Alþýðublaðið - 25.05.1939, Blaðsíða 3

ALÞÝfTOBLAÐtÐ
FIMTUDAGINN 25. MAI 1930.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓBI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(ímigangur frá Hverfisgðtu).
SÍMAR:
49Ö0: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
""96: Jónas Guðmunds. heima.
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
i ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
♦ ---------------------♦
irræa-BSBsa sesés. "53 '■
Grimunnl
kastað.
EGAR þeir Héðinn Valdi-
marsson, Brynjólfur Bjarna-
son og Einar Olgeirsson voru síð-
ast liðið haust undir yfirskyni
„sameiningarinnar“ að ginna
nokkra gamla Alþýðuflokksmenn
til þess að ganga inn í söfnuð
Moskvakommúnismans, reyndu
þeir að villa þeim sýn með því
að breyta nafni flokksins í ,,Sam-
einingarflokkur alþýðu — sósíal-
istaflokkurinn" og taka burt úr
haus flokksblaðsins, Þjóðviljans,
„gefinn út af Kommúnistaflokki
íslands (Deild úr alþjóðasam-
bandi kommúnista).“ Síðan var
básúnað út, að Kommúnistaflokk-
urinn hefði verið lagður niður og
nýr „stór sósíalistiskur lýðræðis-
flokkur" verið stofnaður, sem
stæði „á svipuðum grundvelli
eins og norski Alþýðuflokkurinn"
og mörg falleg orð látin falla um
það bæði í ræðu og riti, hve
'miklar ,,fórnir“ kommúnistar
hefðu fært fyrir málstað „sam-
einingarinnar“.
Vafalaust hafa flestir þeir
gömlu Alþýðuflokksmenn, sem
gengu með Héðni Valdimarssyni
Inn í þennan endurskírða kom-
múnistaflokk og gerðust áskrif-
endur að kommúnistablaðinu eft-
ir að það sór fyrir ætterni sitt,
trúað því í einlægni, að komm-
únistamir hér hefðu Ioksins hrist
af sér ok Moskvakommúnismans
og myndu nú af heilum hug
starfa með þeim „á svipuðum
grundvelli og norski Alþýðu-
flokkurinn", eins og sagt var að
„sameiningarflokkur alþýðu —
sósíalistaflokkurinn“ stæði á.
Því að vissulega munu fáir hinna
gömlu Alþýðuflokksmanna aðrir
en Héðinn Valdimarsson vitandi
vits hafa ætlað sér að svíkja þá
stefnu, sem þeir höfðu ámm sam-
an barist fyrir í Alþýðuflokknum,
jafnaðarstefnuna á gmndvelli
lýðræðisins, enda þótt þeir vildu
margt til vinna, að sameining
gæti tekist.
Af hálfu endurskirendanna,
þeirra HéÖins, Einars og Bryn-
jólfs, var líka alt gert til þess í
fyrstu að vagga þessurn gömlu
Alþýðuflokksmönnum í svefn,
meðan verið væri að ánetja þá
Moskvakommúnismanum. 1 Þjóð-
viljanum var mánuðum saman
ekki talað um „kommúnista",
heidur „sameiningarmenn" og „só
síalista", ekki um „byltingu“
heldur um „lýðræði", og ávörp-
in eða fyrirskipanirnar, sem áður
birtust með undirskrift alþjóða-
sambands kommúnista, komu nú
að eins sem meinlaus „einka-
skeyti frá Moskva".
En Adam var ekki lengí í pa-
radís og kommúnistar ekki lengi
á lýðræðislínunni. Nú telja þeir
sér bersýnilega óhætt aö kasta
grímunni í trausti þess, að búið
sé að stinga „sameiningarmönn-
unum“ úr Alþýðuflokknum það
svefnþorn, sem dugi. Nú kalla
þeir sig alt í einu ekki lengur
„sameiningarmenn" eða „sósíal-
ista“, heldur rétt og slétt komm-
únista eins og fyrir „sameining-
una“. „Ég sem kommúnisti,“
sagði Einar litli Olgeirsson aftur
eftir langan tíma í útvarpsum-
ræðunum á þriðjudagskvöldið
með svipuðum hreim i röddinni
og hjálpræðishermaður, þegar
hann „vitnar". Að vísu virðist
þessi játning hafa komiö eitt-
hvað óþægilega við Þjóðviljann
og ekki þótt neitt gætileg gagn-
vart hinum gömlu Alþýðuflokks-
mönnum ,sem gintir voru inn í
kommúnistaflokkinn í haust, því
að á miðvikudagsmorgun gat að
iesa i Þjóðviljanum, að „það hlyti
að vera einhvers konar villa,
prentvilla, ef ekki önnur verri"
hjá einu blaði bæjarins, að Kom-
múnistaflokkurinn sé að togast
á um verkamenn í Hafnarfirði.
