Alþýðublaðið - 25.05.1938, Blaðsíða 3

MIÐVIKUDAG 25. MAf 1938.
ALt»ÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
AFðREIÐSLA:
ALÞÝÐUHt SIN€
(Inngangur írá Hverfisgötu).
SÍMAR: 4909—4908.
4900: Aígreiösla, auglýgíngar,
4901: Ritatjórn (ínnlendar iréttir).
4902: Ritstjóri.
4901: Vilhj. S.Vilhjálmsson(heima)
4904: F. R. Valdemarsson (heima)
4905: Alpýðuprentsmiöjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIDJAN
Nýja dagbiiðið og
verkalýðshreyHnflin
ð Norðurlðndum.
NÝJA DAGBLAÐIÐ hefiir upp
á síökasti’ð verið ákaÆlega
n,afið við það að leita uppi eln-
hver fordæmi í veriíalýð&hreyf-
iugu og stjómmáium Norður-
landa fyrir þeirri stefmt og þeitn
staífsaðferftum, sem forráðajnenn
o:g ráðherrar Franisóknarflokks-
ins haía tekið upp í lat«n,adedhtm
atvitmurtíkenda og verkamanina á
þessu v’ori.
Það hefir tínt til hverja einustu
frétt, sem komið hefir urn g«rð-
airdóm eða bam lauslegt uimtal
um mögiuleikann á gerðardómi í
einhverri lati'nadeilu á Norðtff-
löndum. Hins vegar hefir b-laðið
af gegnsæjiun ástæðum ekki lagt
nálfegt þvi eiins mikið kapp á að
skýra frá þehn iaunahækk'umum, ,
aem verkamenn á ematökum
stöðum á Norðifflöndum hafa
fengið með gerðardómi á þessu
vioiif. Þannig fluitti það t. d. þann
hhita fréttarimuar uan gerðardóm-
Lnn í vintnudeilu’rmi í Norðui'-
Noregi fyriir nokkru síðairi, sem
satgði frá þvi, að. gerðítrdómur
hef'ði verið skipaður til þess að
gera út um deiluua, ©n stakk hin-
um hiuta fréttairinnar, sem skýrði
frá því, að gerðairdómuriun hefði
dæint verkamönnimum 6—’7gi>
iaimaihækkun, unidiir stól!
Þetia dæmi sýnir hvort tveggja
i senn: hver tilgangur Nýja dag-
blaðsÍTis er með sHkum fréttd-
buTði, og hve áreiðsasnLeguir hann
©r. Það telur upp adla þá gerðar-
dóma, sem skipaðiír hafa verið á
Norðturlöndum, svo sem til þess
að afsaka þa gerðardóma, sem
Fia'msóknairflokkurinn nveð stuðu-
injgi ihaidsins hefir gengist fyrir
hér, en þegir um launahækkan-
irnair, sem gerðardómamir á
Norðuirlöndum hafa dæmt verka-
mönreum þatr, af þvi að það veit,
að gerða’rdónxarnir hér hiaifa ekki
haft það hlutverk, að dæma
verkamöimlum eða. sjómönuum
sawngjama launaupphót, miðaða
við þá verðhækkun, sem orðiö
h.efir, imldur hitt, að dæma þá til
þess að sætta sig við sömu laun
óg áður, þírátt fyrff hækkað vöru-
verð, þ. e. a. s. riaunverulega
launidækkun.
