Alþýðublaðið - 11.05.1939, Blaðsíða 3

FIMTUDAGINN 11. MAÍ 1939 ALÞYÐUBLAÐID
Þrjár nýjar bækur
«
frá húsaleigunefnd tll
fasteignaelgenda og
leigutaka I Reykjavlk.
Samkvæmt 7. grein laga um gengisskráningu og ráð-
stafanir í því sambandi, ér á tímabilinu frá gildistöku lag-
anna til 14. maí 1940 óheimilt að hækka leigu eftir hús og
aðrar fasteignir frá því, sem goldið og umsamið var, þegar
lögin tóku gildi. — Ennfremur er leigusala óheimilt á þessu
tímahili að segja upp leigusamningum um húsnæði, nema
Lann þurfi á því að halda fyrir, sjálfan sig eða vandamenn
sína. Ágreining, sem rísa kann út af því, hvort ákvæðum
þessum sé fylgt, skal leggja fyrir húsaleigunefnd.
Þá er skylt að leggja fyrir húsaleigunefnd til samþykk-
is alla leigumála, sem gerðir eru eftir að lögin gengu í
gildi. Ennfremur her að láta nefndina meta leigu fyrir
ný hús.
Nefndin verður fyrst um sitm til viðtals í bæjarþings-
stofunni í Hegningarhúsinu á hverjum mánudegi, miðviku-
degi og laugardegi kl. 5—7 síðdegis.
Nefndinni sé látið í té samrit eða eftirrit leigusamn-
inga, er komið er með til samþyktar.
Reykjavík, 6. maí 1939.
Hásaleigunefnd.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
RrrSTíÖRI:
F. R. VAM3EMARSSON.
í fjarveru hans:
JéNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Irmgangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiösla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttlr).
4902: RStstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
1196: Jónas Guðmunds. heima.
4§05: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
í
*------------' ----------^
Sovél-Rússlaod
afhjúpar sig.
ARUM SAMAN hafa kommún-
istar úti um allan heim
reynt að vinna yfirboðurum sín-
um í Moskva álit og sjálfum sér
fylgi meðal fólksins með því að
telja því trú um það, að Sovét-
Rússland væri vörður friðarins í
heiminum, verndari smáþjóðanna
og sverð og skjöldur lýðræðisins
í baráttunni gegn yfirgangi fas-
ismans.
Lengi vel var reynt að afla
Sovét-Rússlandi og kommúnism-
anum aukins fylgis með þvi að
blekkja fólkið með þeirri stað-
hæfingu, að vígbúnaði hinna fas-
istisku stórvelda væri ekki stefnt
gegn neinum öðrum en „verka-
lýðsríkinu" — eins og það hefir
veriö nefnt — á' Rússlandi, og
allir voru hvattir til þess að vera
á verði um sovétríkið, þetta „dýr-
mæta vígi verkalýðshreyfingar-
innar og sósíalismans“.
Reynsla síðustu ára hefir að
vísu afsannað þessa staðhæfingu
eins og flestar aðrar áróðurslyg-
ar komm&nista. Hún hefir sýnt,
að smáríkjunum í Evrópu stend-
ur töluvert meiri og bráðari
hæfta af yfirgangi fasistaríkjanna
líeldur en Sovét-Rússlandi. Þess
vegna hafa kommúnistar í seinni
tíð snúið blaðinu við og boðað
öllutri smáþjóðum og lýðræðis-
ríkjum Evrópu, sem hafa séð
hættuna nálgast, hina vissu vernd
Sovét-Rússlands og hið ósvikula
bandalag víð það.