Allir vita, að sá flokkur er ekki
til á landi hér. Blaðið mun eiga
við Sameiningarflokk alþýðu —
sósíalistaflokkinn." Eða varð Ein-
ari bara mismæli í útvarpinu?
Nei; Einar gætir þess æfinlega
vel, að segja ekkert nema það,
sem Brynjólfur er búinn að segja
áður, því hann veit af gamalli
reynslu, að Brynjólfur er vissari
á „línunni". Og Brynjólfur var
einum degi áöur en Einar fór í
útvarpið búinn að skrifa „við
kommúnistar" í Nýtt land og
skýra það fyrir „sameiningar-
mönnunum“ þar, að það væri
ekki „vísindalega rétt“ ,að kalla
þá neitt annað en kommúnista.
Það er ekki um að villast:
Það er engin tilviljun, sem veld-
ur því, að þannig er breytt um
orðbragð af forystusauðum
Moskvasafnaðarins. Nú á að
gripa til svipunnar og sýna hin-
lum gömlu Alþýðuflokksmönnum,
sem létu ginnast til þess að yfir-
gefa Alþýðuflokkinn í haust, það
svart á hvítu, hvaða flokkur það
er, sem þeir hafa gengið í.
Frakkar byggja aýtt
skip í staðinB fyrir
„Parfs“.
LOTAMÁLARÁÐHERRA
Frakklands hefir tilkynt, að
á næsta ári verði lagður kjölur
áð skipi sams konar stærðar og
gerðar sem „Normandie", hið
mikla franska hafskip. Verður hið
nýja skip notað til Atlantshafs-
ferða þeirra, sem ætlaðar voru
hafskipinu „Paris", er eyðilagðist
áf eldi nú í vor. Hið nýja skip
á að hljóta nafnið „Bretagne".
Ráðherrann gerði grein fyrir
rannsókninni á orsökunum að
bruna skipsins „Paris“. Rannsókn
þessi leiddi í Ijós, að hótanir
höfðu komið fram um hermdar-
verk, en engar varúðarráðstafan-
ir voru þó gerðar, sem fullnægj-
andi gætu talizt. Slökkvitæki
Ivoru ekki í lagi, skipshöfnin ó-
æfð í slökkvistarfsemi, og enginn
næturvörður var í skipinu þegar
í því kviknaði. F.O.
■íwp
ioftárásir og loftvarnir.
Frh.
Ég hefi nú í stuttu máli drep-
ið á þá hættu, sem vofir yfir
lífi og eignum fólksins vegna
loftárása í nútímastyrjöld. Skal
ég því snúa mér að því hvað
únt er að gera, og hvað var gert
á Spáni til þess að draga úr og
verjast þessari hættu. Eðlilegt
er þó að athuga nánar þá spurn-
ingu hvort það borgi sig að eyða
stórfé í varnarráðstafanir, sem
þó geta aldrei komið að fullu
gagni, hversu mikið sem í þær
er lagt.
Ég hefi þá bjargföstu skóðun,
að það borgi sig, og vil ég rök-
styðja það á þennan hátt:
Spánska lýðveldið var mjög fá-
tækt, og hafði brýna þörf fyrir
alt fé, sem unt var að ná saman
til kaupa á lífsnauðsynjum.
Þrátt fyrir það notaði lýðveldis-
stjómin óhemjufé til varnar-
ráðstafana fyrir fólkið gegn
loftárásum, vegna þess að hún
taldi það óhjákvæmilega nauð-
syn og peningavirði.
Sú dýrkeypta reynsla, sem
spánska lýðveldið hlaut, er nú
öðrum þjóðum til lærdóms og
það væri hyggilegt að nota sér
þá lærdóma nú þegar, síðar
vérður það dýrara.
Varnarráðstöfunum má
skifta 1 þrent:
1. Verndun á lífi og limum.
2. Verndun eigna.
3. Verndun stofnana, fyrir-
tækja og starfrækslu, sem eru
þýðingarmikil fyrir þjóðar-
heildina.
