Alþýðublaðið - 29.10.1939, Blaðsíða 3

SUNNUDAGUR 29. OKT. 1939
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
enn og nú upp í 6 dálka, eða
þá stærð, sem það hefir nú. Með
því að hafa blaðið 6 dálka er
hægt að gera síðurnar fallegri
útiits, en það er erfitt í 5 dálka
blaði og krefst mikillar fjöl-
breytni í letri. Hins vegar krefst
slíkt blað mikilla starfskrafta
og mikilla og góðra fréttasam-
banda, að erlendum og innlend-
um myndum ógleymdum. Það
atriði hefir gengið erfiðlega að
uppfylla vegna fjárskorts.
VI.
Ilins vegar get ég ekki stillt
mig um að geta þess, sem tveir
af hinum dönsku blaðamönn-
um, sem hér voru í sumar,
sögðu við mig. Þeir komu í rit-
stjórnarskrifstofuna og flettu
blaðinu síðastliðin ár. Þeir sáu
það. að við á ritstjórninni ráð-
um ekki yfir nema um þremur
tegundum af fyrirsagnaletri,
sem hægt er að segja að séu
nothæfar. Þeir voru sammála
um það, að það væri bókstaf-
lega undravert, hvað fyrsta síð-
an liti vel út, þegar þetta væri
tekið með í reikninginn, og full-
yrtu, að fyrsta síðan stæði að
útliti fyllilega jafnfætis fyrstu
síðum erlendra stórblaða. Þetta
vissi ég raunar áður, en þótti
sarnt gott að heyra vegna
blaðsins. Samt sem áður verð-
um við við Alþýðublaðið að búa
eins og frumbýlingar. Einn
allra versti örðugleiki okkar er
sá, að við verðum að brjóta
blaðið um í tvennu lagi. Press-
an tekur ekkí nema tvær síður
í einu. Ég verð að nota þetta
tækifæri til að skýra þetta fyr-
ir vinum okkar, því að einmitt
þetta heíir oft valdið árekstrum
milli þeirra og okkar. Allt, sem
á að fara á 2. og 3. síðu blaðs-
ins, verður að vera sett daginn
áður en það á að koma út.
Þessar síður eru brotnar um
snemma morguns sama dag og
blaðið kemur út og prentaðar
strax. Eftir að þessar síður eru
komnar í pressuna, er ekki
hægt að setja neitt inn á þær,
hversu nauðsynlegt sem það
kann að vera. Svo ráðum við
ekki yfir nema 2 síðum, 1. og
4. síðunni. Á 1. síðu eiga allar
fréttirnar að koma, þær til
heyra deginum. Nú koma aug-
lýsingar svo að segja aldrei fyrr
en sama morguninn, sem þær
eiga að koma í blaðinu, og aug-
lýsingarnar eru dýrmætar fyrir
blöðin. Þær geta því eyðilagt
starf okkar að miklu leyti, út-
rýmt góðum fréttum eða grein-
um, að ég nú ekki tali um til-
kynningar um hjónabönd, af-
mæli, félagsfundi o. s. frv.
Næsta dag verðum við svo oft
og tíðum að taka fréttir eða
greinar á 2. eða 3. síðu, sem til-
heyrðu deginum áður, en eru
nú orðnar gamlar og komnar í
hinum blöðunum. Við berjumst
vitanlega gegn þessum örðug-
leikum af öllum mætti, og sú
barátta er langsamlega erfið-
asta starfið, sem ég að minnsta
kosti vinn við blaðið. Menn
geta skilið hve blóðugt blaða-
manni finnst það, að þurfa að
geyma frétt, sem hann hefir
náð í, til næsta dags. Alþýðu-
blaðið verður oft að gjalda
prentsmiðjunnar. Hið æskileg-
asta fyrir dagblað er að það sé
prentað í stórri prentsmiðju,
sem hafi fjölda manna í starfi
og margar vélar, þannig, að
hægt sé að setja heilan her af
mönnum í það að vinna að blað-
inu nokkra klukkutíma á hverj-
um degi, en aðra tíma dagsins
vinni þeir annað. Þetta er næsta
skrefið, sem verður að stíga í
umbótum á Alþýðublaðínu:
Meira letur í prentsmiðjuna.
fleiri og betri vélar og framar
öllu öðru stærri pressa, svo að
hægt sé að brjóta blaðið um í
einu lagi og prenta það.
VII.
