Tíminn - 26.05.1917, Blaðsíða 1

TÍMINN
kemur út einu sinni i
viku og kostar 4 kr. til
áramóta.
*
ÁFGREIÐSIÁ
á Laugaveg 4 (Bóka-
búöinni). Þar er tekiö
á móti áskrifendum.
I. ár.
Reykjavík, 26. maí 1917.
Um lanðbnnaðittn.
Aukin ræktun.
íslendingar eiga slættinum fleira
nð þakka en heyskapinn. Hug-
mennirnir liafa orðið til um slátt-
inn, þrautseigu mennirnir líka.
Það er langt síðan að íslending-
ar vissu það að heyskapurinn var
þeim fyrir öllu, engin íslenzka og
«ngar íslendingasögur væru til, ef
svikist hefði verið um að heyja.
Og það er langt síðan að menn
"veittu því eftirtekt, að það heimilið
útti alt, sem átti heyin.
Þaðan er hugurinn kominn ein-
jrkjanum sem stendur við orfið
Jengst af nætur, hallar sér útaf
þegar fer að »þorna í« en hamast
síðan daglangt við heyþurkun og
hirðingu.
Og þaðan líka eru stórbýlinn kom-
in hyggindin um að hafa sláttu-
vélarnar tvær, láta slá með báðum
framanaf degi, svo að »vélamehn«
og hestar geti hjálpað til við þur-
heyið þegar á daginn líður. En
þegar áttá manns á engjum ná upp
hálfu öðru hundraði hesta »úr
flötu« og senda lieim á fjórum
vögnum samdægurs, þá er vel
unnið og lundin létt að kvöldi.
En sláttuvélar og vagnar eru nú
bara draumur langflestra býlanna
i landinu enn sem komið er, og
hætt við að hann rætist seint hjá
sumum þeirra.
í þess stað er það þrautsegjan
sem einkennir sláttinn á mörgu
býlinu ár eftir ár. Það þarf þraut-
segju til þess að hjakka á blóð-
snöggu þýfinu dag eftir dag, og
það þarf þrautsegju til þess að
bjarga sér á harðbalanum þar sem
varla sést að hrjóti af ljánum.
Það er því ekkert undarlegt þótt
að alment sé farið að tala um
aukna' ræktun, og það ineð tals-
verðuin alvöruþunga, því að á eftir
rekur heyleysið með horfelli og
efnalegu ósjálfstæði í eftirdragi.
'Hvernig á nú að fara að því að
auka ræktunina.
Margur bóndinn getur aukið töð-
una sína með því einu að girða
túnið svo að það verði griphelt,
með því að þurka það með skurð-
um og lokræsum, og með því að
láta sem minst fara til spillis af
áburði. HolJur heima fengni bagg-
inn.
En þetta er ekki nóg. Menn
hugsa hærra, sem von er.
Reynslan jsýnir að þar sem nóg-
ur er áburðurinn, gefur dagsláttan
af sér 20 hesta. Til jafnaðar fást
af henni 7 hestar. Þetta er af því
að áburðinn vantar.
Enda er áburðarspursmálið aðal-
ráðgáta aukinnar ræktunar.
Tilþrifamesta úrræðið og næsta
er áburðurinn í vatninu. Valns-
ræktin er sólskin í framtíð íslenzka
landbúnaðarins.
Það er gróðurmagn í öllu vatni,
og það er mjög mikið gróðurmagn
í jökulvatninu. Þetta vita menn
með vissu, vita það af reynslu.
Hitt er annað mál, að enn er
það lítt rannsakað, hvernig beztum
árangri verður náð með vatnsrækt-
un liér á Iandi.
Áveituaðferðirnar aðallega tvær,
uppistöðuáveitur og seitláveitur.
Hvorutveggju þurfa ransóknar við.
Þarf sem allra fyrst að komast
fyrir það, hvenær á að veita á,
hve lengi á að láta vatn standa á,
hve djúpt það á að vera, og yfir-
leitt hvað bezt á við íslenzka star-
ungs- og starargróðurinn, en hann
verður aðaleftirtekja vatnsræktar-
innar.
