Alþýðublaðið - 18.10.1938, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI: F. R. VALDEMARSSON ÚTGEFANDI: ALÞÝÐUFLOKKURINN
XIX. ÁRGANGUR ÞRIÐJUDAG 18. OKT. 1938 241. TÖLUBLAÐ
„II Mldnrn á-
frasn að rægja!“
Vonievsið ærir komm-
ðnistaforsprakkana.
þelrra var buadist við 17® ptis
, sem baukarsair
e
geta veltt vegna gjaldeyrisvandræða.
UMSÓKN BYGGINGAMANNA um 170 þúsund króna
viðbótarinnfluíning á byggingarefni var feld á næst
síðasta fundi gjaldeyrisnefndar með því að fulltrúar beggja
bankanna — en þeir bafa neitunarvald í nefndinni, greiddu
atkvæði á móti umsókninni.
Orðsending til sam
bandsf élaga Alþýðu
Umsókn býggingarmanna
var bundin við 170 þúsund
kr. og lá ekki annað fyrir en
að þeir teldu það hið minsta,
sem komist yrði af með
vegna bygginga sem standa
yfir hér í bænum.
Sá eini Alþýðuflokksmaður,
sem sæti á í nefndinni, Kjartan
Ólafsson í Hafnarfirði, lagði á
fundi gjaldeyrisnefndar fram
eftirfarandi greinargerð um af-
stöðu sína til málsins:
Mér er það ljóst, að þörfin á
auknum innflutningi bygging-
arefnis til Reykjavíkur, er mjög
mikil og aðkallandi. Hefði ég
því talið mjög æskilegt, að
nefndin hefði orðið við þeirri
beiðni byggingarmanna, sem
hér liggur fyrir. En með því,
að fulltrúar bankanna líta svo
á, að það sé ekki fært vegna
gjáldeyrisvandræða, og því
vonlaust um framgang málsins
að þessu sinni, þá tel ég til-
gangslaust að ég greiði atkvæði
um það. , ,
Kjartan Ólafsson.
Það hefir áður verið upplýst
í þesSu máli í Slöðum, að fyrir
hefir legið innflutnings- og
gjaldeyrisleyfi fyrir byggingar-
efni (timbri) að upphæð rúm-
léga 50 þús. kr., sem ekki hefir
vérið notað vegna þess að bank-
arnir hafa ekki treyst sér til yf-
irfærslu, sem gei'ði þann inn-
flutning mögulegan. Er því
út af fyrir sig skiljanleg sú
afstaða bankanna, að vilja ekki
gefa út ný gjaldeyrisleyfi, með-
an eldri leyfi liggja fyrir ónot-
uð vegna gjaldeyrisörðugleika,
enda óþolandi, að það ástand
haldist að gefin séu út gjald-
eyrisleyfi, sem ekki eru inn-
leyst af bönkunum.
Enginn mun hinsvegar neita
því, að þörf er á auknum inn-
flutningi byggingarefnis nú —
vegna húsabygginga, sem yfir-
standa í bænum, þó að það sé
aftur á móti fullkomlega álita-
mál hve nauðsynlegar og að-
kallandi sumar þær byggingar,
sem byrjað hefir verið á 1 sum-
ar.einsog t. d. viðbótarbyggipg
bankanna sjálfra, cru.
Ihaldsblöðin hafa reynt að
gera þetta mál að æsingamáli
og hófu skrif um það áður en
málaleitun iðnaðarmanna var
lögð fyrir gjaldeyrisnefndina.
Er iðnaðarmönnum áreiðanlega
enginn greiði gerður með slík-
um vinnubrögðum, enda hafa
Rinir gætnari af fulltrúum bygg
ingariðnaðarmanna séð að það
er ekki með æsingaskrifum og
æsingafundum, sem máli þeirra
verður bezt þokað áfram hér
eftir sem hingað til.