Ég hefi nú hér að framan
drepið á stærstu atriðin í sögu
að halda áfram að láta Olíu-
verzlun íslands og Verka-
mannafélagið Dagsbrún aug-
lýsa í blaðinu. Það hafði hins
vegar engin áhrif á afkomu
blaðsins, því að fátækir verka-
Það er gaman að hafa átt þátt
í þeirri baráttu, sem háð hefir
verið til að umskapa þjóðfélag-
ið. Þó er enn harðari og lengri
barátta eftir. Næstu verkefnin
eru að útrýma ofbeldisstefnun-
Alpýðuprentsmiðjan.
1. Þorsteinn Halidórsson setur á „Linotype“-setjaravél. 2. Tómas Albertsson setur á „Typograph“-
setjaravél. 3. Þórður Pálsson við accidentia-setningu. 4. Brynjólfur Björnsson við handsetningu.
5. Guðmundur J. Guðmundsson lítur eftir umbrotinu 6. Gísli H. Friðbjarnarson brýtur um fyrstu
síðuna, 7. St'efán Björnsson undirbýr „pressuna“. 8. Svanur Steindórsson „leggur í“ eldri pressuna.
blaðsins, hvað hinu verklega
viðkemur. Ég hefði óskað að
háfa þá sögu miklu nákvæm-
ari og fyllri, en þegar ég byrj-
aði að skrifa þetta fannst mér,
að ég væri að skrifa um sjálfan
mig, og það gerði mér erfiðara
fyrir. Ég er orðinn svo sam-
gróinn blaðinu, enda hefi ég
starfað við það síðan vorið
1925, svo að segja óslitið, og þó
öllu fremur frá því í febrúar
1920, þó að ég á fyrstu árunum
væri ekki fastur starfsmaður
þess. Ég hefi verið eiginlega
allt við blaðið, útsölumaður, út-
burðardrengur, afgreiðslumað-
ur., auglýsingastjóri, ritstjóri
og blaðamaður. Ég ætti því að
þekkja sögu þess og þarfir. Ég
hefi unnið með öllum ritstjór-
um þess: Hallbirni Halldórs-
syni, Ólafi Friðrikssyni, Haraldi
Guðmundssyni, Einari Magn-
ússyni, F. R. Valdemarssyni, og
hefi kynnzt isjónarmiðum
þejrra allra á blaðamennsku og
baráttuaðferðum.
menn, sjómenn og iðnaðar-
menn, auk annarra áhuga-
manna í flokknum, tóku á sig
ábyrgðirnar í stað hins efnaða,
sem fór. Stærsta áfallið, sem
blaðið fékk í sambandi við
sundrungarstarfsemina, var frá-
fall Jóns Baldvinssonar, eins og
það var líka stærsta áfallið,
sem Alþýðuflokkurinn fékk í
þeim deilum.
IX.
Við, sem vinnum við Alþýðu-
blaðið, erum jafnaðarmenn, og
það hlýtur líka að setja svip
sinn á blaðið, þar sem jafnaðar-
stefnan er líka grundvöllur
stefnuskrár Alþýðuflokksins,
sem gefur blaðið út. Baráttan
fyrir málefnum verkalýðsins
skipar líka Öndvegissess í blað-
inu og hlýtur alltaf að gera það.
Þess vegna á blaðið líka svo
fjölda marga trygga vini á al-
þýðuheimilunum 1 þessu landi.
Sú vinátta er okkur, sem vinn-
um við blaðið, mikils virði, og
hana finnum við daglega.
VIII.
Sundrung innan alþýðusam-
takanna hlýtur vitanlega að
snerta blaðið nokkuð, og þó
skal það sagt, að þegar Alþýðu-
flokkurinn klofnaði 1937, kom
það svo að segja ekkert við
blaðið, nema hvað sá maður,
sem áður var ríkasti maður
flokksins, sagði upp öllum á-
byrgðum vegna þess og neitaði
X.
Alþýðublaðið er í dag 20 ára.
Það hefir barizt fyrir mörgum
málum, sem hafa sigrað og
breytt þjóðfélaginu til batnað-
ar. Þeir, sem eldri eru, muna
vel hvernig ástandið var og að-
staða verkalýðsins, áður en Al-
þýðublaðið byrjaði að koma út
og áður en verkalýðssamtökin
hófu baráttu sína.
um úr þjóðfélaginu, skapa
sterka þjóðfélagsheild, afnema
að fullu höfuð- og hálsrétt auð-
valdsins yfir alþýðustéttunum,
byggja upp spartanska alþýðu-
stétt, sem brýtur jörðina í
sveita síns andlitis og sækir
sjóinn af dugnaði og sker upp
eftir afrekum og framsýni sinni.
