Haukur - 23.04.1898, Blaðsíða 6

7«
HAUKUR.
I. 19.—20.
tóninn, og sína meira eða minna mislánuðu tilraun
til þess að stæla hann; hann þarf þvi ekki hjer eptir
að reiða sig eingöngu á eyrað. Og svo má líka
nota þessar tónamyndir við hljóðfræðislegar athugan-
ir, og eru þær, eins og gefur að skilja, æði mikið
handhægari til slíkra hluta, heldur en tónarnir sjálfir
— hinir hverfulu tónar eru orðnir að efni, sem hægt
er að mæla, athuga og rannsaka, í ró og næði. Auð-
vitað er ekki hjer með sagt, að menn, sem algerlega
eru sneyddir öllu söngnæmi, geti hjer eptir með að-
stoð tónritans náð hinum silfurhreinu og skæru tónum
hinna heztu söngsnillinga, og það jafnvel þótt þeir
hafi hina nauðsynlegu lödd til þess; en líkurnar til
þess, eru þó miklu meiri, en áður, og áhald þetta
getur verið hýsna gott og gagnlegt fyrir því, — ekki
sízt vegna þess, hve einfalt það er.
»Með því að hljómrósir Chladnis myndast eingöngu
af venjulegum hljóðöldum, þá hlýtur einnig að mega
framleiða þær með rödd mannsins«, —- hugsaði Hoi-
hrook Curtis með sjer, — »að eins verður að finna
eitthvert viðeigandi áhald til þess. Já, talritínn, hljóð-
ritinn, og ýmsir fleiri —ritar sýna glögglega, að þetta
getur tekizt. Þegar viðeigandi áhald er fundið, ætti
þvi að vera hægt, að gera mannsröddina sýnilega,
jafnvel áþreifanlega«.
Svo tók Curtis að starfa í
þessa átt. Hann bjó til stóra,
hogna pípu, sem lítur út líkt og
afarstór tóbakspípa, en að ofan-
verðu vikkar hausinn ákaflega
mikið, og munnstykkið er það vítt, að hægt er að
hreifa munninn hindrunariaust inni í opinu, jafnvel
þótt sungið sje »af fullum hálsi«. Eptir nokkrar til-
raunir fann uppgötvarinn það, að bezt var að strengja
þunna himnu eins og lok yfir pípuhausinn. Gler- eða
málm-þynnur reyndust algerlega óhæfar. Aðalerfið-
leikarnir voru þeir, að íinna, úr hvaða efni himuan
ætti að vera, og hvernig 0g hvað fast ætti að strengja
hana yfir pipuhausinn. Eptir margar og margvísleg-
ar tilraunir kom það i Ijós, að myndirnar urðu
greinilegastar, ef himnan var höfð úr togleðri (kaut-
sjuk), en hún varð að vera öldungis jafnþunn öll, og
það varð að strengja hana vel og jafnt til allra hliða
yfir pípuopið, sem er 13—15 centimetrar að þvermáli.
Til þess að sem allra auðveldast væri að taka ljós-
myndir af myndum þeim, sem sandurinn tók á sig,
var togleðurshimnan lituð rauð, en sandurinn hafður
ljós. Eríitt vildi það verða, að strengja himnuna öld-
ungis jafnt til allra hliða, en hvað litlu sem munaði
í því efni, þá urðu myndirnar óreglulegar og þar af
leiðandi ónýtar. Bezt reyndist, að festa himnuna á
líkan hátt, eins og málarar festa Ijereptinu 1 ramma
sína. Og til þess að geta sjeð hvort himnan var öil
jafnstrengd, voru fyrst dregnir upp á hana margir
hringir, hver utan yfir öðrum, því að þeir sýndu undir
eins, hvort himnan var meira strengd í eina átt en
aðra. Yæri svo, þá breyttust hringirnir í sporhauga
eða einhverjar aðrar óreglulegar myndir.
E11 þegar togleðurshimnan er komin, eíns oghún
á að vera, þá er líka tónritinn fullger. Ofan á miðja
himnuna er þá stráð hvítleitu dupti, það er vel þurrt
og smámulið matarsalt og hvítur smergill, sem hland-
að hefír verið saman til þess. Síðan er einhver fyr-
irtaks söngmaður látinn synga hreinan tón inn í pipu-
munnstykkið, og í sömu svifum hreytist duptið á
himnunni í reglulega, »geometriska« mynd, sem er að
öllu leyti einkennileg fyrir þann tón, sem sunginn
var. Hver sjálfstæður tónn hefir sína eigin mynd,
hversu nærri sem tónarnir eru hvor öðrum. í hvert
skipti, sem hinn sami hreini tónn er sunginn inn í
pípuna, hreytist duptið í þá einu og sömu mynd, sem
er afbrigðileg og einkennileg fyrir hann. En ef tónn-
inn er nokkura ögn falskur, þá verður myndin þegar
ógreinileg og öðruvísi.