Lífverndun er fólgin í þessum
ráðstöfunum:
í velskipulagðri loftgæzlu-
starfsemi, svo að fréttir um að
óvinaflugvélar séu á leið-
inni berist nægilega snemma
til þess að unt sé að gefa við-
vörunarmerki í tæka tíð.
Skipulagt og víðtækt merkja-
kerfi — nokkurskonar bruna-
sími, — 6r þeytir lúðra eða
flautur um allan bæinn í sömu
andrá og loftvarnastöðinni berst
fréttin um væntanlega loftá-
rás.
Og loks nægilega mörg
sprengjuheld skýli, þar sem
fólkið getur leitað skjóls undan
árásinni meðan hún stendur yf-
ir og síðast en ekki sízt vel
skipulagt og skólað hjúkrunar-
fólk og hjálparlið útbúið nauð
synlegum tækjmn,
Ég vil minnast nokkru nán-
ar á sprengjuheldu skýin, —-
(ekkert íslenzkt orð er til yfir
þessar neðanjarðarhvelfingar,
sem hér eftir verða nefndar
loftvarnabyrgi í þessari grein)
og verður þá eðlilegast að at-
huga þessar spurningar:
Fyrir hvað stóran hluta íbú-
anna á að byggja loftvarna-
byrgi?
Hvar eiga þau að vera?
Hvernig á fyrirkomulag
þeirra og gerð að vera? og
hversu traúst er nauðsynlegt að
þau séu?
Áður en ég svara fyrstu
spurningunni, vil ég vekja eft-
irtekt á þeirri reginvillu, sem
gerð var á Spáni með því að
leyfa flóttamönnum frá orustu-
svæðunum að setjast að í bæj-
unum: Vitanlega áttu þeir að
dvelja í sveitunum og þeim
fylkjum, sem lýðræðisstjórnin
réð yfir. Miklir örðugleikar
hefðu vitanlega orðið á því
skipulagi (sérstaklega á Spáni)
— en þeir urðu þó enn stór-
kostlegri með því fyrirkomu-
lagi, sem haft var. í Barcelona
fjölgði t. d. íbúunum um Vz
milljón flóttamanna.
Ég hefi áður drepið á tilgang
þessara ofbeldisárása með að
skapa ótta. Allsstaðar í fólks-
fjölda mun einhver hlutinn
óttafyllri en hinir. Ef ekki eru
til loftvarnabyrgi handa þeim
l kjarkminni að leita til, verða
þeir lostnir skelfingu, og ef
óttinn nær að grípa um sig —-
breiðist hann út eins og eldur
Hæstaréttarmál ðt af kanpMnm
sjémanna til gjaldprota ntgerðar.
------+------
Hœstiréttur ómerkir héraðsdém~
inn og vfsaði málinu frá.
------»-.
Igærmorgun var kveðinn upp dómur í hæstarétti í
málinu skiptaráðandinn í Suður-Múlasýslu f.h. þrota-
bús útgerðarsamvinnufélagsins „Kakali“ gegn Sigurði
Jóhannssyni. Var meðferð máls þessa í héraði og héraðs-
dómur ómerktur og málinu vísað frá héraðsdómi.
Mál þetta er höfðað fyrir sjó-
rétti Suður-Múlasýslu með
stefnu birtri 11. sept. 1936 af
Eiríki Bjarnasyni f.h. Sigurðar
Jóhannssonar Eskifirði gegn
skiptaráðandanum í Suður-
Múlasýslu M. Gíslasyni f.h.
þrotabús útgerðarsamvinnufé-
lagsins ,,Kakali“ til greiðslu á
eftirstöðvum á kaupi kr. 269,33
og ennfremur að viðurkenndur
verði sjóveðréttur stefnandans
fyrir kröfum þessum í v.b.
Birkir með tilheyrandi.
Hafði Sigurður Jóhanns-
son undanfarin ár verið ráðinn
á vélbátinn „Birki.“ Hafði jafn-
an gengið svo til, að Sigurður
hafði ekki fengið kaup-
gjald sitt eða aflahlut greidd-
an að fullu í lok hverrar ver-
tíðar, en greiðslu lofað eftir
þörfum hans. Við uppgerð
síðustu áramóta var innieign
Sigurðar Jóhannsson í ógreiddu
kaupgjaldi við téð skip kr.