Það eru ekki fá smáríki í Ev-
rópu, sem í alvöru hafa lagt eyr-
un við þessum fortölum. Tékkó-
slóvakía var éitt af þeim. En
sú trú, sem skapast hefir á Sovét-
Rússland á undanförnum árum,
fyrir látlausar skrumauglýsingar
kommúnista, varð fyrir alvarlegu
áfalli í haust, þegar Tékkósló-
vakía var ofurseld þýzka nazism-
anum, án þess að Sovét-Rúss-
land, frekar en Frakkland, — en
að eins þau tvö stórveldi voru
Samningsbundin til að verja Ték-
kóslóvakíu —, gerði nokkra til-
raun til þess að rétta henni
hjálparhönd. Hin einkennilega
þögn og hið fullkomna afskifta-
leysi Sovét-Rússlands um örlög
þessa síðasta lýðræðisríkis í
Mið-Evrópu, vöktu jafnvel al-
varlegan grun um það, að Sovét-
Rússland hefði ekki átt hvað
minstan þáttinn í því, að Frakk-
Jand og England reyndust eins
deig gagnvart yfirgangi Þýzka-
lands þá og raun varð á. En
kommúnistum flökraði ekki við
frekar en endranær að ljúga
Sovét-Rússland út úr sökinni.
Alt átti að vera „afsláttarpólitík“
Englands og Frakklands að
kenna. Þau höfðu orðið að semja
við Þýzkaland til þess að afstýra
því versta. Sovét-Rússland hafði
setið hjá og hvergi komið nærri
meðan gert var út um örlög
bandamanns þess.
Á eftir þvoði það hendur sín-
ar eins og Pílatus og lét verk-
færi sín úti um heim, kommún-
istana, svívirða England og Frakk
land fyrir svikin.
Nú er Tékkóslóvakía búin að
vera sem sjálfstætt riki, að
minsta kosti í bráð, þrátt fyrir
bandalag sitt við Frakkland og
Sovét-Rússlamd. En önnur smá-
ríki Evrópu sjá sér í dag sömu
hættu búna af yfirgangi fasista-
ríkjanna. Það ern fyrst og fremst
Rúmenía og Pólland, sem bæði
liggja við landamæri Sovét-
Rússlands, og þar af leiðandi
ekkert stórveldi á eins léít með
að koma til hjálpar eins og ein-
mitt það. En hvað hefir Sovét-
Rússland hingað til gert til þess
að vernda þessi lönd gegn þýzkri
árás? Hefir það látið Hitler vita,
að slík árás kostaði stríð við
það? Nei; það er ekki Sovét-
Rússlandi að þakka, að Hitler
hefir hingað til ekki þorað að
ráðast á Pólland eða Rúmeníu,
heldur Englandi og Frakklandi,
sem bæði hafa fyrirvaralaust tek-
ið ábyrgð á sjálfstæði þessara
ríkja ,þótt það séu fjarlæg lönd,
og látið Hitler vita, að það
kosti Evrópustyrjöld, ef á þau
verði ráðist. Sovét-Rússland hefir
enga slíka ábyrgð á sig tekið,
þvert á móti. Það gaf fyrir
nokkrum vikum út opinbera yfir-
lýsingu um það, að það hefði
ekki heitið Póllandi né Rúmeníu
neinni hjálp, þótt á þau yrði
ráðist!
England og Frakkland urðu að
Iofa Póllandi og Rúmeníu lið-
veizlu sinni fyrirvaralaust, án
þess að hafa tíma til að ráðfæra
sig við Sovét-Rússland. Það var
eina leiðin til að afstýra yfir-
vofandi árás og bjarga friðinum
x bráð. En undir eins og tími
vanst til, srieru þau sér til Sovét-
Rússlands og buðu því þátttöku
í varnarbandalagi gegn ofbeldi
fásistaríkjanna. Samningaumleit-
anir milli Englands og Sovét-
Rússlands hafa nú bráðum staðið
ýfir í heilan mánuð, án þess að
Sovét-Rússland, þessi marglofaði
„verndari smáþjóðanna", þetta
rómaða „sverð og skjöldur lýð-
ræðisins gegn fasismanum“, hafi
fengist til þess áð binda sig
með einu orði til að taka þátt í
sameiginlegri vörn gegn þýzka
nazismanum, ef á Rúmeníu eða
Pólland yrði ráðist!
Á hverju stendur? Svo spyrja
menn úti um allan heim. Er Sov-
ét-RússIand að afhjúpa sig sem
svikara við allar þær hugsjónir
sem það hefir þótzt bera fyrir
brjósti? Ætlar það að horfa að-
gerðalaust á úrslitabaráttu smá-
þjóðanna og lýðræðisríkjanna í
Evrópu gegn fasismanum? Eða
er það jafnvel að búa sig undir
að taka sjálft höndum saman við
þýzk.a nazismann til þess að fá
einhverja hlutdeild i ránsfeng
hans?
