Alþýðublaðið - 13.02.1939, Blaðsíða 3

MÁNUDAG 1S. FEBS. 1«39
ALÞfÐUBUm
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
EITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hani:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
1196: Jónas Guðmunds. heima.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
Alpýðuhreyfing-
in sem eín órof-
in heild.
ÞAÐ miun nú korniS svo, að
augu flestra em; ax) oprrast
fyrir því hvilíkt fávísis hjail pa'ð
var þegar kommúnistamix og í-
iialdið vonu að taia um hið
,,óháða“ og „ópólitásika“ vörka-
lýðstsaimlband, sem öll misiin áitti
að lækraa fyrir fáttm mánuðfum-
Miewn sjá hú, að ef verkalýðs-
félpgin eiga að vierða paið siem
pessir flokkair kaila „ópótitísk"
liðlasit pau sundtEr og pýðing
peirra tll pesis að viwna fyrií
hiwn sámieiginlega máMað veika--
mawnalnina verðiur engin.
Vfirkalýðe-hreyfingin veröiur; áð
eiga sinn púJitiska flokjk til pess
áð viwna á sviði Btjúmmáilainna
klvieg fiins og félögin sjálf vinna
mieð samtökium slntum á sviði dæg
urmálatnna — haráttumii fyrir
hætttum kjðmm — þar sem peim
í'éliagssamtökum ier hægt að koma
m
Það hfiifir vfirið bent á, að á
Norðurlönduim væri vfirkálýðs'
hneyfingin „skipulagsTfiga óháð“
hinum pðli#sku flokkwmi. Þetta
ter auðvitaö raingt, Þvi hvor-
tveggja er, að pð aðgneitnmg á
■starfsfimi fiokks og saimðaínds sé
meiri pafr en hér, þá er öll isú
isftaTfsemi, siem f lokkamir ogisam-
böndin þalr reka, og hægt er að
styðja gagnikvæmt, svo mikil og
svo samtvinnuð, að nátntajsrt; má
skioða paiu siem, eina hieild. Og
pað giera pau Mka sjálf alisftaðair
á Norðiuiflöindum. Auk pfiss firti
flokkaimir og samböndin par
„skipulagslega háð“ ipó pau séu
lekki Jáfn nátjengd og hár. En
pvi veldiuir fyrst og friemist hviersu
bæði hin pöiitísku og faglegu
samitök hér á landi eru mjiklu
yngri og palr af leiðaindi ðþrosk-
aðri Hér lem hjá ífændpjóðum
voruim.
1 Danmöikiu kýs AlþýðufLokk-
f lokkluriinin danstki mienn iren í
stjóro verkalýðssambaindsins og
vfiikaiýðsisamba'ndið kýs mfiren inn
í flokksis.tjðmiina. ! Nonegi 'starf-
ar niefad kosin af flolkikinium iog
sambandiinú :scm fiinisikofnar yfir-
stjórn i öllurn peim málum sem
salmfiiginlega snierta flokkiaim og
saimbandið.
*
Nýlokið ier pingi dairska AI-
pýðuflokksinis. A pvi pingi maetti
formaður danska Alpýðu-
s.ambandsiins og flutti ftokknum
ár,naðö;riósk3r frá sambaindínu.
1 Hainin tmfinítaisft í riæðlu sisitnji á að
aðrir flokkar notuðu hvert tæki-
'færi siem gæfist til ]>ess að reyn.i
að sprengja pá samvinniu sem
seltti isér stað og altaf hefctí átt
sér stað mUli flokks alpýðluninar
og samíbands hiennar og sagði,
að vonjr og óskir andstæðimgamma
urn að rjúfa pau tjemgsl muindn
aldjni rætast.
„TU pess & skiltrlngnrinjn á
nauðsyn og þýðíngu pess, að
alþýðiuhreyfingin öll purfi að
starfa sem ein órófin heild, of
djúpar rætur hjá verkalýð)ttum“,
sagði formaður samibandsjns.