i gær <er Nýja dagbiaðið enn
ei.nu sinni með það, sem það
kallar hina „lærdómsríku reynslu"
Norðuirianda fyrir verkalýðs-
hrieyfiinguua hér á lnndi 1 þetta
simn eru, það ekki gerðardómam-
í'r, — hlaiðið er búið að verða sér
svo ’Oft til minkunair með frétta-
hurðinum urn þá, — heldutr hinin
óvenjulega langi vitntniufriður, sem
haildist hefir í Svíþjóð á utndan-
fömum áru:n. Segisr blaðið í því
sambaudi frá viðtali, sem Kaup-
i namiahafnarbiaðfö Polhiken hef-
ir átt við August Lindherg forseta
iandssamhands sænsku \eika-
iýösfélajgaana, þar sem skýrt er
frá því, að síðan 1932 hatfi að-
eins ei'tt meiriháttar verkfaíH vér-
að háð í Svíþjóð, þó að hins veg-
air á árunum 1920—30 hafi verið
háö þar tiltölulega fleiri óg stærri
_______AL»t«UBUUW>
Árás próf. B jarna Benedikts
sonar á framfærslulögin.
Er bygðaleytl irræðfO ¥
veritföli heidtir «n i nokkni öönt
lamdá.
Þetta pyfctr Nýja daígíbiaðöru
vera lEerdómsrikt fyfir verka-
iýðshbeyfihguna hér á landi og
bera vott um mik'la yfirhurði
sænsku verkaiýðshrei'fingarininar
yfifr þá íslenzku.
„Fyrir hina thtöluiega óþnosk-
uðu verkilýðslffeyfingu bér,“ seg-
ir blaðið orðrétt, „ætti reymsla
núMti eldri og þroskaðri verka-
Jýðssamtaka í Svíþjóð að vera
lærdómsrik. Særtskir verkámemt
hafa lært, að .þeim er ekki hajgur
i kröfum og verkföHum, sem gera
atviinnuHfíð ótryggaira, og tað
þeir geta iðutega náð jafngóðum
árangri í sJataningum við atvæmiu-
rekendur ineð Mðsamiegiu móti,
oiins og meö verkfölíuan.“
Það vautar ekki, að fagurt er
talað. En Nýja dagblaöið tekur
barai ekkert tilUt tii þess, sem
það þó rétt á undan sjáift esr
búið að hafa eftir fomseta sænska
landssambaindsinis: að ein aðai-
ástæðan fyrir þeim vmnufriði,
•sem veíið befiir í Sviþjóð imdan-
farið, sé sú, að „afkoma atvinnu-
veganna hefir yfirleitt verið hetri
á þessum tima en áður“, þ. e. a.s.
í SvíþjÖð, Sama verðutr því niið-
ur ekki sagt um Islaud, Nureg né
Daumörku, og þess vegina hefiir
á undanfömum árum verið meira
um vimuidoilur og verkföll í
þessum löndum, heldur ©n í Sví-
þjóð.
Og emi mætti geta eins, sem
gerir aðstöðu íslenzku verkalýðs-
hríeyfingarinnar til samTmnga víð
atviinnuriekendiu'r ekki aðeins erf-
iðari -en aðstöðu sænsltu verka-
lýðshreyfingajiinnar, heldur ’duu-
ig íerfiðari en þeirrar dönsku og
norsku, Og þáð er sú staðreyid,
aö verkalýðshreyfingin hér, sem
•er mifclu yngrö, hefir eltki feng--
ið enn þá blutdeidd í stjóm
landsins, siem hún hefir fengiö
armars staðár á Norðuriöndum,
og á þar af ieiðandi ekki heldur
þeirri sainnfgi'mfl að mæta hjá
hinu opiirbera og hjá andstæö-
inga’fiokkunum, sem lýsir sér í
öilum vcðskiftum við hana bæðá
i Sviþjóð, DanmöTku pg Noregi.
Nýja dagbiaðið vett þetta ofur-
vel. Það veit, að það er engán til-
viljun, að gerðardómamir, setm
foldir bafa verið í vin.nudeiluim
í Noregi pg sáttatÍHöguí’nær, sem
hafa verið lögfestar i Danmörku1
í vor, hafa vektt verkamöunum
vertitega launahæ.’kkurt, ien gerð-
ardómarnir bér hins vegar ekki
fcekið neitt tiffit tii þeirra sann-
gjörnu krafa, sem gerðar hafa
veriið um uppbót á þeirri raun-
verutegu launalækkun, sem orðið
hefir fyrir aukna dýrtíð'. Og það
situr sízt á Nýja dagblaðimi að
Vitna í Norðu'rlönd í þiessu efnfl.