Enginn, sem ekki vinnur, á mat
að fá, ef hann getur unnið.
Vinnan ein á að vera mæli-
kvarðinn. Arðránsstéttirnar
eiga.að hverfa. Það á að skapa
sósíalisma á íslandi, og þrátt
fyrir svik og ofsóknir skal Al-
þýðuflokkurinn og Alþýðublað-
ið vinna fullan sigur sem for-
ystutæki alþýðustéttanna á
þessu landi. VSV.
Horft 20 ár aftur. . . .
Frh. af 1. síðu.
tímum. En reynslan er búin að
sýna, að þetta borgar sig mjög
víða, og er það lítið sýnishorn
þess, hve vel borgar sig, og
hvað margfalt má drýgja
mannsaflið með vélavinnu.
En í ^veitunum byggist
mest enn á mannsaflinu. Það er
svo að segja ekki farið enn að
nota grasmótorinn, (öðru nafni
hestinn), en hann hefir það
fram yfir olíumótorinn. að með
honum má frameliða eldsneyt-
ið, er hann notar. Fólkið flyt-
ur úr flestum sveitum, og þó
eru til sveitir, sem engir flytja
úr. Það verður ekki séð, að þær
sveitir, séu betri en margar aðr-
ar, sem fólkið flytur úr. Mun
orsökin vera sú, að það kann
betur að búa, fólkið 1 sveitun-
um, sem ekki er flutt úr. Það
er líka kunnugt, að í flestum
sveitum eru menn, sem komast
vel af á jörðum, sem frá nátt-
úrunnar hálfu, eru ekki betri en
hinar, sem verið er að flytja af.
Þó ekki leiki vafi lengur á, að
framtíðin muni færa okkur
geysilegar nýjungar í sambandi
við búskap hér á landi, þá er
víst, að ef bændur kynnu al-
menna ræktun ávaxta og notk-
un hesta og véla, eins vel
og þeir, sem nú kunna það
bezt, myndi fólkssflutning-
urinn úr sveitunum hætta. Og
sveitirnar myndu sennilega fara
að draga að sér aftur nokkurn
hluta af því fólki, sem á síðari
tímum hefir fluzt til sjávarins.
En atvinnan myndi þá verða
langt til nóg, við sjávarsíðuna,
fyrir þá er þar byggja, ef ekki
bættist við annað en það, sem
þar yrði í heiminn borið.
Þegar Búnaðarfélagið varð
100 ára, héldu ýmsir búnaðar-
fræðingar vorir ræður um starf-
ið, sem unnið hafði verið, og
minnti hljóðið í sumum þeirra
töluvert á það, er ég las í
biblíusögunum er ég var ungl-
ingur, er sagt var um drottinn,
er hann hafði skapað heiminn:
Hann sá, að verkið var harla
gott. En búnaðarfrömuðir vorir
báru nútímann saman við, hvað
hefði verið fyrir 100 árum.
Hefðu þeir borið framfarirnar
saman við framfarirnar, sem
hafa orðið í öðrum löndum í
búnaði, eða framfarir hér hjá
sjávarútveginum — hefðu þeir
séð meiri mun á sér og drottni.
Það, sem mest á ríður nú, er
fræðsla um búnað, þ. e. út-
breiðsla þeirrar þekkingar, sem
þegar er fengin, þannig, að
meðalbóndi kunni ræktun og
annan búnað jafnvel og þeir,
sem bezt kunna þaB nú. Þá
verður líft í sveitunum og þá
verður líft við sjávarsíðuna.
En meðan ekki er líft í sveit-
unum af því búnaðarþekkang
sveitafólksins stendur ekki á
eins háu stigi og dugnaður
þess, verður heldur ekki líft
í kaupstöðunum, fyrir alþýðu
manna. Framfarirnar til sveit-
anna hljóta því að vera áhuga-
mál alþýðunnar í kaupstöðun-
um engu síður en framfarirnar
við sjávarsíðuna.
Þorvaldur Brynjólfsson:
AlDýðublaðið ber nafn með réttu.
