Alþýðublaðið - 15.11.1939, Blaðsíða 3

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Eru Gyðingar ráðandi á sviði
fjármálalifsíns i heiminum ?
MIÐVIKUDAGUE 15. NÓV. 1939
ð------------------------6
ALÞYÐUBLAÐiÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚ S I N U
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétursson (-heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
*-------------—----------♦
Dðnskn sanm-
liianir.
Breytingartillögur
Alþýðuflokksins við
gengislögin munu hafa verið
lagðar fyrir alþingi í dag,
og kemur nú til kasta þess,
að ræða og taka ákvarðanir um
þær breytingar á kaupgjaldsá-
kvæðum laganna, sem nauðsyn-
iegar eru orðnar vegna hinnar
stórkostlegu verðhækkunar af
völdum stríðsins.
Það er því líklegt til þess að
vekja mikla eftirtekt alþingis-
mannanna og raunar allra,
sem hér eiga hlút að máli, að
hingað barst í fyrrakvöld frétt
um það, hvernig sambandsþjóð
okkar, Danir, hefir farið að því,
að færa launakjör verkamanna
svo til samræmis við verðhækk-
unina, sem nauðsynlegt þykir á
þeim erfiðu og alvarlegu tímum,
sem nú eru fram undan.
Danir hafa sízt orðið fyrir
minni búsifjum af völdum
stríðsins, en við. Þeir hafa orðið
að leggja fram stórfé um fram
það, sem venjulegt er, til land-
varna. Útflutningurinn á land-
búnaðarafurðum til Englands,
sem öll afkoma þjóðarinnar er
undir komin, hefir beðið stór-
kostlegan hnekki af völdum
þýzka kafbátahernaðarins, og
gjaldeyrisforðinn, sem nam
hundruðum milljóna í dönskum
krónum, er gengin til þurðar.
En þrátt fyrir alla þessa ó-
væntu erfiðleika og þó ef til vill
réttara sagt einmitt vegna
þeirrar hafa 'Danír lagt allt kapp
á það, að tryggja aíkomu verka-
fólks síns cg afstýra því, að
laun þess og líískjör verði í
nokkru verulegu rýrð af vax-
andi dýrtíð. Öllum aðilum virð-
ist vera það ljóst þar, hversu
mikið veltur á því á slíkum al-
vörutímum, að byrðunum sé
ekki velt yfir á herðar verka-
lýðsins og yfirleitt ekkert gert,
sem gæti orðið til þess að skapa
réttmæta óánægju og stofna
einingu þjóðarinnar og innan-
landsfriði í hættu. Þetta atriði
hefir vafalaust ekki síður verið
ráðandi sjónarmið við þá alls-
herjarsamninga um kaup og
kjör, sem nú hafa verið gerðir
milli landssambands dönsku
verkalýðsfélaganna og danska
vinnuveitendáfélagsins, heldur
en það sjálfsagða réttlætissjónar
mið, að verkalýðurinn fái það
tjón bætt, sem hann verður fyr-
ir af vaxandi dýrtíð, að svo
miklu leyti, sem mögulegt er.
Samkvæmt samningunum,
sem ná til 350 þúsund verka-
manna og atvinnurekenda, eru
þeir víðtækustu, sem nokkru
sinni hafa verið gerðir í Dan-
mörku og gilda í eitt ár, er
dönsku verkamönnunum í þessu
skyni tryggð launahækkun með
ákveðnum millibilum, sem fel-
AÐ ER MJÖG útbneidd
sko'óun, að Gyðingar hafi
svo mikil völd á fjármálasviðinu,
:að í faun og veru séu það þeir,
sem stjóma heiminum. Sagt er,
að Gyðingar stjómi bæði Bretum
og Ameríkumönnum. Þjóðverjar
segja, að það séu hinir gyðing-
legu ikapitalistar, sem hindri það,
að vesturríkin semji frið.
Lítum nú 'nánar á þessar á-
kæmr.
í Bandaríkjunum hefir þetta
mál verið rannsakað nákvæm-
. lega, og sú rannsökn hefir leitt
í ljós, að þetta er einungis þjóð-
saga.
