Tíminn - 29.09.1917, Qupperneq 2

114
TÍM INN
Landbúnaður
og
sjávarútvegur.
Það er margt sem bendir til
þess, að aðgreining á atvinnuveg-
um vornm haíi í för með sér eigi
all-lítinn öfundaranda, að hver og
einn sjái mjög eftir gróða annara
stétta, en reyni hinsvegar á allan
hátt að gera mjög lítið úr sinum
eigin tekjum og þeirra manna, er
sömu atvinnu stunda. Enda ekki
laust við að ýmsir, og það sumir
úr hóp hinna mætari manna, blási
í þann eldinn og ýíi þannig ríg
þann og kala sem á sér stað milli
hinna einstöku stétta í landinu.
Ætti það þó að vera hverjum
hugsandi manni Ijóst, að slíkur
stéttarígur er mjög óhollur þjóð-
inni, enda sprottin af þröngsýni
og þjóðræknisskorti. Enda er liann
ástæðulaus með öllu.
t*ví er sem sé svo farið, að t. d.
aukin ræktun landsins og aðhlynn-
ing að búnaðarframföruin er engu
síður gróði heildarinnar en þeirrar
stéttar sem landbúnað stundar.
Með sama hætti er vöxtur og fram-
för sjávarútvegsins á marga vegu
hagnaður allra stétta. Sjóinn um-
hverfis landið, eða hagnaðinn af
nálægð fiskiiniðanna, má ekki
skoða sem séreign sjávarútvegsins,
heldur sem arðberandi þjóðareign.
Hvaða atvinnuvegur sem er,
vinni hann að eins að einhverri
framleiðslu í landinu, beinlínis eða
óbeinlinis, þá er gengi hans hagur
þjóðarinnar, engu síður en þeirra
sem atvinnuna stunda.
f*ótt talsveil beri á ríg þessum
hjá öllum stéltum í landinu, verð-
ur hér að eins rætt um aðalat-
vinnuvegina, landbúnað og sjávar-
útveg.
Blöðin hafa af og til flutt grein-
ar um samanburð á þessum at-
vinnuvegum, bent á landssjóðs-
tekjurnar af hvorum um sig, gert
samanburð á fjárveitingum til sveita
og kaupstaða og ýmislegt fleira, til
þess að sýna samræmi og ósam-
ræmi lijá löggjöfum þjóðarinnar
um þessa tvo atvinnuvegi. Og alt
hefir verið miðað við hvorn þeirra
út af fyrir sig sem sjálfstæða heild,
er ekki hefði neinar skyldur og
réttindi gagnvart öðru.
Fullkomið samræmi, og báðum
þessum atvinnuvegum gert jafnt
undir höfði, er krafa flestra, sem
um málið hafa ritað og rætt.
Bein hrossakaupa-aðferð og ekk-
ert annað. Landbúnaðurinn fær
þetta, ef sjávarútvegurinn færhitt!
í stað þess, að hver fjárveiting
og hver lagasetning á að vera
miðuð við heill þjóðarheildarinnar,
án tillits til þess, hver áhrif það
hefir fyrir einstaka atvinnuvegi.
Sú atvinnugreinin, sem er til
mestra beinna eða óbeinna nota
þjóðinni I nútíð eða framtíð, hún
er sú sem mest á að styrkja með
opinberum fjárframlögum og fram-
kvæmdum, hvort sem hún gefur
landssjóði nokkrar tekjur eða eigi.
Samanburð á atvinnuvegunum á
því að byggja á gildi þeirra fyrir
þjóðina, en ekki eftir þeirri fjár-
hæð í krónum, sem hver þeirra
veitir landssjóði eða einstökum
mönnum.
Víst er um það, að sjórinn hefir
á siðari árum auðgað landsbúa
afar mikið. Hann hefir ílutt það
afl inn í landið, sem gert hefir
þjóðina efnalega sjálfstæða, og hann
hefir hrundið áfram fyrirtækjum og
mannvirkjum sem orðið hafa land-
inu arðvænlegri en svo, að slíkt
verði tölum talið.
Aftur á móti hefir hann orðið
hinu andlega sjálfstæði, og sannri
menningu frekar til tjóns en efl-
ingar, og þvi til sönnunar má benda
á ýmsa þá spillingu sem á sér stað
í flestum hinum stærri sjávarþorpum
og útgerðarstöðvum. Handa eftir-
komandi kynslóðum hefir sjávar-
útvegurinn ekki rutt neinar þær
brautir sem vissa er fyrir að verði
að verulegum notum því útgerðar-
tæki og veiðiaðferðir hafa stundum
tekið gagngerðum breytingum á
fáum áralugum.
