Alþýðublaðið - 23.10.1939, Blaðsíða 2

MÁNUDAGUR 23. OKT. 1939
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
13) Ég skal lána þér blátiglóttu svuntuna mína. Þú getur breitt
hana á gólfið. Gakktu svo að hundinum og settu hann á svunt-
una. Opnaðu svo kistuna og taktu svo mikla peninga, sem þú
vilt. Það eru allt saman koparskildingar. En ef þú vilt heldur
silfur, þá farðu inn í næsta herbergi. — 14) Þar situr hundur,
og augun í honum eru eins stór og mylluhjól. Farðu eins að með
hann. En ef þú vilt fá gull, þá verðurðu að fara inn 1 þriðja her-
bergið. En hundurinn, sem þar er, hefir augu, sem eru jafnstór
og sívali turninn. Það er nú hundur, sem vert er um að tala. En
settu hann bara á svuntuna mína og taktu úr kistunni svo mikið
gull, sem þú vilt. — 15) Það er ekki svo vitlaust, sagði her-
maðurinn. En hvað á ég að gefa þér, gamla norn? því að eitthvað
viltu hafa fyrir snúð þinn, býzt ég við. — 16) Nei, sagði nornin.
Ég vil enga peninga. Þú skalt bara koma með gömlu eldfærin,
sem hún amma mín gleymdi þar. — 17) Jæja, bittu þá um mittið
á mér, sagði hermaðurinn. Hérna er bandið, sagði nornin, og
hérna er blátíglótta svuntan mín.
Vinnan við hitaveituna.
t útvarpi-nu fyrir nokkrum dög-
um var birt frá skrifstofu Höj-
gaard & Schulz A/S, sem hefir
hitav-eituna með höndum, að
verkam-enn, sem fjölskyldu hefðu
fram að færa, væru látnir sitja
fyrir vinnu. Af þessum sökum
gerði ég mér ferð um flesta
flokka, er vinna við hitaveituna,
og varð þess áskynja, að all-
margir einhleypir menn vinna
þarna. Sömuleiðis fór ég ofan á
vinnumið'lUnarsikrifstofu til að
stimpla og spurði að því, hvort
ég væri eini a-tvinnulausi fjöl-
skyldumaðurinn í bænum, og var
svarið, sem ég fékk, það, að
þangað kæmi daglega fjöl.:li
manna, sem hefði frá 1—8 börn
fram að færa og ekkert hefðu
haft að gera um 1-engri og
skemmri tíma. Allir þurfa að
vinna; það viðurkenna allir; en
það hljóta rnenn jafnframt að sjá,
að þörf fjölskylduföðurins er
mieiri. — Fjölskyldufaðir m-eð 6
börn.
Póstferðir 24. okt. 1939.
Frá Reykjavík: Mosfellssveitar',
Kjalamess', Reykjaness', Ölfuss-
og Flóapóstar, Þingvellir, Hafn-
arfjörður, Borgarness', A-kraness',
N-orðanpöstar, Dalasýslupóstur,
Barðast'anda ; óstur, Meðallands-
og Kirkjubæjarklausturspóstur. —
Til Reykjavíkur: Mo'sfellssveitar',
Kjalarness-, Reykjaness-, Ölfuss-
og Flóapóstar, Þingv-ellir, Hafn-
arfjörður, Laugarvatn, Austan-
póstur, Borgarness-, Akraness-,
Norðanpóstar, Stykkishólmspóst-
ur.
CHARLES NORDHOFF og JAMES NQRMAN HALL:
Uppreisnln á Bounty.
1©1 Karl ísfeld íslenzkaði.
Peckover: — Hann refsaði stranglega fyrir smæstu yfir-
sjónir, og allir gátu átt á hættu að hann léti skammir dynja
á þeirn að ástæðulausu. Það var alveg sama, hvernig hásetar
og yfirmenn lögðu sig í líma, það var ómögulegt að gera
honum til hæfis.