Og hanin isagði Bnnfneimlur:
„Á 25. pingi Alpýðuisaimbantís-
ínis 1938 var sampykt eimróima
að pakka Alpýðuflokknum fyrir
pá löggjöf um máliefini verka-
lýðsins, og félagsmiálaiöggjöfina,
siem hann hiefir komið fram. Og
ég nota nú eimmig tækifærið til
piess, i maffmi Alpýðujsambandsins
in®, á ný að endurtaka pietta
pakklæti og heiti flokknum öll-
um pekn stuðnimgi, siem verka-
lýðshreyfingiin gietuer i té látíð, tái
framhaldanldi umbótastairfsemi".
Að fonnaður sambandiste hefir
mælt hér i fullu umboðl þjess
saimaðist eftir fáar vikur. Þá hélt
Alþýðusambandið aukaping til
þfiss að kjósa nýjan fbrmiainn í
®tað pess er lést í haiuist. Á
þinginu inættu uim 800 fulltrúar
og siðasta vierk pess pings var
að samþykkjB tr|aiustyfirlýs$ngu til
Alpýðuflokks:ins og aið heita hon
um öllum pfiim stulðninigi, sfimi
verkalýðshrfiyfingin gætí veitt —
pó fyr&t og fremst fjárhagsistuðn
ing — í komamfli kosningum.
í einu hljóða var sú sfamlpykt
gerð. Halda mfinn að par haffi. ver
ið kommúmistar og íhaldsmenn
mfiðal fulitrúanna? Halda m(enn
aið ptór hfiifðU' pá tekld notað sirna
aðs,tÖðuvef pfiir fyrlr fundiuist par,
tíl ipess að vfira á mótí slfku eða
beimita staðnfnginú í hlutfalli við
pólitSskai skiftingu innan sam-
bandsanis til! hinna f lokkanná lika ?
Jú, aúðvitað hfiffðu peir gert pað.
Bre 'pieitta sýnir aðjeinis, að dönsk1
aÍLþýða er búin að skilja ^að
fyri® löngu aið pað er sama og
sienfla úlfa inn í samtökin að
jgeffa Öialdsmönmuim, kommúniiist-
um og nazistam — fiða réttara
sagt, öðrum flokkum en Alpýðu-
flokknium, urnboð til pess aðfara
mleð hiin fagliegu mál.
DeOan um veitingu fræðslu-
málastjóraembættisins.
AOalstelnn Slgmundsson svar-
ar Jónasi Þorbergssyni.
Aliir proskáðir verkamienn og
atnnað alpýðufólk ier nú sjem óð-
ast að átta sig á piessu hér. Mold-
viðrjö, sem pyrlað var upp hlind-
aðl míenn um stand, en nú ísr
það liðið hjá og augu mianna
að opnast á ný fyrix þeirri fjar-
stæðu, að verka lýðsh reyffingin
‘geti vfirið ópólitisk.
Hún verðiu'r að styðjast viö' sinn
eigiin flokk, efla hann og tneysta
siem bfizt.
Þá heffst sigurgamga hennar á
ný, og þó reynslam sé oft dýr-
kieypt |er hún oftast eini kfirare
arinn sem dttgar í hvaða efni
!æm fir, — eiras í pfisstum málum.
Hiiraar lægra laiumuðtu, sitéttir,
sfim fikki vilja telja sig veiikaffólk
munu pá og skilja pað, að eiran-
ig þieim her að fylkja sér um
aipýðtusamtökin og gena sinra
flokk og sitt samband að' einni
órjúfandi hfiilid.
Þegar sá skilningur hefir fest
nógu djúpar rætur i hiugum og
hjörtam alinar alpýðu er ságur-
inn lunninn.
Aðalfuidur í Verk-
lýðsfélagi iustur-
Húnvetninga.