AÖal iðnaðarfélög Bandaríkj-
anna hafa um 80 000 f ram-
kvæmdarstjóra. Og af öllum
þessum hópi eru Gyðingar að-
eins tæp fimm prósent. Um fjög-
Uir- og hálft prósent allra Ame-
rlkumanna eru Gyðingar. Með
öðrum orðum: Hlutdeiid þeirra í
stjórn ameríkska iðnaðarins
Istendur í réttu hlutfalli við fólks-
fjölda þeirra í Ameríku.
1 verksmiðjuborginni Rochester,
sem er borg með um 300 000 í-
búa, búa um 30000 Gyðimgar.
I tveim stærstu og ríkustu félög-
unum þar eru engir Gyðingar i
stjórn, og engir Gyðingar eiga
þar hlutabréf. En fjöldi Gyðinga
vinnur þar í verksmiðjuuum sem
algengir verkamenn. Að vísu eiga
Gyðingar fáeinair tekstilverk-
smiðjur í þessari borg, en þau
félög eru ekki nærri því eins rík
og voldug og hin. Það finnst
enginn Gyðingur í hærri embætt-
jum i biönkunum í Rochiester, og
meðal eftirlitsmanna bankanna
eru engir Gyðingar. Þegar alls
ur í sér fulla uppbót þeirrar
verðhækkunar, sem ' orSin er,
þegar launahækkunin fer fram.
Enn er ekki kunnugt hér,
hversu langt á aS líSa milli
þess, er launin eru þannig færS
til samræmis viS verSlagiS, en
aS sjálfsögðu veltur mikiS á
því. Því aS óhjákvæmilegt er,
aS verkamennirnir verSi fyrir
nokkru tjóni af völdum dýrtíS-
arinnar á þeim tíma, sem .líSur
milli launahækkana og þaS því
meira, sem sá tími væri lengri,
ef verShækkunin heldur áfram
jafnt og þétt. En meS ákvæSum
samningsins um fulla uppbót
verShækkunarinnar í hvert
skipti og launahækkun fer
fram er þó sýndur góSur vilji til
þess, aS láta launin fylgja verS-
laginu og skapa verkamönnun-
um þaS öryggi, sem unnt er, á
svo óstöSugum tímum.
Fram úr þessu vandamáli
hefir veriS leyst í Danmöku meS
samningum milli fulltrúa verka
manna og atvinnurekenda og
hafa báSir aSilar sýnt meS því
mikinn þegnskap og gefiS gott
dæmi til eftirbreytni. Hér á
landi var þessum málum skipaS
til bráSabirgSa af löggjafar-
valdinu í sambandi viS gengis-
lækkunina síSastliSiS vor. Þess
vegna fellur þaS nú einnig í
skaut þess aS gera út um þau
nú, og gera þær breytingar á
kaupgjaldsákvæSum gengislag-
anna, sem knýjandi nauSsynleg-
ar eru orSnar vegna hinnar ó-
væntu dýrtíSar af völdum stríSs
ins. En óeSlilegt virSist þaS ekki
aS alþingi hefSi viS afgreiSslu
þessa vandasama og þýSingar-
mikla máls hliSsjón af þeirri
skipun launamálanna, sem hin
félagslega þroskaSa sambands-
þjóS okkar hefir talið framsýn-
asta á þessum alvarlegu tímum.
-----------<,---------
er gætt, ráÖa Gyðingar yfir
rninnstum hluta auðmagns þess-
arar borgar. Fiestir Gyðingarnir
í þessari amerísku i'ðnaðarborg tii
heyra hinum fátæka verkalýð og
deila kjörum hans.
í hinum stóru amerísku vá-
tryggingarfélögum er. nærrl því
ekkert fjármagn frá Gyöingum
og í stjómum þeirra er svo að
segja enginn Gy'ðingur. Að und-
anteknnm tekstiliðnaðinum og
kvikmyndaframleiðslunni, þar
sem Gyðingar standa mjög fram-
ariega, eru auðæfi Ameríku í
höndum manna, sem ekki eru
Gyðingar. Aðaliðnaðurinn í Am-
eríku, svo sem stá 1-bifreiða-járn
brauta-ga:s- og rafmagnsiðnaður-
inn er í höndunum á mönnum,
sem ekki eru Gyðingar. Mestu
auðæfi Ameríku, sem safnast hafa
á fáar hendur, eiga ekki Gyðing-
ar, heidur menn eius og: Ford,
Morgan, Rockefeller, Du Pont o.
