Tíminn - 27.10.1917, Blaðsíða 4

132
Tí MINN
hann var búsettur í Reykjavík, vildi hann ekki veita viðtöku þing-
kaupinu. Af því að hann kostaði engu sérstöku til, til þess að sitja
þingið, var launaður við annað starf og gat gegnt því um leið —
fanst honum hann ekki eiga að fá neitt kaup. Fyrir þrábeiðni annara
þingmanna búsettra í Reykjavík, lét hann þó loks til leiðast að veita
fénu viðtöku. — En sagan er góð mannlýsing.
Dýravinurinn og fræðarinn.
Á 70 ára afmæli Tryggva Gunnarssonar flutti Þorsteinn Erlings-
son honum kvæði og getur þess að tvær fylgjur séu og hafi verið
förunautar hans: Manndáð og Mannúð.
Hér hefir að framan einkum verið dvalist við manndáðarverkin.
Þau voru önnur hliðin í fari Tryggva, sú sem mest bar á. Mannúð-
arverkin sýndu hina hliðina og komu einkuin fram í dýravináttu.
Tryggva þótti vænst um það tvent, af því sem hann hafði gert,
það sem áður er nefnt, um afskiftin af Jóni Sigurðssyni, og »það
sem eg hefi skrifað og unnið fyrir dýrin«.
Eg get þess að fuglalífið í Laufási hafi fyrst og fremst gert
Tryggva að dýravin og oft sagði hann söguna um síðasta fuglinn
sem hann skaut, þá ungur, og vængbrotin lóan söng: »dýrðin,
dýrðin«. Hann gat aldrei hugsað sér að verða fugli að meini upp
frá þvi.
Hugsunarháttur íslendinga hefir mjög breyzt síðasta mannsald-
urinn, um meiri samúð með skepnum og mannúð í löggjöf og með-
ferð. Því veldur fyrst og fremst einlægasti og athafnamesti dýravin-
urinn sem þetta land hefir eignast: Tryggvi Gunnarsson. »Dýravinur-
inn« er kærkomin bók íslenzkri alþjóð og hann hefir um land alt
unnið mikið gagn. Tryggvi hefir gefið hann út frá fyrstu tíð. Hann
stofnaði og dýraverndunarfélag og studdi að bættri löggjöf á þessu
sviði. Hann var óþreytandi og sívakandi við það starf. Kemst Þor-
steinn Erlingsson fagurlega að orði í ljóðunum, sem áður eru nefnd,
er hann segir:
»Og mannúð þinni mæt var þeirra sæla,
sem mega líða, þegja’ og hugsa sitt;
og það er víst: ef dýrin mættu mæla,
þá mundi verða blessað nafnið þitt«.
Síst liefði Tryggvi viljað, að því væri gleymt, að hann var dýra-
vinur. Og síst vildi hann að sá bekkur stæði auður sem hann skipaði
í því rúmi.
Skyldust vináttunni til dýranna var ástin til blómanna. Alþingis-
húsgarðurinn var óskabarn Tryggva Gunnarssonar. Þar átli hann
margar gleðistundir og þar kaus liann sér legstað. Vorannir banka-
stjórans, þingmannsins, bæjarfulltrúans og formannsins í ótal félögum
voru aldrei svo miklar, að hann mætti ekki vera að þvi að hjúkra
nýgræðningnuin í alþingishúsgarðinum. Hann vann þar ÖII verk sjálf-
ur meðan hann gat. Það voru mestu gleðistundir hans núna síðast í
sumar, að geta setið í skjólinu og sólskininu og notið blómailmsins í
alþingishúsgarðinum. Nú er þar risið veglegt minnismerki yíir honum.