Jk ÐALFUNDUR var haldinn í
Vfirkalýðsfélagi Austar-Hún-
vetninga á Blönduósi sunnudag-
inn 5. pesisa mánaðar.
Fundurinm var ákafiega vel
sóttar, fiða af 64 félögum og
rikti alger eining á fuaidinum.
! stjóm voreu kosnir:
Jón Einafisson formaður,
Guðmann Hjálmarsison ritari,
Ragraar Jónsson gjaldkieri.
í varastjórn vpru kosnfr: Stefán
Þorkelsson, Lárus JóhannlsisicKn pg
Láms Jönsson.
/3.REIN Jónasar Þorbergs-
sonar (líklega) útvarps-
stjóra í Tímanum í gær (2 febr.)
skal ég leyfa mér að svara fá-
um orðum:
Ágreiningur okkar hr. Jón-
asar Þorbergssonar er ekki um
Jakob Kristinsson. Við meturn
hann báðir mikils sem mann.
En okkur virðist greina á um
það, hvort yfirmaður fræðslu-
mála landsins eigi að hafa sér-
þekkingu til starfs síns, eins og
t. d. yfirmaður kirkjunnar,
heilbrigðismálanna eða búnað-
armálanna. Við kennarar höld-
um því fram, að annað eigi
ekki að koma til mála en hann
hafi slíka sérþekkingu. Með
okkur eru á þeirra skoðun allir
þeir, sem vita um þróun upp-
eldis- og barnasálarfræðinnar
síðustu áratugi. Útvarpsstjór-
inn telur þetta ástæðulaust, og
að jafngott sé eða betra, að
fræðslumálastjórinn sé guðfræð
ingur — einkum ef hann er
„guðspekinemi" í þokkabót!
Reyndar er þessi skoðun hans
ekkert annað en steingert hálfr-
ar aldar gamalt viðhorf. Um
síðustu aldamót var uppeldis-
fræðin svo ung vísindagrein,
að hægt var að ganga fram hjá
henni. Nú er hún orðin raun-
vísindi, fullkomlega á borð við
læknisvísindi, og kannske frern-
ur en búvísindi. Þarf því annað
tveggja, óafsakanlega fáfræði
eða pólitíska starblindu til þess
að komast fram hjá henni ó-
séðri.
ÉG HELD ÞVÍ FRAM, að við
íslendingar eigum að hagnýta
okkur raunþekkingu vísindanna
í uppeldisfræði, eins og t. d.
í læknisfræði. Og að fræðslu-
málastjóri okkar verði að haía
sérþekkingu á sínu sviði, eins
og við teljum sjálfsagt, að
landlæknirinn hafi hana á sínu-
— í hverju er þá sérþekking
læknisins fólgin? Því, að hann
veit um sameinaðar niðurstöð-
ur af rannsóknum og tilraunum
ótal vísindamanna, í mörgum
löndum og af mörgum kynslóð-
um, á gerð mannslíkamans og
einstakra líffæra hans, á eðli
og háttum sjúkdómanna, og á
viðbrigðum líkamans og líffæra
hans við sjúkdóma, efnum og
inngripum. Ég held, að enginn
— ekki einu sinni útvarpsstjór-
inn né andakuklarar og dáend
ur skottulækna — efist um, að
það sé sjálfsögð krafa, að land-
læknirinn, yfirmaður heilbrigð-
ismálanna, hafi þessa sérþekk
ingu í góðu lagi. Að án hennar
gæti hann ekki skipað læknum
fyrir né litið eftir starfi þeirra,
enda þótt hann væri vel fær
um að annast skýrslugerð og
önnur skrifstofustörf embætt-
isins. Viðurkenningin á sérþekk-
ingu læknisins og á nauðsyn
sérþekkingar landlæknis er svo
gömul, að hún hefir unnið sér
hefð, svo að hún er jafnvel til
hjá bágrækustu andlegum húð-
artruntum. Sérþekking uppeld-
isfræðingsins er yngri og hefir
ekki fengið á sig hefð vanans.