Það vakti ömurlegan grun um
fyrirætlanir Sovét-Rússlands,
þegar Litvinov, sá maðurinn í
sóvétstjórninni, sem mest hefir
barizt fyrir samvinnu við Eng-
land og Frakkland, var sviftur
völdum, einmitt meðan á samn-
ingaumleitunum við England stóó
Og sá grunur hefir ekki farið
minkandi við þan,n fréttabUrð,
sem sovétstjórnin hefir síðan
byrjað, um að England vilji
skuldbinda Sovét-Rússland til
þess að veita Englandi og Frakk-
landi lið í stríði út af Póllandi
bg Rúmeníu, án þess að skuld-
binda sig og Frakkland til þess
sama gagnvart Sovét-Rússlandi.
Chamberlain tók af öll tvímæli
úm það í enska þinginu í gær
hvað það væri sem
England hefði farið fram á i
samningaumleitunum sínum við
Sovét-Rússland. Það hefir farið
fram á að Sovét-Rússland lofaði
Englandi og Frakklandi líðveizlu
Hákarl i kjöl-
farinu.
Sakamálasaga eftir Jonas
Lie, útgefendur Svan &
Kristján.
IVETUR var efnt til sam-
keppni um öll Norðurlönd
um bezt ritaða sakamálasögu og
bókin Hákarl í kjölfarinu, eftir
Max Mauser (Jonas Lie) hlaut
fyrstu verðlaun í Noregi, en það
voru 10 þúsund krónur.
Bókin gerist í Spánarstyrj-
öldinni um borð í skipi, sem er
að leggja af stað frá Spáni á-
léiðis til Ameríku. Með skipinu
eru nokkrir farþegar og þegar
nokkuð er komið áleiðis kemur
í Ijós að jafnmargir laumufar-
þegar, flóttamenn, eru með
skipinu. Gerast nú hinir furðu-
legustu atburðir í skipinu, sem
ekki er vert að segja frá, heldur
lofa mönnum að lesa um þá
sjálfum.
Höfundurinn, Jonas Lie, er
sonarsonur Jonas Lie, hins
sinni, ef þau lentu í stríði vegna
skuldbindinga sinna við Pólland
og Rúmeníu, með öðrum orðum,
þegar Engl. og Frakkl. hefðu
sjálf orðið að grípa til vopna
til hjálpar þessum ríkjum. Frétta-
burður sovétstjórnarinnar er því
bygður. á vísvitandi ósannindum
og hefir bersýnilega engan ann-
an tilgang en þann, að spilia fyr-
ir samningum um varnarbanda-
lagið gegn yfirgangi þýzka naz-
ismans og ljúga . sökinni á þvi,
að þeir ekki takast, yfir á aðra.
Svo djúpt er Sovét-Rússland
sokkið undir stjórn Stalins. í tíag
verða allir að horfast í augu
við þann sennileika, að það bregð
izt öllu því trausti, sem milljónir
úti um heím hafa hingað til bor-
ið til þess, ekki aðeins um þátt-
töku, heldur beinlínis um forystu
í úrslitaátökunum við þýzka naz-
ismann í Evrópu. I dag verða
menn jafnvel aÖ horfast í augu
við þann möguleika, að Sovét-
Rússland verði hinumegin víg-
stöðvanna í þeim átökum.
(Nl.)
Á þennan hátt er blaðaút-
gáfa í Bretlandi orðin venjuleg
fjáröflunarfyrirtæki eins og t.
d. nautgriparækt og garðyrkja.
(Það má geta þess, að Rother-
mere rekur einnig'þetta hvort-
tveggja í stórum stíl með á-
gætum árangri). Eitt blaðafyrir-
tæki Rothermeres, „Associated
Newpapers11, gaf árið 1935 18
milljónir króna nettotekjur og
40% hlutabréfaarð. — Millj-
ónatekjunum hefir verið sópað
saman frá brezku blaðafyrir-
tækjunum eins og af hv.erri
annari stóriðju. Og það er svo
langt frá því að Rothermere sé
einn um hituna, — því sömu
sögu má segja af hinum ýmsu
blaðalávörðum, eins og t. d.
