Alþýðublaðið - 31.07.1939, Blaðsíða 3

MÁNUDAGINN 31. JOLI 1939.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
ALÞYÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hana:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021: Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
Viðsklpti ekkar
við Mnrlðnd.
SJALDAN eða aldrei hafa
svo margir góðir gestir frá
Norðurlöndum komið hingað til
lands, eins og nú á þessu sumri.
Hvar sem maður hefir komið á
samkomustað, hefir danska,
norska og sænska klingt í eyr-
um ásamt þeirri „skandinav-
isku“, sem við íslendingar töl-
um við þessar bræðraþjóðir
okkar.
Meðal gestanna hafa verið
ýmsir helztu stjórnmálamenn
Norðurlanda, sem eflaust hafa
hnýtt bönd hlýrrar vináttu við
ýmsa mæta menn af öllum
flokkum. Gera má því fastlega
ráð fyrir, að málefni vor íslend-
inga eigi enn meiri skilningi og
góðvild að mæta hjá bræðra-
þjóðum okkar á Norðurlöndum
eftir en áður.
Við íslendingar. erum að vísu
það smáir, að við getum ekki
nema á fáum sviðum lagt fram
skerf, svo að nokkru nemi, til
norrænnar samvinnu. Frá liðn-
um tíma getum við að vísu vísað
til bókmennta okkar, sem eru
einstæðar í sögu Norðurland-
anna, og þeirrar tungu, sem við
einir saman höfum varðveitt
frá gleymsku. En þegar um er
að ræða samvinnu Norðurlanda
nú á dögum, hlýtur hún að
miklu leyti, hvað viðskipti
snertir, að vera undir því kom-
in, hversu mikla alvöru og alúð
hin önnur Norðurlöndin geta og
vilja leggja í það að efla þau.
Eins og Ivar Wennerström
hefir réttilega bent á, eru all-
miklir örðugleikar á þessu, að
nokkru leyti vegna þess, að
Norðurlöndin framleiða sams
konar vörur í samkeppni hvert
við annað og vegna þess, hve
erfitt er um öll viðskipti þjóða
á milli vegna verzlunarhafta.
Samkeppni þessi er á sumum
sviðum svo hörð, að nærri lætur
að barizt sé upp á líf og dauða,
og í þeirri baráttu hlýtur sá
veikari að verða undir. Af hálfu
vor Islendinga eru átakanleg
dæmi til um þetta í samkeppn-
inni við Norðmenn. I hvert
skipti og þrengt hefir að með
saltfisksmarkaðinn, hefir sam-
keppnin um sölu farið fram á
þann hátt, að verðlækkun hefir
orðið á fiskinum og báðir aðilar
stórtapað. Noi’ðmenn, sem að
sjálfsögðu eru miklu sterkari en
við, hafa svo tekið upp hjá sér
þá reglu, að veita saltfisksfram-
leiðendum styrk frá rikinu, sem
á síðari árum nemur allt að
þriðjungi af markaðsverði fiskj-
arins.
Um hinn aðalatvinnuveg okk-
ar, síldarútveginn, gegnir ennþá
nokkuð öðru máli. Síðan Síld-
arútvegsnefnd tók til starfa í
ársbyrjun 1935, hefir frá íslands
hálfu ekki verið rekin nein
verðsamkeppni við Norðmenn,
því að Síldarútvegsnefnd hefir
haldið verðinu jöfnu og föstu
á hverju ári. Hins vegar hefir
verkun íslenzkrar síldar fyrir
forgöngu Síldarútvegsnefndar
farið batnandi á hverju ári. Er
því svo komið, að kaupendur
vilja heldur fá íslenzku síldina,
sem söltuð er í landi, en síld
Norðmanna, er þeir salta á skip-
um hér við land.
Hessari samkeppni eiga Norð-
menn erfitt með að svara með
því að bæta hjá sér verkunina,
þó að þeir hafi gert mjög sterk-
ar tilraunir til þess. Norðmenn
hafa á síðari árum tapað á síld-
veiðum sínum hér við land,
stundum af því að þeir hafa
veitt of mikið og ekki getað selt
síldina og stundum af því að
veiðin hefir verið of lítil til að
bera sig.