Síðuslu árin þegar kraftarnir til framkvæmda úti urðu minni
lagði hann meiri rækt sjálfur við bókaútgáfu Þjóðvinafélagsins. Þá
skrifaði hann mjög mikið sjálfur í almanakið. Og alman'akið náði þá
afarmikilli útbreiðslu meðal fólks, upplagið var um 7000 og seldist
venjulega upp á skömmum tíma. Tryggva þótti fjarska vænt um það
hvað almanakið seldist vel og gerði sér mjög mikið far um að það
væri svo úr garði gert að fólk liefði gaman og gagn af að lesa. Hon-
um þótti mjög vænt urn þær greinar í því, sem honum fanst að fólk-
ið hefði gagn af og rná hiklaust telja Tryggva meðal beztu og holl-
uslu fræðara fólksins, eins og hann stjórnaði almanakinu. Aldrei tók
Tryggvi einn eyrir fyrir störf sín sem formaður Þjóðvinafélagsins, þau
mörgu ár sem hann var það.
Hann fann það í sumar að hann myndi ekki geta annað því
lengur. En honum var orðið það svo samgróið að vera formaður Þjóð-
vinafélagsins og sjá um almanak og Dýravin, að liann gat ekki slitið
sig frá því. Það var þinginu í sumar til sóma að það kaus hann í
einu hljóði formann fjelagsins, þótt veikur væri. Það bætti að nokkru
fyrir mistök.
Dugnaður og óeig-irjg-Ir-ni.
Þar sem Tryggvi Gunnarsson er til moldar hniginn, á ísland
þeim syni sínum á bak að sjá, sem meiri og farsælli verkum hefir
hrundið í framkvæmd, þjóðínni til heilla, en nokkur sem eftir lifir.
Mjög margir aðrir hafa safnað meiri auð fyrir sjálfa sig. Margir
aðrir hafa sýnt mikinn dugnað, fyrir sjálfa sig — meiri dugnað fgrir
sjálfa sig, en hann. En enginn núlifandi'íslendingur hefir unnið eins
mörg og farsæl verk, fyrir heildina, í framkvæmdum innanlands, eins
og Tryggví Gunnarsson. Þetta er mikið mælt, en ekki ofmælt. Og má
enn minna á kvæði Þorsteins Erlingssonar:
»En þá mun einhvers okkar lítið getið,
er ísland gamla telur börnin sín,
ef dugur þinn og afl er einkis metið
og enginn nefnir fremdarverkin þín«.
Þegarjfþað tvent fer saman: afburða dugnaður og óeigingirni —
þá er þess að vænta að starfið verði bœði mikið og gott. Því miður
fer það sjaldan saman. Dugnaðarmennirnir hugsa venjulega lang mest
um sig.
Tryggvi Gunnarsson sameinaði þetta tvent í sér: afburða dugnað
og óeigingirni. Og svo bættist það ofan á að honurn var gefið langt
líf, ágæt lieilsa og loks óslökkvandi löngun til þess að vinna gagn.
— Þessvegna eru störfin svo mörg sem getið hefir verið og þessvegna
eru þau lika svo góð.
Tryggvi Gunnarsson var mikilmenni. Fyrst og fremst vegna dugn-
aðarins. Hann var fyrir skömmu nefndur »framfaratröllið« í blaði
verkamanna hér í bænum. Og annar ritstjóri hér í bænum sagði það
um hann, að hann hafi verið margra manna maki. Starfsbróðir
Tryggva, sem starfað hefir lengst ineð honum allra núlifandi manna,
sagði það um hann, við þann er þelta ritar:
»Eg get ekki talað yfir honum. Hann stendur mér of nærri til
þess. Það yrði álitið oflof, sem eg segði um hann. En Tryggvi liafði
sjálfur óljósa hugmynd um hvílíkt mikilmenni hann var«.
Dugnaðurinn kom fram i því, að enginn glímumaður stóð hon-
um snúning á yngri árum, enginn afkastaði jafnmiklu í smíðum á
sköinmum tíma. Hann hrauzt á milli bæja í bráðófærum veðrum
meðan hann var bóndi. Hann vakti i 7 sólarhringa við að gera »Rósu«
sjófæra. Hann gat fram á elliár haft ótal járn i eldinum, án þess nokk-
urt þeirra brynni. Og loks lét hann sjúkdóminn síðasta aldrei yfirbuga
sig. Hann lá ekki einn einasta dag í rúminu. Hann fór á fætur á
hverjum degi þrátt fyrir óumræðilegar kvalir. Hann háttaði síðasla
kvöidið fjóruin tímum áður en hann dó, og þó var langt frá að segja
mætti að snöggt hafi orðið um hann.