Aiþýðuflókkurinn og verklýðs-
hreyfingin hér á landi hafa sýnt
það í veiki, að þau vilj-a læra af
Alþýðuflokkunum og verkalýð.s-
hreyfmguuni annars staðar á
NoTðuriöndum. Þau hafa með
þeim þætti, sem þau hafa átt í
setningu vdtuirtegrar vinnulög-
gjafair hér á landi, sýnt, að þau
vilja neyna sanmingaleiðma við
atvinnurekendur til þrautar og
komast hjá öllwm óþörfum trufl-
Un.um á atVirmulífiiniu. Bn þau
hafa ekki hugsað sér að láta beTa
rétt verkalýðsins hér á landi
fyrir borð. Það væri Uka samrar-
tega ekki að fana að fordæmi AÞ
þýðuflokkarma og vemkalýðs-
hrieyfingaTinnar annai’is staðar á
Norðui'löndum, þótt Nýja dág-
blaðið vilji iáta draigia slíkar á-
lyktamr af þeirra „lærdómsriku
reynslu".
PRENTMV I DAST0FAN
LEIFTUR
Hainai »#re.i. 17, (uppi),
býr lil 1. préntmyndir.
Sími 3334
Frh.
Breytingafcillögur Sjálfstæð-
ismanna.
„Þegar á þing kom voru
breytingatillögur Sjáifstæðis-
manna strádrepnar," seg-
ir prófessorinn. Fáir ljúga
meira en um helming, segir
gamalt máltæki, en prófessor-
inn hefir hér slegið það met.
Sannleikurinn um breytingatil-
lögur Sjálfstæðismanna er sá,
að Sjálfstæðisflokkurinn í neðri
deild setti 3 þingmenn sína, þá
Gísla Sveinsson, Jón á Reyni-
stað og Pétur Ottesen, til þess
að athuga málið sérstaklega og
bera fram við það breytingatil-
lögur. Þetta gerðu þeir og báru
fram saman (á þskj. 7401 26
breytingatillögur. 25 af tillög-
unum voru um ýmsar smærri
breytingar á frumvarpinu. Af
jnessum 25 tillögum Sjálfstæðis-
manna voru 17 samþyktar, 7
teknar aftur af flutningsmönn-
um sjálfum, en aðeins EIN
FELD. Þetta kallar svo pró-
fessorinn ,,að strádrepa allar
breytingatillögur SjáJfstæðis-
manna". Svona ómerkilegur
málflutningur sæmir ekki
manni, sem tekur að sér það
hlutverk, að leiða unga menn í
allan sannleika í jafn þýðingar-
mikilli grein sem lögfræði er.
Þessi afgreiðsia á tillögum Sjálf
stæðismanna sýnir einmitt bet-
ur en alt annað, að engin til-
raun var til þess gerð af stjórn-
arflokkunum, að láta málið
ganga fram án afskifta Sjálf-
stæðismanna eins og átti sér
stað um ýms mál önnur á því
þingi. 26. breytingartillaga
Sjálfstæðismanna hét „Ákvæði
til bráðabirgða“ og var svo-
hljóðandi:
„Þangað til sett verða lög um
bygðarleyfi getur bæjarstjórn,
eða sýslunefnd eftir áskorun
frá hreppsnefndum í meiri
hluta hreppa sýslufélagsins gert
tillögur um takmörkun fyrir
innflutningi fólks í umdæmið .