Beaverbrook (Daily Express),
Camrose lávarður (Daily Tele-
graph, Ramsley lávarður (Sun- .
day Times) og fjölda annara
einstaklinga og hlutafélaga. —
Sérstaklega virðast sunnudags-
blöðin vera hreinustu gullnám-
ur og það eru óstjórnlegar fjár-
upphæðír, sem eru greiddar fyr-
ir þau, Þegar Berryfélagið —
fræga, norska rithöfundar. Rit-
ar hann undir dulnefninu Max
Mauser. Jonas Lie er foringi rík-
islögreglunnar norsku og þykir
afburða lögreglumaður, enda
ber bókin það með sér, að höf-
undurinn er vel að sér í öllu,
sem lýtur að lögreglumálum;
hún er spennandi frá upphafi
til enda.
Qscar Clausen:
Sögur af Snæfells-
nesi.
Útgefandi: Bókaverzlun
Guðm. Gamalíelssonar.
Um nokkur undanfarin ár
hefir birzt í blöðum og tímarit-
um ýmis konar sagnafróðleikur
eftir Oscar Clausen sagnaritara.
Hafa sagnir þessar einkum ver-
ið frá Snæfellsnesi og Breíða-
firði, eða því landssvæði, sem
höfundi er kunnugast, og nú er
nýlega komið út annað bindi af
Sögum af Snæfellsnesi.
Einkenni Oscars Clausen sem
sagnaritara eru einkum þau, að
hann ber glögt skyn á það, hvað
í frásögur sé færandi, og er það
einkenni góðs sagnaritara. Auk
þess ritar hann gott mál, alþýð-
legt, en kjarnyrt.
í þessu hefti eru margar á-
gætar frásagnir, svo sem frá-
sögnin um Mála-Martein, bráð-
skemtileg og ber vott um
kímnigáfu sagnaritarans, frá-
spgnin um Harða-Loft, sem er
hin mergjaðasta og forneskju-
legasta, og að lokum frásagnir
eins og Bjarni á Hóli og Menn
verða úti, sem sýna að sagna-
ritarinn hefir góða hæfileika til
þess að semja smásögur, ef
hann tekur þeim höndunum til.
Gustaf Adolf krónpiinz:
Um Sviþjóð og Svía
Frú Estrid Falherg Brekk-
an íslenzkaði.
Þetta er saga Svía í hnot-
(Camrose lávarður) seldi h.f.
„Allied Newspapers Ltd.“, Hul-
tonblöðin ásamt „Sunday Tim-
es,“ var kaupverðið 7 milljónir
og 900 þús. pund eða um 200
millj. ísl. króna með núverandi
gengi.
Það eru þessi risavöxnu fyr-
irtæki, sem móta skoðanir al-
mennings í Bretlandi á alþjóð-
legum viðburðum. Og útgefend-
urnir eru ekki aðeins auðkýf-
ingar, sem á allra vitorði er, að
hafa mikla samúð með Hitler
og Franco, heldur eru blöðin
sjálf tröllaukin einkaauðfyrir-
tæki sem byggja vöxt sinn og
viðgang að mestu leyti á aug-
lýsingum, þ. e. a. s. öðrum stór-
fyrirtækjum og auðkýfingum.
Hvað af þessu leiðir, kemur
skýrt fram i einskonar. eftir-
mála, sem Steed skrifaði 14.