Þær upplýsingar, sem felast
í greinargerð Kjartans Ólaís-
sonar um afstöðu hans í nefnd-
inni til þessa máls sýna það
sem raunar var vitað áður, —
að í þessu máli, eins og í
öllum gjaldeyrismálum eru
það fulltrúar bankanna í gjald-
eyrisnefnd, sem :hafa úrslita-
valdið. Þetta vita íhaldsblöðin
vel og það er því gegn betri
vitund þegar þau reyna að nota
slík mál til æsinga gegn stjórn-
arflokkunum. Fulltrúar bank-
anna verða hinsvegar sem á-
byrgir menn fyrir þá að fara
eftir þeim greiðslu- og yfir-
færslu-möguleikum, sem fyrir
hendi eru á hverjum tíma og
það er kunnugt, að gjaldeyris-
ástandið hefir undanfarið ver-
ið mjög örðugt vegna þess að
greiðslur fyrir útflutningsafurð-
ir, t. d. sérstaklega síldarlýsi,
eru ekki komnar..
Til alls þessa verður að taka
tillit í slíkum málum sem þessu
— en því verður ekki neitað,
að þær þarfir, sem liggja til
grundvallar málaleitun iðnaðar-
manna, eru svo ríkar vegna at-
vinnuástandsins í bænum, að
finna verður lausn á máli þeirra
— og að því mun verða unnið,
a. m. k. að svo miklu leyti, sem
Alþýðuflokkurinn hefir aðstöðu
til að hafa áhrif á þau mál.
Alþýðublaðið hafði í morgun
tal af formanni Gjaldeyris- og
innflutningsnefndar um þetta
mál, og skýrði hann svo frá:
í byrjun þessa árs var út-
hlutað gjaldeyris og innflutn-
ingsleyfum fyrir sömu upphæð
og veitt voru á sl. ári fyrir sama
tíma.
En þegar úthlutun skyldi
fara fram fyrir annan þriðjung
ársins í lok aprílmánaðar sl.,
var augljóst orðið, að afkoma
ársins mundi verða mjög erfið.
Saltfisksvertíðin hafði brugðist
í 3. sinn í röð, óvissa var 'um
afkomu síldarútvegsins, aðeins
var vitað, að til hans yrði að
kosta mjög miklu og enn frem-
ur, að stórkostlegt verðfall
hafði orðið á síldarolíu samfara
sölutregðu. Enn frémur var
fyrirsjáanlegt stórkostlegt verð-
(Frh. á 4. #íðu.)
Orðsending til sam
bandsf élaga AlÞýðn
sambands islands.
Hér með aðvarast þau
sambandsfélög, sem ekki
hafa að fullu greitt skatt
til Alþýðusambands ís-
lands, um að greiða hann
nú þegar, eða í síðasta lagi
fyrir miðvikudagskvöld 19.
þ. m. þar sem félög, sem
eru í skuld við sambandið
þegar þing kemur saman,
missa rétt til fulltrúa á
þinginu unz skatturinn er
greiddur. Skrifstofa sam-
bandsins í Alþýðuhúsinu
við Hverfisgötu, 6. hæð, er
opin daglega kl. 10—12 og
2—7.
Sambandsskrifstofan.
KOMMÚNISTAR þykjast
sjá það fyir, að minna
muni verða úr klofningsstarf-
semi þeirra innan Alþýðu-
sambandsins en til var ætlast.
Má sjá þess merki á blaði þeirra
í dag. En þar eru hin fárán-
legustu ósannindi um kosning-
arnar í verkalýðsfélögunum
undanfarið og er það auðvitað
gert til að reyna að sýna fram
á að fulltrúar þeir, sem eru and-
stæðir því að leggja samtökin
undir kommúnista, séu kosnir
með ofbeldi og ólögum.
En í þessari grein er t. d.
sagt, að við fulltrúakosningarn-
ar í Sjómannafélaginu í vor
hafi fundarsköp veric^ ,,þver-
brotin" og „kosningin stór föls-
uð.“ Var þó kosið á sama hátt í
Sjómannafélaginu og allt af áð-
ur. Þá talar blaðið um einhvern
úrskurð frá forseta Alþýðusam-
bandsins viðvíkjandi fulltrúa-
kosningu í Verkamannafélagi
Siglufjarðar, en fyrir þessu er
enginn fótur. Einn af þeim
mönnum, sem undanfarin ár
hefir verið talinn einn af helztu
foringjum Kommúnistaflokks-
ins var allmikið við skál í gisti-
húsi á Norðurlandi í sumar á-
Frh. á 4. síðu.