Uppeldisfræðin er ný vísinda-
grein, og fyrstu uppeldisfræð-
ingar vorir eru enn ungir
menn. Og sumir menn hafa öðr-
um hnöppum að hneppa en að
fylgjast með tímanum!
f HVERJU er þá sérþekking
uppeldisfræðingsins fólgin? —
Hann veit um sameinaðar nið-
urstöður af rannsóknum og til-
raunum, sem ótal margir vís-
indamenn hafa gert í öllum
menningarlöndum, nokkra tugi
ára, á hundruðum þúsunda ein-
staklinga, til þess að kynnast
sálarlífi barnsins, þroskaferli
xess, muninum á því og fulltíða
manni, áhrifum hins geysi-
margháttaða umhverfis á það
og þroska þess, viðbrigði þess
við ýmiskonar áhrifum. Á þess-
um yfirgripsmiklu niðurstöð-
um rannsókna og athugana, og
á reynslu mannkynsins á liðn-
um öldum (uppeldissögu) reisir
uppeldisfræðin reglur sínar um
meðferð, verndun, mótun hinna
verðandi þjóðfélagsþegna. Og á
þeim reisir kennslufræði nú-
tímans tækni sína í vinnubrögð-
um. Þekking á þeim er skóla-
manninum jafnnauðsynleg og
lækninum er þekking á niður-
stöðum sinnar vísindagreinar,
ef hann á að vinna verk sitt af
viti, en ekki af þeirri tilviljun,
sem andinn inn gefur. Fer þá
ekki að verða skiljanlegt, að yf-
irmaður fræðslumálanna þurfi
að hafa sórþekingu, til þess að
geta stýrt þeim af viti? — Þetta
er enn brýnni nauðsyn af því,
að kröfur um uppeldisfræði-
þekkingu starfsmanna íslenzkra
skóla eru hörmulega litlar. Má
af þeim sökum til sanns vegar
færa, að enn fráleitara sé að
skipa guðfræðing án þekkingar
uppeldisfræði og kennslu-
tækni sem fræðslumálastjóra,
en að skipa ólæknisfróðan
sagnfræðing eða lögfræðing
eða guðfræðing sem landlækni.
Því að læknastétt landsins er
yfirleitt prýðilega sérmenntuð.
Sérmenntun kennarastéttarinn-
ar er aftur mjög ábótavant, að
undanskildum einstaklingum,
sem brotizt hafa til aukinnar
þekkingar, með erfiði og fórn-
um. Barnakennurum er þetta
vel ljóst, enda berjast þeir fyr-
ir umbótum á því. Meðal kenn-
ara æðri skólanna er lítið um
kunnáttu í uppeldisfræði og
kennslutækni. Leiðir þar því
blindur blindan, eins og nú er.
Hr. Jónas Þorbergsson legg-
ur upp í hendur mér dæmi um
hættuna af ósérfróðum fræðslu-
málastjóra, sem fer „að koma
til leiðar umbótmn á fræðslu
kerfinu og skólahaldi f landinu“
eins og hann segir að fræðslu-
málastjóri eigi að gera — og
gerir það eftir sínu ósérfróða
og viljagóða höfði. Hr. J. Þ.
skýrir frá, hvemig hinir end-
urbættu skólar eigi að vera, eft
ir hans viti. Og setjum svo, að
hinn nýi fræðslumálastjóri hafi
sömu hugmyndir um það,
hvernig barnaskólar þurfi að
vera, til þess að þeir séu „sann-
ar uppeldisstofnanir“: „...