Þetta er gamla sagan, sem
gerðist hér, áður en Síldarút-
vegsnefnd tók til starfa. Þessari
síðustu samkeppni af hálfu ís-
lendinga er nú talið, að Norð-
menn hafi í hyggju að svara
með því að veita háan ríkisstyrk
til síldveiðanna hér við land.
Fari svo, að norska stjórnin
veiti þennan ráðgerða ríkis-
styrk, og hann verði notaður til
þess að setja niður síldarverðið
á erlendum markaði, er stór-
hætta á því, að eins fari um
síldina og fiskinn, þannig, að
við getum hvorki framleitt fisk
né síld, nema með stórtapi.
Þegar svo er komið atvinnu-
vegum okkar, getum við íslend-
ingar ekki haldið áfram að vera
sjálfstæð þjóð til lengdar.
Á öllum Norðurlöndum ©ru
Alþýðuflokksmenn við stjórn
eða þátttakendur í stjórn. Auk
þeirrar hlýju og velvilja, sem
Norðurlandaþjóðirnar án tillits
til flokkaskipunar bera hver til
annarrar,'hljóta félagsleg bönd
jafnaðarstefnunnar að binda
þessi lönd enn sterkari bræðra-
böndum en ella.
— Viðskiptamálasamkeppni
Norðurlanda er að vísu örðug
viðfangs, en eyðileggjandi sam-
keppni þjóða á milli er algengt
að upphefja með samningum í
frjálsum viðskiptum einstak-
linga eða fyrirtækja.
Þó að hér sé um örðug við-
fangsefni að ræða, hlýtur það
bræðraþel, sem ríkir á milli
Norðurlandaþjóðanna, að gera
alla samninga um þessi mál létt-
ari en ella, og þó að bræður
okkar á Norðurlöndum séu
flestir komnir hingað til að
skemmta sér, verður ekki kom-
izt hjá því að benda á, að þetta
mál er svo aðkallandi, að það
verður tafarlaust að taka til
rækilegrar íhugunar, hvernig
bezt verði ráðið fram úr því.
Leikföng.
Bílar frá 0,85—12,00
Skipfrá 0,75—7,25
Húsgögn frá 1,00— 6,25
Töskur frá 1,00— 4.50
Sparibyssur frá 0,50— 2,65
Smíðatól frá 1,35— 4,50
Kubbakassar frá 2,00— 4,75
Perlufestar frá 1,90— 4,50
Spil, ýmisk. frá 1,50—10,00
Armbandafár frá 1,25— 2,50
Hringar frá 0,75— 1,00
Dódakassar frá 1,09— 4,50
Dátamót frá 2,25— 6,00
Göngustafir frá 0,75— 1,50
•g ótal margt fleira.
H. EinarssM & Björnsson
Bankaatrcsti 11.
Kaupum tuskur ©g stúgapaka.
flBT Husgagnavinnusiofan m
Balduregötu 39. Simi 4166.
Samtal vlð Staunlng.
Framhald af 1. sfiðu.
gæta, að tala verkamanna í
landinu hefir vaxið mjög mikið.
í mörgum iðngreinum eru allir
búnir að fá atvinnu, í nokkrum
iðngreinum eru 8—10% at-
vinnulausir, en meðal óiðn-
lærðra verkamanna — dag-
launamannanna — er tala at-
vinnuleysingja töluvert hærri,
þar eð sá hópur hefir vaxið
mjög mikið við þær þúsundir,
sem hafa streymt úr sveitun-
um inn í bæina.“
— En hvað getið þér sagt
okkur um stjórnmálaástandið?