En dugnaðurinn var ekki nema önnur hliðin. Hin er sú, að
hann beitti öllum þessum dugnaði öðrum til heilla og gagns. Hann
spurði ekki um það, hvort þetta eða hitt, sem gera þurfti, væri sér
áhatasamt. Hann spurði einungis uin hitt, hvort það væri heildinni,
þjóðinni gagnlegt. Og — rækist það á, að það sem var heildinni ti!
gagns, var honum sjálfum til fjártjóns — þá var ekki að því að
spyrja, að hann tók á sig það fjárljón til þess að vinna heildinni gagn^
Slíkir menn eru sjaldgæfir — mjög sjaldgæfir. En þegar einhver
þjóð eignast slíkan son, þá er það helg skylda hennar að halda veg-
lega á lofti minning hans, ef ekki til þess að heiðra hann, þá a. m.
k. til þess að sýna hinni uppvaxandi kynslóð hið fagra dæmi. Því að
það er hin mesta gæfa hverrar þjóðar að eignast slíka menn.
Ress vegna vill Tíminn halda svo veglega á lofti minning Tryggva
Gunnarssonar sem kostur er að þessu sinni.
Það er forn siður, að menn taka sér og öðrum jafnaðarmenn.
Allir sem þekkja sögu íslands munu ljúka upp einum munni um það,
hvaða mikilmenni fortíðarinnar Tryggvi Gunnarsson er líkastur. Það
er Skúli landfógeti Magnússon, Ber hvorttveggja til um mannjöfnuö
með þeim, að þeir börðust mjög fyrir hinum sömu máluin og áttu
mjög iund saman.
Skúli fógeti barðist fyrst og fremst fyrir iðnaðarmálinu og verzl-
unarmálinu. Það voru hin sömu mál sem Tryggvi lielgaði kratta sína..
Munurinn er ekki annar en sá, sem skapast af ólíku aldarfari og
kringumstæðum. Skúli fógeti er mesti framkvæmdamaðnr 18. aldar-
innar. Tryggvi Gunnarsson var mesti framkvæmdamaður 19. aldar-
innar. Báðir eiga sammerkt í þessu, að vinna fyrst og fremst fyrir
heildina.
Það var sagt um Skúla: »Hann var erfiðismaður i mesta lagi,
svo hann gat varla iðjulaus verið«. Enn var um Skúla sagt, að hann
hafi verið »vinfastur, tiölltryggur, einlægur og undirhyggjulaus«.
Hvorttveggja á og bókstaflega heiina um Tryggva Gunnarsson.
Enn má nefna í fari Skúla »örlæti hans og góðgerðasemi og brjóst-
gæði gagnvart fátæklingum og munaðarleysingjum«, og á það ekki
síður heima um Tryggva.
Ólíkir eru þeir aftur á móti að því leyti, að Tryggvi var hvergi
nærri eins óvæginn við mótstöðumenn sína. Og loks hvílir meiri
blessun yfir þeim fyrirtækjum sein Tryggvi kom á fót, enda naut hanh
þess að öld var um liðin og þjóðinni hafði stórmikið farið fram um
alla manndáð og þroska til að fylgja ráðum sinna beztu manna.
Tryggvi Gunarsson liefir haft meira fé undir höndum en nokkur
annar íslendingur. Hann auðgaði sjálfan sig ekki við þá ráðsmensku.
Það er fjarri því að hann sé ríkur maður, þegar hann déyr. Arfur-
inn sem hann lætur eftir sig var ekki í hans eigu. Hann gaf hann
jafnóðum. Peningarnir streymdu alt af inn á hann, en hann lét þá
ekki í kistuhandraðann. íslenzka þjóðin er erfingi hans. Arfurinn
eru hinar miklu framkvæmdir víðsvegar um landið.
Tryggvi Gunnarsson var mikill maður vexti og manna styrkast-
ur. Hann var hinn mesti íþróttamaður á yngri árum, hvorttveggja í