kennslan færi að miklu leyti
fram með frásögnum kennara
og kvikmyndum..........Með
öðrum orðum: í skólum undir
stjórn hins ósérfróða yfirmanns
yrðu börnin hlutlausir áheyr-
endur og áhorfendur, en það er
leið til að ala upp afskiftalaus-
an lýð. Samkvæmt þessu dæmi,
sem hr. J. Þ. hefir lagt til sem
fyrirmynd, mundi fræðslumál*-
stjórinn þverbrjóta á möti
þeirri þekkingu, sem uppeldis-
fræði nútímans hefir á eðli
bamsins — hinni dásamlegu
athafnaþörf þess. Stefna nú-
tímaskólans, reist á þekkingu
og víðtækum rannsóknum, er
að veita bömunum þekkingu á
sjálfum sér og umhverfi sínu,
finna og þjálfa hæfileika þeirra
og hafa þroskaáhrif á persónu-
leik þeirra gegn um starf Því
miður er ekki rúm til að gera
hér nánari grein fyrir þessu,
og verð ég því að vísa til þess,
sem ég og aðrir hafa skrifað um
það efni, á ýmsum stöðum-
ÞAÐ SÆTI ILLA Á MÉR, að
mótmæla þeirri staðhæfingu
hr. Jónasar Þorbergssonar, að
skólar vorir og skólaskipun
þurfi stórkostlegra umbóta við.
Það er — eðlilega — engum
jafnljóst og okkur kennurum.
Og í okkar hópi er ég meðal
þeirra, sem mest hafa barizt
fyrir róttækum umbótum, bæði
í orði og framkvæmd. (Ég skal
skjóta því hér inn milli sviga,
þó það komi aðeins óbeint mál-
inu við, að ef hr. J. Þ. hefði lagt
vit sitt, tíma og fjármuni til
umbóta á starfi sínu og stofnun
sinni, á sama hátt og ég hefi
gert í mínum verkahring, þá
færi þaðan annað orðspor en
nú er)- •— Leiðin til umbóta í
skólamálum er ekki sú, að ósér-
fróðir þúsund þjala smiðir vas-
ist í og skipi fyrir breytingum.
Umbætur á skólunum verða
aldrei gerðar af viti og til fram-
tíðar, nema reistar séu á þeirri
nú orðið afarmiklu — þekk-
ingu, sem uppeldisvísindin ráða
yfir. Af slíkri þekkingu á þeim
að vera stjórnað.
Fimbulfamb hr. Jónasar Þor-
bergssonar út af orðum, sem ég
sagði um þörf á því, að fræðslu-
málastjóri landsins vissi skil á
nútímavinnubrögðum erlendra
skóla, sýnir mjög átakanlega,
hve litla grein maðurinn hefir
gert ’sér fyrir því, sem hann
leyfir sér að skrifa um. Við
kennarar, sem lagt höfum í
kostnað til að sækja til annarra
landa meiri kuuáttu í starfi
okkar en fáanleg er hér heima,
höfum ekki verið að flytja inn
nein „erlend skólákerfi.“ Við
höfum aflað okkur aukinnar
tækni í vinnubrögðum, kynnt
okkur starfsaðferðir, sem rann-
sóknir og tilraunir uppeldisvís
inda nútímans, hafa leitt af sér.