„Atvinnuleysið hefir auðvit-
að gert mörgum verkamannin-
um lífið beizkt og skapið biturt,
og sennilega hefir það haft
riokkur áhrif á seinustu kosn-
ingar. Nokkrir hafa í blindum
ákafa kastað atkvæðum sínum á
einræðisstefnurnar — kommún-
ista og nazista —, sem þó að
sjálfsögðu eru alveg áhrifalaus-
ar í dönskum stjórnmálum. Þær
hafa sína 3 þingmennina hvor,
en báðar vilja það sama: grafa
ræturnar undan lýðræðinu eins
og þær hafa gert annars staðar.'
43°|o kjósenda á bab vlð
Alpýðuflokkinn.
Við höfum ekki meirihluta
einir, við fengum 43% allra
greiddra atkvæða við seinustu
kosningar, en ásamt hinum
danska Framsóknarflokki —
hinum róttæka vinstri flokki —,
sem hefir um 10"% af greiddum
atkvæðum, hafa lýðræðisflokk-
arnir meirihluta í báðum deild-
um ríkisþingsins, og við þennan
meirihluta hefir stjórn mín
stuðzt á ellefta ár.
Auk hinnar knýjandi og mjög
víðtæku kreppulöggjafar, sem
við höfum gengizt fyrir, höfum
við barizt fyrir hvers konar um-
bótum á kjörum fólksins á
grundvelli félagshyggju og lýð-
ræðis. Við höfum komið á góð-
um alþýðutryggingum, sem ná
'til atvinnuleysingjanna, hinna
sjúku, öryrkjanna, gamalmenn-
anna, munaðarlausra -barna,
blindra, heyrnar- og mállausra
og annarra, sem þjást af ólækn-
andi sjúkdómum. Við höfum
gengizt fyrir hinum stórkost-
legu atvinnubótaframkvæmd-
um og sett lög, sem tryggja öll-
um verkamönnum 14 daga sum-
arleyfi með fullum launum. Við
höfum sett nýjar og betri reglur
um lögskráningu á skipin og
tölu skipverja á þeim, end-
urbætt slysatryggingarnar,
byggt ódýra bústaði fyrir gam-
almenni, sem njóta ellistyrks,
og barnmargar fjölskyldur, bú-
staði fyrir landbúnaðarverka-
menn og margt annað.
Og loks höfum við alltaf hald-
ið fast við hlutleysisstefnuna,
sem við væntum að muni
tryggja landið, ef til alvarlegri
viðburða skyldi draga milli
annarra þjóða.“
Ekki barizt nógu ákveðið
oegn kemmánistum á
íslandi.
— Hvernig lízt yður á stjórn-
málaástandið á íslandi?
„Ég get nú ekki talað mikið
af eigin reynslu um það, en mér
hefir lengi skilizt, að hér væri
ekki barizt nógu ákveðið á móti
áhrifum kommúnismans. .Menn
hefðu átt að sjá, hvaða hlutverk
þessi hreyfing hafði á Þýzka-
landi, þar sem hún leiddi hinar
ógurlegustu hörmungar yfir
verkalýðinn. Hvar sem þessi
hreyfing nær að festa rætur, er
hún ógæfa fyrir verkalýðinn, því
að markmið hennar og hlutverk
liggja fjarri öllum markmiðum
lýðræðisins og verða þess vald-
andi, eins og skiljanlegt er, að
æsa mikinn hluta þjóðanna upp
á móti verkalýðnum.
En nú skilst mér, að skapað-
ar hafi verið hreinar línur, og
nú verður Alþýðuflokkurinn —
laus við alla áhangendur ein-
ræðisins — að vinna á grund-
velli lýðræðisins að einingu
allra þeirra krafta, sem vilja
efla lýðræðið og taka þátt í
heilbrigðri þróun atvinnulífsins
og menningarinnar í þágu hins
vinnandi fólks.
Irygglleo framkoma viö
Jón Baldvlnsson siönstn
dagana, sem hann Itföi.
Að flokkurinn skuli taka þátt
í hinni almennu þjóðlegu ein-
ingu til þess að ráða fram úr
vandamálum tímanna, tel ég
ekki nema rökrétta áfstöðu af
hans hálfu eftir þá óeiningu og
eyðileggingu, sem á undan var
gengin. — Það hryggir mig, hví-
líka framkomu Jón Baldvins-
son varð að þola síðustu ævi-
daga sína. Það var mikill missir
fyrir okkur alla, að hann skyldi
falla frá.“
— Og hvað segið þér svo um
ástandið í alþjóðamálum?