Morrison lagði nú spurningar fyrir Peckover. Það kom enn-
þá skýrar í ljós við þá yfirheyrslu, að Morrison hafði engin
vopn borið, morguninn, sem uppreisnin varð, og hann hafði
auk þess gert það, sem 1 hans valdi stóð, til þess að koma
nægilegum vistum um borð, svo að þeir, sem 1 bátinn færu,
hefðu von um að geta bjargað sér. Morrison flutti mál sitt
ágætlega. Svörin við þeim spurningum, sem ég bar fram,
voru mér því miður gagnslaus. Peckover hafði verið varð
stjóri á hundavaktirni nóttina áður en uppreisnin var gerð.
Hann hafði séð ckkur Christian tala saman, en ekki heyrt,
hvað við sögðurn. Hcr.n hafði ekki heyrt heldur samtal okkar
Nelsons morgur.ir.n eítir.
Purcell, timburmeistarinn, var leiddur næst í vitnastúk-
una. Hann var enn sá sami og hann var. Ég bar mikla virð-
ingu fyrir þessum gamla rnanni. Enginn hafði meiri ástæðu
til þess að vera reiður við Bligh en hann, en þegar um skyld-
una var að ræða, hugsaði hann sig ekki um andartak. Vitnis-
burður hans var mjög þýðingarmikill fyrir mig, en ég veit
ekki hvort hann bætti fyrir mér eða ekki. Purcell nefndi 17
menn, sem hann sagðist muna með vissu, að hann hefði séð
vopnaða.
Meðal þeirra voru Ellison, Burkitt og Millward. Hann nefndi
ekki Muspratt.
UMRÆÐUEFNI
Hlutavelturnar og happ-
drættisfarganið. Mállýti. —
Hver var Guðrún Aradóttir?
Legsteinninn í kálgarðinum
í ^Engey. Verðhækkun á raf-
magninu, útskýringar raf-
magnsstjórans.
ATHUGANIR
HANNESAR Á HORNINU.
HLUTAVELTUTÍÐIN er nú
að byrja og hafa þegar ver-
ið halðnar nokkrar stórveltur með
miklum hávaða Sumir menn eru
mjög andvígir öllum þessum hluta-
veltum, en þess verður að gæta,
að þær eru ekki annað en happ-
drætti og þær eru alla jafna
halðnar til stuðnings menningar-
málum.
UM ÞETTA efni fékk ég eftir-
farandi bréf fyrir helgina:
„Ég leyfi mér að láta í ljós
þá skoðun mína á hlutaveltunum,
að þær séu alveg óþolandi, að
minnsta kosti eins og þær nú
ganga fyrir sig. Þær eru alveg
plága þessar hlutaveltur hér á
haustin, sem ætti alveg að taka
fyrir — eða að minnsta kosti ætti
því að vera einhver takmörk sett,
hversu langt má þar ganga í svindli
og svikum. Það virðist svo, sem
þessir „happdrættismiðar”, sem
tóku við af „núllunum” séu yfir-
gnæfandi, þ. e., ef maður dregur
10 miða, þá getur maður gengið út
frá 6—8 happdrættismiðum vísum
þar af. Eins ætti að sjá um, að
hver dráttur væri minnst 50 aura
virði. Á hlutaveltu nýlega dró ég
um daginn ónýta ljósaperu, græna,
og var hún auðsjáanlega gömul
orðin. Hér þarf að taka í taumana
Þetta dæmi er ekki einstakt, ég
þekki mörg lík, Þetta er ósómi,
sem verður að taka fyrir.“
„FÁKÆNN,” sem áreiðanlega er
alls ekki fákænn, skrifar mér á
þessa leið: „Hvernig var það,
Hannes, með samanburðinn á
stúlkunum? Svaraði enginn eða
var ekkert svarið þess vert, að þess
væri getið? Annars skal ég játa,
að mér finnst meiri þörf að ræða
margt annað en það. T. d. með-
ferð málsins, ©rðskrípin, sem eru
að festa rætur í mæltu máli, t. d.