Dæmi: Vísindamenn í ýmsum
löndum hafa rannsakað reikn-
ingskennslu, hvernig reiknings-
hæfileikinn þroskast með barn-
inu, á hvaða þroskaaldri það
er fært um að nema og skilja
þetta og hvenær hitt. Gerðar
hafa verið skipulagðar tilraunir
með starfsaðferðir við reikn-
ingskennslu og reikningsnám
og árangur þeirra nákvæmlega
athugaður, til þess að velja það
bezta, en hafna öðru- Þessar
rann^óknir og tilraunir hafa
leitt til róttækra og gagngerðra
breytinga á starfsaðferðum við
að kenna börnum þessa náaas-
grein. Sama gildir um aðrar
námsgreinir. Mér finnst þurfa
meira en meðal bíræfni til af
halda fram, að þekking á ár-
angri slíkra rannsókna geti fikká
komið að sama gagni hér útá á
íslandi, eins og annarsstaöar,
og sé okkur því jafnnauðsyn-
leg og öðrum. Við íslendingar
erum skapaðir eins og anncf
fólk, og á þvi í almennum ðfn-
um sama við okkur og
aðra. Þekking og tækni upp-
eldisfræðinnar á hingað engu
minna erindi en þekking og
tækni læknisfræðinnar- Má geta
nærri, hvort fræðslumálastjóri,
sem ekki er kunnugur þessum
hlutum, gerist förgöngumaður
um þá, en það ber honum að
vera. — Hitt er annað mál, af
ýms fyrirkomulagsatriði ís-
lenzkra skólamála þurfa af
vera önnur en erlendra, vegna
ólíkra staðhátta, og skortir þó
ekki á, að við höfum margt af
öðrum að læra um það efni.
V
ÉG ÁFRÝJA því til dój»s
reynslunnar, hvort heyrriar-
deyfa er „heilsubrestur ....
sem .... ekki kemur til greiaa
í þessu sambandi.“ Og reynsla*
kemur, þegar skólamenn í fjar-
lægum landshlutum þurfa »f
ræða vandamál við fræðalu-
málastjórann gegn um íslenzkt
símasamband!
Ég skal enn taka það frajit,
að við kennarar ætlum á eag-
an hátt að láta séra Jakob
Kristinsson gjalda þess, að
hann er orðinn fræðslumála-
stjóri, án þess að uppfylla þau
skilyrði, sem við teljum sjálf-
sögð um mann í því embætti.
Hann er drengur góður, og viS
ætlum að reyna að vera þóir
drengir, að hjálpa honum yfir
örðugleikana, eftir því sem í
okkar valdi stendur og ha»»
vill nýta hjálp okkar og sam-
vinnu. En í því liggur engin
viðurkenning frá okkar hálfu á
réttmæti þeirra aðfara ríkis-
stjórnarinnar, að veita starf
fræðslumálastjóra eftir póli-
tískum geðþótta, án tillits til
nauðsynlegrar sérþekkingar.
Að lokum spurning: Hvörs
vegna er Jónas Þorbergsson »8
tala fram í þetta mál, sem hann
hefir enga aðstöðu til að rseða
af þekkingu? Hefir hann verió
fenginn til þess? Eða er hér
nauðstaddur embættismaður »8
reyna að vinna sér til miskunn-
ar hjá yfirmanni sínum í ráö-
herrastóli, með því að verja
misheppnaða ráðstöfun hans?
Aðalsteinn Sigmundsson.
(„Tíminn” hefir enn neitaS
mér um rúm fyrir franianrit-
aða grein. Hlýtur (það «ð
skiljast svo, að kennarastétt-
in hafi ekki málfrelsi um mál,
sem stéttina varðar miklu, £
blöðum Framsóknarflokksíns,
þar sem ég túlka í greinum
mínum aðeins þær skoðnaír.
sem rikjandi eru í stjórn Kenn-
arasambandsins, enda er ég
varaformaður þess. Rétt er að
bæta því við, að ég hefi verið
öruggur Framsóknarmaður í 20
ár, og er það enn.
Þeir fara svo vel saman, út-
varpsmennirnir, Jónas Þor-
bergsson og Helgi Hjörvar, ég
sé enga ástæðu til að svar*
hinum slðarnefnda sérstaklfttt#.)
A. S-
37440 Tðlnr á 5 anrn
stykkið, seljum við svo lengi sem birgðir endast. Tölurn-
ar eru: Kjóla-, Peysu-, Blússu-, Buxna-, Vestis-, J»kka-,
Frakka- og Káputölur> innfluttar 1936.
K. Einarsson & Bjðmtaon
Banka»kw#i 11.