Alþýðublaðið - 28.04.1939, Blaðsíða 3

FÖSTUDAGINN 28. apríl 1939.
ALÞÝÐUBLAÐfiÐ
♦------------------------1
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RETSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
1196: Jónas Guðmunds. heima.
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
„Mesti íerklýðs-
íloklnr laedsins“.
MESTI verkalýðsflokkur
landsins — Sjálfstæðis-
menn halda 1. maí hátíðleg-
an.“ Þetta er fyrirsögn úr
Morgunblaðinu frá því í gær.
Með þessari fyrirsogn hefir
Morgunblaðið alveg slegið Þjóð-
viljann út, því lengra verður
varla komist í lýðskruminu.
Það má vel vera, að margir
verkamenn telji sig tilhéyra
Sjálfstæðisflokknum, en að sá
flokkur sé „mesti verklýðs-
flokkur landsins“ eru hreinustu
öfugmæli.
Hvaða mál eru það, sem
verkalýðinn varða, sem þessi
flokkur hefir barist fyrir?
Hvar hefir Sjálfstæðisflokk-
urinn staðið er kaupdeilurnar
hafa verið? Hvar og hvenær
hefir hann reynt að hækka
kaup hinnar vinnandi alþýðu?
Var það hann, sem nú síðast
— þegar gengislækkunin var á
ferðinni setti þau skilyrði, að
allt kaup láglaunafólks skyldi
hækka í hlutfalli við verðlags
hækkunina? Nei, sá flokkur
hefir aldrei verið og verður
aldrei flokkur verkalýðsins.
Hitt er vitað mál, að þessi
flokkur er fyrst og fremst
flokkur atvinnurekendanna og
kaupmannanna. Atburðir síð-
ustu daga sanna það bezt, þar
það nú auðsætt vera að það voru
ekki banamenn Skarphéöins, sem
lögðu leið sína austur á land
til Hofs í Vopnafirði fótgangandi
með foringja sinn í fararbroddi
á Jeistabrókum. Það voru sigur-
vegararnir frá Þverárfundi, að
Eyjófi Þorsteinssyni föllnum. Og
nú rennum vér grun í það í
hverskonar buxum Njáluhöfund-
ur hafi verið er hann kom heim
til Hofs um mánaðamótin júií—
ágúst 1255.
Með það í huga sem nú hefir
verið sagt má fara nærri um
það hvernig málinu víkur við um
gistingastaði Flosa. Það má sama
segja um þá, sem leistabrækurn-
ar og hugrenningar hans. Ekk-
ert af þessu er sótt í gamlar
arfsagnir heldur í endurminninga
heim höfundár sjálfs. Þegar hann
hefir greint ítárlega frá liðsbón-
arleiðangrinum um Múlaþing, er
þess getið að Flosi hafi á suður-
leiðinni gist að Bessastöðum í
Fljótsdal. Þaðan fór hann upp dal
inn, „suður á fjall um Öxarhraun
og ofan Sviðinhornadal og út
með Álftafirði vestan" og til
Þvottár. Þar dvaldi hann um
hríð. Farast höfundi þannig orð
um ferðalokin: „Flosi fór þá frá
Þvottá. Og er ekki um hans ferð
að tala fyr en hann kemur heim
til Svínafells“.
Nú knýr forvitnin grimmilega
á dyr, Hversvegna má ekki eins
v.el tala um gistingarstaðina á
milli Þvottár og Svínafells nú
Samstarf kommúnista og nazista.
---*---
Látið olíudátana dansa eina og fylkið
ykkur undir merki alþýðusamtakanna.
---4----
Eftir Guðjón B. Balvinsson.
sem flokkurinn nærri því klofn-
aði á ágreiningnum um það,
hvor þessara stétta skyldi meira
metin.
Hvar skyldi það land vera á
jörðinni, þar sem verkalýðs-
hreyfingin er þekt, að verkalýð-
urinn sé svo skammsýnn að
hanrx látx kljúía sig 1 þrjáv and-
stæðar fylkingar eins og hér á
sér stað?
Hinn fyrsta maí safnast allur
verkalýður annara landa saman
án tillits til stjórnrnálaskoðana
til þess að styi-kja þau hags-
munasamtök, sem eiga að vera
skjól hans og skjöldur. En í
minsta ríki álfunnar hefir hann
annan sið. Hér verður hinn sam
eiginlegi hátíðisdagur til þess
fyrst og fremst að sýna hve
sundraður hinn íslenzki verka
lýður er.