„Ja, hver ætti eiginlega að
geta sagt nokkuð um það. Því
miður eru ýmis alvarleg merki
þess, að ófriður og slæmir tím-
ar fyrir mennina séu í aðsigi.
En það eru þó líka öfl að verki
til þess að ráða fram úr óein-
ingunni á samningagrundvelli.
Mér virðist það mundu vera
mikið happ, ef eitt eða fleiri
stórveldanna gengist fyrir
virkilega vx'ðtækum samninga-
umleitunum um þau vandamál,
sem nú er mestur hiti um.
Ekki til þess að ræða um hvert
einstakt stórt eða lítið mál, held-
ur þannig, að allir settust raun-
verulega við eitt og sama borð
með það fyrir augum að kom-
ast að virkilegri niðurstöðu um
allt það, sem skilur, og ef til
vill að fá úr því skorið með
gerðardómi, sem nú er hætta á,
að leiði til vopnaðra átaka.
En því miður hefi ég ekki á-
stæðu til að vænta slíkrar
lausnar á þeim deilumálum, sem
nú er talað um af svo mikilli
alvöru.
ForÉemi hinna frjálsu
Norðurlandapjóða.
Enginn getur sagt, hvað fram-
tíðin ber í skauti sér, en tím-
arnir hvetja okkur, sem tilheyr-
um smáþjóðunum, til þess að
standa saman um þá stefnu,
sem hinar frjálsu, sjálfstæðu
þjóðir á Norðurlöndum hafa
tekið. — Ekki í stríði, heldur í
bróðurlegri samvinnu mun sam-
félag þjóðanna aftur lifa þá
tíma, að áfram miði, að fræðsla
og menning fari vaxandi og
menn af öllum þjóðum lifi frið-
samlega hlið við hlið.
Og að lokum vildi ég biðja
fyrir kveðju til íslenzku þjóðar-
innar með hjartanlegri ósk um
góðan árangur af því uppbygg-
ingarstarfi í landinu, sem við
allir getum séð fyrir augum
okkar,“
SJómanna- og gesta~
heimili Siglufjarðar.
SÁ GLEÐILEGI viðburður
hefir gerzt, að á Siglufirði
hefir verið opnað til almennra
afnota sjómanna- ag gestaheimili.
Það var opnað og tók til starfa
sunnudaginn 23. júlí sðastlið-
inn.
Allir, sem eitthvað þekkja til á
Siglufirði, vita, að nauðsynin á
slíkri starfsemi sem þessari var
ákaflega brýn, ekki sízt um síld-
reiðitímann, þegar aðkomufólk,
sem atvinnu stundar þar, skiptir
mörgum þúsundum. Þrátt fyrir
þörfina á slíku húsi sem þessu,
hefir þó ekkert íslenzkt gesta-
eða sjómannaheinxili verið til þar
áður. Og að þetta heimili er nú
tekið til starfa er fyrir áhuga og
dugnað og fram úr skarandi at-
orku stúkunnar Franxsókn á
Siglufirði, og má það heita nærri
því kraftaverk, að tíltölulega litil
stúka skuli hafa afrekað þetta á
svo stuttum tíma. Slíkt hefði hún
ekke getað gert, nema til væru
forgöngumenn, sem hvorki spör-
uðu fé né erfiði til að korna
þessu í kring og mættu skiln-
ingi og stuðningi hins oþinbera
og allra góðra manna.
Stórhugur siglfirzku templar-
anna var svo nxikill, að þeir ætl-
uðu sér að byggja stórt og
vandað nýtizku samkomuhús
fyrir þessa starfsemi. Sá, er lín-
ur þessar ritar, sá í vetur upp-
drátt að slíku husi, er kosta
nxundi hundrað þúsund krónur.