ATÚ þegar við minnumst 20
ára afmælis blaðsins okk-
ar, kemur mér alveg sérstak-
lega í hug, þegar ég sá það í
fyrsta sinni. Þá var ég ungling-
ur, en það var þegar „Ólafs-
slagurinn“ svokallaði var hér í
í Reykjavík. Þá var ég norður
í landi, og af einhverri tilvilj-
un komst ég yfir eitt eintak af
Alþýðublaðinu og las það, og
þó ekki væri það stórt að form-
inu til, varð ég mjög hrifinn af
því, ekki sérstaklega af því,
sem ritað var þar um slagsmál-
in og það, sem í kringum þau
snerist, heldur og mikið fremur
af því, hvað þar var sagt um
málefni verkamannanna, sem ég
sem sveitadrengur vissi náttúr-
lega ekki mikið um, en ég fann
að það, sem þar var sagt, var
satt og rétt, og aldrei hafði ég
séð ritað í hin dag eða viku-
blöðin neitt þvílíkt um málefni
eyrarkarlanna og sjómannanna.
Þetta eina eintak af Alþýðu-
blaðinu varð þess valdandi, að
ég fór að hafa orð á því við þá,
sem eldri fvoru, hvers konar
menn það væru, sem skrifuðu
þetta blað og hvernig stæði á
því, að hin blöðin væru svona
mikið á móti þessu blaði, sem
mér fyndist tala svo vel máli
mannanna, sem eins og við,
vildu fá að vinna fyrir góðu
kaupi og hafa næga hvíld. „O,
blessaður, þetta eru bölvaðir
bolsar, sem eru að æsa karlana
upp til að fá þá til að hætta
að vinna eins og menn. Þeir
vilja láta þá vinna, sem allra
minnst, en fá rifrildis-kaup“.
Svona var útskýringin, sem ég
fékk Við þessum spurningum
mínum hjá mörgum, og ekki
voru það víst margir í mínu
byggðarlagi, sem vildu bolsa-
blaðið inn fyrir sínar dyr, hvað
þá heldur kaupa það, enda líða
nokkur ár, þar til ég sá næsta
tölublað af Alþýðublaðinu.
Seinna, þegar ég eltist, og
kom til Reykjavíkur til að læra
járnsmíði, fór ég að fylgjast
með Alþýðublaðinu daglega og
lesa það endanna á milli. Þá rak
ég mig við og við á greinar um
iðnaðarmál og sérstaklega um
iðnnemamálin og ekki rýrði það
álit mitt á blaðinu, hvað þar var
sagt um þau mál, því þá
fannst mér ég vera að lesa ~f§
einmitt það, sem ég vildi svo Ú
gjarnan hafa sagt sjálfur um
þau mál, en hafði engin tök á,
ekki varð ég var við að önnur
blöð bæjarins létu sig þessi mál
skipta, og þótti mér það harla
einkennilegt, því megnið af
þeim mönnum, sem ég kynntist
í járnsmíðafaginu á þeim tím-
um virtust allir vera með öðr-
um flokkum en þeim flokki,
sem stóð að Alþýðublaðinu. Ég
fór að hafa orð á þessu við
vinnufélaga mína, sem sögðu
strax, að ég hlyti að vera bolsi,
úr því ég væri hrifinn af Al-
þýðublaðinu. „Já,“ sagði ég, —
„kaupið hjá okkur lærlingun-
um er alltof lágt og vinnutím-
inn með iðnskólann á kvöldin
að loknu erfiðu dagsverki, er
alveg ómögulegur." „Jæja,
góði, þá skaltu bara trúa
þessu öllu saman“, sögðu þeir
góðlega við mig, og ég skyldi,
að þeir vildu ekki ræða þetta
mál við mig, ungling, sem var
bara að læra.
Alþýðublaðið ber nafn með
réttu, það var stofnað af alþýð-
unni sjálfri, sem fann að hana
vantaði málgagn, sem gæti
borið fram fyrir almenning öll
þau mál, sem einstaklingar og
félög vildu gera heyrum kunn
— og þetta hlutverk hefir Al-
þýðublaðið undir forystu Al-
þýðuflokksins leyst af hendi
með sóma.
Það væri nógu gaman að sjá
þann mann, sem í dag þyrði
ekki að vera með Alþýðubíaðið,
nema í pukri, vegna almenn-
ingsálitsins, eins og svo margir
voru fyrir tæpum tuttugu ár-
um síðan, ég veit hann finnst
ekki.
Alþýðublaðið hefir staðið af
sér alla storma og allar árásir
og er nú eitt mest lesna blað
landsins, enda er það það blað,
sem bezt hefir flutt málefni
allra hinna vinnandi stétta
þessa lands. Ég vil að endingu
þakka brautryðjendunum fyrir
hið mikla starf, sem þeir unnu
með stofnun Alþýðublaðsins
og blaðinu vil ég þakka fyrir
öll þau tækifæri, sem það hefir
veitt okkur iðnaðarmönnum til
að birta eitt og annað um okkar
mál.