H.
í Bandaríkjunum kemur með
jiöfnu millibili út bók, sem heitir:
Nútímahlutafélag og einkaeign. 1
síðustu útgáfu þessarar bókareru
nefnd 200 mestu hiutafélög Am-
eriku. I tíu þessara félaga er
aðalframkvæmdanstjórinn Gyð-
ingur.
Kauphöllm í New York er ein-
hvier stærsta kauphöll í heimi oig
þar sést í emsfconar spegli einka-
auðmagn Ameríikumanna. Sam-
kvæmt síðustu skýrslu taldikaup-
höll þessi 1375 meðlimí.' Af þeim
voru. 252, eða 18 prósent Gyð-
ingar — og þetta er í New York,
þar sem 30 prósent íbúanna eru
GyÖingar.
í bönlmnum í New York ber
vissulega mjög lítið á Gyðingum.
Auöugustu bankarnir eru í hönd-
unum á mönnum, sem ekki eru
Gyðingar. Það hefir mjög verið
ráðist á Gyðinga fyrir það, að
þeir ráði að mestu ieyti yfir
hinni alþjóð'legu bankastarfsemi.
Ef um er að ræða þá ameríska
banka, sem reka slík alþjiöða-
fjármálaviðskipti þá er það að-
ei'ns eitt bankafélag, sem Gyð-
ingar stjörna, en það er Kuhn,
Loeb & Go., og það er nú ekki
lengur að öllu leyti í höndum
Gyðinga.
Sá, sem gefur sér tíma til þess
að rannsaka þjöðiíf Ameríku, mun
komast að raun um það, að flest-
ir Gyðingarnir eru meðal hinna
fátæku verksmiðjuverkamanna í
stórborgunum og smákaupmanna.
Og þannig er það um allan
iieim, í nærri því öllum löndum
eru til ríkir Gyðingar að vísu,
en hvergi er hægt að sanna, að
þeir ráði yfir fjármálum þjóð-
anna.
Hið freega, gyðinga bankafé-
la;g Rotbschild hefir lengi verið
látið táknafjármálalegt áhrifavald
Gyðinga, en álit þess og áhrif
hafa minnkað mjög við hliðina
á ameriska bankafélaginu Morgan
& Co.
1 Canada, þar sem ekki eru
heldur svo fáir gyðingar, erekki
einn einasti Gyðingur í stjörn
nokkurs bankafélags eða hluta-
félags.
Þannig er það í Englandi. í
stjóm Englandsbanka er ekkieinn
einasti Gyðingur. Og sama er
að segja um limm stærstueinka
bankana á Englandi.
Nei, Gyðingar hafa áreiðanlega
ekkert vald yfir fjármálum Brela
eða Ameríkumannia og ekki held-
ur yfir íjármálum nokkurs lands.
Þeir ráða ekki heldur utanríkis-
málum neinnar þjöðar og hafa
aldrei gert það. Hlutlaús áhorf-
andi mun fljótlega veita því eft-
iirtekt, að í -öllum löndum tilheyra
þeir þeini hluta þjöðarinnar, sem
er fátækastur, kiæðminnstur og
hefir minnst að borða. Farið einu
)BÍnni í Gyðingahverfin í stórborg-
um Amieríiku og Evrópu, og þið
munið feomast að raun um, að
þeir eru fátækari en flestir þeir
sem ekki eru Gyðingar.
Það kann að vera að þjóðsag-
an um fjármálavald Gyðinga sé
erfðatrú frá miðöldum, þegar
Gyðingar voru einu banikamenn-
tirnir í heiminum. Þeir fengu ekki
að stunda neina Iðn og urðu að
búa einir sér í hverfum. Þeir
máttu þá ekki stunda annað en
peningalán. Þó böfðu þeir engin
þjóðféla,gsleg ábrif. Þeir tóku oft
háar rentur af lánum sínum og
hefndu sín greipilega, ef þeir gátu
klófest „kristinn" mann. Þeir
höfðu enga ástæðu til að elska
hann. En þar með skapaðist ein-
mitt þjóösagan um hið hættulega
fjármálavald þeirra, sem milljón-
ir manna tnla enn þann dag í
dag.