Aldiæi fyr hefir þetta komið
fyrir hér á landi og er þetta
greinilegasti ávöxturinn af því
sundrungarstarfi, sem komm-
únistar hafa rekið undanfarin
ár.
Verkalýður annara landa
hefir jskelt 'skolleyrunum við
öllu þeirra brölti og þeir eru
allsstaðar umkomulausir og lít-
ilsvirtir. Hér hefir þeim tekist
að nokkru að kljúfa raðirnar
og fengið til liðs við sig Sjálf-
stæðismenn.
Nú heitir svo, sem samstárf
hafi tekist milli Alþýðuflokks-
ins og Sjálfstæðisflokksins um
lausn hinna mestaðkallandi
vandamála. En hvei’nig byrjar
Sjálfstæðisflokkurinn það sam-
starf? Hann byrjar það með
því að halda áfram sundrung-
artilraununum innan verka-
lýðshreyfingarinnar.
í stað þess að hvetja sína
menn til þess að fylkja sér um
alþýðusamtökin og vinna þar
með Alþýðuflokksverkamönn-
um gegn sundi’ungarstarfi
kommúnistanna beitir hann sér
nú fyrir því að þeir efni til
sérstakra hátíðahalda.
Verkamenn. hvaða flokki sém
þið f'ylgið í kosningum ,skuluð
þið fylkja ykkur undir fána al-
þýðusamtakanna hinn fyrsta
maí. Þau eru og Verða skjól
ykkar og skjöldur. Þau skuluð
AÞESSUM alvarlegu tím-
um, þegar þjóðirnar
skiftast í tvo flokka, ef svo
mætti að orði kveða, annars-
vegar lýðræðisþjóðirnar og
hinsvegar einræðisríki nazisma
og fasisma, þá kallar alþýðan
í lýðræðislöndunum allan frjáls
huga og lýðræðissinnaða menn
og konur undir merki sín 1.
maí.
Hér á íslandi á dagurinn að
verða fyrst og fremst undir
merkjum lýðræðisins. íslenzk
alþýða á að vera öruggur lið-
styrkur til verndar lýðræðinu
og þeim þjóðernislegu verð-
mætum, sem eru samtvinnuð
því í sögu og reynd.
Allir lýðræðissinnar líta svo
á, að það stórfelda átak, sem
gert hefir verið af forráða-
mönnum stjórnmálaflokkanna,
með myndun þjóðstjórnarinnar,
eigi að fela í sér aukna trygg-
ingu fyrir lýðræðinu í landinu.
Og alveg sérstaklega mun al-
þýðan leggja þann skilning í
þessa viðleitni, og samtök
hennar munu beita sér fyrir
því eftir megni, að lýðræðið
verði eflt og styrkt, og þess er
fullkomin þörf, að spornað
verði við þvi eftir megni, að ó-
vönduðum lýðskrumurum og
einræðisseggjum takist að grafa
holur í grunn þann, sem lýð-
ræðið hvílir á.
Öllum er ljóst, að harðsvír-
ugar tilraunir eru gerðar af
feimulausum sendimönnum ein-
ræðishyggjunnar, ko/nmúnist-
um og nazistum, til þess að
þið efla og styðja, því með því
einu vinnið þið sjálfum ykkur
mest gagn.
skerða veldi lýðræðisins og
grafa frá rótum þess.
Þeim er sameiginlegt áhuga-
mál að reyná að spilla sem mest
má verða milli þeirra flokka,
er standa að núverandi ríkis-
stjórn. Ráðamenn þeirra eru
sagðir eins og bezt þykir henta,
ráðstafanir allar gerðar tor-
tryggilegar eftir því sem unnt
er, og á allan hátt reynt að
tortryggja þessa samvinnuvið-
leitni, og alveg sérstaklega er
róið kappsamlega að því, að fá
tök á þeim félagslegu samtökum
alþýðustéttanna, sem mestur
styrkur getur verið að fyrir
hverskonar heilbrigða framfara-
viðleitni.
Verkalýðsfélögin og Alþýðu-
flokkurinn hafa miðað starf
sitt við eðlilega lýðræðislega
þróun þjóðfélagsins í áttina til
fullkomnara réttlætis í öllum
félagslegum megin þáttum.
Hinir grímuklæddu komm-
únistar, Iljaðningar, vita þetta
vél, og hafa því brugðið yfir sig
gærunni frægu, koma fram sem
málsvarar lýðræðis og réttlætis
í orðum og riti, en afneita því
þó enn rækilegar í athöfnum
öllum og æði.