„sjúr“, ,,græjur“, „að græja“,
og ,,græjarí“! (Tekið hér eftir
framburði). Ekki veit ég um upp-
runa þessara orða eða hvað þau
þýða í raun réttri, en mér þykja
þau ljót. í staðinn fyrir „sjúr“ og
„ekki sjúr“ held ég við gætum
eins vel sagt: glöggur eða skýr á,
(eða öfugt). Kunningi minn vaf
nýlega að tala um eitthvað, sem
hefði kostað parhundruð krónur!
Það átti víst að þýða tvö hundruð
krónur."
DAG SINS.
„GRÆJUR“ þýðir oftast í dag-
legu tali: áhöld, tæki, og „að
græja“ — að setja í stand, koma í
lag einhverju, og held ég að eins
megi nota þau orð. Einhvern heyrði
ég segja, að orðið „græjur“ væri til
í ný-norsku. Þá eru ýms orð og
orðatiltæki, sem tareyta um merk-
ingu og framburð og rithátt. —
En hvað skal ég fákunnandi mað-
ur blanda mér í þessi mál? En
blöðin. Allt vita þeir, sem að þeim
standa! Hvað annars um viður-
kenndan rithátt nú? Hvað um tví-
hljóð, é, z o. s. frv.“
VIÐVÍKJANDI því fyrsta, sem
spurt er um. skal ég svara þessu:
Mér bárust aðeins tvö svör — og
annað var nafnlaust. Þetta finnst
mér of lítil þátttaka til þess að
hægt sé að líta á það sem sam-
samkeppni. Vitanlega er áhuginn
meiri fyrir stúlkunum en fram
kom í þessu. Það er lögskipað að
nota z, é og tvöfaldan samhljóða.
„GUÐLAUGUR“ skrifar mér
og spyr: „Hver var Guðrúfi Ara-
dóttir?“ — og svo heldur hann
áfram: „í Engey mun fyrrum
hafa verið kirkja eða bænahús.
Fátt er nú til frásagnar eða minja
þar á eynni um að svö hafi verið.
Þó er þar (nú í þlómagarði) leg-
steinn; grásteinshella, flöt, sem á
er þessi grafskrift: „HIÉR HVIL-
ER SV : FROMA KVINA GVD-
RVN ARADOTTER I GVDE
SOFNVD A 58 ARE SINS ALLD
1644 ÞAN 19. OGT. RITTLAT
FARA FRA ÓGSFV TIL FRIÐ-
AR OG HVILA SIG I SINU
SVEFNHVSV. ESA : 56.” Steinn-
inn er nú þrotinn í 4 eða 5 hluti,
en þó er grafskriftin vel læsileg
með nákvæmni. Steinninn þyrfti
því viðgerðar, og myndi hún bezt
framkvæmd á þann hátt, að smíð-
aður væri kassi utan um hann, —
leggja hann svo á grúfu í kassann
og renna steypu á bakið á stein-
inum, myndi þá steinlímið renna
í sárin, (sem yrðu að vera vel
hrein) og steinninn fá styrk af
steyþunni, bezt væri hún bundin.
En hver vill gera þetta hándárvik?
Hvað ségir fornminjavörður um
það?”
,,í ENGEY búa þeir bræður
Bjarni og Brynjólfur, sem með á-
nægju myndu gera þettá, þyí ein-
mitt þeir, munu hafa grafið stein-
inn upp úr kálgarði og hagrætt'
honum. En hver getur svo gefið
upplýsingar um hver Guðrún
Aradóttir var? Sjálfsagt hefir hún
verið merk kona, fyrst svo mikið
var við hana haft, að reisa henni
bautastein. En væri þá ékki lfká
þess vert, að nafn hennar væri
grafið úr gleymsku?”
STEINGRÍMUR JÓNSSON raf
magnsstjóri hefir sent mér eftir-
farandi bréf, sem er athugasemd
við bréfi, sem ég birti. Bréfið er
svohljóðandi: „í grein í Alþýðu-
blaðinu þ. 18. þ. m. var fyrir-
spurnum beint til mín út af verð-
hækkunum þeim, seni oröið hafa á
rafmagnínu. Vil ég því skýra frá
því, að þessi verðhækkun, sém
varð í vor, er 7 aura verðið var
hækkað upþ í 8 aura, 6 aura verð
upp í 7 aura, 4 aura verð upp í
4,5 eyrlr á kwst., og allt annað
verð 10%, þá stafaði það eingöngu.
af verðfalli ísl. krónunnar. SOgs-
virkjunin starfar með svensku
lánsfé, sem er sama og gullsígildi.