okt. s,l. e(tir að han,b hafði
lokið við bókina:
„Síð.an þetta er skrifað, um
miðjan sept. s.l., hefir brezka
„pressan“, að einni eða tveim-
ur heiðarlegum undantekning-
um fráskildum, — 'sijigið ný
spor á þeirri braut, sem leiðir
skurn, rituð einkum í þeim til-
gangi að koma útlendingum í
réttan skilning um þá þjóð, sem
býr á austanverðum Skandina-
víu-skaganum. Þar er í stuttu
máli sagt frá lifnaðarháttum
landsmanna, atvinnu, þjóðfélags
málum, menningu, skáldskap
og listum. Er það hreinasta
furða, hversu miklum fróðleik
höfundurinn hefir komið fyrir
á þessum örfáu blaðsíðum, sem
lesmálið nær yfir. Meira en
helmingur bókarinnar eru
myndir, hver annari betri. Eru
myndirnar af húsum, listaverk-
um, úr átvinnurekstri lands-
til algjörs ófrelsis. Þrátt fyrir
það þó við séum ekki enn þá
í hernaðarástandi, og þrátt fyr-
ir það, þó þjóðleg og mannúð-
leg sjónarmið krefjist þess, að
brezku blöðin lýsi yfir sjálf-
stæði sínu og frjálslyndi með
því að túlka viðhorfin í hinu op-
inbera lífi til hinna alþjóðlegu
vandamála djarft og hreinskiln-
islega, — þá hefir meirihluti
brezkra blaða, þvert á móti —
dregið úr eða litað allar fregn-
ir og neitað um rúm fyrir grein-
ár sem túlkuðu raunveruleik-
ann og vörpuðu ljósi yfir at-
burðina.“
Og síðar í eftirmálanum segir
hann þessu til skýringar:
„Þegar fregnin um hina móðg-
andi ögrunarræðu Hitlers gegn
Englandi, 9. okt; var útvarpað
að kvöldi sama dags, fyltist öll
brezka þjóðin af gremju og
réttlátri reiði. En þegar morg-
unblöðin komu út daginn eftir,
örlaði hvergi á þeirri gremju í
dálkum þeirra. Sum virtust
jafnvel hafa látið það sem vind
um eyrun þjóta. Þegar farið var
að rannsaka þessa auðmýkj-
andi framkomu hjá málgögnum
„hins frjálsa orðs“ kom það í
ljós, að ýmsir stærstu auglýs-
endurnir höfðu aðvarað blöðin
um að þeir mundu draga allar
auglýsingar sínar til baka og
hætta öllum viðskiftum við þau,
ef þau gerðu almenningi ljóst,
manna, svo sem úr sveitalífinu
o. s. frv.
Þýðandi bókarinnar, frú Est-
rid Falberg Brekkan, er sænsk
kona, en margur íslendingurinn
mætti öfunda hana af því,
hvernig hún leikur sér með
málið.
Bókin er prentuð í ísafoldar-
prentsmiðju og er frágangur á-
gætur, einkum hefir prentun
myndanna tekist fyrirtaks vel.
Leikfélag Reykjavíkur
sýnir Tengdapabba í kvöld. AÖ
þessari sýningu verða nokkrir að-
göngumi'ðar seldir á kr. 1,50.
hve ástandið væri hættulegt í
raun og veru og sköpuðu með
því ótta og óróa. sem gæti haft
slæmar afleiðingar fyrir verzl-
un og viðskifti. Og ekkert þess-
ara blaða vogaði sér að birta
nöfn þessara ósvífnu auglýs-
enda og „spekulanta“, sem
höfðu sent þeim aðvaranirnar,
svo að hægt væri að draga þá
fyrir dómstól almenningsálits-
ins.“
Það er engin ástæða til að
draga orð og upplýsingar
Steeds í efa og hann er í sínum
fulla rétti, er hann ávalt nötar
gæsalappir, er harrn nefnir „hið
frjálsa orð“ eða „ritfrelsi.“ —
Hann gerir okkur fyllilega ljóst,
hver er höfuðástæðan fyrir
hinni loðnu og litlausu afstöðu
brezku blaðanna, í hinum stór-
pólitísku vandamálum þjóðanna
— sem nú eru á dagskrá. Blöðin
eru ekki lengur það, sem þeim
var upprurialega ætlað að vera,
þ. e. verðir málfrelsis, þjónar
almennings og óskelfdir niál-
svarar sannleikans. í stað þess
eru þau orðin margbrotin og
stórfelld fjáröflunarfyrirtæki.
En blaðastarfsemi, sem lætur
sig lýðræðið engu skifta og Ijær
afturhaldsöflunum rúm í dálk-
um sínum, en lokar augunum
fyrir skerðingu frelsisins í öðr-
um löndum, án þess að hugsa
um það, að án þess frelsis og
þess lýðræðis getur engin sjálf-
Hinu frfálsa orði fórn«
að á altari Mammons.
----♦---
Blaðaiðnaðurinn á BretlandL