En útgerðartækin hafa orðið og
liklega verða um ókomnar aldir,
stöðugt dýrari og dýrari. Því fisk-
urinn er að fjarlægjast slrendur
landsins, og erfiðleikarnir að ná
honum fara vaxandi að sama skapi.
Það eru því ekki að eins renturn-
ar af þessum gullforða landsins,
sem árlega renna í vasa þjóðar-
innar, heldur er höfuðstóllin auð-
sjáanlega rýrður á ári hverju.
Þetta er þó í sjálfu sér ekki víta
vert, því fiskimiðin eru engin sér-
eign landsins, og gætu því orðið
rýrð eða jafnvel eyðilögð af öðrum
þjóðuin.
En það bendir til umhugsunar
um leiðir til að tryggja fiskiveið-
arnar og fylla upp í það skarð
sem árlega er liöggvið, og einnig
til þess að stofnsetja í landinu
sjálfu þann sjóð sem ekki getur
rýrnað, og verður því ókomnum
kynslóðum ávalt til fullra afnota.
Til þessa ætti því árlega að
ganga sú fjárhæð sem svarar til
rýrnunar á íslenzkum fiskimiðum.
Með landbúnaðinn er hér öðru
máli að gegna. Höfuðstóll hans er
árlega aukinn að miklum mun.
Skilyrðin fyrir því að að hann
verði arðberandi hafa líka aukist
talsvert.
Renturnar af landbúnaðinum,
hinar árlegu afurðir, eru að nokkru
leyti nctaðar til að auka hið rækt-
aða land og á þann hátt að auka
þann sjóð sem er ræktun landsins,
sjóð sem er nothæfur og arðber-
andi handa hverri þeirri kynslóð
sein á eftir kemur.
Hér eru þvi tvær andslæður.
Landbúnaðurinn býr í haginn fyrir
ókomna tímann, og eykur ársarð
þjóðarinnar á ókomnum árurn, en
sjávarútvegurinn rýrir fiskimiðin
og gerir atvinnu eftirkomendanna
erfiðari.
Ræktun landsins er sá höfuðstóll
sem er landinu trygging og ávalt í
fullu verði, en útvegurinn er völt
eign, sem óvíst er að verði til fram-
búðar í svipuðum stíl, þó að nú-
verandi lcynslóð hafi stórgrætt á
rekstri hennar.
Mismunurinn á menningargildi
þessara tveggja atvinnuvega er þó
engu minni, því það er augljóst að
landbúnaðurinn er ekki sízt nauð-
synlegur þjóðinni til viðhalds og
eflingar saunri menningu, mann-
gildi og dygðum. Retta kann þó
að virðast nokkuð mikið sagt og
er sízt í samræmi við álit eins
skáldsins okkar, sem segir að
bændur séu mörgum öldum á eftir
öðrum stéttum þessa lands og
þrándur í götu íslenzkrar menn-
ingar! Að vísu eru einu rökin fyrir
slíku, að bændur verði liejdausir.
Auðvitað fella sjómenn og útgerð-
armenn ekki úr hor, en fyrir sams-
konar bresti: fyrirhyggjuleysi og
hugsunarleysi missa þeir árlega æði
mörg mannslif í sjóinn. Og þó að
kindurnar séu dýrar og fellir þeirra
beri vott um menningarskort, þá
eru þó mannslífin margfalt meira
virði, og meiri menningarskortur
að láta þau týnast fyrir vöntun á
smáhlulum sem lítið kosta. Enda
skáldleg hugmynd að dæma menn-
ingu eftir einum galla.
Rað eru allar ástæður til þess,
að landbúnaðurinn hafi meira
þroskandi gildi. Sjómenn eiga at-
vinnu sína mjög undir áhættunni
og hinir inörgu iðjuleysisdagar en
ofþreyta annað veifið, hefir lamandi
áhrif bæði á sál og líkama. Tekj-
urnar alveg óákveðnar hjá flestum
og stundum geypiháar. Við það
raskast hin rétta tilfinning fyrir
gildi peninganna, en nautansýki og
óhóf á þá oft liægt með að þróast.
Bændur aftur á móti geta að miklu
Ieyti reiknað úi tekjur sínar fyrir-
fram og hveit verk unnið með
fyrirhyggju framkvæmt ber ávöxt
á sínum tíma og hann því meiri,
sem meira af hyggindum, hagsýni
og dugnaði hefir verið lagt í verlcið.