Þeir eru að ýmsum óþokka-
brögðum studdir af nazista-
dýrkendum Sjálfstæðisflokks-
ins, og þeirra sameiginlega á-
hugamál er að kveða niður Al-
þýðuflokkinn og áhrif hans í
verkalýðsfélögunum, því að
þar er einmitt að finna stærsta
þröskuldinn í vegi fyrir ofbeld-
og einræði, þröskuld, sem báð-
um er hættulegur
Alþýðan íslenzka bregst illa
sínum málstað, þjóðerni sínu og
menningu allri, ef hún gerist
ginningarfífl þjóðmálaskúm-
anna, sem með lýðræði og
frelsi á vörunum reka rýting-
inn í bak þess og svívirða und-
ir fótum sér helgustu réttindi
alþýðunnar, félagsfrelsi, mál-
frelsi og ritfrelsi. En það hafa
einræðisflokkarnir gert æ ofan
í æ, og þeir hafa meira að
segja vegið báðir í sama kné-
runn, svo náin er þeirra póli-
tíska sporbrut.
Nokkrir nazistadrengir tóku
sig til og veittu mér atför nokk-
ura, eða svo sem kraftar þeirra
leyfðu, vegna þess, að ég hafði
kvatt mér hljóðs á opinberum
fundi er þeir auglýstu, og reynt
að milda árekstra, með því að
verða við eindreginni ósk meiri-
hluta fundarmanna um að flytja
mál mitt.
Athæfi þessara drengja, sem
sumir hverjir voru uppæstir af
sér verri mönnum, var for-
dæmt, og þó hvað mest af fé-
lagsbundnu verkafólki. sem
virti málfrelsi, skoðanfrelsi og
félagsfrelsi.
Það líður ekki ýkjalangur
tími frá þessum atburði og þar
til hinum einræðisflokknum —
kommúnistum — bættist liðs-
auki Héðins Valdimarssönar og
þeirra sveinstaula hans í
Verkamannafélaginu Dagsbrún.
Þar hafði ég notfært mér
venjulegt félagsfrelsi og gagn-
rýnt nokkuð stjórn þeirra
Hjaðninga, m. a. á fjármunum
félagsins. Þetta mátti ekki svo
til ganga, að óhegnt væri slíkri
opinskárri hreinskilni um ráð-
stafanir einræðisherrans, og
ráðið var: brottrekstur úr fé-
laginu.
Annað dæmi úr sama félagi:
Fyrverandi ráðsmaður Dags-
brúnar, Sigurður Guðmundsson,
varð fyrir ómaklegum aðsúg
nokkurra nazistadrengja 1.
maí 1936, vegna þess, að hann
hafði af samviskusemi og trú-
mensku rekið erindi Dagsbrún-
ar. Þetta athæfi var einnig for
dæmt.
En hvað skeður svo ári síðar
— 1938. — Þá er þessum sama
manni vikið úr starfi af for-
sprökkum kommúnista og þeirra
fylgdarliði, fyrir þær einu sak-
ir, að hann stóð gegn pólitísku
brölti og eyðslu þeirra í félag-
inu. Til þess að villa verka-
mönnum sýn í sambandi við
þessa pólitísku ofsókn, voru not-
uð ýms ráð, því öðrum kosti var
ólíklegt að þeir fengjust til
slíkrar misþyrmingar á almenn-
um félags- og mannréttindum.
Sjálfstæðismönnum var lofað
„fullkomnu lýðræðislegu jafn-
rétti“ á við kommana innan fé-
lagsins og sök okkar, sem reknir
'vorum úr félaginu var talin
varða við landslög og heitið
málsókn á hendur okkur.
Hvorugt hefir verið fram-
kvæmt, enda mun ,,foringinn“
ekki hafa hugsað sér efndir, til
þess er hann of vel vitandi um
málavexti.
Þegar „kosið“ var á svonefnda
„varnarbandalagsráðstefnu“ í
þessum mánuði, lét hann velja
21 ,,fulltrúa“ frá Dagsbrún. þar
af 3 frá hvorum flokki, Al-
þýðuflokknum og Sjálfstæðis-
flokknum eða 6 af 21, en svo
sem kunnugt er, fengu listar
þessara flokka við stjórnarkosn-
ingu í vetur rúmlega 800 at-
kvæði samanlagt, en listi kom-
múnista um 650 atkv., og hefðu
þeir því átt að fá minni hluta
fulltrúa, ef haldið skyldi lof-
orðið um fullkomið jafnrétti.
Þannig varð um efndirnar á því
atriði.
Málsóknin, sem stjórnin fékk
heimild til að hefja, er ekki
komin enn, enda aðeins fram-
sett til að blekkja, þar sem
kommúnistarnir í stjórn fé-
lagsins vissu vel, að við vorum
reknir fyrir að segja sannleik-
ann um fjáróstjórn þeirra og
aðra óstjórn.