De Valera fier (ram á
samelningii alls Irlands
undlr eina stjórn.
-----«6....
England getur ekki vænst stuðnings
irska frírikisins í stríði, segir hann,
fyrr en iandið hefir verið sameinað.
LONDON í gærkveldi. FÚ.
DE VALERA átti í gær-
kveldi viðtal við blaða-
mann frá ,.London Evening
Standard“ og ræddi um
hvort sameining Norður-
írlands og Eire (írska fríríkis
ins) væri æskileg.
Meðan landið er klofið, —
sagði hann, eru líkurnar til
þess að Eire styðji Bretland
öfluglega í ófriði mjög litlar.
Hann sagðist hafa hætt við
hugmyndina urn þjóðarat-
kvæðagreiðslu í Norður-írlandi,
þar sem hún mundi aðeins stað-
festa núverandi ástand, en
þessa skiftingu landsins mætti
binda enda á með friðsamlegum
samningum og með því að setja
á stofn þing fyrir allt írland.
Hann kvað ekkert því til fyr-
irstöðu að Norður-írland hefði
sjálfsstjórn í sérmólum sínum.
Loks lagði hann áherzlu á, að
núverandi ástand gæti orðið
hættulegt fyrir Bretland í Ev-
rópustyrjöld. Hann hefði að
vísu lofað því, að írland skyldi
aldrei notað sem stöð fyrir ó-
vinaárás á Bretland, en ef ír-
land væri sameinað, væru líkur
til þess, að það mundi taka ai
sér raunverulegar varnir fyri:
Bretland; slík samvinna mill
Bretlands og írlands væri ólík
leg eins og nú stæðu sakir, oj
hann kvaðst ekki geta fari
fram á hana við írsku þjóðins
þar sem hún mundi neita a:
verða við slíkri áskorun, e:
England gæti sjálft komið slíki
samvinnu til leiðar með því a
hafa áhrif á vini sína á Norðui
írlandi.
Lanðstléri Breta ð Norð-
ur-lrlandi anðvignr krðf-
um Dejfalera.
Craigavon landsstjóri á Norð-
ur-írlandi hefir þegar svarað
De Valera.
Hami segir, að íi'skir þjóðtíiTnái
sitnttar á Nor0|ujr-lrl(aíxdi hafi eaig
ástæðuj til aið kmrta' tundBin raei
íierð Bneta á þeim og lað fræösh
málakexfið á Nojiðuir-Irkmdi s
hlyntaíia kaþólstkjum mörunluai
hleíLdiujr ien á Bðetlaindi sjálf
Hann sagði, að 1920 hefði Stjói
Frh. á 4. síðu.
Frledman kom hinggað
með Ljfrn I gærkveldi.
----—4--
Fyrsti konzert hans verður strax í kvöld
Ignaz Friedman.
GNAZ FRIEDMAN, hinn
heimsfrægi píanósnilling*
ur, koro hingað með Lyru seint
í gærkveldi til þess að halda
hér fjóra Chopinkonzerta, en
Friedman er, eins og kunnugt
er, langfrægasíur allra Chopin-
leikara, sem nú eru uppi í ver-
öldinni.
Fyrsti konzertinn verður í
Gamla Bíó strax í kvöld kl.
7.15.
Blaðamaður frá Alþýðublað-
inu hafði stutt tal af Friedman
snemma í morgun að Hótel Borg
Hann var rétt kominn á fæt-
ur, en búinn að ná sér vel eft-
ir ferðalagið, enda sagðist hann
vera orðinn sjóferðunum vanur
á ferðalögum sínum. Það hefði
ekki heldur verið neitt að veðri,
blíðviðri hér uppundir suður-
ströndinni eins og suður í Mið-
jarðarhafi og allt rólegt á
skipinu að öðru leyti en því,
að lítil telpa hefði hljóðað ákaf-
lega alla leiðina, sennilega af
sjóveiki, en hefði haft svo und-
ursamlega mikla rödd, að hún
hlyti að vera efni í mikla söng-
konu, að minsta kosti nýja
Galli-Curci!