Af öllum þessum ástæðum á því
að lilynna meira að landbúnaðin-
um en gert hefir verið. Ekki vegna
bændanna einna, heldur þjóðarinn-
ar í heild sinni.
Þó ekki svo að skilja að eg
ætlist til að bændur verði undan-
þegnir sköttum lil opinberra þarfa.
Þá ættu þeir að geta borið í hlut-
falli við tekjur sínar engu siður
en sjómenn. Því bæði mun oftast
verða talsvert dýrara fyrir sjómenn
að lifa og auk þess þurfa þeir að
leggja meiri álierzlu á að menta
börnin sín, því sjómennskan hefir
svo mikið minna mentunargildi.
Það sem gera þarf fyrir land-
búnaðinn er fyrst og fremst, að út-
vega honum nægilegt lánsfé með
aðgengilegum kjörum, svo hæt sé
að rækla landið og standast sam-
keppni sjávarútvegsins um vinnu-
aflið. Því vel ræktað land þarf að
minsta kosti 6 sinnum minni mann-
afla en Iélegt útengi.
í öðru lagi með því að stofn-
setja fyrirmyndarbú sem víðast um
landið. Annað hvort sem eign
landssjóðs, eða þá með aðstoð þess
opinbera. Búin gætu svo jafnframt
haft tilraunastarfsemi á ýmsum
sviðum. í þriðja lagi með því að
greiða fyrir nýjum landbúnaðar-
verkfærum bæði útlendum og inn-
lendum. Fá útlendum verkfærum
breytt eftir islenzkum staðháltum
og uppörfa hugvitssama íslendinga
til starfsemi fyrir landbúnaðinn,
með verðlaunum og annari aðstoð,
í fjórða lagi með því að greiða
fyrir verðhækkun afurða landbún-
aðarins, og styðja hverja tilraun
sem miðar að því að auka verð-
mæti þeirra, með nýjum aðferðum
eða nýjum markaði sem útlit er
fyrir að verði til bóta. Og síðast
en ekki sízt með bættum samgöng-
um milli sjávar og sveitabúa. Því
heill þjóðarinnar er undir því kom-
in að þessar tvær atvinnugreinar
geti sem bezt haldist í hendur.
Jón Á. Guðmundsson.
Seinlát ajgreilsla.
Löngum hefir verið undan því
kvartað að afgreiðsla margra mála
frá stjórnarráði íslands sé afar-
seinlát, og það þótt um smámál
ein sé að ræða.
Annríki mun jafnan mjög mikið
og í mörg horn að líta, og
vísast er að það sé nú með meira
móti, að minsta kosti á sumum
skrifstofunum.
Ein ástæðan til þess að ráð-
herrunum var fjörgað mun hafa
verið sú, að hér yrði bætt úr. En
talsverð brögð munu að seinlæti
þessu alt til þessa dags.
Eyfellingar gera ráð fyrir að
verða að sækja þungavörur land-
veg suður í haust, í stað þess að
fá þær íluttar upp í sand frá Vest-
mannaeyjum. Orsökin sú að und-
anþágu eða pöntunarskeyti um vör-
urnar komst á slangur í stjórnarráð-
inu og lcom fram um seinan. Þá
hefi eg heyrt menn barma sér yfir
því, að þeir hafi beðið eftir smá-
erindum síðan fyrir páska.
Nú er það vitanlegt um suma
skrifstofustjórana að þeir eru at-
kastamenn taldir. Húsakynnin
hafa verið þröng og þess vegna e£
til vill eigi verið komið að nægum
starfskröftum, en þá mun mega
ganga að því sem gefnu að vandað
hafi verið starfsmannavalið þeim
mun betur, og þá eigi horft í að
gjalda þeim sæmilega til þess að
fá þá nógu góða. Húsnæðið eykst
nú til muna og verður því þá
eigi um kent lengur. En alment
áhugamál mun mönnum það, að
hér fari alt í fylstu reglu og mála-
afgreiðsla öll gangi svo greiðlega
sem verða má. Er það auðskilið
að hið gagnstæða geti einatt verið
bagalegt.
Annars hefði næstum verið mót-
sögn í því að landsreikningarnir
hefðu getað verið eins og þeir
voru, ef alt annað hefði verið í
fylstu reglu undir sömu stjórn og
— sama þaki.