Haukur - 19.09.1898, Síða 6

6
HAUKUR.
II. I.— 2.
islegrar festn, án fjelags anda og bjálpfýsi, er ómögn-
legt fyrir nokkura þjóð, að halda hinn æðsta sæti,
eða að ávinna sjer það. Drottnandi kynflokkur, sem
ekki heíir lengur þessa eiginlegleika, er dæmdur til
hrörnunar. En í þessu tilliti hefir hið brezka ríki
stöðugt tekið meiri og meiri framförum. Bæði þjóð
þess og stjórn ávinnur sjer með starfl sínu ávalt fleiri
og fleiri af þeim siðferðislegu eiginlegleikum, sem eru
nauðsynlegir til að halda því í broddi fylkingar.
Englendingarnir koma ævinlega fram sem veigerða-
menn hinna máttarminni kynflokka, en aldrei sem
blóðsugur þeirra. Þeir hafa með röggsemi sinni og
framtakssemi á Egiptalandi, í Súdan, við Nígerána,
í Suður-Afríku og á Indíalandi — bætt hugarfar sitt,
og áunnið sjer yflrgripsmeiri og rjettlátari skoðun á
sambandi sínu við annarlega kynflokka, er þeir hafa
komizt i kynni við. Miljónum manna hafa þeir út-
vegað lögbundna stjórn. Lífið verður ugglausara al-
staðar þar, scm þeir ryðja sjer til rúms. Hinum fá
tæka verkamanní eru tryggðir ávextirnir af striti
sínu. Heiiar þjóðir eru hver eftir aðra losaðar undan
skaðvænum og skammarlegum venjum og reglum, er
þær hafa lotið, og miljónum manna er tryggð heim
ilisró og friður, þar sem þess konar blessun var áður
með öllu óþekkt. Það er satt, að verzlunarviðskifti
hins brezka rikis hafa samtímis aukizt og vaxið.
Það eru laun frá forsjóninni fyrir starfsemi þess í
þarfir mannkynsins. Hjeruð, sem áður máttu heita
eyðimerkúr, þar sem hver mannflokkurinn átti í sí-
felldum ófriði við annan, njóta nú þeirrar blessunar,
er friðurinn heflr í för með sjer, og opna um leið
faðminn fyrir ensku verzluninni.
Menn spyrja stundum, hvort hinni engilsaxnesku
menningu geti verið nokkur hætta búin af Rússlands
hálfu, og hvort Slafarnir sjeu í raun og veru aðreyna
að ávinna sjer hið æðsta sæti meðal þjóðanna. Yjer
skulum lita á ástandið, eins og það er! Yflrráðin
yflr mestöllu yfirborði jarðarinnar eru nú sem stendur
skift á milli þriggja kynflokka, Spánverja, Euglend-
inga og Rússa. Spánverjar heyra til hinum latneska
kynflokki, og yfirráð þeirra mega skoðast sem stop-
ular ieifar hins gamla Rómverska ríkis. Riki þeirra
er nú að veslast upp, og hinn eini kynflokkur, sem
komið getur fram sem keppinautur Englendinga, eru
Rússar. Frakkland og Þýskaland geta sem sje ekki
komið til greina. Frakkar byggja ekki lengur nein
ar nýlerídur. Útflytjendur frá Frakklandi eru ekki
yflr 5000 á ári, og þótt Frakkar geti numið lönd og
Jýst þau eign slna, þá geta þeir, vegna mannfæðarinn-
ar ekki byggt þau. Þýskaland hefir á hinum síðari
árum numið víðáttumiklar nýler.dur, en þær eru flest
ar á þeim stöðum, sem Þjóðverjar geta ekki tekið
sjer bólfestu á, og Þýskalandi er því nauðugur einn
kosturinn, að taka upp nýlendustjórnarhætti liðinna
alda, og loka verzluninni fyrir öðrum ríkjum.
Spurningin verður því sú, hvort Bandaríkin, þeg-
ar þau koma inn á leiksvið heimsins, muni ganga í
lið með Rússlandi, þessum hættulegasta keppinaut
brezka rikisins. Það hefir veiið sagt, að Rissarsjeu
sjálfsagðir bandamenn Bandaríkjanna, og að brezka
ríkið sje þeirra erfðafjandi. En þegar betur er gætt
að, þá sýnir það sig, að allar hrókaræður umvináttu
milli Rússlands og Bandaríkjanna, geta aldrei orðið
annað, en orðin ein. Stjórnarhættir Rússa stefna allir
að því, að koma i veg fyrir ensk-amerískt bandalag,
Og steirma stigu fyrir þvi, að Bandarikin geti haft
nein áhrif eða afskifti í Austurálfunni. Þaðheflrver-
ið tilgangur Rússlands, að lála Monroe-kenninguna*
girða fyrir það, að Bandaríkin geti haft nein afskifti
af Austurlandamálefnum. Það var einmitt það, sem
Rússar stefndu að, þegar þeir drógu sig til baka frá
Alaska. Þeir vildu ekki láta Amerikumenn geta haft
hina minnstu ástæðu til þess, að reyna að hafa áhrif
á gang þeirra mála, er snerta austurströnd Asíu, og
vildu jafnframt koma í veg fyrir það, að Alaska yrði
tilheyrandi ríki Breta í Ameríku.