Notendur greiða með ísl. krónum,
er féllu í vor rúm 20%, og olli
það rúmlga 100 000 kr. auknum
útgjöldum árlega í gengiskostnað á
svenska láninu, og' 40 000 kr. á
dönskum skuldabréfalánum Raf-
mag'nsveitunnar. Verðhækkun raf-
magnsins af þessum sökum ev
helmingur af gengisfallinu. Síðan
ófriðurinn hófst hefir ísl, krónan
aftur fallið rúiii 11%, miðað við
svensku krónuna. og kemur því
5 % hækkun vegna þess gengis-
munar.“
„HERBERGJAFJÖLDI þeirra
notenda, er hafa heimilistaxtann,
er rúm 10 000 sem stendur. 10
aura hækkunin á heftaergjagjald-
inu er því 1000 kr. á mánuði sam-
tals, eða 12000 kr. á ári, og er 8,5%
upþ í 140 000 kr. aukinn gengis-
kostnað frá verðfallinu í vor. Að
þ’eisi verðhækkun, sem nauðsyn-
lég er, fæli menn svo mjög frá að
nota rafmagnið, er ekki rétt. Ég
hefi ekki trú á að menn noti nieira
rafmagn yfirleitt en þeir sjá sér
hag í að nota hvort sem er vegna
kostnaðarins eða þægindanna. Sá
hagur munar í flestum f öllum
miklu meir en 10 % til eða frá. Það
kunna áð vera einstöku notendur,
sem þannig er ústatt um, að þessi
munur út af fýrir sig er frafæl-
andi, en ég hygg að það séu fá til-
felli. því að ég hefi ekki orðið
þeirra var.“
„ANNAÐ MÁL ER ÞAÐ, að
enginn. . rafmagnstaxti, hversu ,ó-
dýr sem hann er, er enn fundinn,
ér hæfi öil'úm jafnvel. Má því
vera að fyrirspyrjandi þlandi sam-
an óskyldum atriðum, og væri þá
æskilegt að hann vildi leiða. betur
í ljós þaú tilfellí, sem hann télur
að fráhyerf hafi or.ðið rafmagns-
hófkuh ’ Végiia haékkúnár þeirrar.
sem orðið hefir í ísl. krónutali.“
Hannes á horninu.
DRENGJAFÖT.
Klæðið drenginn
: smekldegum fötum frá
Sparta, Lappvegi 10.
Sími 3094, •' '

tll kaupenda út-iim laisd.
Munið, að Alþýðublaðið á að greiðast fyrirfram ||1
ársfjórðungslega. -— Sendið greiðslur yðar á
réttum gjalddögum, svo sending blaðsins trufl-
ist ekki vegna greiðslufalls.
Þeir, sem óska, géta feiigið blaðverðið krafið
með póstkröfu.
RIDER HAGGARD:
Spennandi frá upphafi til enda, 528 bls. í stóru broti.
v* KOSTAR AÐEíNS KR. 3,00.
Rider Haggard er heimsfrægur fyrir Afríkusögur sínar.
Margir kannast við Náma Salómons og Hyítraniannatand,
sem báðar hafa komið u+ á íslénz'ku. Kynjálandið er ein áf
, bcztu sögurn Rider Haggards.
Fæst í afgreiðslu Alþýðublaðsins, Hverfisgþtu 8, Rvík.
Rétturinn: — Fyrr í framburði yðar sögðuð þér, að þér
hefðuð beðið herra Byam að biðja herra Christian að láta
Bligh fá stóra skipsbátinn í staðinn fyrir kútterinn. Hvers
vegna báðuð þér herra Byam um þetta? Álituð þér hann
vera einn af uppreisnarmönnunum?
Purcell: — Síður en svo, en ég vissi, að hann var vinur
herra Christians. Ég vissi enn fremur, að Christian var illa
við mig og hefði ekki gert neitt, sem ég hefði beðið hann um.