— Hvaðan kemur meistar-
inn nú og hvert er ferðinni
heitið á eftir?
— Ég hefi nú síðast haldið
konzerta 1 Oslo og Þrándheimi
og hefi í hyggju að fara héð-
an til Svíþjóðar, Finnlands og
Eystrasaltslandanna og halda
konzerta þar. Hvert svo verður
haldið er ennþá ekki afráðið.
— Þér ætlið eingöngu að leika
Chopin fyrir okkur í þetta
sinn?
— Já, hann hefir allt af ver-
ið mitt mesta eftirlæti og mér
virtist það síðast, þegar ég var
hér fyrir þremur árum, að hann
ætti líka mestum vinsældum
að fagna hjá Reykvíkingum.
Annars hefir frú Anna Frið-
riksson, sem annast þessa kon-
zerta fyrir mig, sagt mér þá
gamansömu sögu af aðgöngu-
miðasölunni, að allir hafi vilj-
að fá sæti vinstra megin í hús-
inu. Ég svaraði henni því, að
hún mætti láta setja hljóðfærið
hvar sem væri á sviðið, ég
Karl Kaatsky, hinn
bekkti sósiaiistiski
fræðina^sr, iáíinn.
—C>—■
Hann dó iandfiófta í Amster-
dam, 84 ára að aidri.
KALUNDBORG í gærkv. FÚ.
INN víðkunni þýzki jafn-
aðarmannarithöfundur
Karl Kautsky andaðist í Am-
sterdam í dag 84 ára að aldri.
Var hann í Wien þangað til
skömmu áður en innlimun þess
fór frarn síðastliðinn vetur, en
flutíist þá til Amsterdam.
Kautsky fæddist i Prag 1854
og gekk þar í skóla. Árið 1883
stofnaði hann jafnaðarmanna-
blaðið ,.Die Neue Zeit“ og gaf
það út í London þangað til 1888,
en eftir það í Stuttgart á Þýzka-
landi.
Hann var persónulegur vinur
og lærisveinn þeirra Karls
Marx og Friedrichs Engels og
eftir að Engels dó alment talinn
einna fjölfróðastur rithöfundur
úm kenningar Marx.
Þegar ófriðurinn brauzt út
1914 tók Kautsky upp stefnu
friðarvina og 1917 átti hann
með öðrum þátt í því, að stofna
óháða jafnaðarmannaflokkinn
þýzka.
Hann var mjög andvígur
rússnesku byltingunni og neit-
{ aði að fylgja meirihluta óháða
jafnaðarmannaflokksins inn í
þýzka kommúnistaflokkinn
1922. og gekk þá í gamla þýzka
jafnaðarmannaflokkinn. Hann
ritaði margar bækur gegn Len-
in, Trotzki og fleiri leiðtogum
kommúnista.
Naðnr kverfir.
ORLEIFUR JÓNATANS-
SON að Hömrum í Eyrar-
sveit á Snæfellsnesi hvarf
heiman að frá sér s.l. miðviku-
dag.
Undanfarna daga — einkum
fimtudag, föstudag og laugar-
dag, hafa margir menn leitað
hans og einskis orðið vísari um
hvarf hans. Milli 30 og 40
manns tóku þátt í leitinni þeg-
ar flest var. Bærinn Hamar
stendur á sjávarbakka og ætla
sumir að Þorleifur muni hafa
fallið í sjóinn, en straumar eru
þar miklir með landi fram.
(FÚ.).
skyldi spila svo að allir heyrðu!
Friedman getur þess að end-
ingu — að hann hafi komið með
konzertflygel frá Hornung og
Möller í Kaupmannahöfn, eins
og síðast. Og þegar blaðamað-
urxnn er á leið niður Ingólfs*
stræti eftir viðtalið, rekur hann
virkilega augun í heljarstóran
kassa i portinu hjá Gamla Bíó,
áletraðan Hornung og Möller.
Þar er verið að taka hljóðfærið