Þetta þarf að rannsaka með vis-
indalegri nákvæmni, því að mistök
í þessum efnum eru ill og skaðieg,
einkum þegar farið verður að fram-
kvæma áveitur í stórum stíl. Er
gott til þess að vita að við eigum
þó einn búfræðiskandídat sem lagt
hefir stund á að kjmna sér vatns-
rækt og vatnsveitingar. En ekki
minst undir því komið fyrir land-
búnaðinn að hann eigi sérmentaða
ráðunauta á hverju sviði.
En á meðan beðið er eftir árangri
slíkra nákvæmra rannsókna, þreifa
menn sig áfram hér eftir eins og
hingað til, gera uppistöðugarða eftir
þeirri reynslu sem fengin er, seill-
áveitur sömuleiðis og hlaða fyrir
afrensli úr vötnum.
Vatnsræktin vinnur þrefall gagn,
hún sléttar jörðina, eykur grasið, en
við það eykst húsdýraáburðurinn.
Þá er mikið að vinna þar sem
áburðareldsneylið er. Ótalið það
sem árlega fer í eldinn af áburði,
mjög mikill hluti sauðataðsins fer
í eldinn, afrak af túnum og jafn-
vel miklu af mykju brent í sum-
um sveitum. Ef þetta væri orðið
að þeirri töðu sem það hefði getað
orðið, þá liefðu menn hikað við
og hugsað sig um hvort ekki væru
nú nein önnur ráð.
Víst er um það að ilt er að
komast hjá því að brenna áburði
þar sem ekkert mólak er né viðar-
högg og ilt um aðdrætti á kolum.
En hitt er lfka alveg eins víst, að
víða er miklu brent af áburði þar
sem hægt væri að kornast lijá því.
Rótgróinn vani og hugsunarleysi
valda þessu.
Urræði um að komast hjá á-
burðarbrenslunni eru til, en þau
kosta áræði og framtakssemi. Mór-
inn verður algengasta úrræðið fyrst
um sinn og ekki óhugsandi að
móeltivélar gætu komið að gagni
líka í sveitum. Þá eru brúnkolin,
sennilegt að þau verði mönnum
að eldsneyti sem næstir eru nám-
unum, en rannsóknar þarf við um
það livort ekki sé þar eldneytisvon
fyrir almenning með einhverjum
aðferðum. Þjóðverjar kola (brikett-
era) brúnkol, og þannig er einnig
farið að með mó. En glæsilegasta
úrræðið verður ra/urmagnið.
Undir Eyjafjöllum eru hundrað
búendur; eftir líkum að dæma og
lauslegri áætlun sérfræðings má
gera ráð fyrir að öll heimilin í
sveitinni geli fengið rafurmagn úr
Skógafossi til ljósa, suðu og hitun-
ar fyrir árlegt gjald er nemi trypp-
isverði. í sveitinni er nú aðallega
brent áburði, og sjá því allir hví-
lík búnaðarframför yrði að rafur-
magninu.
Ekki ólíklegt að svipuð sé að-
staðan við vatnsafl í mörgum sveit-
um þessa lands.
Og þó mönnum þyki mikið að
gjalda 200—300 kr. árlega fyrir
ljósmeti og eldivið, þá mundi það
nú samt reynast landbúnaðinum
sá búhnykkur sem um munaði
þar, sem þetta bjargaði áburðinum
úr eldinum.
Það er nú engin smáræðis gras-
aukning sem hægt er að vinna
með aðstoð vatnsins og áburðar-
eldneytisins hér á landi, en vísast
að þurfi enn meira við, þurfi að
vinna áburð úr loftinu. Við stönd-
um öðrum betur að vígi um það,
við eigum nóga og duglega fossana.
Ef bændur ætlu í sameiningu að
fá uppfylta eina ósk og ef þeir
ættu að velja sér óskina sjálfir, þá
er eg viss um að þeim kæmi öll-
um saman um að óska sér þess,
að þeir mœttu ráða tíðarjarinu.