til varanlegrar dvalar eða að-
seturs þar, og skal senda þær
tillögur til atvinnumálaráð-
herra, er síðan setur reglur um
bygðaleyfi í viðkomandi bæ
eða héraði, ef hann að öllum
ástæðum athuguðum telur þess
þörf.“
Þetta er tillaga Sjálfstæðis-
fokksins frá 1933 um bygðar-
leyfi. Þessi tillaga var feld með
16 atkvæðum gegn 12 og voru
tveir þingmenn Sjálfstæðis-
ftanna á móti tillögunni. Hvaða
gagn halda menn nú að. orðið
hefði af þessu bráðabirgðaá-
kvæði. laganna? Bæjarstjórnir
og sýslunefndir eiga „að gera
tillögur um takmörkun á inn-
1 flutningi fólks í umdæmið“, en
atvinnumálaráðherra á svo að
setja reglur um bygðaleyfi, ef
hann, „að öllum ástæðum athug
uðum“, telur þess þörf.
Það sjá allir, að svq gersam-
lega þýðingarlaust er þetta á-
kvæði, að þó að það hefði verið
samþykt, myndi það hvergi
hafa verið notað, enda algerlega
óverjandi að leggja slíkt vald í
hendur eins manns, ráðherrans.
E.f hygðabann á að setja, verður
það að vera gert með skýrum
lögum, þar sem réttindi og
skyldur bæjar- og sveitar-
stjórna eru greinilega tiiteknar.
Ég hefi nú sýnt fram á hver
er sannleikurinn í þeim orðum
prófessorsins, að stjórnarliðið
hafi „strádrepið“ allar tillögur
Sjálfstæðismanna um fram-
færslulögin og geta menn met-
ið málstaðinn eins og þeim finst
rök standa til.
Aðfinslur Péturs Magnús-
sonar.
Þá segir próessorinn: „Pétur
Magnússon benti á margar
formvillur og mannréttinda-
skerðingar í lögunum, sem bein
línis bryti í bág við landslög.“
Ég hefi áður tilfært ummæli
þessa merka lögfræðings, P.
M., um lögin í heiid og aðal-
breytingamar, sem þau höfðu i
för með sér. Hann kvað sig
sammáia þeim í öllum höfu%t-
riðum og vildi ekki hefta fram-
gang' máisins.
Pétur Magnússon benti á sex
atriði í lögunum, sem hann taldi
þurfa lagfæringar. Af þeim voru
4 atriðin mjog smávægileg, en
við tvær greinar, 12. gr. og 49.
gr., benti hann réttilega á að
lagfæringar þyrfti. Er 12. gr.
um iögheimili manna og því
mjög þýðingarmikil grein í fram
færslumálunum, en við nánari
athugun munu allir hafa orðið
sammála um, að fullkominni
skilgreiningu á heimilisfangi
og lögheimili yrði ekki komið
við, hvorki í framfærslulögun-
um né útsvarslögunum, og var
því þess vegna lýst yfir af ráð-
herra, að hann myndi hlutast
til um að sérstök lög yrðu sam-
in um heimilisfang manna, og
var Magnúsi Guðmundssyni
falið að semja frumvarp að
slíkum lögum, sem svo var sam
þykt á alþingi og nú er orðið að
iögum Þannig hefir fuilkomin
bót verið ráðin á öðru því meg-
inatriði, sem P. M. benti á.
Hin breytingin, við 49. gr, var
um sviftingu fjárforræðis, og
mun það vera það, sem prófess-
orinn nefnir mannréttinda-
skerðingu. Er gert ráð fyrir því
í lögunum, að ráðherra geti eft-
ir beiðni sveitarstjórna og til-
lögum lögreglustjóra svift fram
færsluþurfa fjárforræði. Þetta
taldi P. M. tvímælalaust vera
dómsathöfn og ákvæðið því ó-
samrýmanlegt lögunum frá
1917. Það efar enginn, að P. M.