Þannig hafa þessir menn
traðkað á öllu því, sem heitir
einstaklings frelsi innan Dags-
brúnar og þverbrotið allt félags-
legt velsæmi. Þeir hafa vegið
að sömu mönnum, sem nazista-
drengjunum var verstur þyrnir
Frh. á 4. síðu.
eins og á Austurleiðinni? Við
þá voru engar frásagnir tengdar
hvort eð var. Og hversvegna er
Flosa gert hærra undir höfði enn
öðrum persónum Njálssögu í
því að telja upp slíkar runur gist-
ingastaða á ferðum hans. Svörin
eru þegar gefin. Frásögnin er
niörkuð af endurminningunni uiii
eigin reynd. Flosi og höfundur
er einn og sami maður. En vegna
þess að fyrirmundin í huga höf-
undar, er ferðalag hans urn þess-
ar slóðir, aðra en ekki báðar
leiðirnar er ekkert að „tala um“
gistingastaðina á heimleið Flosa.
Það var búið að telja þá alla
upp. Og dag fyrir dagmánúeftir
Njálssögu rekja feril Þorvarðar
Þóvarinssonar með sveit sína frá
Bessastöðum í Fljótsdal ti! Blá-
skógaheiðar. Gistingarstaðirnir
eru þessir: Geithellur, Þvottá
Stafafell, Bjarnánes, Kálfafell,
Breiðá, Knappavöllur, Svinafell,
■Kirkjubær, Höfðabrekka, Sólheim-
ar, Dalur. Nú stöldruin við ögn
við og aðgætum frásöguna um
ferð Flosa til brennumálsþings-
ins.
„Flosi reið austur og þeir tíu
tugir manna, er að brennu höfðu
verið með honum. Þeir riðu þar
til er þeir komu til Fljótshlíðar.
Skipuðu þá Sigfússynir til búa
sinna og dvöldust þar um dag-
inn. En um kvöldið riðu þeir
vestur yfir Þjórsá og sváfu þar
um nóttina“. Næstu nótt gistu
þeir Fiosi á Laugavatni og. riðu
síðan til Þingvalla. „Hafði Flosi
látið tjalda Byrgisbúð, áður en
hann riði til þings“.
Hér bætast þrír gistingarstað-
ir við: Hjá Þjórsá, Laugarvatn,
og Þingvellir. Svo sem vænta
matti, er að þessu sinni ekki
getið um neinn gistingarstað á
leiðinni frá Svinafelli til Rangár-
þings og ekkert skýrt frá ferða-
laginu að austan fyr en kom á
þær slóðir, þar sem fyrri ferða-
söguna þraut. Er það sjálfgefið,
að þetta er ekki frekar tilviljun
heldur en það, að gistingarstaða
getur ekki né annara viðburða á
Heimferð Flosa frá Þvottá. Enda
sýnir hundrað manna sveitin,
sem Flosi hefir í eftirdragi, best,
að fyrirniyndin að öllum ferða-
sögunum er ein og hin sama.
Þar við bætist svo sú staðreynd,
að Flosi er látinn leggja af stað
frá Svínafelli í hefndarferð sína
á sunnudagsmorgni. — Gerum nú
ráð fyrir, að Þorvarður Þórarins-
son hafi fariÖ þaðan á sunnu-
degi, er hann stefndi liði sínu
austan til móts við Þorgils
skarða. Mánudagsnóttina gistir
liann á Kirkjubæi bernskuheimili
rnóður sinnar, þriðjudagsnóttina
að HöfÖabrekku, miðvikudags-
nóttina að Sólheimum og ríður
daginn eftir í Daí. Þá mun hafa
búið þar Ögmundur Helgason,
móðurbróðir Þorvarðar, og réðst
hann til ferðar með honum.
Föstudagsnóttina gistir flokkur-
inn á Þjórsárbökkum. Laugar-
dagsnóttina að Laugarvatni og
sunnudagsnóttina í Byrgisbúð á
Þingvöllum. Þá hafði alþingi ver-
ið slitið fyrir nokkru; en sökum
þess að Þorvarðar var von að
austan, hafa búðartjöldin ekki
verið tekin niður. Þess vegna er
Flosi látinn koma að búð sinni
tjaldaðri.