Gróðafíknin er þó ekkert sér-
einkenni á Gyðingum. Hún er til
hjá öllum mönnum. En strax á
miðö'ldum var almenningur æstur
til haturs á Gyðingum. Þá var
eiinnig notuð sú ákæra á hendur
Gyðinjgum, að forfebur þeirra
befðu krossfest Krist. Og fyrir
þetta ætti að hegna þessum kyn-
þætti til loka veraldar. í
2000 ár hefir Gyðingum verið
kent um allt, sem aflaga hefir
farið, meira að segja var þeinr
kent um ósigur Þjóðvierja í héims
styrjiöldinni. Undir ýmsum yfir-
skynsátylium hafa eignir þeirra
vierið gerðar upptækar, tii þess
að fyila með þeim tórnar rikis-
fjárhirzlur. Aftiur of aftur hefir
logi Iratursins blossað upp um-
hverfis þennan óhamingjusama
kynþátt. Aftur og aftur hafa þeir
oröi'ð að flýja yfir landamæri
einhvers iandsins, til þess að
bjarga líönu sviptir öllu þvr, sem
þeir hafa átt á þessari jörð. Ein-
asta hjálp þeirra var samheldn-
in, og þessi samheldni hefir bjarg
að þeim frá því aö glatast alveg
í þjóðahafinu.
Nú á tímum hefir ekki verið
farið betur með Gyðinga en á
miðöldum.
England var fyrsta landið, sem
veitti þessum vesalinigum skjól
innan landamæra sinna. Það er
því ekki undariegt, þó, að Gyð-
ingar safnist á vorum dögum
undir fána Englands, til þess að
berjast fyrir því að skapa betri
heim og meira öryggi til handa
sínum hrjáða kynþætti.
1000 bróna gjðf til
Langaroeskirbjn.
"O INN meðlima dómkLrkju-
safniaðarins hér I bæ, sem
ekkí vill láta nafns síns getið,
ígat í haust 1000 krönur til fyr-
írhugaðrar Laugarnesskirkju.
Gjöfin var óumbeðin, og þau
ummæli fylgdu henni, að gef-
anda væri það mikið fagnaðar-
efni einmitt að fá stutt þá fyrir-
ætlan að reisa kirkju fyrir þá
safnaðarmenn, sem fjærstir búa
og ógreiðast eiga um kirkjusókn.
Kvað hann aðrar horgir ftorð-
urlanda einmitt hafa farið þannig
að, <og af orðið mikil blessun.
Hin rausnarlega glöf er þökkuð
af heilum hug, og ekki síður þau
uppörvunarorð, sem fylgdu henni.
F. h. fyrirhug. Laugarneskirkju.
Garðar Svavarsson.

Chamberlain og kona hans með gasgrímur um öxl í Downing
Street í London.
Sigurður Einarsson:
Ignaz Moscicki, forseti Póliands.
-----*------
T HINNI geystu atburðarrás
■“■ undanfarandi vikna eru
menn fljótir að hverfa af hinu
stórpólitíska taflborði. 1 einu vet-
fanigi sópar hún þeim á burt
inn í skugga umkomuleysis og
gleymsku, sem áður voru voldug-
Ir og skákar öðrum með jafn
skjótum hætti, upp á efstu valda-
tindana. Þeir eru sigurvegarar
au,gnabliksins, en hinir fyrir-
nefndu sigraðir menn.
Stjórn sú, sem réði Póllandi í
byrjun september mánaðar, er nú
(liorfin yfir í hina hljióðu fylkingu
lrinna • sigruðu manna, fyrst og
fremst forseti landsins Igniaz
Moscicki, eða Ignaz hinn ráð-
þægi, eins og hann hefir verið
(kallaður í garrrnr meðal samlanda
sinna.