hefir hér rétt fyrir sér, en það
upplýstist í málinu, að þetta á-
kvæði er búið að standa í fá-
tækralögunum a. m. k. síðan
1905. Þar stendur orðrétt:
„Sannist það fyrir stjórnar-
ráðinu, að sá, ér þiggur eða þeg-
ið hefir sveitarstyrk, sem ekki
er endurgoldinn eða eftirgef-
inn, fari ráðlauslega með efni
þau, er hann hefir undir hönd-
um, skal stjórnarráðið eftir
heiðni sveitarstjórnar og tillög-
um sýslumanns eða bæjarfó-
geta svifta hann fjárráðum
með úrskurði og setja honum
fjárráðamann.“
Að tilhlutun Magnúsar Guð-
mundssonar var fátækralögun-
um breytt 1927 og þá er þessu
ákvæði enn haldið alveg ó-
breyttu. Sýnir það bezt hve
sjaldan til þessa kemur, að
svifta þurfamenn fjárforræði,
að aldreí skuli fyr hafa verið
tekið eftir , þessu ósamræmi
milli fátækralaganna og lag-
anna um lögræði. Þetta atriði
var því svo þýðingarlítið hvað
framkvæmd laganna snerti, að
alveg var ástæðulaust að tefla
framgangi þeirra í tvísýnu með
því, að fara að breyta því á síð-
ustu dögum þingsins. P. M. lauk
ræðu sinni með þessum orðum:
,,Ég vil beina því til háttv.
framsm. að Sjálfstæðisflokkur-
inn mun samþykkja hvers kon-
ar afbrigði fyrir málið, ef hv.
framsm. vildi athuga hvort
nefndin gæti ekki fallist á að
oreyta þeim ákvæðum, sem ég
hefi nú minst á, sérstaklega þó
ákvæðum 12. gr. (um lögheim-
ili). Okkur er Ijóst að máliS
verður að ganga fram á þessu
þingi og höfum því euga til-
hiieigingu til þess að tefja fyrir
því að óþörfu.“
Út úr efri deild var frv. samþ.
með samhljóða 15 atkvæðum af
16, sem í efri deild eru. Slík var
andstaða Sjálfstæðisflokksins í
þessu máli.
Ég hefi talið rétt að rifja
gang þessa máls svo greinilega
upp, sem gert hefir verið hér,
til þess í eitt skifti fyrir öll að
sýna og sanna, að öll ummæli
próf B. Ben. og annara Sjálf-
stæðismanna, sem nú kenna
framfærslulögunum ranglega
um hina auknu framfærslu í
Reykjavík, eru algerlega út í
loftið. Þetta sést líka bezt á
því, að hvorki próf. Bj. Ben. né
nokkur annar Sjálfstæðismaður
hefir bent á nein ákvæði fram-
færslulaganna', sem breyta þurfi
sérstaklega, til þess að draga úr
framfærsluþunganum
Lögin eru notuð sem árásar-
efni á fyrverandi og núverandi
stjórnarflokka algerlega tilefn-
islaust. Vísir fer í gær að reyna
að leggja próf. Bj. Ben. lið og
segir að framfærslulögin hafi
verið ein af hinum svonefndu
„hrossakaupa“-lögum Alþýðu
og Framsóknarflokksins. Hafi
svo verið, hefir Sjálfstæðis-
flokkurinn stutt vel að þeim
hrossakaupum, eins og bezt sést
af því, sem ég hefi tilfært í
þessari grein minni.
Allar árásir Sjálfstæðismanna
á framfærslulögin eru því 1 raun
og veru beinar árásir á þing-
menn Sjálfstæðisflokksins og
við þá fyrst og fremst að sak-
ast, af því ,þeir beittu sér ekki
gegn setningu laganna á alþingi
1935 og hafa síðan enga tilraun
gert til að breyta þeim.
Ég hefi nú sýnt fram á:
1. Að framfærslulögin voru
sett með fullkomnu samkomú
lagi allra þingflokka 1935.