269,33.
Sigurður var einn þeirra
manna, er var stofnandi að og
starfandi meðlimur í útgerðar-
samvinnufélaginu „Kakali“
þann tíma, sem félagið fékk að
halda starfsemi sinni uppi. En
eftir síðustu áramót var skipa-
stóll félagsins tekinn af félag-
inu að tilhlutun fjármála-
ráðuneytisins fyrir ábyrgð,
sem það hafði tekið á
sig vegna bátakaupa. fé-
lagsins í byrjun starfs, En síð-
ari hluta fyrra árs lenti félag-
ið í fjárþröng vegna aflabrests.
Var þá leitað stuðnings ríkis-
stjórnarinnar, til þess að greiða
eftirstöðvar af kaupgjaldi
þeirra manna, sem starfað höfðu
við báta félagsins. Ríkisstjórn-
in lét félaginu í té fé, sem
greitt var að jöfnu hlutfalli öll-
um, sem höfðu starfað hjá félag-
inu, án tillits til þess, hvort
þeir voru félagsmenn eða
ekki.
Eftir að félagið varð gjald-
þrota var Eiríki Bjarnasyni fal-
ið að innheimta allar kaupkröf-
ur þrotabúsins. Fjármálaráðu-
neytið gekkst inn á að greiða
allar kaupkröfur utanfélags-
manna, en neitaði greiðslu á
kaupkröfum félagsmanna. Jafn.
framt sem mál þetta var höfð-
að, til innköllunar á kaupgjaldi
Sigurðar Jóhannssonar, var
það prófmál fyrir þær aðrar
kröfur, sem Eiríkur Bjarnason
hafði umboð til innheimtu á
fyrir aðra starfsmenn félagsins,
sem voru félagsmenn.
í vörn málsins fyrir sjódómi
Suður-Múlasýslu er einkum lögð
áherzla á það atriði, að Sigurð-
urður Jóhannsson hafi verið
einn af stofnendum félagsins
„Kakali“, en í félagslögunum
sé það tekið fram, að stofnend
ur og félagar séu samábyrgir
fyrir öllum skuldbindingum
þess til báta. og skipakaupa.
Þegar félagið varð gjaldþrota,
kom í ljós, að það átti ekki fyrir
skuldum. Væri því auðsætt, að
umbjóðandi stefnanda stæði í
persónulegri skuld við lánar-
drottna félagsins um miklu
hærri fjárhæð, en hann gerði
kröfu til.
Héraðsdómur dæmdi þrota-
búið til að greiða Sigurði Jó-
hannssyni upphæðina, en
hæstiréttur leit svo á, að ekki
lægi nægileg sönnun fyrir um
mmmmmmmmmmm
Síglaður —
sfvlnnaiiili
ur HÖRPC MÁLNINGU
1SKK-Q6 KiáLNlNGRR-
VERKSIVilCJRNÍ

MatrósfOt,
blússuföt eöa jaklw-
föt, anðvitaö úr
Fatabúölnni.
ðdýrt
Hveiti í 10 lb. pokum 2,25
Hveiti í 20 Ib. pokum 4,25
Hveiti í lausri vigt 0,40 kg.
Strásykur 0,65 kg.
Molasykur 0,75 kg.
Spyrjið um verð hjá okkur.
BREKKA
Símar 1678 og 2148.
Tjarnarbúðin. — Sími 3570.
Útsvars- og skatta-kærur
skrifar Pétur Jakobsson,
Kárastíg 12.
það, að kröfu þeirri, sem málið
varðaði, hefði verið lýst í þrota
bú stefnda samkvæmt 33. gr.
sbr. 90. gr. skiptalaganna, og
3. mgr. 1. gr. laga nr. 52/1914,
eða að skiptaráðandi hafi vísað
henni til sjódóms samkvæmt
áðurnefndu ákvæði laga nr.
52/1914. Yrði því af þessum á-
stæðum að ómerkja hinn áfrýj-
aða dóm og málsmeðferð í hér-
aði og vísa málinu frá héraðs-
dómi.
í sinu og verður óstöðvandi.
Séu loftvarnabyrgi til, þar
sem þeir ístöðuminni geta leit-
að afdreps, þá munu þeir ná
aftur valdi yfir taugum sínum
og skelfingin nær ekki tökum.
Loftárásin hefir ekki heppnast.