Iignaz Moscicki er nú 72' ára
gamall og á margbreytilegan og
merkilegan æviferil að baki sér,
hann var konrinn á fimmtugs alid-
ur þegar enigum datt í hug, að
hann yrði nokkurntíma riðinn við
styrjal'dir og stórdeilur. Frægð
sína á hann fyrst og fremst að
þakka vrsindaafrekum sínum.
Hann er fágætasti núlifandi vís-
indamaður Póllands. Og á sama
hátt og hirrn undursamlegi slag-
hörpuleikur Paderewski hafði gert
hann að nokkurskonar þjóðhetju
í ríki andans og snillinnar og
horið hann upp á forsetastól Pól-
liands. Þannig varð það hróöur
Moscickis sem afreksmann í vís-
indum sem gerði hann að virt-
asta manni þjóðar sinnar.
Moscioki er eðlisfræðingur að
menntun, og stórmerkilegur upp-
finningamaður. Hann á í fórum
sínum ekki færri en 50 sérleyfi
af meirn og rninna merkileg-
um uppfinningum. Hafa sumar
þeirra haft alheims þýðingu, þar
á meðal Uppfinningar hans í sam-
bandi við vinnslu köfnunarefnis.
Moscioki lrefir verið ákafur föð-
uriandsvinur frá því hann komst
til vits og ára. Á æskuárunum
og stúdentaárunum tók hann af
lífi og sál þátt í hinni leynilegu
frelsisbaráttu Póllands sem Rúss-
ar ofsóttu með öddi og egg. Var
þá á sínum tíma gefin út fyrir-
skipun um að taka hann fastan
en honum tókst á síðustu stundu
iað flýja. Hann komst til Sviss
og dvaldi þar síðan í.útlegð í
langan aldur. Sviss varð annað
heimili hans og hann gerðist Sviss
neskur borgari. Árið 1912 er hami
að lokum kalla'ður heim til þess
jað.gerast háskólakennari í Lwow,
þá var Mosoioki 45 ára gamaii.
Það var Pilisudski sem átti hug-
myndina að því að þessi hægláti
og fyrirmannlegi vísindamaður
yrði gerður að forseta Póllands.
Hann var kjörinn forseti 1926.
Höfuð andstæðingur hans var
Bninski greifi og var kosninga-
baráttan hin harðvítugasta. Síðan
hefir Mosciold verið óslitið for-
seti rikisins þar til nú, að hann
hrökktist úr lamdi fyrir hinu
þýzka ofurefli. Hann var mjög
vinsæll með þjóð sinni, og átti
vafalaust meðal hennar hlýrri
hjug en herforingjar þeir, sem
svo mjög bar á í stjóm lands-
ins. Komu þessar vinsældir hans
greiiriiega í Ijós á 70 ára afmæli
hans fyrir tveim árum, og í erf-
iðum sjúkdómi sem hann átti í,
í fyrravetur. Mosoioki lifði mjög
kyrlátu lífi, og barst eins lítið á
eins og auðið var um þjóðhöfð-
ingja. Bjó bann langan tíma árs
á landsetri sínu í Spada, og þar
utrdi harm sér hezt.
Moscicki lagði vísindastörfin
alidrei alveg á hilluna og fram
á síðustu ár flutti hann öðru-
hvoru vísindalega fyrirlestra í
Uppáhalds fræðum sínium við há-
skóiann í Warsjá. Þóttu þeir
fyrirlestrar jafnan mikil hátiða-
brigði.
Menn sem em kunnugir í Pól-
landi fullyrða, að þegar ofviðri
styrjaldarinnar tók að færast nær,
og sýnt mátti heita, að ekki yrði
kornist hjá baráttu upp á líf og
dauða, þá lnafi öll pólska þjóðin
litíÖ upp til hins aldraða forseta
srns með óbiiandi trausti og virð-
i«&u-
Heybrunl.
KI. 5,20 á sunnudagsmoirgun
varð elds vart í heyhlöðu Hóls-
búsins á Siglufirði. Slökkviliðinu
var þegar gert aðvart og konr
það brátt á vettvang og tókst að
slökkva eldinn. Gripi né hús sak-
aði ekki. Talið er, að skemmst
hafi og eyðilaigst um 90—100
hestar af töðu, en alls vom í
hlöðunni um 1000 hestburðir. FO.