Rétturinn: — Álítið þér, að það hafi verið vegna milli-
göngu fangans Byam, að Christian féllst á að láta ykkur fá
stóra skipsbátinn?
Purcell: — Já, hefðum við ekki fengið annað en kútter-
inn, hefði enginn okkar séð England framar.
Rétturinn: — Hvernig var samband Christians og Byams
á leiðinni?
Purcell: — Þeir voru mjög miklir vinir.
Rétturinn: — Nefnið fleiri, sem voru vinir Christians.
Purcell: — Herra Stewart. Ég man ekki eftir fleiri mönn-
um, sem voru góðir vinir hans. Það var ekki auðvelt að ná
vináttu herra Christians.
Rétturinn: — Álítið þér ekki sennilegt, að Christian hefði
trúað Byam, sínum bezta vini, fyrir ráðagerðum sínum við-
víkjandi uppreisninni?
Þessi spurning kom Purcell á óvart. Þpð var Hammond
skipstjóri, sem bar fram þessa spurningu. Hann sat hægra
megin við Hood lávarð. Purcell laut höfði, eins og hann ætl-
aði að leggja Hammond undir sig.
Purcell: — Ég held, að hann hefði ekki gert, það. Christian
var ekki þannig maður, að hann kæmi vinum sínum í óþæg-
indi. Og hann hefði mátt vita, að Byam reyndist löghlýðinn.
Rétturinn: — Hvar var Byam rétt áður en bátnum var ýtt
frá skipinu?
Purcell: — Það veit ég ekki.Ég sá hann á þiljum rétt áður
en ég fór í bátinn. Hann sagðist ætla að fara með Bligh. Ég
held, að hann hafi farið, undir þijLjur til þess að sækja fötin. sín.
Rétturinri: —- Sáuð þér Morrison á. þeirri .stundu?
Purcell: — Nei.
Rétturinn: — Haldið þér, að fungarnir, Byam og Morrison
hafi verið hræddir við að fara í bátinri? ,
Purcell: — Nei, það held ég ekki. Þe.ir hljóta áð hafa verið
hindraðir. Þeir voru ekki ;:::::ir eins heiglar pg. Haýward ,.og
Hallet. ■ - . . '
Hood lávarður greip fram í fyrir honum, og minníi hann a
að svara aðeins þpirii spurningum,, sem fyrir hann væru lagðar.
Rétturinn: - - Álítið þér/að fánginn Byam hafi verið meö-
al uppreisnarmanna, eða að hppn hafi viljað hjálpa herrá
Purcell: — Ég álít, að hann liafi á engan hatt teklö þátt i
uppreisninni. > : , ... ■ .- ý
Rétturinn: — Álituð þér Morrison meðaí uppreisnarmanna?
PurehelJ: — Néi.
Nú varð-þ.ögn stundarkorn. Hood lávarður, sagðj: — Nú
mega' fangarriir spyrja vitniö.
Ég:.— Hvað var báturinn mikið hlaðinn, þegar síðasti mað-
urinn steig í hann?
Purchell: — Það voru sjö pg hálfur þumlungur ofansjávar
miðskipa-,
Ég: — Álítið þér, að i'leiri hefðu gctað farið i bátinn. án
þss áð öllum, sem í hann fóru, hefði verið hættá búin?
Púrchell: Ekki,.einn maður i viðbót. Bligh skipstjóri óskaði
sjálfur eftir því, að ekki væru fleiri látnir í 'bátinn. Þégár
villimennirnir á .Tpfpa drápu Norton, þótti okkur vænt 'um
að farmur bátsins léttist um einn, mann.
Daginn eftir, föstudaginn 14. sépterriber, var Thomas Hay-
ward leiddur í vitnastúkuna. Við höfðum beðið. þess með mik-
illi eftirvæntingu. Hayward var næstæösii maðúr í varösveit
Christians og 'var á þiljum, þegar uþpreisnín brauzt út. Éinkúm
langaði mig til að vita, hvortWáímburður liáris .kserni héim við