Rússland er stórt ríki í Asiu, sem sí og æ hefir
brennandi löngun til þess, að auka veldi sitt á allan
mögulegan hátt, og notar aðstoð vesturlandamenning-
arinnar, til þess að fullnægja þessari metorðagirni
sinni. Hinar rússnesku landavinningar, eru ekki
sprottnar af iðnaðar framtakssemi, verzlunaráhuga
eða löngun til þess, að láta auðæfln bera meiri arð.
Þær eiga eingöngu rót sína að rekja til hinnar ó-
stjórnlegu valdafíknar. Hinir rússnesku stjórnvitringar
elska valdið framar öllu öðru, og þeir hafa á síðast
liðnum tveim öldum aukið hið rússneska riki svo
mjög, að það nú nær yflrsvæði, sem er þrefalt stærra,
en Bandaríkin. Og þessari aukningarpólitik sinni
halda þeir áfram sí og æ. Ef þeir mæta einhvers
staðar mótspyrnu, þegar þeir eru að reyna að færa
út takmörk ríkisins, hætta þeir undir eins tilraunum
sinum þar, og láta þær bíða betri tíma, en ryðja sjer
svo ótrauðlega til rúms einhvers staðar annars staðar,
er menn eru óviðbúnir að veita þeim nokkurt við-
nám. Þeir slá aldrei með öllu frá sjer áformi, sem
þeir einu sinni hafa sett sjer. Það eru nú liðin meira
en 800 ár, síðan þeir sendu 80,000 vopnaðra manna,
til þess að leggja hið austrómverska (bizantiska) ríki
undir sig, og taka Konstaninópel, Þessu áformi, sem
þeir þá urðu að gefast upp við, hafa þeir aldrei sleppt
úr huga sínum síðan. Þeir hafa að eins frestað því
ár frá ári, og bíöa jafnt og þjett eftir hentugu tækifæri.
Hin rússneska drottnunargirni telur sjer vísa von
um Tyrkland, Persíu, Indland og Kina, og auðnist
Rússum, að ná þessum landflæmum undir sig, þá hafa
þeir yfirráð yflr 17 miljónum ferhyrningsmílna af
andi, og 900 miljónum manna. Hrörnun hins brezka
rikis er aðal skilyröið fyrir því, að þessir draumar
*) Monroe-Doktrin. Svo nefnistsú meginregla er
James Monroe, hinn 5. í röðinni af íorsetum Bandarikj-
anna, fjekk stjórnina til að ákveða 2. des. 1828. í henni
mæla riki Norðurameriku svo íyrir, að þau muni ekki
þola það, að Efrópuþjóðir sletti sjer fram i innanríkismál-
efni atneriskra ríkja. Þessi meginregla, sem hefir verið
stytt í orðsháttinn: >Ameríka fyrir Ameríkumenn«, hefir
oft valdið sundurlyndi milli Evrópu, 'einkum Englands, og
Ameríku, en mun aldrei hingað til hafa verið skýrð til
hlítar, og er hætt við, að hún verði jafnan orsök þykkju
og sundurlyndis, þar til það verður gert. Jafnvel nú á
siðustu árum (í janúar 1896) bentu ríki Norðurameriku
á þessa meginreglu í tilefni af smávægilegri landamæra-
þrætu milli Guayana, sem er eign Breta, og lýðlendunnar
Venezuela í Suðurameriku, og litur því svo út, sem stjórn
Bandaríkjanna sje þeirrar skoðunar, að meginregla þessi
gildi um a)la Ameriku, þar sem Monroe forseti hefir
upphaflega auðvitað að eins átt við Norðurameriku og
sjerstaklega við viðskifti Englands og Bandaríkjanna, sem
þá hötðu svo nýskeð brotizt undan yflrráðum Englendinga.
En hvernig sem i þvi liggur, er mjög hætt við, að f'riðn-
um, einkum milli Englands og Bandai íkjanna, verði si-
felld hætta búin af þessari Monroe-kenningu, meðan ekki
eru settar skýrar ákvarðanir um, hvernig eigi að skilja
hana, og hve langt hún nái. (Þýð.)
I