Það liggur í augum uppi, að áhald þetta getur
orðið að ómetanlegum notum við söngkennslu alla.
Það eru teknar ljósmyndir, hæíilega stórar, af hinum
hreinu tónum, og svo eru þær myndir hengdar upp
sem fyrirmyndir. Með tónritann fyrir munni sjer
reynir svo nemandinn að framleiða nákvæmar eptir-
líkingar af fyrirmyndunum á sinni eigin togleðurs-
himnu. Meðan honum tekst ekki að láta sínar mynd-
ir verða að öllu leyti eins, má hann eiga það víst,
að tónar hans eru ekki hreinir.
Að öllum iíkindum verður þess ekki langt að
híða, að sjá megi myndir hangandi á veggjunum hjá
öllum söngkennurum, myndir, sem eru töluvert svip-
aðar snjókrystallamyndum þeim, sem allir kannast við,
— og frammi fyrir þessum myndum standa þá verð-
andi söngmenn og söngkonur með risavöxnu pípurn-
ar sinar fyrir munni sjer. Það eru tónar hinnafræg-
ustu söngsnillinga heimsins, sem nemendur þessir hafa
fyrir sjer, og reyna að stæla með einfalda og óbrotna
áhaldinu sínu.
0 r ö.
Fyrir skömmu datt jeg ofan á háðgrein eina um
sveitamennina — það var víst í einhverju Rvíkur-
hlaðinu. — Þar var verið að henda gaman að því,
að sveitamennirnir kölluðu þá menn »Idíóta«, er þeim
þætti góðir, duglegir, vitrir og merkir menn. Jeg
skal nú ekkert segja um það, hvort sveitamenn hafa
nokkurn tíma notað orðið »Idíót« í virðingarskyni um
beztu menn sína, en hafi þeir gert það, þá hafa þeir
efiaust vitað »hvað þeir sungu«. Þeim hefir sem sje
verið það Ijósara, heldur en háðgreinarhöfundinum,
að orðið »Idíót« táknar upphaflega ekkert annað, en
»mann, sem ekki gefur sig við pólitík«, 0g — fegurra
lofsorð en það, er tæplega hægt að gefa neinum
manni — nú sem stendur. Toggi.
Fróðleiks-molar.
Á Italíu hafa Dýlega verið settar fastar reglur um
verð á nafnbótum. Hjer eptir verða menn'þar í landi
að borga 26,000 kr.. ef þeir vilja verða furstar að nafnbót.
HertogaDafnbótin kostar 20,000 kr„ markgreifanafnbótin
16,000 kr„ greifanafnbótin 13,000 kr., barónsnafnbótin 8,000
kr., og venjuleg aðalsnafhbót 3,000 kr. Til þess að skýra
alveg rjett frá, skulum vjer þó bæta því við, að sje
ítölsku peningunum breytt nákvæmlega í króncir og aura,
þá verða þessar nafnbætur hver um sig nokrum krónum
dýrari, en hjer er sagt. En aptur á móti kostar hver
nafnbót ekki nema þrjá fimmtu hluta af ofan greindri
upphæð, ef hún á ekki að ganga í erfðir; en vilji menn
hafa leyfi til þess, að hafa merkisskjöld, þá kostar hver
nafnbót 600 kr. meira. Mikið ódýrara er það, að fá
leyfi til þess, að bæta einhverju viðurnefni við skírnar-
nafn sitt, því að það fæst fyrir að eins 130 krónur, og þó
verða þeir sjáifsagt fáir, sem kaupa slíkt ieyfi, með því
að algerð nafnbreyting kostar ekki nema 26 krónur, og
það kveður þó töluvert meira að henni, heldur en því,
að hnýta einhverju ofurlitlu viðurnefni aptan í nafn sitt.
— Skaði, að ekki skuli mega selja slikar naftíbætur og
nafnaviðbætur bjer á landi. Það gæti þó eflaust orðið
landsjóði að góðu liði.