sem tók af mér grein-
arnar um þetta, og blöðin hafa
alltaf mikið að segja. Vísir
neitaði mér um greinar, eftir
að Páll fór frá ritstjórninni, en
þessi taglaskellir, Kristján
Guðlaugsson kom í staðinn.
Páll var farinn að iðrast synda
sinna, og það vildu þeir Jak-
og Björn ekkert með hafa að
gera; iðrandi syndara, nei,
takk. Forhertan syndara og
stjóri passaði í kramið. Gleði-
legt sumar allir mínir menn.
Oddur Sigurgeirsson Laugar-
nesvegi 80 við Kirkjusand.
Guðmundur í Tungu er bú-
inn að taka að sér hestinn
minn og heyið. Sami.
Haría Walewska oo Mapoleon.
Se
höfðú safnast undir merfci am'air-