Aðfaranótt mánudagsins gistir
Þorvarður og hundrað manna
sveit hans við Þverfell á vestan-
verðri Bláskógaheiði. Það er að
segja á efstu bæjum Lundareykja
dalsins. Benda ýms atriði til
þessa. Þorvarður kemur niður að
'Rauðsgili í Reykholtsdal um nón-
skeið á mánudaginn, en ferð her-
flokks á hestum yfir Bláskóga-
heiði frá Þingvöllum til Rauðs-
gils mun taka alt að hálfu dægri
Á þessari leið koma ekki aðrir
gistingarstaðir til greina en efstu
bæir Lundareykjadalsins, nema
úti sé legið. Og vér vitum enn
fremur, að á sunnudagskvöldið
reið Brandur ábóti niður að
Lundi. Þar við bætist svo, að
staðháttum á þessum slóðurn er
lýst með furðulegri nákvæmni í
Njálssögu, — þótt höfundur virð-
ist annars vera ókunnugur á
Vesturlandi.
Nú skal drepa á tvær stór-
merkilegar málsgreinar í heimild-
unum. — Frásögn Njáluhöfundar
um fundarhald Flosa í Almanna-
gjá, er ráðin var aðförin að
Njálssonum, lýkur með svo feld-
um orðum: „Flosi vildi eigp finna
Hall mág sinn, því að hann þótt-
ist vita, að Hallur myndi letja
allra stórvirkja." — 1 Þorgilssögu
er þannig greint frá komu Brands
ábóta til móts við þá Þorgils og
Þorvarð að Rauðsgili. „En er þeir
höfðu talað um hríð, kom þar
ríðandi Brandur ábóti og með
honum Böðvar úr Bæ, mágur
hans; voru þeir fimm saman.
Tóku menn við honum blíðlega.
Ábóti var fár við Þorgils; þótti
honum illa, er hann hafði farið
með skari nokkuru að Böðvari
í Bæ. Ábóti hafði vitað ferð Þor-
varðs.“
Hvernig getur nú söguritaran-
um dottið slíkt í hug, að taka
það fram, að Brandur ábóti,
föðurbróðir Þorvarðar og búsett-
•ur austur í Þykkvabæ í Veri hafi
vitað um herferð frænda síns.
Á þessu atriði er aðeins ein skýr-
ing til. Orðin þýða: Brandur á-
bóti hafði komist að hernaðar-
fyrirætlun Þorvarðar. Þórður
Hítnesingur veit, að Þorvarður
hafði haft í hyggju að leyna
Biand fyrirætlun sinni. Þess
vegna kemst hann svo 'einkenni-
lega að orði í sögunni. — Og á-
stæða Þorvarðar til þessa hátta-
lags er gefin í Njálumálsgrein-
inni: „Hann þóttist vita, að Hall-
ur myndi Ietja allra stórvirkja,"
enda rendi Þorvarður ekki blint í
sjóinn. Ábóti lagði eindregið á
móti hinni fyrirhuguðu herferð,
„og kvaðst fullkomlega vilja letja
fararinnar; mun hér mörgum
manni saklausum vera misgert í
þessari ferð, svo að ósæmilegt
er, að ég leggi samþykki til.“
Af Njálssögu má nú ráÖa,
hvar þeir frændur, Þorvarður og
Brandur, hafi hittst á leiðinni að
austan. Er Flosi reið á Brennu-
málsþingið fundust þeir Hallur á
Beitivöllum og riðu þaðan saman
til alþingis. Gegnir það furðu,
að Flosi, þannig sem á stóð,
skyldi ekki bíða Halls og Aust-
firðinganna, áður en hann lagði
leið ’sína yfir héröð fjandmann-
ánna í Rangár og Árnesþingi. -
En nú er gefin skýring á þessu
atriði, eins og svo mörgum öðr-
um dularfullum fyrirbrigðum
Njálssögunnar. — Endurminning-
ar höfundar sjálfs úr eigin lífi
ráða mestu um efnismeðferð
hans.
Þar eð vér þekkjum komu-
dag Þorvarðar til Rauðsgils, sýn-
ir hin óslitna röð gistingarstaða
Flosa frá Fljótsdalshéraði til al-
þingis oss hvaða dag Þorvarður
hafi lagt af stað að austan. Laug-
ardagsmorguninn hinn 28. júní
hefir hann farið frá Bessastöðum
og náð fram til Geithellna um
kvöldið eða nóttina. Vegna hinn-
ar löngu og erfiðu dagleiðar
kemst hann næsta dag ekki
lengra en til Þvottár og gistir
þar mánudagsnóttina. Frá Svína-
felli fer hann sunnudagsmorgun-
inn 5. júlí. — Fjórum dögum
síðar, eða þann 9. júlí, hefir hann
Frh. á 4. síðu.