Hún er engin uppgerð löngunin
eftir grasveðri á v$rin, þurki og
góðri nýtingu um sláttinn og hög-
um á veturna.
En það mun því miður vonlaust
um að tíðin fari ekki sínu fram.
Þessvegna verða hændur að fara
öðruvísi að, þeir verða að auka
ræktunina, auka grasið. Það verð-
ur að vera á við grasveðrið á vor-
in, og sé grasið aukið, þá eykst
það sem heim næst hvern þurk-
daginn, en aukist heyfengurinn
gerir minna lil þótt hagbeitin á
veturna bregðisl að einhverju leyti.
Upplag Tímans er mjög að þrot-
um komið, en þeir sem það vilja,
geta fengið blaðið frá þingbyrjun til
ársloka fyrir 2 kr. — Ef einhverjir
kjmnu að hafa eitthvað af fjmstu
blöðunum eru þeir beðnir að senda
afgreiðslunni þau.
11. blað.
Launráð
við Iandsjóðsverzlunina.
Landsjóðsverzlunin hefir nú stað-
ið hartnær eins lengi og stríðið,
enda eingöngu orðin til vegna þess.
Tilgangurinn sá, að bjarga þjóð-
inni frá dýrtíð og hungursneyð, að
því leyti sem við yrði gert. En ein-
mitt þessi lofsverði og sjálfsagði
tilgangur hefir orðið þyrnir í aug-
um allmargra manna. Ástæðan
verður tilfærð síðar.
Fyrsta árið fór alt nokkurn veg-
inn skaplega, meðan Sig. Eggerz
sat í ráðherrasæti. Vörurnar voru
seldar með sannvirði, aðallega
sveitarfélögum og félögum sem
skiftu vörunum milli manna, án
óþarfrar álagningar. Almenningi
féll þessi ráðstöfun vel, en sum-
um kaupmönnum illa. Þótti lands-
verzlunin líkleg til að verða þeim
hættulegur keppinautur og minka
stríðsgróða þeirra. Þeir kaupmenn,
sem víðsýnni voru, létu rnálið af-
skiftalaust, vissu að hér var um
sjálfsagða bráðabirgðarráðstöfun að
ræða.
Þegar E. A. tók við völdum,
breyttist landsverzlunin algerlega.
Hvort sem honum hefir gengið til
ótti við þröngsýnni hluta kaup-
manna eða önnur tegund stjórn-
vizku, er það víst, að hann stein-
hætti að láta hreppsfélög fá vör-
urnar. Hinsvegar var þeim fleygt í
5rmiskonar verzlunarlýð, sem borg-
arabréf hafði, jafnvel skóara o. fl.
þ. h. menn, sem aldrei höfðu feng-
ist við matvöruverzlun. Ekkert há-
mark var sett á þessar vörur, eng-
in tilraun gerð til að hindra að
okrað væri á þeim, enda var það
óspart gert víða. Fé landsjóðs var
þannig notað til að kaupa inn
vörur, sem hverskonar prangarar
máttu græða á eftir vild.
Menn fundu sárt til að ólag var
á þessari framkomu stjórnarinnar,
en hafa vafalaust huggað sig við
það, að þó úthlutunin væri slæm
og kæmi illa niður, þá mundi þó
líinn alkunni dugnaður ráðherrans,
sem stjórnarblöðin gumuðu svo
mjög af, verða til þess að öll plögg
verzldninni viðvíkjandi væri í æski-
legu ásigkomulagi. En um það
fréttist samt ekkert fyr en nú á
áliðnum vetri, þegar það varé
hljóðbært, að einn endurskoðandi
landsreikninganna, próf. Guðm.
Hannesson, hafði sagt a/ sér sök-
um þess, að hann gat ekki fengið
einn staf um ástand landsverzlun-
arinnar.
Menn geta gizkað á, að sóma-
manni eins og G. H. þætti hér
kenna heldur lítils »dugnaðar« hjá
hinum mikla afburðamanni í stjórn-
arsessinum. Ef til vill lilist svo á,