Ég varð oft vitni að því 1 Barce-
lona, að fólkið, sem í byrjun
árásarinnar hafði leitað skjóls
í loftvarnabyrgjunum, gleymdi
allri hræðslu og kom aftur út á
gÖtuna til þess að horfa á þenn-
an stórkostlega hildarleik, sem
leikinn var hátt í lofti yfir höfð-
um þess. Það hafði gleymt sínu
eigin öryggi.
Samkvæmt þeim upplýsing-
um, sem ég hefi aflað mér, var
víðast komið upp loftvarna-
byrgjum fyrir Vi'—% íbúanna.
í Barcelona voru gerð um 1500
loftvarnabyrgi, sem rúmuðu á-
samt neðanjarðarjárnbrautun-
um hér um bil helming íbúanna
að meðtöldum flóttamönnum. í
Almeria voru um 60 þús. íbúar,
en um 25 þúsundir flóttamanna
höfðu sezt þar að, þar voru loft-
varnabyrgi fyrir 65 þúsund
manns eða fyrir 5 þúsund fleiri
en íbúatala bæjarins var. Síðar
mun ég minnast á ástandið í
þessum bæ.
Venjulega líða aðeins fáar
mínútur frá því að varnarlúðr-
arnir gjalla og þangað til fyrstu
sprengjurnar falla, og skilyrðið
fyrir því að byrgin komi að
notum er, að auðvelt sé að kom_
ast í þau. Ég hefi þannig upp-
sett dæmi:
Vér tökum mann einhvers-
staðar í borginni og hugsum
oss hann sem miðdepil hrings
með 200 metra geisla. Innan
þessa hrings á að vera gangur
niður í loftvarnabyrgi. Þessi
útreikningur er áreiðanlega
réttur í öllum aðalatriðum, —•
vegna þess, að það tekur 1—2’
mínútu1" :ið komast 200 metra,
— fer pað eftir fráleik viðkom-
anda — og auk þess má gera
ráð fyrir að ös sé við inngang-
inn, svo að töf verði i nokkrar
mínútur, áður en komist verður
niður, og þá er hléinu lokið —
sprengjunnar von á hverju
augnabliki.
Ef loftvarnarúm er í kjallara
íbúðarhúss, er vitanlega auðvelt
fyrir íbúana að forða sér, og er
sérstaklega þýðingarmikið á
næturnar að þurfa ekki að eyða
tírna í að klæða sig. En þessi
byrgi hafa þann ókost, að það er
örðugt að gera þau nægilega
sprengjuheld, og auk þess hefir
reynslan sýnt, að það er oft
mestum vandræðum bund-
ið, að ná íbúunum úr slíkum
kjallara, ef húsið hrynur yfir
hann.
Ef nota skal svona kjallara
sem loftvarnabyrgi, er það ó-
hjákvæmileg nauðsyn að þeir
hafi útgang á tveimur stöðum
og að þeir liggi svo langt frá
húsinu, að útganga verði auð-
veld, þó að það hrynji.
í þéttbyggðum bæjarhlutum
er bezt að koma loftvarnabyrgj-
unum fyrir sem göngum undir
gangstéttabrúninni, er liggi
eins og gatan. Þá er skilyrði, að
útgöngudyr séu að minsta kosti
tvær og að séð sé fyrir nægi-
legri loftræstingu.
Þar sem opin svæði eru eða torg
mætti útbúa stærri byrgi, sem
þá ætti að tengja með göngum
við byrgin í þéttbýlustu bæjar-
hlutunum, svo að unnt væri að
rýma úr þeim, ef þau skyldu of-
fyllast. (Frh.)
Æskan,
5. hefti yfirstandandi árgangs
er nýkomið út. Hefst þa'ð á
framhaldssögunni Bærinn á
ströndinni, eftir Gunnar M. Magn
úss, Krossinn í Fannadal, eftír
Jón Bjarnason, Skorrastað, Kín*
versk pjóðareinkenni, eftir Odd-
nýju E. Sen, Vorljóð, eftir Ósk-
ar Þórðarson frá Haga o. m. fl.
Aðventa,
bók eftir Gunnar Gunnarsson
er nýkomin út í þýðingu Magn-
úsar Ásgeirssonar. Útgefandi er
Bókaverzlun Heimskringlu h.f.
Bókarinnar verður nánar getið
seinna.
ÚtbreiSið Alþýðublaðið!