En frá því urðu þeir að hverfa
um skeið, því að þeir gátu ekki
fengið innflutningsUgdi fyrir
'byggingarefni í það, og fleiri á-
stæður munu hafa hamlað. En
tíl þess að gefast ekki upp við að
koma hugmynd sinni í fram-
kvæmd strax, keyptu þeir hús
Kvenfélags Siglufjarðar fyrir 36
þúsund. Félagið galö þúsund af
þeirri upphæð, og húsið hefir
verið mikið endurbætt og lagað
til þessarar starfsemi, svo og í
kringum það.
Og nú hafa sjómenn og aðrir,
sem þurfa athvarf, þar
geta lesið blöðin, hlustað á út- ~
varp, skrifað bréf og hvílt sig f:
rólegheitum. Þeir geta líka féngíð'
þar geymd föt og því likt. sem
erfitt er að hafa með sér tuu
,borð í skipunx eða í litlum Qg
oft slæmum húsakynnum- Þá eru
ýrnsar veitingar . seldar. vægara
verði en annars staðar.
Það þarf varia að efa, að sunn-
lenzkir sjómenn og verkamenn
notí I>etta nýja gestaheinxili, þvl
að ekki þarf að efa, að ölluin
verður þar vel tekið, og það
skiptir lika máli, að nauðsynin
á þessari starfsemi koxxxi í: ljós;
því verði þetta húsxiæði of lítið,
þá er þeinx, senx því hafa komið
upp, treystandi til að halda á-
fram og bæta við. Því stúkan
Framsókn hefir ekki gefið upp
þá von og ætlun sína. að koma
upp nýju húsi á lóð sipni.
Þégar heimilið var opnað tit |
afnota var húsfylljr og allt af
síðan lxefir verið gestkvænxt- Al-
þingi hefir samkvæmt samþykkt
styrkt stofnunina með 30 þús.
króna tíUagi í stofnkostnað, bæj-
arstjórn Siglufjarðar hefir ákveð-
ið að láta 10 þús. kr. í samá
skyni.
Stjórn fyrirtækisins skipa, kosn
ir af st- Framsókn: Pétur Björns-
son kaupmaður, Öskar Þorláks-
son sóknarprestur og Þöroddur
Guðmundsson kosinn af bæjár-
stjórn Sigluf jarðar. Skiiningur
þess opinbera er lýsir sér í þeím
fjárveitingum er ég hefi nefnt
er góðra gjalda verður, og dugn-
aður og fjárframlög stúkumxai
og stúkufélaganna er frábær. þvj
að koma þessu af stað svo mýnd-
arlegt sem það er áð öllu leyti
hefir kostað mikið fé, og feiknar-
legt starf. Þeir, sem dvelja á
Siglufirði um lengri eða skemmri
tíma geta sannfært sig uin þah
alit saman. — Og þeir geta stutt
að því að þeir, sem þetta þarfa
verk hafa unniö fái uppskorið
þau einu laun sém þeir óska.
Það að sem allra flestir komi
á heinxilið og njóti þar gleði og
gestrisni. Þeir geta líka létt und*
ir með rekstrinum með þvi að
kaupa þar þær veitíngar, sem
þeir æskja og annars kéyptu ef
tíl vill annars staðar.
Þeir geta stutt þarfa og góða
stofnun eftir efnum og ástæð-
um, og notið þó mest sjálfir. ’
Felix Guðmuitdsson.
"lf'tdsrmincla
Akranes
Áætlunarferðir alla þriðjudaga og föstudag* strax eftir
komu Ms. Fagraness. Frá Borgarnesi ,kl. 1 e. h. Fagra-
nesið fer ttl fteykjavíkur á þriðjudögum kl. 9 síðdegis
Hraðferðir B. S. A.
Alla daga nema mánuáaga.
um Akranes og Borgarnes. — M.s. Laxfoss annast sjé-
leiðina. Afgreiðslan í Reykjavík á BMreiðastöð ís-
lands, sími 1540.
Blfreiðastðð Akureyrar.