2. Að allar breytingartillög-
ur Sjálfstæðismanna, sem máli
skiftu, voru ýmist samþyktar
á þinginu 1935 eða hefir verið
úr bætt síðan, því sem þá ekki
náðist.
3. Að byggðaleyfistillaga
þeirra frá 1935 var alveg þýð-
ingarlaus eins og hún var fram
borin af þeim.
4. Að Sjálfstæðismenn hafa
hvorki á þingi né utan þings bor
ið fram nokkra tillögu til breyt-
inga á þessari löggjöf síðan hún
var sett, svo kunnugt sé; að öll
þeirra aðfinnsla við lögin er ein
göngu gerð í áróðursskyni og til
þess eins, að reyna að vekja
andúð gegn ríkisstjórninni og
st j órnarf lokkunum.
5. Það var fyrirfram vitað af
öllum, þegar lögin voru sett, að
framfærsla bæjarfélaganna
mundi vaxa frá því, sem þá var
talin framfærsla hjá þeim, og
á- því var að verulegu leyti
ráðin bót með lögunum um
Jöfnunarsjóð bæjar og sveitar-
félaga, sem koma til fram-
kvæmda í ár.
Samkvæmt framansögðu tel
ég mig hafa hrakið allar árásir
próf. B. Ben. og annara á fram-
færslulögin. Ég viðurkenni að á
þeim eru nokkrir smávægilegir
gallar og á einstaka stað lítils-
háttar ósamræmi, en ég full-
yrði óhikað, að breytingar á
þeim ákvæðum laganna breyti
í engu því hvernig þau verka
fjárhagslega fyrir hin einstöku
byggðalög '
í næstu grein minni mun ég
víkja að byggðaleyfinu, þýðingu
þess og framkvæmd.
Jónas Guðmundsson.
Hin fyrifhngaða eltlr-
mynð Ormsins langa
fullsmiðuð í mai 1939.
EINS OG ÁÐUR hefir verið
skýrt frá í útvarpsfréttum,
haifa Norðmenn ákveöið að smíða
skip, er aö öíluleyti sé eftirtnyncl
Ormsins langa, og er þetta giert i
tiltefni af sýnifltgu, sem háJdin
verð.ur árið 1940 i Beagen og á
að' sýna -sigilingar Norðmaama og-
ran’nsóknir í NcnrðuT.höfuim. Á-
kv’ieðið er nú, að Onnurinn lalngi
veröi fullbúkm 17. maí 1939 o.g
'tegjgi þá í. sína fyrstu ferð.
Mikil álierzla hefir verið lögð
á það, að h.ið nýja skiip .geti or'ðið
sem líkast hinu .gamla konungs-
ski'pi, eins og Snorri Sturiuison
gneinir frá í Hieámskriin'giu. Verð-
ur það prýtt drekahöfði á fram-
stafni og dreka'sporði á .aftur-
stafni. Skipið verður 43 metra
langt, 8 metra breitt *oig 3 metra
djúpt frá borð'stoikki niður í kjöl
Smíði skipsims verður hagað í
sainr.áði við ýmsa fræðinnemn í
fornum 'niorrænu'm fræðum, þar
á meðal prófessorana Haiak'Ofli
Sheíeliig og A. W. Brögger, Bem-
hard yfirkenn.ar.a í Færöyvik; en
u™ sniíðina sér Leonard Amesen
skipas'miður. (FÚ.)
Alþýðuflokksféiag Akmness
hélt aðálfuind simn á suMnud.aig-
ínn. í stjórn voru kosnir: Guðnn
Sveinbjörnsson verkamaðuir var
kosinn f’ormaður og aiuk hiairas í
stjómma IngóJfur Guinnliauigsson,
keniniari, Kmsfcin’n ólafsson verka-
maiðiur, Skúili Skúliason verkainnað-
ur og Tiorfi Hjartarson verkamað-
ur.